Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia

Transkrypt

Bezpieczeństwo pracy i Ergonomia
2009-12-03
W 1 – Prawna ochrona pracy. Definicje. Rys
historyczny.
Globalne dane szacunkowe o wypadkach
• Globalna liczba osób zawodowo czynnych: 2,8 mld
• Ofiary śmiertelne wypadków przy pracy: 2,2 mln
• Wypadki przy pracy: 270 mln,
• Choroby zawodowe: 160 mln,
• Globalny PKB (przychód): 30 000 mld USD,
• Strata PKB w wyniku wypadków/chorób: 4%,
• Liczba analfabetów: 1000 mln,
• Liczba żyjących w ubóstwie: 1000 mln,
• Liczba pracujących dzieci: 246 mln.
1
2009-12-03
Wypadki
Globalne dane szacunkowe o wypadkach
• Codziennie w wyniku wypadków lub chorób związanych z pracą na całym
świecie umiera średnio 5 tys. ludzi.
• Pracownicy padają ofiarą około 270 mln wypadków przy pracy rocznie (
śmiertelnych i bez skutku śmiertelnego).
• Co roku notuje się około 350 000 ofiar śmiertelnych w miejscu pracy.
• Co roku 22 000 dzieci ginie w trakcie wykonywania pracy.
• Niebezpieczne substancje powodują śmierć 440 000 pracowników rocznie.
• Azbest był przyczyną 100 000 ofiar śmiertelnych.
• Za ponad połowę kosztów przypisywanych schorzeniom związanym z pracą
odpowiadają choroby serca i układu mięśniowo-szkieletowego.
Historia zarządzania BP
• Faza 1: totalna eksploatacja człowieka i zasobów
Brak ze strony pracodawców jakiegokolwiek
zainteresowania kwestiami bezpieczeństwa pracy.
Nadmiar siły roboczej rozwiązywał wszelkie problemy.
“W 1926 roku w USA zanotowano 24.000 wypadków
śmiertelnych i ponad 3.000.000 wypadków przy
pracy.”
4
2
2009-12-03
Faza 2: robotnicze organizacje parazwiązkowe w USA
zwracają uwagę władz na bezpieczeństwo pracy
(początek XX w.)
1911 r - USA, pierwsza narodowa konferencja
poświęcona wypadkom i katastrofom przemysłowym
1913 roku powołano Narodowe Ministerstwo
Bezpieczeństwa (NSC) - pierwsze akty normatywne
związane z BHP.
• Faza 3: powstają Ustawy dotyczące BHP - regulujące
całokształt zagadnień bezpiecznego zatrudniania
pracowników przez pracodawców i nadzoru nad warunkami
pracy:
1972 r - USA
1974 r - Wielka Brytania (HASAWA) - powstanie brytyjskiej
inspekcji pracy
3
2009-12-03
Polska
•
- Uchwała Nr 592 Prezydium Rządu z dnia 1.08.1953 w sprawie postępu w
dziedzinie BHP, na podstawie której powołano do życia służbę BHP.
- Ustawa z dnia 30.03. 1965 o BHP - jedna z pierwszych ustaw w Europie,
która regulowała te kwestie.
- 26.06.1974 roku został uchwalony Kodeks Pracy, w którym utworzono
rozdział X poświęcony BHP.
• Faza 4: bezpieczeństwo techniczne
(bezpieczne urządzenia - lata 70-te)
• Faza 5: czynnik ludzki partycypacja pracowników (lata 80-te)
• Faza 6: analiza ryzyka zarządzanie ryzykiem (początek lat 90-tych)
8
4
2009-12-03
• Faza 7: system zarządzania BHP - integracja
zagadnień związanych z BHP z pozostałymi sferami
zarządzania przedsiębiorstwem.
Powstają pierwsze standardy systemów zarządzania
BHP:
BS8800 - BSI, 1996, Wielka Brytania
NPR-5001, 1996, Holandia
Definicje i źródła prawa
• Prawo to normy (reguły, wzory) postępowania ludzi.
• Prawo jest wyrazem woli siły społecznej (warstwy, klasy) panującej w
państwie.
• Prawo jest chronione (sankcjonowane, zabezpieczane) przez państwo.
H. Rot „Wstęp do nauk prawnych”
Polska należy do krajów tzw. prawa stanowionego. Kompetencje
prawodawcze posiadają:
• Sejm,
• Rząd
• Prezydent RP
5
2009-12-03
ŹRÓDŁA PRAWA - UE
Dwa traktaty:
- traktat połączeniowy podpisany w Brukseli w 1965r.
- Jednolity Akt Europejski z 1987 roku.
Ten drugi traktat ma istotne znaczenie w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Artykuł 118.a tego traktatu spowodował uproszczenie procedury
uchwalania minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa
pracy.
Wszystkie akty dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy zostały
uchwalone na podstawie Traktatu Rzymskiego z późniejszymi
zmianami.
Dyrektywy UE a BHP
Dwie grupy:
- uchwalone na podstawie art. 100.a Traktatu
zmierzają
do
ujednolicenia
przepisów
prawnych
i
administracyjnych
w
zakresie
wymagań
technicznych
dotyczących maszyn, urządzeń, narzędzi oraz stosowania i
znakowania niebezpiecznych
substancji chemicznych. Służą
eliminowaniu przeszkód w swobodnej wymianie handlowej.
- uchwalone na podstawie art. 118.a Traktatu
ustanawiają minimalne wymagania stymulujące działania,
zmierzające do zapewnienia pracownikom wyższego poziomu
6
2009-12-03
Dyrektywy UE a BHP
Najważniejsze dyrektywy wydane na podstawie art. 100.a
Traktatu:
dyrektywa nr 67/548/EWG z późniejszymi zmianami w sprawie
zbliżenia przepisów prawnych państw członkowskich dotyczących
klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych,
dyrektywa nr 89/392/EWG z późniejszymi zmianami w sprawie
zbliżenia przepisów prawnych państw członkowskich dotyczących
maszyn,
- dyrektywa nr 89/686/EWG w sprawie zbliżenia przepisów prawnych
państw członkowskich dotyczących środków ochrony indywidualnej.
Dyrektywy UE a BHP
Najważniejsze dyrektywy wydane na podstawie art. 118.a
Traktatu – dyrektywy socjalne:
Dyrektywa nr 89/391/EWG o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia
bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy, zwaną
dyrektywą ramową.
•
•
•
•
•
•
•
Unikanie ryzyka
Ocena ryzyka, którego nie można uniknąć,
Zapobieganie ryzyku u źródła,
Dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka,
Stosowanie nowych rozwiązań technicznych,
Zastępowanie niebezpiecznych środków bezpiecznymi... ,
Prowadzenie spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej, obejmującej technikę,
organizację oraz warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ czynników
związanych ze środowiskiem pracy,
• Nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony
indywidualnej,
7
2009-12-03
Źródła prawa -POLSKA
• art. 87 Konstytucji RP
• Konstytucja;
• Ustawy;
• Ratyfikowane umowy międzynarodowe;
• Rozporządzenia;
• Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je
ustanowiły.
Podstawy prawne nadzoru i
prewencji
•
Konstytucja RP – ustawa zasadnicza. Zawiera liczne przepisy odnoszące
się do stosunku pracy:
•
Ogólne określające i wyznaczające cele państwa, takie jak zasada sprawiedliwości
społecznej, ochrony pracy i dialogu społecznego, zasad równości, ochrony godności i
prywatności człowieka;
•
Regulujące uprawnienia pracownicze, np.: prawo do minimalnego wynagrodzenia, prawo
do wypoczynku, prawo do bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy, zakaz
stałego zatrudniania dzieci do lat 16, wolność pracy;
•
Dotyczące zbiorowych stosunków pracy to m.in. prawo zrzeszania się w związki zawodowe,
organizacje pracodawców, prawo do rokowań, zawierania układów zbiorowych i innych
porozumień, prawo związków zawodowych do organizowania strajków pracowniczych lub
innych form protestu
8
2009-12-03
Podstawy prawne nadzoru i prewencji
• Kodeks pracy jest najważniejszym źródłem prawa pracy, nadającym ramy
prawne relacjom między pracodawcami
a świadczącymi odpłatnie
pracę podporządkowaną,
bez względu na charakter i miejsce
wykonywanej pracy
oraz podstawę nawiązania stosunku pracy.
• Inne ustawy np. prawo budowlane, prawo atomowe, ustawy
i SIP, o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, itd.
o PIP, PIS
• Pragmatyki służbowe są podstawowym źródłem prawa pracy w
sektorze publicznym, np. karta nauczyciela, ustawy
o
pracownikach urzędów państwowych, pracownikach samorządowych,
itd.
• Akty wykonawcze:
• Rozporządzenia Rady Ministrów i poszczególnych Ministrów są
rozwinięciem i uszczegółowieniem postanowień ustaw.
Autonomiczne źródła prawa pracy:
• układy zbiorowe pracy oraz inne, oparte na ustawie porozumienia
zbiorowe,
• regulaminy pracy, wynagradzania
• statuty określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy.
9
2009-12-03
• Szczególne formy prawa pracy:
• Zasady bhp są to reguły bezpiecznego wykonywania pracy,
są ujęte w formę przepisów, ale wynikają z wiedzy
i
doświadczenia życiowego.
które nie
• Polskie normy: Ich stosowanie jest obowiązkowe, jeżeli zostały powołane
w ustawie lub obowiązek ich stosowania wprowadził właściwy minister
w sprawach należących do zakresu jego działania.
• Orzecznictwo sądów, a w szczególności orzeczenia i uchwały SN. Uchwały
podjęte w składzie całej izby, w składzie połączonych izb lub w pełnym
składzie Sądu Najwyższego stają się zasadami prawnymi, które wiążą Sąd
Najwyższy, natomiast obecnie nie wiążą już Sądów Powszechnych.
Definicja prawa pracy – art.9 Kodeksu pracy
•
Przez prawo pracy rozumie się przepisy
Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i
aktów wykonawczych, określające prawa i
obowiązki pracowników, pracodawców, a
także postanowienia układów zbiorowych
pracy i innych opartych na ustawie
porozumień zbiorowych, regulaminów
i
statutów określających prawa i obowiązki
stron stosunku pracy.
10
2009-12-03
Organy nadzoru nad warunkami pracy
• Nadzór nad warunkami pracy sprawują:
• Organy państwowe,
• Organy administracyjne,
• Organy społeczne.
Art. 184 Kodeksu pracy:
• Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów
i
zasad bhp, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.
• Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i
warunków środowiska pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.
• Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów bhp,
sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.
Inne instytucje, organy i organizacje zajmujące się m.in. warunkami
pracy
•
•
•
•
•
•
•
•
Administracja architektoniczno – budowlana i nadzór budowlany;
Państwowa Straż Pożarna;
Urząd Dozoru Technicznego;
Inspekcja Ochrony Środowiska;
Nadzór górniczy (WUG);
Inspekcja Transportu drogowego;
Inne
Organizacje pracobiorców i pracodawców.
11
2009-12-03
Państwowa Inspekcja Sanitarna
•
PIS jest powołany do nadzoru nad warunkami:
•
•
•
•
•
•
higieny środowiska,
higieny pracy w zakładach pracy,
higieny radiacyjnej,
higieny procesów nauczania i wychowania,
higieny wypoczynku i rekreacji,
zdrowotnymi żywności i żywienia,
w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem szkodliwości i
uciążliwości środowiskowych, zapobieganiu powstawaniu chorób
zakaźnych i zawodowych
PIS działa na podstawie ustawy o PIS z dnia 14.03.1985r
r Nr 90, poz. 575 ze zm.)
(Dz. U. z 1998
Społeczna Inspekcja Pracy
Społeczna inspekcja pracy jest „służbą społeczną” pełnioną przez
pracowników w celu zapewnienia przez pracodawców bezpiecznych i
higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych
określonych w przepisach prawa pracy.
SIP jest kierowana przez związki zawodowe.
Społecznych inspektorów pracy wybierają pracownicy.
12
2009-12-03
Podstawy prawne działania SIP
•
Ustawa z dnia 24.06.1983 r. o społecznej inspekcji pracy
poz. 163 z późn. zm.);
(Dz. U. nr 35,
•
Kodeks pracy:
Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów
sprawuje społeczna inspekcja pracy – art. 185 § 1 kp.
Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy zapewnienie wykonania
zaleceń społecznego inspektora pracy. Od zalecenia ZSIP pracodawca może
wnieść sprzeciw do właściwego państwowego inspektora pracy.
i zasad bhp
PODSTAWY PRAWNE W DZIEDZINIE BHP
akty wykonawcze do
art. 27315 k.p.
Przepisy powszechnie
obowiązujące
Konstytucja
ogólne
przepisy bhp
przepisy
określonych
bhp
gałęzi
przepisy bhp
wykorzystywane w
różnych gałęzi
Kodeks pracy
(dział X)
akty wykonawcze
do działu X
Inne ustawy
dotyczące organów nadzoru
państwowego nad warunkami
Pracy, np.:
•Ustawa o PIP
•Ustawa o PIS
•Ustawa o Dozorze Technicznym
Polskie Normy (PN)
dotyczące warunków bhp
w różnych sferach
działalności, np.:
13
2009-12-03
PODSTAWY PRAWNE W DZIEDZINIE BHP cd.
Układowe przepisy pracy
Układowe przepisy pracy
Regulamin pracy
Zasady bhp
Definicje
14
2009-12-03
Definicje
PRZEDSIĘBIORCA
Każda osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna niebędący osobą prawną, której
przyznana jest zdolność prawna, wykonująca
we własnym imieniu działalność gospodarczą
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
Stan warunków i organizacji pracy
oraz
zachowań pracowników
zapewniający wymagany poziom ochrony życia i zdrowia
przed
zagrożeniami występującymi w środowisku pracy
Bezpieczeństwo pracy
Higiena pracy
to działania i angażowane w nie środki,
służące zapobieganiu urazom
i wypadkom przy pracy
to działania i angażowane w nie
środki, zapobiegające chorobom
zawodowym
15
2009-12-03
Definicja wypadku przy pracy
Wypadek przy pracy jest to nagłe zdarzenie
wywołane
przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które
nastąpiło w związku z pracą:
– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych
czynności albo poleceń przełożonych,
– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w
interesie pracodawcy, nawet bez polecenia,
– w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji praco-dawcy w drodze
między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku
wynikającego ze stosunku pracy.
Definicje urazu (traumy)
Definicja ustawowa - uszkodzenie tkanek ciała lub
narządów człowieka wskutek działania czynnika
zewnętrznego.
Słownik języka polskiego - uraz (trauma) uszkodzenie
tkanki, narządu lub większego obszaru ciała przez
działanie czynnika mechanicznego, termicznego,
chemicznego, akustycznego, elektrycznego,
świetlnego lub jonizującego.
16
2009-12-03
Inne definicje
Osłona - rozumie się przez to element lub zestaw elementów konstrukcyjnych służący
do ochrony człowieka przed niebezpiecznymi lub uciążliwymi wpływami pracujących
części, mechanizmów i układów roboczych maszyny lub innego urządzenia
technicznego
Pomieszczenie stałej pracy - rozumie się przez to pomieszczenie pracy, w którym
łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4
godziny;
Pomieszczenie czasowej pracy - rozumie się przez to pomieszczenie pracy, w którym
łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4
godzin;
Dz.U.03.169.1650 z późn. zmianami
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Inne definicje
Pomieszczenie pracy - rozumie się przez to pomieszczenie przeznaczone na pobyt
pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na
pobyt pracowników pomieszczeń, w których:
a)
łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany
roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy
bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo
konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,
b)
mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie
odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez
zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu
organizacji pracy,
c)
jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu
przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą;
17
2009-12-03
Inne definicje
Ryzyko zawodowe - rozumie się przez to prawdopodobieństwo wystąpienia
niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w
szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w
wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu
wykonywania pracy;
Miejsce pracy - rozumie się przez to miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do
którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy;
Stanowisko pracy - rozumie się przez to przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w
środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę;
Inne definicje
Środki ochrony indywidualnej- rozumie się przez to wszelkie środki noszone lub
trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą
zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w
środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego
celu. Do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się:
zwykłej odzieży roboczej i mundurów,
środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, Policję i inne służby
wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze,
środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o ruchu
drogowym,
wyposażenia sportowego,
środków służących do samoobrony lub do odstraszania,
przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania
porządku publicznego;
18
2009-12-03
Inne definicje
Środki ochrony zbiorowej - rozumie się przez to środki przeznaczone do jednoczesnej
ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi
czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące
rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i
innych urządzeniach;
Środowisko pracy - rozumie się przez to warunki środowiska materialnego
(określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w którym odbywa
się proces pracy;
Inne definicje
Urządzenie ochronne - rozumie się przez to osłony lub takie urządzenia, które
spełniają jedną lub więcej z niżej wymienionych funkcji:
–
zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych,
–
powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie
się w strefie niebezpiecznej,
–
nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych, jeśli
pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej,
–
zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych
urządzeń technicznych,
–
nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub
szkodliwych;
19
2009-12-03
Inne definicje
Zagrożenie - rozumie się przez to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek
lub chorobę;
Znak bezpieczeństwa - rozumie się przez to znak utworzony przez kombinację kształtu
geometrycznego, barwy i symbolu graficznego lub obrazkowego (piktogramu) albo
tekstu, przekazujący określoną informację związaną z bezpieczeństwem lub jego
zagrożeniem;
Sygnał bezpieczeństwa - rozumie się przez to sygnały świetlne i dźwiękowe,
komunikaty słowne lub sygnały ręczne, przekazujące informacje istotne dla zachowania
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;
Prawna Ochrona Pracy
Podstawowe obowiązki pracodawcy
§ 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres
odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki
pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa
i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy…
§ 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników
poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności
pracodawca jest obowiązany:
1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne
warunki pracy,
2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w
tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
Art. 207. § 1 i 2.
20
2009-12-03
5) uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub
karmiących dziecko piersią oraz
pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań
profilaktycznych,
6) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
7) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
§ 21. Koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać
pracowników.
§ 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać,
w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków,
przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i
higieny pracy.
Art. 207. § 2.
Pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje
o:
1) zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na
poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym
o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji
zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,
SZKOLENIA I OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO !
Art. 207 1. § 1.
21
2009-12-03
Odpowiedzialność za BHP osób kierujących pracownikami:
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie
zgodnie z przeznaczeniem,
3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając
zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami
zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami
środowiska pracy,
4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia
technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich
stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy,
6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną
nad pracownikami.
Art. 212
Obowiązki pozostałych pracowników w zakresie BHP
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest
podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest
obowiązany:
1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i
instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym,
2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i
wskazówek przełożonych,
3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i
ład w miejscu pracy,
4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków
ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich
przeznaczeniem,
5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym
badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy
wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec
współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o
grożącym im niebezpieczeństwie,
Art. 211
22
2009-12-03
W 2 – Wypadki, dane statystyczne, dochodzenia powypadkowe
45
Tabela 1. Kształtowanie się wypadków ogółem
Rok
2005
2006
2007
2008
Liczba wypadków
84 402
95 462
99 171
104 402
Wskaźnik
częstotliwości
wypadków
7,99
8,83
8,92
9,11
Slide 46
23
2009-12-03
Tabela 2. Kształtowanie się wypadków śmiertelnych
Rok
Liczba wypadków
Wskaźnik
częstotliwości
wypadków
2005
468
0,044
2006
493
0,046
2007
479
0,043
2008
523
0,046
Slide 47
Tabela 3. Kształtowanie się wypadków ciężkich
Rok
Liczba
wypadków
Wskaźnik
częstotliwości
wypadków
2005
956
2006
976
2007
1002
2008
902
0,09
0,09
0,09
0,08
Slide 48
24
2009-12-03
Wzrostowy trend liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy
W 2006 r., w porównaniu do roku 2005, liczba poszkodowanych w wypadkach
przy pracy wzrosła z 84 400 do 95 500 osób, co stanowiło wzrost liczby
poszkodowanych o 13,1% w stosunku do roku poprzedniego. Dalszy wzrost
liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy do 99 200 osób, czyli o
3,9% w porównaniu do roku poprzedniego, nastąpił w 2007 r. Niestety
wzrostowy trend liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy miał
miejsce również w 2008 r., gdyż liczba poszkodowanych w wypadkach
wzrosła w porównaniu do 2007 r. do 104 400 osób, czyli o dalsze 5,3%.
Uwaga!
• Znamienny jest fakt, że ok. 40% poszkodowanych w wypadkach przy pracy
posiadało krótki (do 1 roku) staż pracy.
Slide 49
Wzrost wskaźnika częstotliwości
wypadków
W kolejnych latach – od 2005 do 2008 r. – wzrastał
także wskaźnik częstotliwości wypadków. Szczególnie
niepokojący jest znaczny wzrost liczby wypadków
śmiertelnych z 468 w 2005 r. do 523 w 2008 r. W
roku 2008 w porównaniu do roku 2007 liczba
wypadków śmiertelnych wzrosła o 9,2%.
W latach od 2005 do 2007 r. wzrastała także liczba
wypadków ciężkich (w roku 2008 w porównaniu do
2007 r. liczba wypadków ciężkich zmalała).
Slide 50
25
2009-12-03
Wypadkogenne branże
•
W roku 2008 ok. 72% wypadków miało miejsce w sektorze prywatnym. Najwięcej
wypadków miało miejsce w:
• przetwórstwie przemysłowym (ponad 40%),
• handlu i naprawach (11,4%),
• budownictwie (9,5%),
• ochronie zdrowia i pomocy społecznej (7,3%).
Szczególnie znaczący wzrost wypadkowości w 2008 r. w porównaniu do roku 2007 nastąpił
w:
• rolnictwie, leśnictwie i łowiectwie – o 11,2%, a śmiertelnych – 21,7%,
• budownictwie – o 11,7%, a śmiertelnych – 35,6%,
• handlu i naprawach – o 13,7%, a śmiertelnych – 7,4%.
Uwaga!
W transporcie i gospodarce magazynowej oraz górnictwie nastąpił znaczny wzrost
wypadków śmiertelnych (w transporcie o 31,1%, a górnictwie – 15,4%).
Slide 51
Przyczyny wypadków przy pracy
Z danych statystycznych GUS wynika, że zaistniałe w 2008 r.
wypadki spowodowało ponad 200 000 przyczyn, czyli
średnio 2 przyczyny powodowały 1 wypadek przy pracy.
Natomiast z danych opublikowanych przez Państwową
Inspekcję Pracy wynika, że przy badaniu wypadków przez
inspektorów pracy 1 wypadek powoduje średnio 5
przyczyn.
Uwaga!
Dominującą przyczyną wypadków – wg danych GUS – jest
nieprawidłowe zachowanie pracownika (ponad 56%
wszystkich przyczyn).
Slide 52
26
2009-12-03
Podstawy Prawne - Wypadki przy
pracy
1.ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW
z dnia 28 lipca 1998 r.
w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy
oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji
zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy.
(Dz. U. z dnia 4 września 1998 r.) Dziennik Ustaw z 1998 r. Nr 115
poz. 744 z późn, zmianami
Slide 53
pracy
2.ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW
z dnia 23 listopada 2006 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalania okoliczności i
przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania,
a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków
przy pracy
(Dz. U. z dnia 28 listopada 2006 r.) Dziennik Ustaw z 2006 r. Nr 215
poz. 1582
Slide 54
27
2009-12-03
pracy
§ 3. Okoliczności i przyczyny wypadków
ustala, powoływany przez pracodawcę,
zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy.
§ 4. 1. U pracodawcy zatrudniającego nie więcej niż 10 pracowników, który
11
zgodnie z art. 237 § 1 Kodeksu pracy nie ma obowiązku tworzenia służby
bezpieczeństwa i higieny pracy, zamiast członka zespołu powypadkowego pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy, w skład tego zespołu wchodzi
pracodawca lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę albo specjalista spoza
zakładu pracy.
Slide 55
2. U pracodawcy zatrudniającego nie więcej
niż 50 pracowników, zamiast członka
pracy
zespołu powypadkowego - pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy, w
skład tego zespołu może wchodzić specjalista spoza zakładu pracy, o którym mowa
11
w art. 237 § 2 Kodeksu pracy.
3. U pracodawcy zatrudniającego nie więcej niż 100 pracowników, zamiast członka
zespołu powypadkowego - pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy, w
11
skład tego zespołu może wchodzić pracownik, któremu, stosownie do art. 237 §
3 Kodeksu pracy, pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby
4. U pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu
powypadkowego zamiast społecznego inspektora pracy, jako członek zespołu,
wchodzi przedstawiciel pracowników przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy.
§ 5. Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu
powypadkowego w składzie dwuosobowym, określonym w § 3 i 4, ze względu na
małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala
zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza
zakładu pracy.
Slide 56
28
2009-12-03
Podstawy Prawne - Wypadki przy pracy
§ 6. 1. Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy
jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w
szczególności:
1) dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych
urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki
wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie
wypadku,
2) jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca
wypadku,
3) wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
4) zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku,
5) zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w
zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku 6) zebrać inne
dowody dotyczące wypadku,
7) dokonać kwalifikacji prawnej wypadku, kierując się zasadami określonymi w
art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych
8) określić wnioski i środki profilaktyczne.
Slide 57
§ 8 1. Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy
sporządza - nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o
wypadku - protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, zwany dalej
"protokołem powypadkowym", według wzoru ustalonego przez ministra
właściwego do spraw pracy na podstawie art. 237 § 2 Kodeksu pracy.
2. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie późniejszym niż określony
w ust. 1, wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności, wymaga podania
przyczyn tego opóźnienia w treści protokołu powypadkowego.
3. Zespół powypadkowy sporządza protokół powypadkowy w niezbędnej liczbie
egzemplarzy i wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową doręcza niezwłocznie
pracodawcy w celu zatwierdzenia.
§ 9. 1. Członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu
powypadkowego zdanie odrębne, które powinien uzasadnić.
2. W przypadku rozbieżności zdań członków zespołu powypadkowego, o treści
protokołu powypadkowego decyduje pracodawca.
Slide 58
29
2009-12-03
§ 10. 1. Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać
poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego
zatwierdzeniem.
2. Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń
zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy
jest obowiązany pouczyć poszkodowanego.
3. Poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z
nich notatek i odpisów oraz kopii.
4. Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać z treścią protokołu
powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika, o których
mowa w art. 12 ustawy, oraz pouczyć ich o prawie do zgłoszenia uwag
i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
Slide 59
§ 11
1. Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest
wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć
wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu
wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów
stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.
2. Do protokołu powypadkowego dołącza się zapis wyjaśnień
poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także
inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn
wypadku, w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych
specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku, a także odrębne
zdanie złożone przez członka zespołu powypadkowego oraz uwagi i
zastrzeżenia, o których mowa w § 10 ust. 2 i 4 - stanowiące integralną
część protokołu.
Slide 60
30
2009-12-03
§ 12. 1. Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w ciągu 5
dni od dnia jego sporządzenia.
2. Pracodawca zwraca nie zatwierdzony protokół powypadkowy, w celu
wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy, jeżeli do treści
protokołu zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków
rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika albo protokół ten nie odpowiada
warunkom określonym w rozporządzeniu.
3. Zespół powypadkowy, po dokonaniu wyjaśnień i uzupełnień, o których mowa w
ust. 2, sporządza, nie później niż w ciągu 5 dni, nowy protokół powypadkowy, do
którego dołącza protokół nie zatwierdzony przez pracodawcę.
§ 13. 1. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza
poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego - członkom
rodziny, o których mowa w § 10 ust. 4.
2. Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i
zbiorowych pracodawca niezwłocznie doręcza właściwemu inspektorowi pracy.
Slide 61
§ 14. Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych,
zawierający ustalenia naruszające uprawnienia pracownika albo nieprawidłowe wnioski
profilaktyczne, może być zwrócony pracodawcy przez właściwego inspektora pracy, z
uzasadnionym wnioskiem o ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku. Przepis §
12 ust. 3 stosuje się odpowiednio.
§ 15. Protokół powypadkowy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową pracodawca
przechowuje przez 10 lat.
§ 16. 1. Pracodawca prowadzi rejestr wypadków przy pracy na podstawie wszystkich
protokołów powypadkowych.
2. Rejestr wypadków przy pracy zawiera: imię i nazwisko poszkodowanego, miejsce i datę
wypadku, informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego, datę sporządzenia
protokołu powypadkowego, stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy, datę
przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosku o świadczenia z tytułu wypadku
przy pracy, liczbę dni niezdolności do pracy oraz inne informacje, niebędące danymi
osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia
profilaktyczne zespołu powypadkowego.
Slide 62
31
2009-12-03
pracy
1. ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA GOSPODARKI I PRACY
z dnia 16 września 2004 r.
w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy
(Dz. U. z dnia 19 października 2004 r.)
Dziennik Ustaw z 2004 r. Nr 227 poz. 2298
Slide 63
pracy
(pieczątka zakładu pracy)
(pieczątka zakładu pracy)
pieczęć nagłówkowa
jednostki organizacyjnej
........................ dnia .............................
OŚWIADCZENIE ŚWIADKA WYPADKU
OŚWIADCZENIE POWYPADKOWE POSZKODOWANEGO
I. DANE IDENTYFIKACYJNE ŚWIADKA
1. Imię i nazwisko świadka
I. DANE IDENTYFIKACYJNE POSZKODOWANEGO
2. PESEL
1. Imię i nazwisko poszkodowanego
2. PESEL
ZGŁOSZENIE WYPADKU PRZY PRACY
(rodzaj dokumentu)
Stosownie do § 1 Rozporządzenia R M * zawiadamiam, że w dniu .....................
o godz. ..................... miał miejsce wypadek przy pracy.
(seria)
3. NIP
4. Dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport)
3. NIP
(rodzaj dokumentu)
(numer)
(seria)
(numer)
5. Data i miejsce urodzenia świadka
5. Data i miejsce urodzenia poszkodowanego
6. Imię Ojca
6. Adres zamieszkania świadka
7. Adres zamieszkania poszkodowanego
II. OKOLICZNOŚCI WYPADKU
Wypadek ten był zgłoszony w dniu .............o godz. .............przez ......................
.................................................................................................................................
8. Nazwa stanowiska Pracy
9. Staż pracy na zajmowanym stanowisku
10. Data oraz godzina wypadku
11. Godzina pracy od rozpoczęcia wypadku
.................................................................................................................................
II. OKOLICZNOŚCI WYPADKU
Krótki opis wypadku, przyczyny i skutki .............................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Dane osobowe pracownika, który uległ wypadkowi.
Imię i nazwisko ............................................................................................
ur. ...................................... zam. ..................................................................
telefon kontaktowy......................... stanowisko...........................................
...............................
(szczegółowy opis okoliczności zdarzenia wypadkowego)
(pod pis przełożonego)
Oświadczam, że przedstawiłem wszystkie znane mi okoliczności zaistniałego
zdarzenia wypadkowego.
* Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w
rejestrze wypadków przy pracy ( Dz. U. Nr 115 poz. 744). Z późn zmianami
dnia
(miejscowość)
(data)
(podpis)
(szczegółowy opis okoliczności zdarzenia wypadkowego)
Zgłoszenie
Protokół
Oświadczenie
Poszkodowanego
Oświadczenie
Świadka
Karta
Statystyczna
WZORY DOKUMENTÓW
Druk N-9
Slide 64
32
2009-12-03
pracy osób nie będących
pracownikami
1. ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA PRACY I POLITYKI
SPOŁECZNEJ z dnia 19 grudnia 2002 r.
w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego
za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej
sporządzenia. (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2002 r.) DZIENNIK USTAW Z 2002 R. NR 236 POZ.
1992
Slide 65
Slide 66
33
2009-12-03
Podstawy Prawne - Wypadki w drodze
1. ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ1)
z dnia 24 grudnia 2002 r.
w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za
wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego
dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z
pracy oraz terminu jej sporządzania.
(Dz. U. z dnia 30 grudnia 2002 r.) Dziennik Ustaw z 2002 r. Nr 237
poz. 2015
Slide 67
Podstawy Prawne - Wypadki w
drodze
WZÓRPieczęć podmiotu
sporządzającego kartę wypadku
Karta wypadku
w drodze do pracy lub z pracy
1)
I. DANE IDENTYFIKACYJNE PŁATNIKA SKŁADEK
1. Imię i nazwisko lub nazwa oraz adres płatnika składek na ubezpieczenia społeczne .....................................................
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
2. NIP .................................................................... 3. REGON ..........................................................................................
4. PESEL ....................................................................
...........................................................................................................................................................................................
rodzaj dokumentu
seria
numer
II. DANE IDENTYFIKACYJNE POSZKODOWANEGO
1. Imię i nazwisko poszkodowanego
.....................................................................................................................................
2. PESEL .......................................................... 3. NIP ......................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
rodzaj dokumentu
seria
numer
5. Data i miejsce urodzenia poszkodowanego
......................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
6. Adres zamieszkania poszkodowanego
.............................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
*
7. Tytuł ubezpieczenia rentowego/chorobowego
...........................................................................................................................................................................................
III. INFORMACJE O WYPADKU
1. Data wypadku ...................................................................................................................................................................
2. W dniu wypadku poszkodowany:
a) miał rozpocząć pracę o godz. ...............................................
b) zakończył pracę o godz. .............................................
3. Wypadek zdarzył się*:
1) w drodze z domu do pracy - w drodze z pracy do domu
2) w drodze do - z miejsca:
a) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
b) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
c) zwykłego spożywania posiłków,
d) odbywania nauki lub studiów.
4. Szczegółowy opis okoliczności, miejsca i przyczyn wypadku:
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
5. W sprawie wypadku były - nie były* podjęte czynności przez odpowiednie organy
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
6. Wypadek spowodował niezdolność do pracy od ..................................... do .................................................................**
Wypadek spowodował zgon .............................................................................................................................................
7. Świadkowie wypadku:
1.........................................................................................................................................................................................
2.........................................................................................................................................................................................
3.........................................................................................................................................................................................
imię i nazwisko
adres zamieszkania
Slide 68
34
2009-12-03
W 3 – Wypadki – wskaźniki, metody analizy wypadków
69
Wskaźniki
•Wskaźnik częstotliwości wypadków
W = 1000*Lw/Z
Z- liczba zatrudnionych w analizowanej firmie
Lw- liczba wypadków w danym roku
70
35
2009-12-03
Wskaźniki
•Wskaźnik ciężkości wypadków
Wc = Ldz/Lw
Ldz – liczba dni zwolnienia spowodowana wypadkami
Lw – ilość wypadków
71
Wskaźniki
Inne wskaźniki
- Ilość wypadków na MT wydobycia
- Ilość wypadków 106 godzin
przepracowanych
72
36
2009-12-03
Modele zdarzeń wypadkowych
Modele sekwencyjne
Modele porządkujące
Modele sekwencyjne
Wszystkie zdarzenia, występujące w łańcuchu i
pośrednio połączone ze skutkiem tworzą
ciąg przyczynowo – skutkowy doprowadzający do wypadku.
Z1
Z2
Z3
ZD
S
Z 1,2,3 kolejne zdarzenia, będące skutkiem wcześniejszego i przyczyną
Następnego
ZD- zdarzenie
S - strata
W rzeczywistości takie sekwencje zdarzają się niezwykle rzadko
37
2009-12-03
Modele sekwencyjne
Z1
Z2
Z4
Z5
Z3
ZD
S
Z6
Im dokładniej badamy zdarzenie, tym więcej znajdujemy
zależności i zdarzeń pośrednich, które doprowadzają
do zdarzenia wypadkowego (efekt - drzewo błędów J. Rankin i G.Talley, 1986)
Przykładowe “drzewo błędów” dotyczące rozszczelnienia pompy tłoczącej
amoniak w instalacji chłodniczej
38
2009-12-03
Modele sekwencyjne pokazują JAK PRZEBIEGA WYPADEK, natomiast nie mówią nic o
tym,
DLACZEGO wypadki się zdarzają.
Modele porządkujące opierają się o założenie, że wypadki są końcową sekwencją
przyczynowo- skutkowego ciągu zdarzeń).
W modelach porządkujących najistotniejszym elementem jest wpływ
ZAKŁÓCENIA na WARUNKI NORMALE
Eliminacja lub ograniczenie zakłócenia
(przywrócenie początkowego ryzyka
lub obniżenie ryzyka po zakłóceniu
Zakłócenie
SYTUACJA
NORMALNA
Sytuacja
Trudna.
(zmiana
ryzyka)
Zmiana poziomu
akceptacji ryzyka
(przystosowanie
się człowieka)
RUTYNA
L. Benner
Przeciążenie
pracownika
Zmiana sytuacji
trudnej
na normalną
Planowany
Wynik
Zmiana
interpretacji
sytuacji
STRATA
39
2009-12-03
Modele porządkujące – elementy wspólne
Niebezpieczne
Warunki
Błąd systemu
bezpieczeństwa
Zdarzenie
Wypadkowe
Błąd w zadaniu
(wypadek
lub potencjalny wypadek)
Niebezpieczne
postępowanie
J. Rasmussen,
1982
79
Uraz lub
zniszczenie
Wypadek
Niebezpieczne
zachowanie lub
warunki pracy
Błąd Człowieka
Przyczyny
podstawowe
Inne - Modele zdarzeń wypadkowych
Powstawanie wypadków wg Lateiner’a
40
2009-12-03
Analiza drzewa przyczyn
Drzewo przyczyn
jest graficznym przedstawieniem logicznego łańcucha zdarzeń,
które doprowadziły do zdarzenia wypadkowego
Drzewo przyczyn - zasady
• Zasada wieloprzyczynowości
Wypadek
• Wypadek symptomem dysfunkcji systemu
?
Wypadek
?
41
2009-12-03
Drzewo przyczyn – symbole graficzne
Przyczyna
Zdarzenie
Sprawdzone powiązanie dowody
Powiązanie hipotetyczne – do
sprawdzenia
83
Przykład
Ustalono
zasady dla
ciężarówek
bez opieki
FIRMA
rozpoczyna
projekt na
wzgórzu
Procedury
zarządzania
LTA
Wewnętrzna
komunikacja
LTA
Drzwi
musza być
zablokowane
Kierowcy
ciężarówek nie
poinformowani
o zasadach
Pod koła muszą
być podłożone
klocki
Drzwi
nie zostały
zablokowane
FIRMA
przerywa
projekt na
weekend
Koła
nie zostały
zablokowane
Kierowca
zaparkował
ciężarówkę
na wzgórzu
9-letni
chłopiec
wchodzi na
wzgórze
Chłopiec
wchodzi
do kabiny
ciężarówki
Nadzór na
chłopcem
LTA
Chłopiec
bawi się
urządzenia
mi
ciężarówki
Chłopiec
przypadko
wo zwalnia
hamulec
Ciężarówka
stacza się
w
dół
Chłopiec
zostaje
w
ciężarówce
Chłopiec boi
się wyskoczyć z
ciężarówki
Ciężarówka
uderza w
stojący
samochód
Chłopiec
doznaje
poważnego
urazu
Chłopiec nie
umie kierować
ciężarówką
Chłopiec nie
wie jak
kierować
84
42
2009-12-03
Uraz
Pracownik został uderzony przez wózek widłowy i doznał załamania nogi
P1
Dlaczego wózek widłowy uderzył pracownika?
a) Ponieważ pieszy i wózek
znajdowali się na tym samym
obszarze.
P2
b) Ponieważ poszkodowany i
operator wózka nie widzieli się
wzajemnie
P3
c) Ponieważ poszkodowany nie
był świadomy tego, że wózek
się cofa.
P4
85
Dlaczego pieszy i wózek
znajdowali się na tym samym
obszarze?
Dlaczego operator wózka nie
widział pieszego?
Dlaczego pieszy nie był
świadomy tego, że wózek się
cofa?
a) Zabudowania i drogi
komunikacyjne są usytuowane
w sposób stwarzający
potencjalne
niebezpieczeństwo.
P5
b) Ponieważ lusterka wsteczne
w wózku były brudne /
złamane.
P6
c) Ponieważ wózek nie był
wyposażony w specjalny
sygnał informujący, że wózek
się cofa.
P7
Dlaczego zabudowania i drogi
komunikacyjne zostały
zaprojektowane w ten sposób?
Dlaczego lusterka były brudne
/ złamane?
Dlaczego wózek nie miał
sygnału?
a) Ponieważ zaprojektował je
architekt 30 lat temu.
P8
b) Ponieważ nie jest
prowadzona rutynowa obsługa
i konserwacja
P9
c) Ponieważ sygnał nie jest
wymagany
P10
86
43
2009-12-03
EFEKTY – ANALIZA KOSZTÓW I
KORZYŚCI
TC
PC
AC
Brak zabezpieczeń
PC – Koszt Zapobiegania
AC - Koszt awarii
TC – KOSZT CAŁKOWITY
Pełne Bezpieczeństwo
Bezpieczeństwo optymalne
przy minimalnej Sumie
kosztów całkowitych
87
W 5 – ZagroŜenia – Czynniki niebezpieczne –
urazowe - mechaniczne
44
2009-12-03
Czynniki o negatywnym oddziaływaniu
na organizm człowieka (definicje)
•
czynnik niebezpieczny – czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić
do urazu lub natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka.
•
czynnik szkodliwy – czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do
stopniowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka.
•
czynnik uciążliwy – czynnik, którego oddziaływanie może utrudniać
pracę lub obniżać zdolność do jej wykonywania, nie powodując jednak
trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka.
Czynniki o negatywnym oddziaływaniu
organizm człowieka (definicje cd.)
na
•
stanowisko pracy – tworzy ogół środków pracy potrzebnych do wykonania
zadania roboczego, znajdujących się w przestrzeni pracy, otoczonych
środowiskiem pracy;
•
zagrożenie – stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę,
czyli sytuacja, w której pracownik jest narażony na działanie czynników
niebezpiecznych i/lub szkodliwych;
•
Znaczące zagrożenie – zagrożenie mogące spowodować poważne
i
nieodwracalne uszkodzenia zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności
podczas wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych lub w sytuacjach
poważnych awarii.
(wg PN-N-18001:2004)
•
strefa zagrożenia – każda przestrzeń wewnątrz lub wokół maszyny, w której
człowiek jest eksponowany na niebezpieczeństwo doznania urazu lub
pogorszenia stanu zdrowia.
45
2009-12-03
Klasyfikacja czynników
szkodliwych i niebezpiecznych
fizyczne
chemiczne
biologiczne
psychofizyczne
Klasyfikacja czynników
Urazy ciała, nawet śmierć
pracownika, choroba zawodowa
czy obniżenie sprawności
organizmu powstają pod
wpływem czynników:
• Decydującym jest tutaj
kontakt pracownika z
tymi czynnikami
niebezpiecznych,
szkodliwych,
uciążliwych
46
2009-12-03
Podział czynników Urazowych
•
przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty;
•
elementy ruchome;
•
elementy ostre, wystające, chropowate;
•
płyny pod ciśnieniem;
•
śliskie, nierówne powierzchnie;
•
ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy);
•
położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości oraz w
zagłębieniach);
•
inne: np. powierzchnie gorące lub zimne, żrące substancje.
Schemat oddziaływania i ochrony
Przegroda
Człowiek
zasięg oddziaływania
przedmiot
zasięg oddziaływania
47
2009-12-03
Zagrożenia czynnikami mechanicznymi
Człowiek
zasięg
zasięg
oddziaływania
oddziaływania
Strefa
potencjalnego
zagrożenia
przedmiot
Ryzyko
wypadku
zasięg
oddziaływania
strefa wzajemnego oddziaływania
Identyfikacja zagrożeń mechanicznych
sytuacje
zagrażające
określenie
stanowiska
pracy
identyfikacja
czynników
analiza zagrożeń
oddziaływanie
czynnika na
człowieka
ocena
zagrożeń
urazy lub
inne następstwa
ocena zagrożeń
48
2009-12-03
Podstawowe zagrożenia mechaniczne i ich potencjalne skutki
zgniatanie - zgniecenia, zmiażdżenia;
ścinanie, cięcie - obcięcie, odcięcie, rozcięcie;
ruchome elementy urządzeń – uderzenie, wciągnięcie, pochwycenie,
złamanie, oderwanie;
spadające przedmioty, osoby - uderzenie, stłuczenie,
pęknięcia,
złamania, śmierć;
wystające ostre elementy pomieszczeń, konstrukcji,
narzędzi –
ukłucie, przekłucie;
nierówne śliskie nawierzchnie – upadek i jego konsekwencje
chropawe nierówne powierzchnie – starcia, obtarcia
wytrysk gorącej cieczy pod ciśnieniem - uderzenie, poparzenie
Skutki zdrowotne u osób narażonych
na działanie czynników mechanicznych
zależą od:
• usytuowania strefy oddziaływania danego czynnika w stosunku
do strefy pracy człowieka,
•
wzajemnego oddziaływania danego czynnika i człowieka,
•
energii kinetycznej elementów lub maszyn,
•
energii potencjalnej części, które mogą się poruszać pod wpływem siły ciężkości
oraz elementów sprężystych lub nad i podciśnienia płynów,
•
rodzaju, kształtu, gładkości powierzchni elementów, z którymi może się stykać
człowiek (elementy tnące, ostre krawędzie itp.),
•
położenia względem siebie elementów mogących przy poruszaniu stworzyć strefy
niebezpieczne np. odcinania, wciągania.
49
2009-12-03
Ochrona przed czynnikami
mechanicznymi
Zapobieganie
zagrożeniom
ograniczanie
ekspozycji
człowieka na
nie wyeliminowane
czynniki
eliminowanie
lub
ograniczanie
czynnika
eliminowanie lub
ograniczanie
czynników
towarzyszących
normalnemu
funkcjonowaniu
wyeliminowanie
lub ograniczanie
potrzebnych
ingerencji
w strefach
niebezpiecznych
zapobieganie
sytuacjom
anormalnym
zapobieganie
niezamierzonemu
kontaktowi
z mechanicznymi
czynnikami
niebezpiecznymi
Działania zapobiegające
zagrożeniom (2)
dobór rozwiązań konstrukcyjnych
stosowanie urządzeń ochronnych
informacje dotyczące użytkownika
dodatkowe środki bezpieczeństwa
działania
w fazie
projektowania
działania
w fazie
użytkowania
działania
zapobiegające
zagrożeniom
czynnikami
mechanicznymi
stosowanie bezpiecznych sposobów obsługi
utrzymanie odpowiedniego stanu technicznego
stosowanie środków ochrony indywidualnej
kształtowanie bezpiecznych zachowań
(wirtualna rzeczywistość)
50
2009-12-03
Odległość bezpieczeństwa - minimalna odległość, w jakiej powinna być usytuowana konstrukcja
ochronna przed strefą niebezpieczną
Minimalna odległość
(PN-EN 349)
51
2009-12-03
Minimalna odległość (PN-EN 349)
Zalecane środki ochrony indywidualnej
•
Zagrożenie uderzeniem
i
przygnieceniem przez: surowce
mineralne, materiały budowlane,
wyroby budowlane (przy
obsłudze podnośników
uniwersalnych wciągników,
żurawi)
•
Hełmy ochronne
•
Obuwie wyposażone
podnoski
w
52
2009-12-03
Zalecane środki ochrony
indywidualnej
•
Zagrożenie przecięciem,
skaleczeniem, przekłuciem przez
ostre, wystające elementy, ostre
krawędzie i naroża, ostrza oraz
chropowate, postrzępione
powierzchnie narzędzi, maszyn i
materiałów, mogące powodować
urazy
Rękawice chroniące
przed przecięciem
Obuwie ochronne
Nakolanniki
Odzież ochronna
lub robocza
Okulary
przeciwodpryskowe
indywidualnej
Okulary przeciwodpryskowe lub
osłony twarzy
•
Zagrożenie urazami
powodowanymi ruchomymi
częściami maszyn, narzędziami
lub przedmiotami obrabianymi
podczas pracy: nożycami
mechanicznymi, wiertarkami,
szlifierkami, pilarkami, itp.
Odzież chroniąca przed zgnieceniem,
wciągnięciem w wirujące elementy
maszyn
53
2009-12-03
indywidualnej
•
Zagrożenie urazami
powodowanymi poślizgnięciami,
potknięciami i upadkami na:
stanowiskach pracy, przejściach i
dojściach, drogach
komunikacyjnych, drabinach
Obuwie wyposażone
w
podeszwy antypoślizgowe
indywidualnej
Sprzęt chroniący przed upadkiem
z wysokości
• Zagrożenia urazami
powodowanymi
upadkami osób
z wysokości
54
2009-12-03
URZĄDZENIA OCHRONNE
osłony
Urządzenia materialne stanowiące
materialną przegrodę między
człowiekiem a niebezpiecznym
czynnikiem mechanicznym,
zastosowane specjalnie w celu
zapewnienia ochrony człowieka.
Funkcje ochrony mogą
zatem spełniać pokrywy,
drzwi, ogrodzenia itp.
urządzenia
zabezpieczające
Wszelkie nie stanowiące materialnej
przegrody (inne niż osłony), urządzenia
ochronne.
Do tej grupy zalicza się urządzenia
oburęcznego sterowania, urządzenia
fotoelektryczne, maty czułe na nacisk,
zawory bezpieczeństwa, ograniczniki
udźwigu oraz urządzenia blokujące,
ryglujące, zezwalające na
uruchomienie
maszyny itp.
55
2009-12-03
Urządzenia Ochronne
•
Urządzenia zabezpieczające są to wszelkie, nie stanowiące materialnej
przegrody (inne niż osłony), urządzenia ochronne. Podczas normalnego
funkcjonowania maszyny uniemożliwiają one uaktywnienie czynnika
mechanicznego wówczas, gdy człowiek lub część jego ciała znajduje się w
strefie zagrożenia, lub uniemożliwiają wtargnięcie do tej strefy w czasie
działania tego czynnika.
Urządzenia Zabezpeiczające
powinny:
uniemożliwiać nadmierny wzrost siły, ciśnienia lub obrotów itp., np.
ograniczniki udźwigu, sprzęgła przeciążeniowe, zawory
bezpieczeństwa, ograniczniki obrotów;
uniemożliwiać przekroczenie założonych zasięgów ruchu, np.
przez stosowania wyłączników krańcowych;
zapewnić ustaloną bezkolizyjną sekwencję ruchów maszyny lub
procesów technologicznych, np. przez odpowiednie zablokowania
elementów sterowniczych;
uniemożliwiać powstanie zagrożeń związanych
z zanikiem
mediów roboczych, np. zawory zwrotne utrzymujące niezbędne
ciśnienie w układach mocujących do momentu zatrzymania ruchu
maszyny.
56
2009-12-03
Zasady bezpieczeństwa podczas pracy
z maszynami
NALEŻY PRZESTRZEGAĆ WSKAZAŃ I SYMBOLI OSTRZEGAWCZYCH
UMIESZCZONYCH NA MASZYNACH I URZĄDZENIACH.
UMIESZCZONO JE TAM DLA TWOJEGO BEZPIECZEŃSTWA
•
Maszyny należy użytkować zgodnie z ich przeznaczeniem;
•
Uruchomienie maszyny lub urządzenia powinno być poprzedzone oceną
sprawności elementów i podzespołów decydujących o bezpieczeństwie
obsługi, a w szczególności: pędni i przekładni pasowych i łańcuchowych,
przekładni i kół zębatych, końcówek wałów, czopów, sprzęgieł oraz ostrych, wystających części maszyn i
urządzeń;
•
Wszelkie osłony zabezpieczające muszą być zamontowane,
uszkodzone lub brakujące należy zastąpić nowymi;
•
Zabiegi konserwacyjne i czynności obsługi technicznej mogą być
wykonywane wyłącznie przy maszynie skutecznie unieruchomionej oraz
zabezpieczonej przed przypadkowym przetoczeniem i ewentualnym
uruchomieniem.
W 5 – ZagroŜenia – Czynniki fizyczne
57
2009-12-03
Hałas – wymagania prawne
1.
2.
3.
4.
5.
Dział dziesiąty kodeksu pracy;
Rozporządzenie MP i PS z 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów BHP (tekst jedn.
Dz. U. z 2003r. nr 169, poz. 1650, zm. Dz. U. z 2007r. Nr 49, poz. 330);
Rozporządzenie MZ z 20.04.2005r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych
dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645,
zm. Dz. U. z 2007r. nr 241,
poz. 1772);
Rozporządzenie MP i PS z 29.11.2002r. w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych dla
zdrowia w środowisku pracy ( Dz. U. nr 217,poz. 1833
zm. Dz. U. z 2005r. Nr 212,
poz. 1769, Dz. U. z 2007r. Nr 161, poz. 1142);
Rozporządzenie MG i P z 5.08.2005r. w sprawie bhp przy pracach związanych z
narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318).
Hałas
Wszelkie niepożądane, nieprzyjemne dokuczliwe uciążliwe lub szkodliwe drgania
ośrodka sprężystego, oddziałujące za pośrednictwem powietrza na narząd słuchu i
inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka.
Każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy albo szkodliwy
dla zdrowia lub zwiększać ryzyko wypadku przy pracy
58
2009-12-03
Hałas
Hałas najczęściej stanowi sumę dużej liczby
drgań sinusoidalnych
Rozkładanie akustycznych drgań złożonych
na sumę drgań prostych nazywamy
wyznaczaniem widma lub
analizą widmową (częstotliwościową) hałasu
Hałas
170 dB (A)
śmierć organizmów
150 dB (A)
strzał z pistoletu
140 dB (A)
samolot odrzutowy
130 dB (A)
granica bólu w uszach
120 dB (A)
koncert rockowy, petardy
90 dB (A)
ruch uliczny
60 dB (A)
biuro
35 dB (A)
kapiący kran
20 dB (A)
szum liści
0 dB (A) próg słyszalności
59
2009-12-03
Rodzaje hałasu
przebieg czasowy:
ustalony
nieustalony
charakter oddziaływania:
uciążliwy
szkodliwy
niebezpieczny
zakres częstotliwości:
infradźwiękowy
słyszalny
ultradźwiękowy
Rodzaje hałasu
Hałas infradźwiękowy
Hałas, w którego widmie występują składowe o częstotliwościach
infradźwiękowych od 2 do 16 Hz i o częstotliwościach słyszalnych do 50
Hz.
Hałas słyszalny
Hałas, w którego widmie występują składowe o częstotliwościach
słyszalnych od 16 do 16 000 Hz.
Hałas ultradźwiękowy
Hałas, w którego widmie występują składowe o wysokich
częstotliwościach słyszalnych i niskich ultradźwiękowych od 10 do 100
kHz.
60
2009-12-03
Dopuszczalne wartości hałasu
Odniesione do 8-godzinnego dnia pracy lub tygodnia pracy
poziom ekspozycji na hałas
85 dB
ekspozycja na hałas
3,64 x 103 Pa2s lub 18,2 x 103 Pa2s
próg działania
80db
maksymalny poziom dźwięku A 115 dB
szczytowy poziom dźwięku C = próg działania 135 dB
W przypadku przekroczenia wartości progów działania pracodawca planuje
i podejmuje działania zmniejszające ryzyko zawodowe.
Rozporządzenie MG i P z 5.08.2005r. w sprawie bhp przy pracach związanych
mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318)
z narażeniem na hałas i drgania
61
2009-12-03
PN
PN--N-01307
Dopuszczalne wartości
wartości hałasu ze względu na możliwość realizacji przez pracownika jego
zadań
Równoważny poziom dźwięku A w czasie
pracownika na stanowisku pracy od 55 dB do 75 dB
maksymalny poziom dźwięku A
szczytowy poziom dźwięku C
pobytu
115 dB
135 dB
40 lat
pracy
90 dB (A)
21 %
poszkodowanych
10 %
85 dB (A)
poszkodowanych
62
2009-12-03
Źródła hałasu
maszyny stanowiące źródło energii:
silniki spalinowe
sprężarki
125 dB
113 dB
maszyny do rozdrabniania, kruszenia, przesiewania,
młyny kulowe
sita wibracyjne, kruszarki
kraty wstrząsowe
piły tarczowe do metalu
przecinania, oczyszczania:
120 dB
119 dB
115 dB
115 dB
maszyny do obróbki plastycznej:
młoty mechaniczne
prasy
122 dB
115 dB
Źródła hałasu
narzędzia i silniki pneumatyczne
ręczne narzędzia pneumatyczne:
młotki przecinaki, szlifierki
obrabiarki skrawające do metalu:
szlifierki, automaty tokarskie, wiertarki
104 dB
obrabiarki skrawające do drewna:
dłutownice
strugarki, frezarki, piły tarczowe
134 dB
108 dB
101 dB
urządzenia przepływowe:
zawory
wentylatory
120 dB
104 dB
urządzenia transportu wewątrzzakładowego:
suwnice, przenośniki, przesypy, podajniki
112 dB
63
2009-12-03
Skutki narażenia
wpływ hałasu na narząd słuchu
pozasłuchowe działanie hałasu
na cały organizm
Skutki narażenia – narząd słuchu
Szkodliwy wpływ hałasu na narząd słuchu powodują następujące jego cechy i
okoliczności narażenia:
poziom ciśnienia akustycznego (poziom dźwięku A) powyżej
75- 80 dB
widmo hałasu z przewagą składowych o częstotliwościach
średnich
i wysokich.
długi czas działania hałasu.
Skutki działania hałasu na narząd słuchu kumulują się w czasie.
Zależą one od dawki i energii akustycznej, którą określa iloczyn
natężenia dźwięku i czasu trwania ekspozycji.
64
2009-12-03
Ciągła ekspozycja na hałas jest bardziej szkodliwa niż przerywana.
Hałas impulsowy jest szczególnie szkodliwy.
Charakteryzuje się on tak szybkim narastaniem ciśnienia akustycznego
do dużych wartości, że mechanizmy obronne narządu słuchu nie
zmniejszają skuteczności wnikania energii akustycznej do ucha,
wskutek czego może dojść do znacznego przeciążenia narządu słuchu.
Szczególna, indywidualna podatność na uszkadzający słuch wpływ
działania hałasu zależy od cech dziedzicznych jak również nabytych np.
w wyniku przebytych chorób.
Uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu
• powodujące stopniowy spadek sprawności
aż do całkowitej głuchoty
•
wynik jednorazowych i krótkich ekspozycji
na hałas o bardzo wysokich poziomach
ciśnienia akustycznego powyżej 130 - 140dB(A)
•
mogą to być perforacje i ubytki błony bębenkowej oraz inne mechaniczne
uszkodzenia struktur narządu słuchu czyli objawy
tzw. ostrego urazu
akustycznego.
65
2009-12-03
Skutki narażenia – upośledzenie
sprawności słuchu
•
•
•
•
Upośledzenie przebiega na ogół bez widocznych uszkodzeń elementów
anatomicznych narządu słuchu i powstaje w wyniku długotrwałego
narażenia na hałas o poziomie ciśnienia akustycznego powyżej 75 - 80
dB(A), powodującego stan przeciążenia narządu słuchu. Jego objawem
jest spadek ostrości słuchu jako wynik podwyższenia progu słuchu.
Podwyższenie progu może być odwracalne lub trwałe i może
występować w różnych zakresach częstotliwości.
W obu przypadkach objawem jest określony niedosłuch, przy czym
odwracalne podwyższenie progu ustępuje po dostatecznie długim
pobycie w ciszy.
Podwyższenie trwałe nie ulega zmianie w żadnym czasie i nie poddaje się
żadnej terapii. Podwyższenie progu słuchu stwierdza się
w
badaniach audiometrycznych.
CHOROBA ZAWODOWA - ubytek 45 dB(A) po uwzględnieniu wieku, po
stronie “lepszego” ucha.
Skutki narażenia
Pozasłuchowe skutki działania hałasu
zmiany w układzie krążenia:
nadciśnienie
przyspieszenie akcji serca
zmiany w układzie pokarmowym:
osłabienie apetytu, choroba wrzodowa
zmiany w układzie nerwowym:
zespoły nerwicowe
zaburzenia hormonalne:
reakcje stresowe
ilościowe zmiany hormonów
zaburzenia w sferze czynności psychicznych
66
2009-12-03
Skutki narażenia
Ograniczanie narażenia
Rozwiązania
techniczne
Zmiana hałaśliwego procesu technologicznego na mniej hałaśliwy
(np. kucie młotem - zastąpić walcowaniem i tłoczeniem),
mechanizacja i automatyzacja procesów technologicznych
tym kabiny sterownicze dźwięko-chłonno-izolacyjne),
konstruowanie i stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi nie
powodujących nadmiernej emisji hałasu,
wyciszenie źródeł hałasu w maszynie .
(w
67
2009-12-03
Ograniczanie narażenia
Rozwiązania organizacyjno - administracyjne
Właściwe rozplanowanie zakładu, w tym odpowiednie rozmieszczenie
pomieszczeń z wewnętrznymi źródłami hałasu i pomieszczeń
wymagających ciszy,
odsunięcie stanowisk pracy od źródeł hałasu,
wydzielenie i grupowanie maszyn - o ile jest to możliwe w oddzielnych
pomieszczeniach według ich hałaśliwości,
stosowanie przerw w pracy i ograniczenie czasu pracy na stanowiskach
hałaśliwych .
68
2009-12-03
Ograniczanie narażenia – środki
ochrony indywidualnej
W przypadku, gdy ze względów technicznych
nie ma możliwości zmniejszenia hałasu poniżej
wartości dopuszczalnych, pracownicy są
obowiązani stosować ochronniki słuchu
dobrane do wielkości charakteryzujących hałas.
poziom dźwięku A pod ochronnikiem powinien się mieścić w przedziale wartości
75 - 85 dB
zbyt duże stłumienie dźwięku przez ochronnik może powodować
u
pracownika poczucie izolacji od otoczenia, dyskomfort pracy,
możliwość odrzucenia (choćby chwilowego) ochronnika jako ochrony słuchu,
nawet chwilowe, bezpośrednie narażenie słuchu na hałas przekraczający wartości
dopuszczalne może zniweczyć cały efekt ochronny.
69
2009-12-03
Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na
hałas lub drgania mechaniczne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
W ocenie ryzyka należy uwzględnić:
poziom i rodzaj narażenia,
czas trwania narażenia,
wartości NDN oraz progów działania,
skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,
skutków dla zdrowia wynikających z interakcji pomiędzy hałasem a drganiami
mechanicznymi,
informacji dostarczanych przez producenta maszyn i innych urządzeń technicznych
dotyczących poziomu emisji hałasu lub drgań,
istnienia alternatywnych środków pracy, zaprojektowanych do ograniczenia emisji
hałasu lub drgań,
informacji uzyskanych w wyniku profilaktycznych badań lekarskich,
pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z interakcji
pomiędzy hałasem i sygnałami bezpieczeństwa,
skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z interakcji pomiędzy
hałasem a substancjami ototoksycznymi
Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na
hałas lub drgania mechaniczne
11.
12.
13.
Dostępności środków ochrony indywidualnej,
Pośrednich skutków dla zdrowia, wynikających z oddziaływania drgań na środki pracy lub
miejsce pracy,
Wpływu niskich temperatur i zwiększonej wilgotności na pracowników narażonych na
drgania.
Jeżeli poziom hałasu przekracza wartość NDN a drgania mechaniczne wartość progów
działania, pracodawca sporządza i wprowadza w życie program działań zmierzających do
ograniczenia na hałas lub drgania mechaniczne i dostosowuje te działania do potrzeb
pracowników należących do grup szczególnego ryzyka.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 5.08.2005r. w sprawie bhp przy pracach
związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. nr 157, poz. 1318)
70
2009-12-03
HAŁAS INFRADŹWIĘKOWY
71
2009-12-03
72
2009-12-03
Wartości hałasu infradźwiękowego dopuszczalne ze względu na
ochronę zdrowia
•
Równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką
częstotliwościową G odniesiony do 8 godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy
lub tygodnia pracy nie może przekraczać 102 dB;
•
Szczytowy nieskorygowany poziom ciśnienia akustycznego nie może przekraczać
wartości 145 dB.
•
Podane wartości obowiązują jednocześnie.
73
2009-12-03
Tłumiki
•
Tłumiki refleksyjne działają na zasadzie odbicia i interferencji fal
akustycznych i odznaczają się dobrymi właściwościami tłumiącymi w zakresie
małych i średnich częstotliwości. Stosowane są tam, gdzie występują duże
prędkości przepływu i wysokie temperatury, a więc w silnikach spalinowych,
dmuchawach, sprężarkach, niekiedy w wentylatorach.
•
Tłumiki absorpcyjne przeciwdziałają przenoszeniu energii akustycznej wzdłuż
przewodu, przez pochłanianie znacznej jej części głównie przez materiał
dźwiękochłonny. Tłumią przede wszystkim średnie i wysokie częstotliwości
i znajdują szerokie zastosowanie w przewodach wentylacyjnych.
•
W praktyce zachodzi często potrzeba stosowania tych dwóch typów tłumików
łącznie, gdyż wiele przemysłowych źródeł hałasu emituje energię w szerokim
paśmie częstotliwości obejmującym zakres infradźwiękowy i słyszalny.
HAŁAS ULTRADŹWIĘKOWY
74
2009-12-03
75
2009-12-03
Wartości hałasu ultradźwiękowego dopuszczalne ze względu
na ochronę zdrowia
Częstotliwość środkowa
pasm tercjowych kHz
Równoważny poziom ciśnienia
akustycznego odniesiony do 8 –
godzinnego dobowego wymiaru
czasu pracy lub tygodnia pracy dB
Maksymalny
poziom ciśnienia
akustycznego dB
10; 12,5; 16
80
100
20
90
110
25
105
125
31; 5; 40;
110
130
76
2009-12-03
Metody ograniczania zagrożeń hałasem
ultradźwiękowym
Techniczne:
u źródła (zmiany konstrukcyjne, modyfikacja procesu technologicznego),
na drodze propagacji hałasu (obudowy, ekrany, środki ochrony indywidualnej),
automatyzacja i zdalne kierowanie procesami.
Organizacyjne:
skracanie czasu pracy w zasięgu pola ultradźwiękowego,
skracanie czasu trwania procesu,
grupowanie urządzeń ultradźwiękowych, wydzielanie specjalnych pomieszczeń dla
urządzeń – zmniejszenie liczby narażonych,
eksploatowanie urządzeń na drugiej i trzeciej zmianie – zmniejszenie liczby
narażonych.
Profilaktyka lekarska.
77
2009-12-03
DRGANIA/ WIBRACJE
78
2009-12-03
79
2009-12-03
Wartości dopuszczalne przyśpieszenia drgań
•
•
•
•
Drgania na stanowisku pracy oddziaływujące na organizm człowieka charakteryzowane są przez
ekspozycję dzienną i ekspozycję trwającą 30 minut.
Ekspozycja dzienna wyrażona jest w postaci równoważnej energetycznie dla 8 godzin działania sumy
wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyśpieszeń drgań, wyznaczonych dla trzech
składowych kierunkowych.
Ekspozycja trwająca do 30 minut wyrażona jest w postaci sumy wektorowej skutecznych, ważonych
częstotliwościowo przyśpieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych
Dla drgań o działaniu ogólnym uwzględnia się dominujące wśród przyśpieszeń drgań wyznaczonych dla
trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem właściwych współczynników.
Sposób oddziaływania
Wartość ekspozycji
dziennej w m/s²
Wartość ekspozycji
trwającej 30 minut w m/s²
Drgania oddziaływujące
przez kończyny górne
2,8
wartość progowa 2,5
11,2
Drgania o działaniu
ogólnym
0,8
wartość progowa o,5
3,2
80
2009-12-03
81
2009-12-03
82
2009-12-03
83
2009-12-03
Pola i promieniowanie elektromagnetyczne
84
2009-12-03
Pola i promieniowanie elektromagnetyczne
•
Cecha przestrzeni otaczającej urządzenia, w których przepływa prąd
elektryczny lub występują różne potencjały elektryczne.
•
Wokół przewodów z prądem powstaje pole magnetyczne.
•
Wokół obiektów o różnych potencjałach elektrycznych powstaje pole
elektryczne.
•
Pole elektryczne i magnetyczne wielkiej częstotliwości tworzą
promieniowanie elektromagnetyczne.
Pola i promieniowanie elektromagnetyczne –
wymagania prawne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rozporządzenie MP i PS z 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów BHP (tekst jedn. Dz.
U. z 2003r. nr 169, poz. 1650);
Rozporządzenie MZ z 20.04.2005r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych
dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 645);
Rozporządzenie MP i PS z 29.11.2002r. w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych dla
zdrowia w środowisku pracy zał. 2E
(Dz. U. nr 217,poz. 1833 ze
zm.);
Rozporządzenie MŚ z 30.10.2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych
poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883);
Ustawa z 29.11.2000r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2004r. Nr 161, poz.1689 ze zm.)
85
2009-12-03
86
2009-12-03
Żródła pól elektromagnetycznych ( 2 )
•
•
•
•
•
•
Urządzenia elektroenergetyczne: linie wysokiego napięcia, stacje przesyłowo –
rozdzielcze, transformatory pracujące przy częstotliwości 50 Hz;
Urządzenia elektrotermiczne: piece łukowe i indukcyjne, zgrzewarki dielektryczne i
oporowe;
Urządzenia radio- i telekomunikacyjne: (0,2 – 2000 MHz) obiekty nadawcze radiowe i
telewizyjne, stacje radiolokacyjne, systemy telefonii ruchomej;
Urządzenia medyczne: diatermie krótkofalowe – 27 MHz, elektrochirurgia - >300 kHz,
tomografy jądrowego rezonansu magnetycznego, urządzenia do stymulacji prądowej –
0,5 Hz do 100Hz;
Sprzęt biurowy i powszechnego użytku: szerokie spektrum częstotliwości (słabe pola
elektryczne i magnetyczne) – komputery, kuchnie mikrofalowe, koce elektryczne,
ogrzewanie podłogowe, telefony komórkowe;
Sprzęt spawalniczy: częstotliwości 50 – 300 Hz, moce kilkaset KW.
87
2009-12-03
88
2009-12-03
89
2009-12-03
Krajowe zasady ochrony przed
polami elektromagnetycznymi
•
•
•
Zasady ochrony przed polami EM opierają się na koncepcji stref ochronnych. W otoczeniu
źródeł pól EM wyróżnia się:
Bardzo silne pola EM, w których nie wolno przebywać pracownikom – strefa niebezpieczna
– ponieważ może dojść do istotnego nagrzewania tkanek. Dostęp tylko w środkach ochrony
indywidualnej;
Pola EM ekspozycji zawodowej, w których wyróżnia się strefę zagrożenia i pośrednią. W
strefie zagrożenia można przebywać przez czas krótszy niż 8 godzin na dobę, w warunkach
niepowodujących przekroczenia dopuszczalnego wskaźnika ekspozycji pracowników. W
strefie pośredniej czas przebywania nie podlega ograniczeniom w czasie zmiany
roboczej;
Bezpieczne pola EM – słabsze od pól ekspozycji zawodowej,
które nie powodują
zmian w stanie zdrowia. Jedynie osoby
o zwiększonej wrażliwości mogą wymagać
dodatkowej ochrony,
np. osoby z implantami medycznymi.
90
2009-12-03
91
2009-12-03
Promieniowanie
Nadfioletowe/Podczerwone i
widzialne
Laserowe
Jonizujące
92
2009-12-03
Normatywy higieniczne promieniowania EM
Dopuszczalne wartości napromieniowania
i wartości ekspozycji oraz innych
parametrów określono w rozporządzeniu
MP i PS z 29.11.2002r. w sprawie NDS i NDN
czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy (Dz. U. nr 217,poz. 1833,
zm. Dz. U. z 2005r. Nr 212, poz. 1769);
93
2009-12-03
94
2009-12-03
Oddziaływanie nadfioletu na organizm ludzki
Niekorzystne dla skóry:
•
•
•
•
•
rumień skóry (erytema),
wzrost pigmentacji,
złuszczanie się naskórka,
zmiany przed- i nowotworowe,
przyśpieszenie procesu starzenia się skóry,
oparzenia.
Niekorzystne dla oczu:
•
•
•
•
•
•
zapalenie spojówek,
zapalenie rogówki,
zaćma,
uszkodzenie rogówki,
uszkodzenie siatkówki,
wywoływanie zjawiska fluorescencji w
soczewce.
Korzystne dla zdrowia
Wzrost odporności organizmu, działanie przeciwkrzywicze, obniżenie
ilości cholesterolu, przyśpieszenie gojenia ran, niszczenie
drobnoustrojów, ustępowanie niektórych chorób skóry.
95
2009-12-03
96
2009-12-03
Oddziaływanie podczerwieni na
organizm ludzki
Ogólne:
niekorzystne dla zdrowia zwiększone obciążenie cieplne organizmu;
Skóra:
rumień,
oparzenia.
Oczy:
wysuszanie powiek i rogówki
stany zapalne tęczówki i spojówki,
przymglenie rogówki,
zapalenie brzegów powiek,
oparzenia rogówki,
zaćma podczerwienna (zmętnienie soczewki),
uszkodzenie siatkówki.
97
2009-12-03
Promieniowanie laserowe
•
•
•
•
•
Lasery są to generatory promieniowanie EM o długościach fali λ
w zakresie
promieniowania optycznego od 100 nm do 1 mm, w których jest wykorzystywane
zjawisko emisji wymuszonej promieniowania.
Ważną własnością promieniowania laserowego jest możliwość uzyskiwania
bardzo dużych gęstości mocy ukierunkowanej wiązki laserowej.
Lasery mają szerokie zastosowanie w technice i medycynie.
Oddziaływanie promieniowania laserowego na organizm człowieka jest zależne
przede wszystkim od długości fali promieniowania, czasu i rodzaju ekspozycji,
rodzaju eksponowanej tkanki, wielkości napromienienia i luminancji
energetycznej zintegrowanej.
Przepisy określają maksymalne dopuszczalne ekspozycje MDE dla oka
i dla
skóry dla źródeł punktowych i źródeł rozciągłych
z
uwzględnieniem promieniowania impulsowego.
Zagrożenia związane z laserami
Zakres promieniowania
oko
skóra
Nadfiolet C 100 - 280 nm
uszkodzenie rogówki
rumień, działanie
rakotwórcze,
przyśpieszone starzenie
skóry
Nadfiolet B 280 - 315 nm
uszkodzenie rogówki
Nadfiolet A 315 - 400 nm
katarakta fotochemiczna
Widzialne 400 - 780 nm
fotochemiczne i termiczne oparzenia skóry, reakcje
uszkodzenia siatkówki
fotoczułe
Podczerwień A 780 - 1400 nm
katarakta, poparzenie
siatkówki
oparzenia skóry
Podczerwień B 1400 – 3000 nm
przymglenie rogówki,
katarakta, oparzenie
rogówki
oparzenia skóry
Podczerwień C 3000 nm – 1mm
wyłącznie oparzenia
rogówki
oparzenia skóry
oparzenia skóry,
ciemnienie pigmentu
98
2009-12-03
Laser klasy 3B powinien być używany w wyodrębnionym pomieszczeniu o
odpowiednim wystroju.
Drzwi wejściowe do pomieszczenia, w którym używany jest laser, należy
oznakować znakiem ostrzegawczym promieniowania laserowego oraz
umieścić ten znak na obudowie urządzenia.
Ostrzeżenie przed promieniami laserowymi
99
Ograniczanie zagrożeń powodowanych
promieniowanie laserowe
2009-12-03
przez
•
obudowy ochronne urządzeń -klasa 3B i 4 wyposażone w blokady
bezpieczeństwa,
•
kabiny dla osłonięcia urządzeń laserowych pasywne (absorbują promieniowanie)
i aktywne (wyłączają urządzenie w razie pojawienia się promieniowania
laserowego na obudowie),
•
tłumiki wiązki laserowej,
•
różnego typu mierniki i wskaźniki,
•
zapobieganie odbiciom lustrzanym,
•
środki i sprzęt ochrony indywidualnej.
100
2009-12-03
Promieniowanie jonizujące
Promieniowania jonizujące wywołują jonizację ośrodka przez który przechodzą tj.
odrywają elektrony z atomów w wyniku czego powstają jony dodatnie i
uwolnione elektrony.
• Do promieniowania jonizującego zalicza się :
Promieniowanie X (wytwarzane w aparatach rentgenowskich),
Promieniowanie α, β, γ (wysyłane przez substancje promieniotwórcze),
Promieniowanie neutronowe (powstające w reaktorze jądrowym).
α to strumień jąder atomów helu,
β to strumień elektronów lub pozytonów,
γ i X to fale EM o bardzo małej długości, a więc niosące ze sobą dużą energię.
•
Promieniowanie jonizujące
Promieniowania jonizujące wywołują jonizację ośrodka przez który przechodzą tj.
odrywają elektrony z atomów w wyniku czego powstają jony dodatnie i
uwolnione elektrony.
• Do promieniowania jonizującego zalicza się :
Promieniowanie X (wytwarzane w aparatach rentgenowskich),
Promieniowanie α, β, γ (wysyłane przez substancje promieniotwórcze),
Promieniowanie neutronowe (powstające w reaktorze jądrowym).
α to strumień jąder atomów helu,
β to strumień elektronów lub pozytonów,
γ i X to fale EM o bardzo małej długości, a więc niosące ze sobą dużą energię.
•
101
2009-12-03
Promieniowanie jonizujące – wymagania
prawne
7.
8.
9.
10.
11.
Rozporządzenie RM z 18.01.2005r. w sprawie stanowisk mających istotne znaczenie dla
zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz inspektorów ochrony
radiologicznej (Dz. U. Nr 21, poz. 173);
Rozporządzenie RM z 18.01.2005r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz.
U. Nr 20, poz. 168);
Rozporządzenie MZ z 25.08.2005r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania
jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej
(Dz. U. Nr 194, poz.1625);
Rozporządzenie MZ z 21.08. 2006r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z
urządzeniami radiologicznymi (Dz. U. Nr 180, poz. 1325);
Rozporządzenie RM z 12.07.2006r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze
źródłami promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 140, poz. 994)
102
2009-12-03
Źródła promieniowania jonizującego
Źródła naturalne:
izotopy promieniotwórcze w skorupie ziemskiej,
promieniowanie kosmiczne,
izotopy promieniotwórcze powstające w wyniku reakcji jądrowych
atmosferze pod wpływem promieniowania kosmicznego.
w
Źródła sztuczne:
produkcja i zastosowanie izotopów promieniotwórczych w medycynie,
przemyśle, badaniach naukowych,
odpady promieniotwórcze,
próbne wybuchy jądrowe,
eksploatacja reaktorów jądrowych,
awarie reaktorów,
niektóre przedmioty codziennego użytku – odbiorniki TV, zegarki świecące.
Zagrożenia dla zdrowia
•
•
Napromienienie: pochłonięcie dawki promieniowania,
Skażenie promieniotwórcze powodowane obecnością substancji promieniotwórczej poza
źródłem – skażenia wewnętrzne – napromienienie wewnętrzne – dawka promieniowania
pochłonięta:
Na efekt napromienienia wpływają:
wielkość dawki pochłoniętej,
rozkład dawki w czasie,
rodzaj promieniowania,
napromienienie całego ciała czy tylko jego części, wielkość napromienionego obszaru ciała,
jaki narząd lub tkanka zostały napromienione,
napromienienie zewnętrzne lub wewnętrzne,
wiek, płeć i stan zdrowia,
wrażliwość osobnicza i gatunkowa.
•
•
Skutki wczesne napromienienia: ostra choroba popromienna,
Skutki późne: choroby nowotworowe, mogą również wystąpić zmiany w następnych
pokoleniach wskutek mutacji genów
103
2009-12-03
Ochrona radiologiczna
Techniczne:
•
•
•
obudowy źródeł promieniowania,
obudowa pomieszczeń, w których stosowane są źródła,
utrudniony dostęp do źródeł promieniowania,
•
•
•
prowadzenie badań i pomiarów,
ograniczenia czasowe w pracy ze źródłami promieniowania,
szczególny nadzór nad stosowaniem źródeł promieniowania – inspektor ochrony
radiologicznej, konieczność uzyskiwania zgody na stosowanie źródeł
promieniowania,
Organizacyjne:
Środki ochrony indywidualnej.
Im dalej od źródła promieniowania tym bezpieczniej
im krótszy czas przebywania w pobliżu źródła, tym mniejsza dawka
Osłona osłabia promieniowanie
104
2009-12-03
W 5 – ZagroŜenia – Czynniki chemiczne
Niebezpieczne substancje i
preparaty chemiczne –
podstawy prawne – 1
1.
2.
3.
4.
5.
Dział dziesiąty kodeksu pracy,
Ustawa z 11.01.2001r. o substancjach i preparatach chemicznych
(Dz. U. Nr
11, poz. 84 ze zm.)
Rozporządzenie MP i PS z 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów BHP (tekst jedn.
Dz. U. z 2003r. nr 169, poz. 1650, ze zm.);
Rozporządzenie MZ z 30.12.2004r. w sprawie bhp związanej
z
występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych
(Dz. U. nr 11,
poz. 86);
Dyrektywa 2006/8/WE zm. załączniki II, III i V do dyrektywy 1999/45/WE
105
2009-12-03
Niebezpieczne substancje i
preparaty chemiczne –
podstawy prawne
6.
7.
8.
9.
Rozporządzenie MZ z 28.09.2005r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z
ich klasyfikacją i oznakowaniem
(Dz. U. nr 201, poz. 1674, ze zm.);
Rozporządzenie MZ z 13.11.2007 w sprawie karty charakterystyki
(Dz. U. nr 215,
poz. 1588);
Rozporządzenie MZ z 12.01.2005r. w sprawie sposobu dokonywania oceny ryzyka dla
zdrowia i życia człowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje nowe (Dz. U. nr
16, poz.138).
Rozporządzenie MZ z 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji
preparatów chemicznych (Dz. U. nr 171, poz. 1666 ze zm., ostatnia Dz. 174, poz.1222 z
2007r),
Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne – podstawy
prawne – 2
10.
11.
12.
Rozporządzenie MZ z 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań substancji
niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych
(Dz. U. Nr
173, poz. 1679 ze zm. Dz. U. z 2004r. Nr 260, poz. 2595),
Rozporządzenie MZ z 15.07.2002r. w sprawie substancji niebezpiecznych
i
preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać
w
zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i w wyczuwalne dotykiem ostrzeżenia o
niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).
Rozporządzenie MZ z 28.07.2003r. w sprawie metod przeprowadzania badań
właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności substancji i preparatów
chemicznych (Dz. U. Nr 232, poz. 2343 ze zm.)
106
2009-12-03
Dyrektywa 98/24/WE dotycząca ochrony zdrowia pracowników
przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników
chemicznych w miejscu pracy
91/322/EWG Dyrektywa Rady z 29 maja 1991 r. dotycząca ustalenia
indykatywnych wartości dopuszczalnych i uzupełniająca dyrektywę Rady
80/1107/EWG dotyczącą ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z
narażeniem na działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych w
miejscu pracy pracy
DYREKTYWA KOMISJI 2000/39/WE z dnia 8 czerwca 2000 r. ustanawiająca
pierwszą listę indykatywnych wartości granicznych narażenia na czynniki
zewnętrzne podczas pracy w związku
z wykonaniem dyrektywy Rady
98/24/EWG w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed
ryzykiem związanym z czynnikami chemicznymi w miejscu pracy, Dz. U. L 142 z
16.6.2000, str. 432
DYREKTYWA KOMISJI 2006/15/WE z dnia 7 lutego 2006 r. ustanawiająca drugi
wykaz indykatywnych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego w celu
wykonania dyrektywy Rady 98/24/WE oraz zmieniająca dyrektywy 91/322/EWG
i 2000/39/WE, Dz. U. L. 38 z 9.2.2006, str. 36.
Niebezpieczne substancje i preparaty
chemiczne – podstawy prawne – 3
•
•
•
•
•
Nowa polityka UE wobec chemikaliów – system REACH
Registration
Evaluation
Autorisation of
Chemicals
Rozporządzenie nr 1907 Parlamentu europejskiego i Rady z 18.12.2006r. w sprawie
rejestracji, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń
w zakresie chemikaliów
(REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę
1999/45 WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EW-G) nr 793/93 i rozporządzenie
Komisji (WE) nr 1488/94, dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji
91/155/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. UE z 30.12.2006 L 396
107
2009-12-03
Przyczyny przygotowania pakietu legislacyjnego
REACH
•
Liczba substancji istniejących ujętych w EINECS (Europejski Wykaz
Substancji Komercyjnych – 100 106;
•
Liczba substancji będących w obrocie – ok. 30 000 do 70 000;
•
Liczba substancji istniejących wprowadzanych do obrotu
tony rocznie – ok. 30 000;
•
Liczba zgłoszonych nowych substancji – ok. 3 000.
w ilości > 1
Produkcja środków chemicznych
Na całym świecie zostało zarejestrowanych
16 milionów środków chemicznych
W UE jest powszechnie dostępnych na rynku
30 000 substancji chemicznych
10 000 substancji chemicznych jest produkowanych w ilościach
przekraczających 10 ton
Wzrasta również zastosowanie takich środków biologicznych, jak enzymy
108
2009-12-03
Skutki zdrowotne
Do chorób wywoływanych substancjami niebezpiecznymi
zalicza się:
niewydolność układu oddechowego,
stany zapalne skóry
zaburzenia psychoneurologiczne,
nowotwory
10% wszystkich przypadków astmy jest związanych
z wykonywaną pracą
4% wszystkich nowotworów powodują substancje niebezpieczne
występujące w miejscu pracy
Narażenie zawodowe w UE
32 miliony pracowników jest narażonych na działanie substancji
niebezpiecznych
16% ma bezpośredni kontakt z substancjami niebezpiecznymi
W Polsce ok. 4 miliony narażonych, w tym ok. 30 000 osób pracuje w
warunkach szkodliwych
109
2009-12-03
Cele REACH
•
•
Celem REACH jest zapewnienie:
wysokiego poziomu ochrony zdrowia i środowiska,
w tym
propagowanie alternatywnych metod oceny zagrożeń stwarzanych
przez substancje;
swobodnego obrotu substancjami na rynku wewnętrznym przy
jednoczesnym wsparciu konkurencyjności
i
innowacyjności.
Zasada:
Do obowiązków producentów, importerów i dalszych użytkowników
należy zagwarantowanie, że substancje, które produkują,
wprowadzają do obrotu lub stosują
nie wpływają w sposób
szkodliwy na zdrowie człowieka ani na środowisko
Podstawowe elementy REACH
•
REACH definiuje: pojęcia substancji, preparatu, wyrobu, producenta wyrobu,
polimeru, rejestrującego, produkcji i producenta, importu
i importera,
wprowadzenia do obrotu, dalszego użytkownika, dystrybutora, substancji
wprowadzanej, stosowania, zastosowania zidentyfikowanego;
•
Powołanie Europejskiej Agencji Chemikaliów i zakres jej działania
uprawnień;
•
Określa obowiązki w zakresie rejestracji substancji i preparatów, sposób i zakres
oceny bezpieczeństwa chemicznego, sposób i zakres przekazywania informacji w
łańcuchu dostaw, fora wymiany informacji o substancjach (SIEF), procedury
udzielania zezwoleń i obowiązki posiadaczy zezwoleń.
i
110
2009-12-03
Klasyfikacja i oznakowanie czynników chemicznych
Zagrożenie
substancje i preparaty wybuchowe
Symbol zagrożenia
substancje i preparaty utleniające
substancje i preparaty skrajnie łatwo palne
substancje i preparaty wysoce łatwo palne
substancje i preparaty bardzo toksyczne
substancje i preparaty toksyczne
substancje i preparaty szkodliwe
substancje i preparaty żrące
substancje i preparaty drażniące
substancje i preparaty uczulające
substancje i preparaty rakotwórcze
substancje i preparaty mutagenne
substancje i preparaty działające na rozrodczość T lub Xn
substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska
E
O
F+
F
T+
T
Xn
C
Xi
Xn lub Xi
T lub Xn
T lub Xn
N
R – zwrot określający rodzaj zagrożenia,
S – zwrot określający warunki bezpiecznego stosowania
Przykład oznakowania
Tlenek węgla:
Nr indeksowy OO6-001-00-2
Oznakowanie: F+; T, R: 61-12-23-48/23, S: 53-45,
•
•
•
•
F+ - produkt skrajnie łatwopalny,
T – toksyczny,
R: 61-12-23-48/23 może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki (61),
produkt skrajnie łatwopalny w temperaturze otoczenia i pod ciśnieniem
atmosferycznym (12), działa toksycznie przez drogi oddechowe (23), stwarza
poważne zagrożenia w następstwie długotrwałego narażenia (48/23)
S: 53-45 unikać narażenia – przed użyciem zapoznać się z instrukcją (53), w
przypadku awarii lub jeżeli się źle poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady
lekarza, jeżeli to możliwe pokaż etykietę (45).
Rozporządzenie MZ z 28.09.2005r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych
wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem
(Dz. U. nr 201, poz.
1674 ze zm., ostatnia Dz. 174, poz.1222 z 2007r),
111
2009-12-03
Źródła informacji o niebezpiecznych czynnikach
chemicznych, zagrożeniach i warunkach
bezpiecznego stosowania
•
R, S - Rozporządzenie MZ z 28.09.2005r. w sprawie wykazu substancji
niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem
U. nr 201, poz. 1674);
(Dz.
•
R - Rozporządzenie MZ z 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji
substancji preparatów chemicznych (Dz. U. nr 171, poz. 1666 ze zm., ostatnia
Dz. 174, poz.1222 z 2007r),
•
S - Rozporządzenie MZ z 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań
substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz.
1679 ze zm. Dz. U. z 2004r.
Nr 260, poz. 2595),
•
R, S i inne - Rozporządzenie MZ z 13.11.2007 w sprawie karty
charakterystyki (Dz. U. nr 215, poz. 1588);
Wzór karty charakterystyki
1.
Identyfikacja substancji / preparatu. Identyfikacja producenta,
importera lub dystrybutora.
2.
Skład i informacja o składnikach
3.
Identyfikacja zagrożeń
4.
Pierwsza pomoc
5.
Postępowanie w przypadku pożaru
6.
Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do
środowiska
7.
Postępowanie z substancją / preparatem i jego magazynowanie
8.
Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej
112
2009-12-03
Wzór karty charakterystyki c.d.
9.
Własności fizykochemiczne
10. Stabilność i reaktywność
11. Informacje toksykologiczne
12. Informacje ekologiczne
13. Postępowanie z odpadami
14. Informacje o transporcie
15. Informacje dotyczące przepisów prawnych
16. Inne informacje (wykaz zwrotów R oraz ich pełnego brzmienia,
niezbędne szkolenia, źródła danych, zmian w przypadku aktualizacji
Dostarczanie karty charakterystyki
•
•
•
Karta charakterystyki dostarczana jest w formie pisemnej
lub w formie
przekazu elektronicznego albo na elektronicznych nośnikach danych.
Karta charakterystyki nie musi być dostarczana w przypadku substancji lub
preparatów sprzedawanych w handlu detalicznym, dostępnych dla wszystkich
konsumentów, jeżeli użytkownikom tym zapewnia się dostateczną informację
pozwalającą na bezpieczne stosowanie tej substancji lub preparatu.
Jednak na żądanie kupującego, który ma zamiar zastosować taką substancję lub
preparat w zawodowej działalności produkcyjnej lub usługowej dostarcza się
kartę charakterystyki.
113
2009-12-03
114
2009-12-03
Ocena działania łącznego
Jeżeli pracownicy narażeni są w ciągu tej samej zmiany roboczej kolejno lub
jednocześnie na kilka substancji o podobnym charakterze działania toksycznego,
współczynnik łącznego narażenia.
Zasady obliczania współczynnika łącznego narażenia nie stosuje się do
substancji o działaniu antagonistycznym, synergistycznym, niezależnym, a także
substancji rakotwórczych.
Przed dokonaniem łącznego narażenia należy przeanalizować dostępne dane o
toksyczności badanych substancji.
C
Cw Cw
2 +...+ wn ≤1
1+
NDS NDS
NDSn
1
2
115
2009-12-03
Skutki działania substancji chemicznych
•
•
•
•
•
Skutki narażenia na szkodliwe substancje chemiczne mogą mieć charakter
miejscowy i układowy, a ich przebieg może być ostry
lub przewlekły.
Miejscowe: działanie drażniące i uczulające skórę i błony śluzowe
Układowe to zmiany w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym, wątrobie,
nerkach, układzie sercowo – naczyniowym i inne.
Następstwa odległe ekspozycji na substancje toksyczne to procesy patologiczne
rozwijające się w organizmie po okresie utajenia. Działanie odległe może rozwijać
się bezpośrednio w organizmach narażonych
na działanie substancji ( np. rak)
lub dopiero w następnych pokoleniach.
Działania gonadotoksyczne, embriotoksyczne i teratogenne.
116
2009-12-03
117
2009-12-03
Działanie ototoksyczne
•
•
•
•
•
Niektóre substancje chemiczne a także leki działają toksycznie na narząd słuchu.
Efektem tego działania może być trwałe bądź czasowe uszkodzenie słuchu.
Obecnie znane są 743 leki oraz 148 substancji chemicznych o potwierdzonym
działaniu ototoksycznym.
Płyny ucha wewnętrznego mogą przechowywać substancje chemiczne przez
tygodnie a nawet miesiące.
Przykładowe substancje chemiczne o potwierdzonym działaniu ototoksycznym:
tlenek węgla, disiarczek węgla, metale - arsen, ołów, rtęć, mangan,
rozpuszczalniki - styren, ksylen, toluen, trichloroetylen.
Źródło informacji: Agata Kowalska OIP Gdańsk, Inspektor Pracy Nr 9/2006, Interakcje
między działaniem hałasu i czynników ototoksycznych w środowisku pracy, Medycyna
PRACY 2003; 54 (5)
118
2009-12-03
Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne – podstawowe obowiązki pracodawcy
Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów
technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla
zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków
profilaktycznych.
Substancje i preparaty chemiczne.
•
•
•
Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów chemicznych
nieoznakowanych w sposób widoczny umożliwiający ich identyfikację;
Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji
i preparatów
chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz
kart charakterystyki a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym
działaniem, pożarem
lub wybuchem.
Dopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji
i preparatów
chemicznych pod warunkiem zastosowania środków zapewniających
pracownikom ochronę ich zdrowia i życia.
Opakowania substancji i
preparatów niebezpiecznych
•
•
•
•
•
Rozporządzenie MZ z 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań substancji
niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych
(Dz.
U. Nr 173, poz. 1679 ze zm.)
Rozporządzenie ustala sposób oznakowania opakowań substancji i
preparatów niebezpiecznych.
Oznakowanie może być umieszczone na etykiecie lub bezpośrednio na
opakowaniu.
Oznakowanie powinno być umieszczone w taki sposób, aby jego treść mogła
zostać odczytana poziomo, gdy opakowanie pozostaje w normalnym
położeniu.
Etykieta powinna być trwale przymocowana na powierzchni opakowania a jej
wewnętrzna powierzchnia powinna przylegać bezpośrednio i w całości do
opakowania.
Wymiary oznakowania zależą od pojemności opakowania i są ściśle określone
w przepisie.
119
2009-12-03
Dodatkowe wymagania dla opakowań stosowanych w sprzedaży detalicznej
dla konsumentów
•
•
•
•
Opakowania substancji i preparatów bardzo toksycznych, toksycznych
lub żrących
zaopatruje się w zamknięcie utrudniające otwarcie przez dzieci
i w wyczuwalne
dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie.
Opakowania substancji i preparatów szkodliwych, skrajnie lub wysoce łatwopalnych
zaopatruje się w wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie
o niebezpieczeństwie – nie
stosuje się do pojemników aerozolowych zawierających skrajnie łatwopalne lub wysoce
łatwopalne.
Opakowanie substancji lub preparatów zawierających co najmniej 3% metanolu lub co
najmniej 1% dichlorometanu zaopatruje się w zamknięcie utrudniające otwarcie przez
dzieci.
Opakowania substancji lub preparatów mogących powodować uszkodzenia płuc w
przypadku połknięcia (R65) zaopatruje się w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci
– nie stosuje się dla szczelnych pojemników aerozolowych.
Rozporządzenie MZ z 15.07.2002r. w sprawie substancji niebezpiecznych
i preparatów
niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać
w zamknięcia utrudniające
otwarcie przez dzieci i w wyczuwalne dotykiem ostrzeżenia o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr
140, poz. 1174)
Oznakowanie opakowań niebezpiecznej substancji powinno zawierać
następujące informacje:
•
•
•
•
•
Nazwę substancji,
Nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu podmiotu odpowiedzialnego za
wprowadzenie substancji do obrotu
Znak lub znaki ostrzegawcze i R oraz S ( najwyżej 6 znaków),
Numer WE (siedmiocyfrowy numer przypisany substancji w Europejskim Wykazie
Istniejących Substancji o Znaczeniu Komercyjnym – EINECS,
lub w Europejskiej liście
Substancji Notyfikowanych – Elincs, lub numer
w wykazie substancji chemicznych
wymienionych w publikacji Komisji Europejskiej „No-longer polymers”).
Oznakowanie opakowań niebezpiecznych preparatów:
Należy podać nazwy substancji, które w preparacie decydują
o
niebezpieczeństwie, na ogół wystarczają 4 substancje.
120
2009-12-03
Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne – podstawowe
obowiązki pracodawcy
Opróżnione pojemniki po materiałach niebezpiecznych przeznaczone do
wielokrotnego użycia muszą spełniać wszystkie wymagania dla
opakowań i należy je przechowywać
w przeznaczonym
do tego celu, wydzielonym
i odpowiednio
oznakowanym miejscu.
Przechowywanie materiałów
niebezpiecznych
w pojemnikach i
opakowaniach przeznaczonych do środków
spożywczych jest niedopuszczalne!!!
Ocena ryzyka dla zawodowego
W ocenie ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany uwzględnić:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego,
otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń
jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki,
rodzaj, poziom i czas trwania narażenia,
wartości NDS, NDSCh, NDSP jeżeli zostały ustalone,
wartości DSB, jeżeli zostały ustalone,
efekty działań zapobiegawczych,
wyniki oceny zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona,
warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych
czynników.
Tok postępowania przy ocenianiu nowych substancji wprowadzanych do obrotu –
rozporządzenie MZ z 12.01.2005r. w sprawie sposobu dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia
człowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje nowe (Dz. U. Nr 16, poz.138)
121
2009-12-03
Procedura oceny ryzyka dla czynników chemicznych z
ustalonymi wartościami NDS
Ocena ryzyka dla czynników chemicznych
z ustanowionymi NDS
RYZYKO MAŁE
M
WE < 0,5 NDS, NDSCh, NDSP
RYZYKO ŚREDNIE
Ś
0,5 ≤ WE ≤ 1 NDS, NDSCh, NDSP
WER ≤ 0,1 NDS
Ryzyko duŜe
D
WE > 1 NDS, NDSCh, NDSP
WER >0,1 NDS
WE - wskaźnik narażenia dla pozostałych związków
WER - wskaźnik narażenia dla związków rakotwórczych
122
2009-12-03
Profilaktyka techniczna
Środki ochrony zbiorowej
wentylacja ogólna pomieszczeń
obudowy częściowe
instalacje wentylacji miejscowej wyposażone w ssawki
odciągi przestawne
Środki ochrony indywidualnej
Ssawka podwieszona na elastycznym przewodzie
wentylacyjnym na stanowisku spawania
123
2009-12-03
Pyły – definicje
•
•
•
•
•
Pył – cząstki ciała stałego różnej wielkości i różnego pochodzenia zawieszone w
gazie.
Pył drobnoziarnisty – małe cząstki ciała stałego o średnicy poniżej 75 μm,
osiadające pod wpływem swojego ciężaru, ale mogące przez pewien czas
pozostawać w zawieszeniu.
Włókna respirabilne – włókna o długości > 5 μm o maksymalnej średnicy < 3 μm
i o stosunku długości do średnicy > 3.
PN – ISO 4225 : 1999 Jakość powietrza. Zagadnienia ogólne. Terminologia.
Rozporządzenie MP i PS z dnia 29.11.2002r. w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych
zm. Dz. U. z 2005r. Nr 212,
dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833,
poz.1769)
124
2009-12-03
Klasyfikacja pyłów
•
Pyły o działaniu pylicotwórczym – pyły pochodzenia mineralnego, zawierające
wolną krystaliczną krzemionkę, której cząstki, po wniknięciu do układu
oddechowego, mogą powodować silny rozrost tkanki łącznej w płucach,
prowadzący do pylicy krzemowej. Rozwój choroby trwa kilka do kilkunastu lat.
Do tych pyłów zalicza się również pyły niektórych krzemianów: azbestu, kaolinu,
talku a także krzemionki bezpostaciowej.
•
Pyły o działaniu alergizującym – są to głównie pyły pochodzenia organicznego
(bawełny, lnu, konopi, tytoniu, zboża, jedwabiu, sierści itp.) oraz pyły
pochodzenia chemicznego ( leki, tworzywa sztuczne, itp.). Pyły te, po wniknięciu
do układu oddechowego, mogą powodować różnego rodzaju choroby o podłożu
uczuleniowym: dychawicę oskrzelową, odczyny skórne, nieżyty dróg
oddechowych.
125
2009-12-03
•
Pyły o działaniu drażniącym – należą do nich pyły pochodzące
z
nierozpuszczalnych ciał stałych, które po wniknięciu do płuc zostają zatrzymane
na błonach śluzowych wyściełających drogi oddechowe, wywołując nieżyty i
nieswoiste choroby układu oddechowego. Należą do nich pyły nie zawierające
wolnej krzemionki, np. korundu, szkła, żelaza, węgla.
•
Pyły o działaniu toksycznym – są to głównie pyły związków toksycznych, które
mogą być rozpuszczane w płynach ustrojowych. Zatrucie następuje przede
wszystkim na skutek wdychania aerozoli pyłów powstających podczas produkcji.
Do tej grupy należą pyły związków berylu, ołowiu, manganu, arsenu i wielu
innych.
•
Pyły o działaniu rakotwórczym – to przede wszystkim pyły azbestu (aktynolitu,
amozytu, antofilitu, chryzotylu, krokidolitu, tremolitu), talku zawierającego
włókna azbestu, pyły drewna twardego (dębu, buka), pyły skór (produkcja i
naprawa obuwia).
•
Pyły radioaktywne – grupa ta obejmuje pyły zawierające pierwiastki
promieniotwórcze. Działanie tych pyłów zależy od emitowanego
promieniowania.
126
2009-12-03
127
2009-12-03
128
2009-12-03
129
2009-12-03
Profilaktyka techniczna
•
Hermetyzacja aparatów i urządzeń zapobiegająca emisji pyłów;
•
Nawilżanie, koagulacja;
• Środki ochrony zbiorowej przed zapyleniem:
systemy wentylacji mechanicznej ogólnej,
instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej miejscowej;
• Środki ochrony indywidualnej:
sprzęt ochronny układu oddechowego,
odzież ochronna.
Czynniki rakotwórcze i mutagenne –
podstawowe przepisy
•
•
•
•
Rozporządzenie MP i PS z dnia 26.09.1997r w sprawie ogólnych przepisów bhp
(jedn. tekst: Dz. U. z 2003r Nr 169, poz.1650);
Rozporządzenie MZ z dnia 1.12.2004r. w sprawie substancji, preparatów,
czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub
mutagennym w środowisku pracy
(Dz. U. Nr 280, poz. 2771, ze zm.
Dz. U. z 2005r. Nr 160, poz. 1356);
Konwencja nr 139 MOP z 24.06.1974r., dyrektywa 67/548/EWG
ze zm.,
dyrektywa Komisji 2001/59/WE
130
2009-12-03
RAKOTWÓRCZOŚĆ
RAKOTWORCZOŚĆ - właściwość czynnika chemicznego lub biologicznego,
warunkująca wywołanie przez dany czynnik nowotworów u ludzi lub
zwierząt.
CZYNNIK RAKOTWÓRCZY - chemiczny, fizyczny zdolny
do zwiększenia częstości występowania nowotworów złośliwych.
Szkolenie PIP „Bhp przy magazynowaniu, przetwarzaniu, wytwarzaniu i stosowaniu substancji i preparatów chemicznych”,
Warszawa, 3-5 grudzień 2007 r.
Czynniki rakotwórcze i mutagenne – podstawowe
definicje
•
•
•
Nowotwór – nieprawidłowy i nadmierny rozrost tkanki organizmu,
nieskoordynowany z pozostałymi tkankami, trwający mimo ustąpienia czynnika,
który go wywołał, niereagujący na naturalne mechanizmy regulacyjne organizmu.
W procesie nowotworowym przeważa proces proliferacji (namnażania) komórek
nad ich obumieraniem,
z zahamowaniem ich zróżnicowania.
Kancerogeneza – jest procesem przekształcania się komórek prawidłowych w
komórki nowotworowe wraz z ich rozrostem prowadzącym do nowotworu.
Proces indukcji chemicznej rozwoju nowotworów to kancerogeneza chemiczna.
Kancerogen – czynnik chemiczny, fizyczny lub biologiczny zdolny do zwiększania
częstości występowania nowotworów złośliwych.
W ocenie czy dany czynnik
jest rakotwórczy, w niektórych okolicznościach może być również brane pod
uwagę zwiększenie częstotliwości występowania nowotworów łagodnych.
131
2009-12-03
Klasyfikacja czynników rakotwórczych
W rozporządzeniu podzielono substancje rakotwórcze na 3 kategorie:
Kategoria 1 – substancje o udowodnionym działaniu rakotwórczym dla
człowieka. Oznakowanie: symbol T (substancja toksyczna), zwrot R45 – może
powodować raka, lub R49 – może powodować raka w następstwie narażenia
drogą oddechową.
Kategoria 2 – substancje , które rozpatruje się jako rakotwórcze
człowieka. Oznakowanie jak w kategorii 1.
dla
Kategoria 3 – substancje o możliwym działaniu rakotwórczym
na człowieka.
Symbol Xn (substancja szkodliwa) i zwrot R40 – ograniczone dowody działania
rakotwórczego.
Substancje rakotwórcze stosowane w Polsce podlegają zgłoszeniu do rejestru,
który prowadzi IMP w Łodzi.
Klasyfikacja czynników mutagennych
Kategoria 1 – substancje o udowodnionym działaniu mutagennym. Oznakowanie
: symbol T, zwrot R46 – może powodować dziedziczne wady genetyczne.
Kategoria 2 – substancje, które rozpatruje się jako mutagenne dla człowieka.
Oznakowanie: symbol T, zwrot R46.
Kategoria 3 – substancje o możliwym działaniu mutagennym na człowieka.
Oznakowanie symbol Xn, zwrot R68 – możliwe ryzyko powstania
nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.
132
2009-12-03
Czynniki rakotwórcze i mutagenne –
podstawowe definicje
•
Rakotwórczość – jest to właściwość czynnika chemicznego, fizycznego lub
biologicznego warunkująca wywoływanie przez dany czynnik nowotworów u
ludzi lub zwierząt. W praktyce właściwość tę można ustalić jedynie na podstawie
udokumentowanej zależności między narażeniem na dany czynnik a wzrostem
częstości występowania nowotworów u narażonych ludzi lub zwierząt.
Zmiany nowotworowe mogą się ujawnić po upływie wielu lat od chwili
pierwszego narażenia na substancje chemiczne. Jest to okres latencji. Może on
wynosić od 4 do 40 lat.
SUBSTANCJE RAKOTWÓRCZE
Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN przyjęła dla substancji rakotwórczych akceptowane
poziomy ryzyka zawodowego zawarte w granicach od 10-3 do 10-5.
Oznacza to, że społeczeństwo zaakceptowało możliwość przyrostu liczby przypadków
wystąpienia 1 nowotworu na 1000 osób narażonych (10-3)
lub 1 nowotworu na 100000 (10-5) osób narażonych na działanie
substancji rakotwórczej w określonym stężeniu.
Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych dokonuje charakterystyki ryzyka dla
substancji o udowodnionym działaniu rakotwórczym w ujęciu naukowym i podaje
wartości NDS przy różnym poziomie ryzyka. Komisja przyjmuje zaproponowane wartości
NDS przy przyjętym poziomie ryzyka akceptowanego.
Ustalono NDS dla 49 substancji chemicznych i pyłów o działaniu rakotwórczym
Szkolenie PIP „Bhp przy magazynowaniu, przetwarzaniu, wytwarzaniu i stosowaniu substancji i preparatów chemicznych”,
Warszawa, 3-5 grudzień 2007 r.
133
2009-12-03
Zagrożenie wybuchem – wymagania prawne
•
•
•
•
•
•
Rozporządzenie MGP i PS z 29.05.2003r. W sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp
pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera
wybuchowa (Dz. U. Nr 107, poz. 1004, ze zm.)
PN-EN 1127-1:2001 Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem.
PN-EN 60079-10:2002 Urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem –
Część 10: Klasyfikacja obszarów zagrożonych wybuchem.
PN-E-05204:1994 ochrona przed elektrycznością statyczną. Ochrona obiektów, instalacji i
urządzeń.Wymagania.
PN-EN 1149-1 Odzież ochronna. Właściwości elektrostatyczne.
134
2009-12-03
Podstawowe definicje
•
•
•
•
•
Atmosfera wybuchowa – mieszanina palnych gazów, par, mgieł
lub pyłów z
powietrzem, w której po zainicjowaniu źródłem zapłonu, spalanie rozprzestrzenia
się samorzutnie na całą mieszaninę.
Miejsce, w którym mogą wystąpić atmosfery wybuchowe – przestrzeń, w obrębie
której mogą wystąpić stężenia substancji łatwopalnych określone granicami
wybuchowości, wymagające zastosowania środków mających na celu
zapewnienia bezpieczeństwa i ochronę zdrowia zatrudnionych tam pracowników.
Czynności niebezpieczne – działania mogące zainicjować zapłon
i wybuch
atmosfery wybuchowej.
Stężenie stanowiące zagrożenie – atmosfera wybuchowa w miejscu pracy, gdzie
składnik palny występuje w stężeniu wyższym
niż wartość dolnej granicy
wybuchowości mieszaniny wybuchowej.
Stężenie niewymagające stosowania środków zapobiegawczych – atmosfera
wybuchowa, w której składnik palny występuje w stężeniu niższym niż wartość
dolnej granicy wybuchowości mieszaniny wybuchowej.
Obowiązki pracodawcy
Nagłe niebezpieczeństwo dla życia
•
Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość
wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia pracowników
jest obowiązany podejmować działania zapobiegające takiemu
niebezpieczeństwu.
•
Pracodawca taki jest obowiązany zapewnić odpowiednie do rodzaju
niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich obsługę przez
osoby należycie przeszkolone a także udzielenie pierwszej pomocy.
135
2009-12-03
Obowiązki pracodawcy – ocena ryzyka
Na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa,
dokonuje się okresowej oceny ryzyka nie rzadziej niż raz w roku, uwzględniając w
tej ocenie:
prawdopodobieństwo i częstotliwość występowania atmosfer wybuchowych;
prawdopodobieństwo występowania oraz uaktywniania się źródeł zapłonu, w
tym wyładowań elektrostatycznych;
identyfikacji i oceny zagrożeń wybuchem stwarzanych przez urządzenia
techniczne oraz procesy pracy, a także stosowane surowce i półprodukty;
oceny skali przewidywanych niepożądanych skutków.
Ocena ryzyka stwarzanego przez atmosfery wybuchowe powinna obejmować
miejsca, które są lub mogą być połączone otworami
z miejscami, w których
występują takie atmosfery.
Obowiązki pracodawcy – klasyfikacja
oznakowanie
•
•
•
i
Miejsca pracy, w których mogą wystąpić atmosfery wybuchowe, powinny być
sklasyfikowane z uwzględnieniem podziału na strefy zagrożenia wybuchem
zgodnie z PN-EN 1127-1:2001 Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed
wybuchem.
Przy wejściach do pomieszczeń, gdzie znajdują się miejsca, w których występują
atmosfery wybuchowe, powinno być umieszczone oznakowanie w kształcie
trójkąta z czarnym obramowaniem. Wewnątrz obramowania powinny być
umieszczone czarne litery Ex na żółtym tle.
Pracodawca ustala sposób sygnalizowania stanów awaryjnych związanych z
wystąpieniem atmosfery wybuchowej za pomocą urządzeń sygnalizacyjnych
akustycznych lub wizualnych, w celu umożliwienia pracownikom wycofania się z
miejsc zagrożonych wyraźnie oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi.
136
2009-12-03
W 8 - Stres
273
Czym Jest Stres?
„CAŁOKSZTAŁT DAJĄCYCH SIĘ OSZACOWAĆ WPŁYWÓW ZE ŻRÓDEŁ ZEWNĘTRZNYCH,
ODDZIAŁYWUJĄCYCH NA CZŁOWIEKA I WPŁYWAJĄCYCH NA JEGO PSYCHIKĘ”
(ISO 10075-1:2002” Zasady ergonomiczne dotyczące obciążenia psychicznego pracą. Część
1: Terminy ogólne i definicje”)
• STRES PSYCHOLOGICZNY
JEST TO SZCZEGÓLNA RELACJA MIĘDZY OSOBĄ, A ŚRODOWISKIEM JAKO NADWYRĘŻAJĄCĄ JEJ ZASOBY I
ZAGRAŻAJĄCA JEJ DOBROSTANOWI (R. LAZARUS, 1984)
STRES ZAWODOWY
•
REAKCJA STRESOWA NA BODŹCE MAJĄCE MIEJSCE `W RÓŻNYCH SYTUACJACH ZWIĄZANYCH Z PRACĄ (STUDENSKI,
1996)
STRES ZAWODOWY
•
NIEKORZYSTNA REAKCJA PRACOWNIKA NA NADMIERNĄ PRESJĘ LUB INNEGO RODZAJU WYMAGANIA ZE STRONY
PRACODAWCY (HSE, 2005)
•
STRES W PRACY
DYSKOMFORT PSYCHICZNY DOTYCZĄCY WARUNKÓW I WYMAGAŃ PRACY PRZEKRACZAJĄCYCH W DANEJ CHWILI
MOŻLIWOŚCI RADZENIA SOBIE PRACOWNIKA (PIP, 2006).
274
137
2009-12-03
Czym Jest STRAIN ?
„BEZPOŚREDNI EFEKT STRESU NA JEDNOSTKĘ,
UZALEŻNIONY OD JEGO INDYWIDUALNYCH
PRZYZWYCZAJEŃ I AKTUALNYCH WARUNKÓW,
WŁĄCZAJĄC INDYWIDUALNE SPOSOBY
RADZENIA SOBIE ZE STRESEM”
(ISO 10075-1:2002” Zasady ergonomiczne
dotyczące obciążenia psychicznego pracą. Część
1: Terminy ogólne i definicje”)
275
DOBRZE CZY ŻLE?
•
STRES JAKO ZJAWISKO POZYTYWNE – NAJCZĘŚCIEJ WIĄŻEMY Z NORMALNYM
OBCIĄŻENIEM PSYCHICZNYM
PLUSY:
RYWALIZACJA, ZWIĘKSZONA EFEKTYWNOŚĆ, WIĘKSZE ZADOWOLENIE Z PRACY
•
STRES JAKO ZJAWISKO NEGATYWNE – NAJCZĘŚCIEJ WIĄŻEMY Z KOMPENSACJĄ
DEFICYTÓW JEDNOSTKI. OSOBA STARA SIĘ WYKONAĆ DODATKOWY WYSIŁEK,
ABY SKOMPENSOWAĆ BRAKI.
MOŻE TO POWODOWAĆ EMOCJE NEGATYWNE: STRACH, ZŁOŚĆ itp
276
138
2009-12-03
STRES A PRACA ZMIANOWA
Z RAPORTU AMERYKAŃSKIEGO STOWARZYSZENIA ZAJMUJĄCEGO SIĘ
WPŁYWEM SNU NA WIELKIE KATASTORFY WYNIKA, ŻE:
Do katastrofy w Czarnobylu doszło o godzinie 1:35
Do wypadku, który mógł doprowadzić do katastrofy nuklearnej na Tree Mile Island
doszło pomiędzy godzinami 4:00, a 6:00 rano
Podobne zdarzenia i o podobnej porze miały miejsce w David Beese Reactor w
Ohio i Rancho Seco Reactor w Kaliforni
Przyczyną katastrofy wahadłowca Challenger był błąd w ocenie dokonany przez
obsługę naziemną popełniony we wczesnych godzinach
rannych
277
STRES W PRACY
ZWIĘKSZONA ABSENCJA
NEGATYWNE SKUTKI
STRESU
OPÓR PRACOWNIKÓW PRZED
ZMIANAMI
I NOWYMI ZADANIAMI
ZMNIEJSZENIE EFEKTYWNOŚCI
I WYDAJNOŚCI PRACY
PRACOWNIK
PRZEDSIĘBIORSTWO
OBNIŻENIE JAKOŚCI PRACY
FLUKTUACJA PRACOWNIKÓW
WYCZERPANIE FIZYCZNE
WYCZERPANIE PSYCHICZNE
DOLEGLIWOŚCI SOMATYCZNE
WYPADKI PRZY PRACY
UTRATA MOTYWACJI
–
NAŁOGI I CHOROBY
I ZAINTERESOWANIA PRACĄ
„WYPALENIE ZAWODOWE”
POGORSZENIE WIZERUNKU FIRMY
ŚMIERĆ Z PRZEPRACOWANIA (KAROSHI)
278
278
139
2009-12-03
Działanie stresu na organizm ludzki
279
Stresory
• Fizjologiczne
• Każdy silny, niespodziewany,
długotrwający bodziec
• Psychologiczne
• (związane z oczekiwaniami, interpretacją
sytuacji), bodźce budzące lęk lub
niepewność
280
140
2009-12-03
Skutki działania stresu - STRAIN
• bóle mięśni karku, barków oraz okolicy krzyżowo lędźwiowej kręgosłupa,
• owrzodzenie układu pokarmowego oraz bolesne skurcze
jelit, obniżenie odporności organizmu i infekcje,
• nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, choroba wieńcowa,
zawał mięśnia sercowego,
• depresje, nerwice,
• choroba nowotworowa,
• zaburzenia zdrowia i zachowania spowodowane
paleniem tytoniu, alkoholu lub środków odurzających –
zażywanych w celu obniżenia napięcia psychicznego.
281
141
2009-12-03
Przebieg reakcji stresowej
Reakcja stresowa przebiega w trzech, ko lej no następujących po sobie fazach:
mobilizacji, aktywności i wyczerpania
• 1. Faza mobilizacji
W tej fazie zostajemy przygotowani do zmagania się z wymaganiami. W organizmie i
umyśle, zachodzą zmiany fizjologiczne i psychiczne.
• 2. Faza aktywności
W tej fazie zmagamy się z wymaganiami. Nagromadzona energia przeznaczona jest
na działanie i rozwiązanie problemu.
• 3. Faza wyczerpania jako faza końcowa. Energia zostaje wyczerpana i nie jesteśmy
już w stanie radzić sobie z wymaganiami w tej fazie najczęściej dochodzi do
wypadków. Powrót do aktywności jest możliwy dopiero po odpoczynku
organizmu
283
142
2009-12-03
Przyczyny – źródła stresu w pracy (STRESORY)
Przeciążenie
Ilościowe
FIZYCZNE
Przeciążenie
Jakościowe
WARUNKI PRACY
BRAK
WSPARCIA
Niedociążenie
jakościowe
STRES
(monotypia)
Brak
Kontroli
KONFLIKT ROLI
NIEJASNOŚĆ ROLI
285
Jak ograniczyć stres?
Stosowanie zachowań asertywnych
Zwiększenie umiejętności interpersonalnych
Zwiększenie umiejętności negocjacyjnych
Zwiększenie umiejętności komunikowania się
Zwiększenie umiejętności zarządzania czasem
Ustalenie ram czasowych pracy
Ustawiczny rozwój i szkolenie zawodowe
Uprawianie ćwiczeń fizycznych
Zdrowy styl życia
286
143
2009-12-03
Jak oceniać ryzyko związane ze
stresem
1. Ocena strainu na poziomie fizjologicznym (pmiar
czynności układu krążenia ,pomiar elektroskórny,
pomiar elektromiograficzny (napięcie mięśni, pomiar
chemiczny
2. Ocena strainu na poziomie psychologicznym (,
metody ankietowe lub np. metoda T. Marka – w
odstępach 10 min, co ½ ocenia się zachowanie
pracownika, moment, w którym czas zachowań
obronnych przed stresem sięga 5% czasu uznaje się
za moment pojawienia się zmęczenia psychicznego
3. Analiza i identyfikacja czynników stresu (np. check
list Job Content)
287
W9 – Czynniki biologiczne
144
2009-12-03
Biologiczne czynniki szkodliwe – podstawy prawne
1.
2.
3.
4.
5.
Dział dziesiąty Kodeksu pracy;
Rozporządzenie MP i PS z 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów
bhp (jedn. tekst Dz. U. z 2004r. Nr 169, poz. 1650);
Rozporządzenie MZ z 22.04.2005r. w sprawie szkodliwych czynników
biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz.
716);
Rozporządzenie MZ z 28.11.2005r. w sprawie wykazu stanowisk pracy
oraz szczepień ochronnych wskazanych do wykonania pracownikom
podejmującym pracę lub zatrudnionych na tych stanowiskach (Dz. U. Nr
250, poz. 2113).
Dyrektywy 89/391/EWG, 90/679EWG i 2000/54/WE
145
2009-12-03
Biologiczne czynniki szkodliwe
•
•
•
•
•
•
Rozporządzenie [3] określa m.in.:
klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych;
wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych;
szczegółowe obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony pracowników przed
zagrożeniami powodowanymi przez czynniki biologiczne,
Sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych pracowników,
Sposób prowadzenia rejestru prac narażających pracowników na działanie
szkodliwych czynników biologicznych,
Sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach oraz
sposób przechowywania tych rejestrów
Biologiczne czynniki szkodliwe – klasyfikacja
Wyróżnia się cztery grupy zagrożenia:
•
•
•
•
Grupa 1 – czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało
prawdopodobne.
Grupa 2 – czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być
niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej
jest mało prawdopodobne. Zazwyczaj są skuteczne metody profilaktyki lub
leczenia.
Grupa 3 – czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są
niebezpieczne dla pracowników, a ich rozprzestrzenienie w populacji ludzkiej jest
bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj są skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.
Grupa 4 – czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla
pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo
prawdopodobne. Zazwyczaj nie ma skutecznych metod ich profilaktyki lub
leczenia.
146
2009-12-03
Biologiczne czynniki szkodliwe – wykazy
Grupa
zagrożenia
2
3
zazwyczaj nie są
zakaźne drogą
powietrzną
4
Bakterie
i podobne
organizmy
Wirusy
140
Różne
odmiany
salmonelli
56
odry, grypy,
świnki,
różyczki
28
Salmonella
Typhi,
odmiany
brucelli
57
zapalenia
wątroby,
mózgu
-
12
ebola,
Pasożyty
Grzyby
60
20
10
6
-
-
Biologiczne czynniki szkodliwe – wykazy
W wykazach zastosowano dodatkowe oznaczenia istotne dla ustalania
skutków narażenia i profilaktyki zagrożeń i tak:
•
A – to czynniki mogące powodować alergie,
•
T – to produkcja toksyn,
•
V – wskazuje, że dostępna jest skuteczna szczepionka,
•
D – wskazuje, że wykaz pracowników powinien być przechowywany
przez okres dłuższy niż 10 lat.
147
2009-12-03
148
2009-12-03
Miejsca występowania czynników biologicznych
•
•
•
•
•
•
•
powierzchnia lub wnętrze organizmów ludzkich, zwierzęcych i roślin,
gleba, nawóz, woda,
ścieki przemysłowe i komunalne,
odpady poprodukcyjne i komunalne,
elementy konstrukcyjne i wykończeniowe budynków przewlekle
zawilgocone,
urządzenia klimatyzacji i nawilżania,
pył i powietrze.
W rozprzestrzenianiu szkodliwych czynników biologicznych największe
znaczenie epidemiologiczne mają aerozole i pyły biologiczne zawarte w
powietrzu a najmniejsze ma droga pokarmowa.
Skutki działania czynników biologicznych
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Najczęstsze grupy chorób zawodowych:
choroby alergiczne i immunotoksyczne płuc,
choroby alergiczne i immunotoksyczne górnych dróg oddechowych,
choroby skóry o podłożu alergicznym lub toksycznym,
zapalenia spojówek o podłożu alergicznym,
choroby zakaźne i inwazyjne,
nowotwory górnych dróg oddechowych.
Najczęstsze choroby zawodowe:
alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych,
astma oskrzelowa pochodzenia zawodowego,
syndrom toksyczny wywołany pyłem organicznym.
149
2009-12-03
Skutki działania czynników biologicznych
Choroby zawodowe w wybranych branżach spowodowane czynnikami
biologicznymi:
•
•
•
•
Służba zdrowia - wirusowe zapalenie wątroby, gruźlica, AIDS,
Służby weterynaryjna i zootechniczna – bruceloza, tularemia, pryszczyca,
ornitozy
Służby leśne, drwale – borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu,
wścieklizna , tularemia,
Rolnictwo – alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, bruceloza.
Grupy zawodowe szczególnie narażone
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Pracownicy służby zdrowia i laboratoriów,
Rolnicy i pracownicy przemysłu rolno-spożywczego,
Leśnicy i pracownicy przemysłu drzewnego,
Hodowcy zwierząt i pracownicy służby weterynaryjnej,
Przemysł biotechnologiczny,
Pracownicy zbierający odpady i obsługujący wysypiska śmieci,
Rybacy, nurkowie, drukarze, pracownicy chłodnictwa oraz montażu i obsługi
systemów klimatyzacji,
Górnicy, pracownicy przemysłu włókienniczego,
Pracownicy przemysłu maszynowego,
Nauczyciele, wychowawcy i opiekunowie społeczni,
Konserwatorzy zabytków, bibliotekarze i archiwiści, kucharze, sprzedawcy,
fryzjerzy i kosmetyczki
150
2009-12-03
Środki i stopnie hermetyczności dla laboratoriów, zwierzętarni,
pomieszczeń izolacyjnych dla ludzi i zwierząt
Środki hermetyczności
Stopień hermetyczności
Grupa 2
zagrożenia
1
Grupa 3 zagrożenia
2
Grupa 4
zagrożenia
3
4
Miejsce pracy odizolowane od
innych pomieszczeń
niewymagane zalecane
wymagane
Powietrze wyprowadzane i
wprowadzane do miejsca
pracy przez filtry np. HEPA
niewymagane wymagane tylko dla
powietrza
wyprowadzanego
wymagane
Dostęp wyłącznie dla osób
uprawnionych
zalecane
wymagane
przez śluzę
powietrzną
Miejsce pracy przystosowane do
dezynfekcji przez fumigację
niewymagane zalecane
wymagane
Określone procedury dezynfekcji
wymagane
wymagane
wymagane
wymagane
1
2
3
4
Podciśnienie w miejscu pracy
niewymagane
zalecane
wymagane
Skuteczna ochrona przed
wektorami zakażeń (gryzoniami,
owadami)
zalecane
wymagane
wymagane
Powierzchnie nieprzepuszczalne
dla wody i łatwo zmywalne
wymagane dla
stołów
wymagane
dla stołów i
podłogi
wymagane dla
wszystkich
powierzchni
Powierzchnie odporne na kwasy,
zasady, rozpuszczalniki i środki
dezynfekcyjne
zalecane
wymagane
wymagane
Bezpieczne przechowywani
czynnika biologicznego
wymagane
wymagane
Wymagane,
zabezpieczony
pojemnik
Możliwość obserwacji
pracowników
zalecane
zalecane
wymagane
151
2009-12-03
1
2
3
4
Pełne wyposażenie
przypisane do laboratorium
niewymagane
zalecane
wymagane
Praca ze skażonym
materiałem włącznie ze
zwierzętami w
odpowiednim
pomieszczeniu zamkniętym
tam gdzie to
konieczne
wymagane, gdy
zakażenie
przenoszone jest
drogą powietrzną
wymagane
Piec do spopielania zwłok
zwierzęcych
zalecane
wymagane
(dostępne)
wymagane na
miejscu
Środki i stopnie hermetyczności w procesach przemysłowych
Środki hermetyczności
Stopień hermetyczności
Grupa 2
zagrożenia
1
Grupa 3 zagrożenia
2
3
Grupa 4 zagrożenia
4
Praca z żywymi
drobnoustrojami
w systemie
odizolowanym
od środowiska
wymagane
wymagane
wymagane
Kontrola gazów
wylotowych z systemu
zamkniętego
Wymagana
minimalizacja
rozprzestrzeniania
tych gazów
Wymagane
zapobieganie
rozprzestrzenianiu tych
gazów
Wymagane
zapobieganie
rozprzestrzenianiu
tych gazów
Pobieranie próbek,
wprowadzanie
materiału do systemu
zamkniętego oraz
przenoszenie żywych
organizmów do innego
systemu zamkniętego
wymagana
minimalizacja
rozprzestrzeniania
wymagane
zapobieganie
rozprzestrzenianiu
wymagane
zapobieganie
rozprzestrzenianiu
152
2009-12-03
Środki i stopnie hermetyczności w
procesach przemysłowych
1
2
3
4
Płynne podłoża
hodowlane nie są
usuwane poza
system zamknięty,
chyba, że żywe
organizmy poddano:
inaktywacji przy
użyciu wiarygodnych
metod
inaktywacji przy
metod chemicznych i
fizycznych
inaktywacji przy
metod chemicznych i
fizycznych
Szczelność systemu
zaprojektowano tak,
aby:
zminimalizować
uwolnienie
zapobiec uwolnieniu
zapobiec uwolnieniu
dowolnie
wymagane, musi być
zbudowany
specjalnie w tym celu
System zamknięty
dowolnie
zlokalizowany
w obrębie
obszaru
kontrolowanego
Środki i stopnie hermetyczności w procesach
przemysłowych
1
2
2
2
1.
Należy umieścić znaki
zagrożenia biologicznego
dowolnie
wymagane
wymagane
2.
Dostęp ograniczony dla osób
uprawnionych
dowolnie
wymagany
wymagany poprzez
śluzę powietrzną
3.
Personel nosi odzież ochronną
niewymagane
wymagane
wymagana
całkowita wymiana
odzieży
4.
Umywalnie i środki odkażające
dostępne dla personelu
wymagane
wymagane
wymagane
5.
Personel bierze prysznic przed
opuszczeniem obszaru
kontrolowanego
niewymagane
dowolnie
wymagane
6.
Woda z odpływów z umywalek
i pryszniców magazynowana
i inaktywowana przed
uwolnieniem
niewymagane
dowolnie
wymagane
153
2009-12-03
Środki i stopnie hermetyczności w procesach
przemysłowych
1
2
3
4
7.
Obszar kontrolowany jest
wentylowany tak, aby zminimalizować
skażenie powietrza
dowolnie
dowolnie
wymagane
8.
Podciśnienie w obszarze
kontrolowanym
niewymagane
dowolnie
wymagane
9.
Powietrze wyprowadzane i
wprowadzane do obszaru
kontrolowanego powinno przechodzić
przez filtry HEPA
niewymagane
dowolnie
wymagane
10.
Wszystkie odpływy z systemu
zamkniętego mieszczą się w obszarze
kontrolowanym
niewymagane
dowolnie
wymagane
11.
Obszar kontrolowany posiada
uszczelnienia pozwalające na
dezynfekcję przez fumigację
niewymagane
dowolnie
wymagane
12.
Postępowanie z materiałem
odpływowym z systemu przed
usunięciem
inaktywacja
inaktywacja
inaktywacja
Wykaz rodzajów prac i szczepień ochronnych
Lp
Określenie stanowiska bądź rodzaju
pracy
Szczepienia ochronne
przeciw
1
Kontakt z materiałem biologicznym
pochodzenia ludzkiego
WZW typu B
2
Praca związana z wyjazdami do obszarów
występowania zachorowań na wirusowe
zapalenie wątroby typu A
WZW typu A
3
Usuwanie odpadów komunalnych i
nieczystości ciekłych, konserwacja
urządzeń służących do tych celów
WZW typu A, tężcowi,
durowi brzusznemu
4
Prace wymagające częstego kontaktu z
glebą
tężcowi
5
Prace w obszarach endemicznego
występowania zachorowań na kleszczowe
zapalenie mózgu
kleszczowemu zapaleniu
mózgu
154
2009-12-03
Wykaz stanowisk pracy i szczepień
ochronnych
6
Obsługa osób przyjeżdżających z obszarów błonicy
występowania błonicy lub osoby tam
wyjeżdżające
7
Diagnozowanie wścieklizny lub prace
wymagające kontaktu z nietoperzami
wściekliźnie
8
Praca na obszarach gdzie występuje żółta
gorączka, jeżeli tak stanowią przepisy
danego kraju
żółtej gorączce
9
Diagnostyka duru brzusznego i innych
schorzeń jelitowych
durowi brzusznemu
10
Obsługa zwierząt gospodarskich
tężcowi
11
Prace w rejonach endemicznego
występowania japońskiego zapalenia
mózgu
japońskiemu zapaleniu
mózgu
W 10 – Systemy zarządzania BHP
155
2009-12-03
Budowanie Systemów
Zarządzania Bezpieczeństwem
•W Polsce przedsiębiorstwa budują systemy
zarządzania bhp w oparciu o:
•ISRS (International Safety Rating System)
•OHSAS 18001:2007
•PN-N-18001:2004
•SCC (System Kontroli podwykonawców)
ISRS
Początek lat 50-tych - Frank E. Bird, Jr. tworzy
program bezpieczeństwa dla Lukens Steel Company w
Pensylwanii - największej, niezależnej hucie w Stanach
Zjednoczonych
1970 - Firma ubezpieczeniowa INA, Stany
Zjednoczone. Frank Bird tworzy system Total Loss
Control, na podstawie analizy opisów wypadków i
awarii zebranych u tysięcy klientów INA
1978 - Pierwsza wersja ISRS, International Loss
Control Institute, Loganville, Georgia, USA
1980, 1984, 1986, 1988, 1994, 2002 - kolejne wersje
ISRS
2001, 2002, 2004 – kolejne wersje polskie EVISA
156
2009-12-03
Struktura ISRS
1
2
Zarządzanie i
administracja
6
Szkolenie kadry
kierowniczej
7
Obserwacja
procesu
pracy
11
Środki
ochrony
indywidualnej
16
Komunikacja
grupowa
12 Ochrona
zdrowia
i higiena pracy
Promocja
zagadnień
bezpieczeństwa
pracy
4Analiza zadań
BHP i obsługa
urządzeń
8
Przygotowanie
do sytuacji
awaryjnych
17
3 Przeglądy
krytycznych
i procedury
pracy
9
Przepisy BHP
i pozwolenia
na prace
13
Analiza
zdarzeń
wypadkowych
5
Badanie
zdarzeń
wypadkowych
10
Szkolenie
pracowników
15
Ocena
systemu
zarządzania
bezpieczeństwem
14
18
19 Zarządzanie 20
Dobór i
przygotowanie
pracowników
do pracy
Technologia
i zarządzanie
zmianami
zakupami
materiałów
i usług
Komunikacja
interpersonalna
Bezpieczeństwo
poza pracą
ISRS - Kompleksowy System
20
obszarów
126
podobszarów
653
wymagań systemowych
Dokładnie zdefiniowane zasady punktowania
Wskazówki i przykłady dla systemu punktowania
Zasady kontroli i 10-stopniowy system oceny
157
2009-12-03
Struktura specyfikacji OHSAS 18001 :2007
Ciągłe doskonalenie
4.2 POLITYKA
BEZPIECZEŃSTWA
PRACY
4.6 PRZEGLĄD
KIEROWNICTWA
4.5 SPRAWDZANIE
I DZIAŁANIA KORYGUJĄCE
4.5.1 monitorowanie i pomiary
4.5.2 Ocena zgodności z prawem
4.5.3 Badanie zdarzeń wypadkowych,
niezgodności, działania korygujące
i zapobiegawcze
4.5.3.1 Badanie zdarzeń wypadkowych
4.5.3.2 Niezgodności, działania
korygujące i zapobiegawcze
4.5.4 Nadzorowanie zapisów
4.5.5 Audyt wewnętrzny
4.4 WDRAŻANIE
I FUNKCJONOWANIE
4.4.1 Zasoby, zadania, odpowiedzialności
i uprawnienia
4.4.2 Kompetencje, szkolenie i świadomość
4.4.3 Komunikacja, współudział i konsultacje
4.4.3.1 Komunikacja
4.4.3.2 Współudział i konsultacje
4.4.4 Dokumentacja
4.4.5 Nadzór nad dokumentacją
4.4.6 Sterowanie operacyjne
4.4.7 Przygotowanie i reagowanie na awarie
PN-N-18001:2004
:2004 4.5 SPRAWDZANIE
ORAZ
DZIAŁANIA
KORYGUJĄCE I
ZAPOBIEGAWCZE
4.5.1 Monitorowanie
4.5.2 Badanie wypadków
przy pracy, chorób
zawodowych i zdarzeń
potencjalnie
wypadkowych
4.5.3 Auditowanie
4.5.4. Niezgodności oraz
działania korygujące i
zapobiegawcze
4.3 PLANOWANIE
4.3.1 ocena ryzyka
4.3.2 wymagania prawne
4.3.3 cele i programy
Struktura
4.2. ZAANGAŻOWANIE NAJWYŻSZEGO
4.6 PRZEGLĄD
ZARZĄDZANIA
KIEROWNICTWA ORAZ POLITYKA BHP
4.2.1. Zaangażowanie najwyższego
kierownictwa
4.2.2. Polityka bezpieczeństwa i
higieny pracy
4.2.3. Współudział pracowników
4.4 WDRAŻANIE
I FUNKCJONOWANIE
4.4.1 Struktura i odpowiedzialność i uprawnienia
4.4.2. Zapewnienie zasobów
4.4.3 Szkolenie, świadomość, kompetencje i motywacja
4.4.4 Komunikowanie się
4.4.5 Dokumentacja systemu BHP
4.4.6. Zarządzanie ryzykiem zawodowym
4.4.7 Organizowanie prac i działań związanych ze
znaczącymi zagrożeniami
4.4.8. Zapobieganie, gotowość i reagowanie na wypadki
przy pracy i poważne awarie
4.4.9. Zakupy
4.4.10. Podwykonawstwo
4.3 PLANOWANIE
4.3.1 Wymagania ogólne.
4.3.2 Wymagania prawne i
inne
4.3.3 Cele ogólne i
szczegółowe
4.3.4. Planowanie działań
158
2009-12-03
SCC – System kontroli podwykonawców
1 9 9 0 /1
W s p ó łp ra c a : D O W , D S M , E S S O , S H E L L
1995
P ie rw s z a w e rs ja n o rm y V C A , w e rs ja
h o le n d e rs k a 1 9 9 5 / 0 1
1997
N o rm a w w e rs ji a n g ie ls k ie j
2000
D o d a tk o w e w y m a g a n ie o p a rte n a w s k a ź n ik u
c z ę s to tliw o ś c i z d a rz e ń w y p a d k o w y c h
2004
W e rs ja 2 0 0 4 / 0 4
Pierwsza akredytacja przez RvA, Holandia
Wymagania SCC
Wskaźnik częstotliwości wypadków
Dla * / **
IF<=20
20<IF<=
40
Audyt
certyfikacyjny
certyfikat
certyfikat
Audyt
okresowy
certyfikat
jeśli w ciągu trzech
ostatnich lat
popraw a 0 20%
żadne działania
nie są potrzebn e
w iarygodny
plan popraw y
do następnego
audytu
Audyt
recertyfikacyjny
certyfikat,
IF>40
IF>40
IF <ŚB
nie m a
certyfikat
certyfikatu
nie m a
certyfikatu
w iarygodny
plan popraw y
do następnego
audytu
certyfikat,
jeśli w ciągu trzech
ostatnich lat
poprawa 0 20%
w iarygodny
plan popraw y
do następnego
audytu
159
2009-12-03
Wymagania VCA /SCC
Pytania
Dla pytań obowiązkowych odpowiedź
musi być pozytywna.
Dla pytań punktowych należy uzyskać
50% pozytywnych odpowiedzi
SCC – System kontroli
podwykonawców
1 9 9 0 /1
W s p ó łp ra c a : D O W , D S M , E S S O , S H E L L
1995
P ie rw s z a w e rs ja n o rm y V C A , w e rs ja
h o le n d e rs k a 1 9 9 5 / 0 1
1997
N o rm a w w e rs ji a n g ie ls k ie j
2000
D o d a tk o w e w y m a g a n ie o p a rte n a w s k a ź n ik u
c z ę s to tliw o ś c i z d a rz e ń w y p a d k o w y c h
2004
W e rs ja 2 0 0 4 / 0 4
Pierwsza akredytacja przez RvA, Holandia
160
2009-12-03
Norma SCC, Holandia
1995
SCC / VCA
VGM Checklijst Aannemers
1995
Fundacja: Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV)
Organ wykonawczy: Centraal College van Deskundigen
Historia
1990/1 Współpraca: DOW, DSM, ESSO, SHELL
1995
Pierwsza wersja normy VCA, wersja
holenderska 1995/01
1997
Norma w wersji angielskiej
2000
Dodatkowe wymaganie oparte na wskaźniku
częstotliwości zdarzeń wypadkowych
2004
Wersja 2004/04
161
2009-12-03
SPECYFIKACJA
OHSAS 18001 (kwiecień 1999)
Occupational Health and Safety Management Systems
British Standards Institution
współpraca: Bureau Veritas Quality International, Det
Norske Veritas, Lloyd Register Quality Assurance,
...
NORMA
OHSAS 18001 (lipiec
(lipiec 2007)
2007)
“Projekt OHSAS”: BSI, DNV, BVQI, LRQA, SGS,
…
w kwietniu 1999 roku opublikowano OHSAS
18001 i od tego momentu stał się on
jednolitym standardem, wg którego,
decyzją firm certyfikacyjnych, dokonuje się w
Europie i na świecie, certyfikacji systemów
zarządzania BHP.
Kolejną wersję opublikowano w lipcu 2007 – to wydanie jest
już Normą Miedzynarodową
162
2009-12-03
OHSAS 18002:2000 - wskazówki
do wdrożenia systemu.
• Wyjaśnia ona zasady OHSAS 18001 i opisuje
intencje wymagań, typowe dane wejściowe i efekty a
także procesy dla każdego z elementów OHSAS
18001. Dokument służy lepszemu zrozumieniu i
ułatwieniu wdrożenia OHSAS 18001.
• OHSAS 18002 nie tworzy dodatkowych wymagań niż te,
które są opisane w OHSAS 18001, ani nie stawia określonych
wymagań w kwestii sposobu wdrożenia OHSAS 18001.
Struktura specyfikacji OHSAS 18001
:2007
4.2 POLITYKA
BEZPIECZEŃSTWA
PRACY
4.6 PRZEGLĄD
KIEROWNICTWA
4.5 SPRAWDZANIE
I DZIAŁANIA KORYGUJĄCE
4.5.1 monitorowanie i pomiary
4.5.3 Badanie zdarzeń wypadkowych,
niezgodności, działania korygujące
i zapobiegawcze
4.5.3.1 Badanie zdarzeń wypadkowych
4.5.3.2 Niezgodności, działania
4.4 WDRAŻANIE
I FUNKCJONOWANIE
4.4.1 Zasoby, zadania, odpowiedzialności
i uprawnienia
4.4.2 Kompetencje, szkolenie i świadomość
4.4.3 Komunikacja, współudział i konsultacje
4.4.3.1 Komunikacja
4.4.3.2 Współudział i konsultacje
4.4.4 Dokumentacja
4.4.7 Przygotowanie i reagowanie na awarie
4.3 PLANOWANIE
4.3.1 ocena ryzyka
4.3.2 wymagania prawne
4.3.3 cele i programy
163
2009-12-03
Struktura normy ISO 9001:2000
7 REALIZACJA WYROBU
7.1 Planowanie realizacji wyrobu
7.2. Procesy związane z klientem
7.2.1 Określanie wymagań dotyczących wyrobu
7.2.2 Przegląd wymagań dotyczących wyrobu
7.2.3 Komunikacja z klientem
7.3 Projektowanie i rozwój
7.3.1 Planowanie projektowania i rozwoju
7.3.2 Dane wejściowe do projektowania i rozwoju
7.3.3 Dane wyjściowe z projektowania i rozwoju
7.3.4 Przegląd projektowania i rozwoju
7.3.5 Weryfikacja projektowania i rozwoju
7.3.6 Walidacja projektowania i rozwoju
7.3.7 Nadzorowanie zmian w projektowaniu i
rozwoju
7.4 Zakupy
7.4.1 Proces zakupu
7.4.2 Informacje dotyczące zakupów
7.4.3 Weryfikacja zakupionego wyrobu
7.5 Produkcja i dostarczanie usługi
7.5.1 Nadzorowanie produkcji i dostarczanie
usługi
7.5.2 Walidacja procesów produkcji i dostarczania
usługi
7.5.3 Identyfikacja i identyfikalność
7.5.4 Własność klienta
7.5.5 Zabezpieczenie wyrobu
7.6 Nadzorowanie wyposażenia do
monitorowania i pomiarów
8 POMIARY, ANALIZA i
DOSKONALENIE
8.1. Postanowienia ogólne
8.2 Monitorowanie i pomiary
8.2.1 Zadowolenie klienta
8.2.3 Monitorowanie i pomiary procesów
8.2.4 monitorowanie i pomiary wyrobu
8.3 Nadzór nad wyrobem niezgodnym
8.4 Analiza danych
8.5 Doskonalenie
8.5.1 Ciągle doskonalenie
8.5.2 Działania korygujące
8.5.3 Działania zapobiegawcze
4 SYSTEM JAKOŚCI
4.1. Wymagania ogólne
4.2 Wymagania dotyczące dokumentacji
4.2.1 Postanowienia ogólne
4.2.2 Księga jakości
4.2.3 Nadzór nad dokumentami
4.2.4 Nadzór nad zapisami
5 ODPOWIEDZIALNOŚC
KIEROWNICTWA
6 ZARZADZANIE ZASOBAMI
6.1. Zapewnienie zasobów
6.2. Zasoby ludzkie
6.2.1. Postanowienia ogólne
6.2.2 Kompetencje, świadomość i szkolenie
6.3 Infrastruktura
6.4. Środowisko pracy
5.1 Zaangażowanie kierownictwa
5.2. Orientacja na klienta
5.3 Polityka jakości
5.4 Planowanie
5.4.1 Cele dotyczące jakości
5.4.2 planowanie systemu zarządzania
jakością
5.5 Odpowiedzialność, uprawnienia i
komunikacja
5.5.1. Odpowiedzialność i uprawnienia
5.5.2 Przedstawiciel kierownictwa
5.5.3 Komunikacja wewnętrzna
5.6 Przegląd zarządzania
5.6.1 Postanowienia ogólne
5.6.2 Dane wejściowe do przeglądu
5.6.3 Dane wyjściowe z przeglądu
327
Struktura normy ISO 14001:2004
4.6 PRZEGLĄD
WYKONYWANY PRZEZ
KIEROWNICTWO
4.2 POLITYKA
ŚRODOWISKOWA
4.5 SPRAWDZANIE
4.5.1 Monitorowanie i pomiary
4.5.3 Niezgodności oraz działania
4.4 WDRAŻANIE
I FUNKCJONOWANIE
4.4.1 Zasoby, role,
odpowiedzialność i uprawnienia
4.4.2 Kompetencje, szkolenie i
świadomość
4.4.3 Komunikowanie się
4.4.4 Dokumentacja
4.4.7 Przygotowanie i reagowanie
na awarie środowiskowe
4.3
PLANOWANIE
4.3.1 Aspekty
środowiskowe
4.3.2 Wymagania prawne
i inne
4.3.3 Cele, zadania i
programy zarządzania
środowiskowego
328
164
2009-12-03
Definicje specyficzne dla zarządzania BHP
3.1. Akceptowane ryzyko
3.12. Bezpieczeństwo i higiena pracy
3.6. Zagrożenie
3.18. Miejsce pracy
3,7. Identyfikacja zagrożenia
3.22. Ryzyko
3.8. Schorzenie zawodowe
3.23. Ocena ryzyka
3.9. Zdarzenie wypadkowe
329
Definicje
3.2. Audyt
systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania dowodu z audytu
oraz jego obiektywnej oceny w celu określenia stopnia spełnienia kryteriów audytu.
330
165
2009-12-03
Definicje
3.3. Ciągła poprawa
powtarzający się proces ulepszania systemu zarządzania w celu uzyskania poprawy
wyników działań zgodnie z polityką organizacji
331
Definicje
3.4. Działanie korygujące
działanie mające na celu wyeliminowanie przyczyny wykrytej niezgodności lub innej
niepożądanej sytuacji.
332
166
2009-12-03
Definicje
3.5. Dokument
informacja i jej nośnik
333
Definicje
3.10. Zainteresowane strony
osoba lub grupa osób wewnątrz lub na zewnątrz miejsca pracy, których wyniki
działań organizacji dotyczą lub na które oddziałują.
334
167
2009-12-03
Definicje
3.11. Niezgodność
niespełnienie wymagania
335
Definicje
3.13. System zarządzania
system do ustanowienia polityki i celów, i osiągania tych celów
część systemu zarządzania organizacji używanego do opracowania
i wdrożenia polityki środowiskowej i zarządzania aspektami
środowiskowymi
część systemu zarządzania organizacji wykorzystywana do opracowania
i wdrożenia polityki BHP i zarządzania ryzykami BHP
ISO 9001
ISO 14001
OHSAS
18001
336
168
2009-12-03
Definicje
3.14. Cel
cel systemu zarządzania ustanowiony przez organizację do osiągnięcia
UWAGA: powinien być mierzalny
337
Definicje
3.16. Polityka
ogólne zamierzenia i kierunki działania organizacji dotyczące wyników działań w
zakresie jakości / środowiskowych/ bhp formalnie wyrażone przez najwyższe
kierownictwo
338
169
2009-12-03
Definicje
3.19. Działanie zapobiegawcze
działanie podjęte w celu wyeliminowania przyczyny potencjalnej niezgodności lub
innej potencjalnej sytuacji niepożądanej
339
Definicje
3.20. Procedura
ustalony sposób wykonania działania lub procesu
340
170
2009-12-03
Definicje
3.21. Zapis
dokument, w którym przedstawiono uzyskane wyniki lub dowody
przeprowadzonych działań
341
W 11 - Elementy Ergonomii
342
171
2009-12-03
OCHRONA PRACY
Ochrona pracy to zespół środków i metod
zawartych w aktach prawnych,
nakładających na zakład pracy
obowiązek kształtowania warunków
pracy, które by zabezpieczały
pracowników przed zagrożeniami dla
ich życia i zdrowia oraz umożliwiały
regenerację utraconych sił
biologicznych.
343
344
172
2009-12-03
FIZJOLOGIA PRACY
Nauka ta zajmuje się badaniem
biologicznych zjawisk
zachodzących w procesie pracy,
w celu uzyskania najbardziej
racjonalnego zużycia sił
fizycznych psychicznych
pracowników
345
Przedmiot zainteresowania fizjologii pracy
•
•
•
•
•
•
•
metody zapobiegania im
pomiar wydatku energetycznego
optymalizacja wydatku energetycznego
postawa przy pracy
zagadnienia zmęczenia
zagadnienia znużenia
optymalizacja ruchów przy pracy
346
173
2009-12-03
PSYCHOLOGIA PRACY
– przystosowanie człowieka do pracy - dobór
pracowników, poradnictwo zawodowe,
przyuczenie do zawodu,
– przystosowanie pracy do człowieka psychologia inżynieryjna (odbiór informacji,
podejmowanie decyzjii i ich wykonanie,
– przystosowanie człowieka do człowieka psychologia społeczna
347
Definicja Ergonomii (Dyrektywa UE)
• Celem ergonomii jest kształtowanie
warunków pracy niezbędnych do ochrony
pracownika przed przedwczesną utratą sił
biologicznych w następstwie pracy oraz
warunków do ich regeneracji w toku pracy.
348
174
2009-12-03
Definicja ergonomii
Międzynarodowego Stowarzyszenia Ergonomicznego (IEA)
Ergonomia zajmuje się związkami
zachodzącymi pomiędzy człowiekiem a
jego pracą, sprzętem i otoczeniem
(materialnym) w najszerszym znaczeniu,
włączając w to pracę, wypoczynek,
sytuację w domu i w podróży.
349
ERGONOMIA
• KOREKCYJNA
• KONCEPCYJNA
• WARUNKÓW PRACY
• WYROBÓW
350
175
2009-12-03
Ergonomia Warunków Pracy
Do zadań ergonomii warunków pracy należy badanie wpływu zewnętrznych warunków
pracy na człowieka oraz odpowiednie ich kształtowanie. Ergonomię tą tworzą dwie
grupy czynników:
1. czynniki materialnego środowiska pracy:
• drgania mechaniczne,
• hałasy: infradźwiękowe, słyszalne, ultradźwiękowe,
• mikroklimat (temperatura, wilgotność i inne),
• emisja energii szkodliwej (promieniowanie elektromagnetyczne),
• oświetlenie,
• zanieczyszczenia powietrza (gazowe, cieczowe i pyłowe),
2. czynniki techniczno–organizacyjne:
• pozycja ciała przy pracy (uwarunkowana wymiarami urządzenia techn.),
• rytm (powtarzalność) i tempo (szybkość ruchów) pracy,
• przerwy w pracy,
.
• metody pracy
351
Ergonomia Wyrobów
• Dostosowanie obiektów technicznych do wymiarów
i kształtów ciała człowieka,
• Zapewnienie funkcjonalności obiektu technicznego
(np. sprawności, niezawodności, podatności na
regulacje i naprawy, łatwości likwidowania po
zużyciu),
• Zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu
użytkowania obiektu technicznego,
• Dbałość o estetykę kształtów i barw obiektu
technicznego.
352
176
2009-12-03
Ergonomia Koncepcyjna
W tradycyjnych metodach projektowania technicznego
nie ma miejsca na wiedzę o człowieku, o jego
psychice, anatomii i fizjologii pracy.
Celem projektowania jest stworzenie nie tylko
sprawnie działającej maszyny, lecz przede wszystkim
– sprawnie działającego systemu złożonego z ludzi i
obiektów technicznych, przy czym dobro ludzi w
systemie musi być traktowane priorytetowo.
353
Ergonomia Korekcyjna
Inżynier związany zawodowo z procesem wytwarzania spotyka się z najszerszym zakresem
zagadnień ergonomicznych. Zagadnienia ergonomiczne dotyczą:
• kontaktu człowieka z maszyną, narzędziem, przyrządem,
materiałem obrabianym,
• wpływu na człowieka czynników środowiska pracy: drgań
mech., hałasu, temperatury, wilgotności i ruchu powietrza,
promieniowania cieplnego, oświetlenia, zanieczyszczeń powietrza,
• wpływu na człowieka określonych rozwiązań organizatorskich:
wymaganego tempa pracy, stresu psychicznego, monotonii,
wysiłku fizycznego, czasu pracy itp.
354
177
2009-12-03
UKŁAD CZŁOWIEK-PRACA
Pracę ludzką analizuje się zwykle w powiązaniu ze
środkami pracy i organizacyjno-technicznymi
warunkami panującymi na stanowisku pracy.
Podstawą badań ergonomicznych jest więc układ
człowiek - praca, który jest podstawowym pojęciem
każdej tego rodzaju analizy.
355
System : człowiek- Praca
356
178
2009-12-03
W literaturze przedmiotu najczęściej dokonuje się podziału na trzy
grupy czynników działających obciążająco na organizm człowieka w
czasie pracy.
Do pierwszej grupy czynników zalicza się samą pracę,
do drugiej - warunki jej wykonywania,
do trzeciej natomiast - czas jej świadczenia.
357
Ręczny rodzaj powiązania w układzie człowiekpraca
358
179
2009-12-03
Pólautomatyczny rodzaj powiązania w układzie
człowiek-praca
359
Ręczny rodzaj powiązania w układzie człowiekpraca
360
180
2009-12-03
UKŁAD CZŁOWIEK - MASZYNA
361
Pomieszczenia do pracy z komputerami
Oświetlenie
Aby uniknąć męczących odbić światła w monitorze
i jego otoczeniu, należy:
• ustawiać monitory równolegle do okna,
• do oświetlenia pomieszczenia stosować
światło rozproszone,
• unikać mebli z połyskiem.
Ważne, aby takie elementy, jak maszynopis,
klawiatura i ekran znajdowały się w polu
najlepszego widzenia
Optymalny kąt widzenia
w płaszczyźnie pionowej
Nr slajdu 362
181
2009-12-03
Ustawienie sprzętu względem oświetlenia
Ustawienie monitorów
powinno być równoległe
do okien i linii świateł
sufitowych
(płaszczyzna ekranu
jest prostopadła do okna)
Nr slajdu 363
Oświetlenie
Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy
wzrokowej:
• poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać
wymagania określone w Polskich Normach,
• należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw
źródeł światła, okien, przeźroczystych lub
półprzeźroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn
pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu
monitora przez stosowanie odpowiednich opraw
oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon
w oknach.
Nr slajdu 364
182
2009-12-03
Na każdego pracownika
w pomieszczeniu
z komputerami
powinno przypadać:
• minimum 13 m3
wolnego wnętrza,
• minimum 2 m2 wolnej
powierzchni podłogi.
Stanowisko pracy powinno
być tak usytuowane aby
zapewniało pracownikowi
swobodny dostęp do tego
stanowiska.
Wilgotność względna
powietrza minimum 40%.
365
Wymiary i odległości
Monitor - pokryty warstwą
antyodbiciową lub wyposażony
w odpowiedni filtr.
Klawiatura - minimum 10 cm
od krawędzi stołu.
Krzesło - stabilne, na kółkach
z podstawą minimum pięciopodporową
oraz regulacją wysokości
40 ÷ 50 cm, z możliwością
obrotu o 360°. Siedzisko
wyprofilowane, pochylenie oparcia
5° do przodu i 30° do tyłu.
Podnóżek - kąt pochylenia 0° ÷ 15°,
wysokość dostosowana do potrzeb
pracownika. Przydziela się na wniosek
pracownika
Nr slajdu 366
183
2009-12-03
Wymiary i odległości
Wymiary stołu pod monitor
oparcie
podłokietnik
regulacja
oparcia
Jeśli monitor stoi na komputerze, wówczas
stół musi być niższy, ale tak, by odległość
od podłogi do blatu klawiatury wynosiła
co najmniej 50 cm
Krzesło powinno mieć możliwość
regulacji jak największej
liczby elementów: wysokość, głębokość i
pochylenie siedziska, wysokość i pochylenie
oparcia
dźwignia regulacji
siedziska
siedzisko
Nr slajdu 367
Promieniowanie elektromagnetyczne
• Odległość oczu pracownika
od ekranu powinna wynosić
40 ÷ 75 cm
• Pole elektromagnetyczne jest silniejsze
za monitorem - zaleca się, aby monitory
ustawiać parami tyłem do siebie
w odległości co najmniej 80 cm
• Odległość pomiędzy sąsiednimi monitorami
powinna wynosić co najmniej 60 cm,
a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego
monitora - co najmniej 80 cm
Nr slajdu 368
184
2009-12-03
Wyposażenie stanowiska
Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:
• wystarczającą powierzchnię do łatwego
posługiwania się elementami wyposażenia,
• ustawienie elementów wyposażenia w zasięgu
rąk pracownika, bez konieczności przyjmowania
wymuszonych pozycji,
• jeżeli przy pracy istnieje konieczność korzystania
z dokumentów, stanowisko należy wyposażyć
w uchwyt na dokument, posiadający regulację
ustawienia wysokości, pochylenia oraz
odległości od pracownika.
Nr slajdu 369
W 12– Systemy zarządzania BHP
185
2009-12-03
POJĘCIA RYZYKA
Ryzyko
Zawodowe
Ryzyko
Przemysłowe
/ Procesowe
Ryzyko
Technologiczne
R= f (P,S)
?
?
Ryzyko naturalne
371
Identyfikacja zagrożeń
Ocena ryzyka zawodowego
Ocena ryzyka zawodowego
Zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego
Analiza ryzyka zawodowego
Etapy oceny ryzyka zawodowego
Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego
Czy potrzebne są
działania
korygujące i/lub
zapobiegawcze
Tak
Opracowanie planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych
Nie
Okresowe
przeprowadzanie
oceny ryzyka
zawodowego
Realizacja planu
Slide 372
186
2009-12-03
Metody oceny ryzyka
ZAŁĄCZNIK NR 3
ZAKŁAD - TERME ZAKŁADU - DROGI I PRZEJSCIA.DLA PIESZYCH.
ZDARZENIE
INICJUJĄCE
ZDARZENIA POŚREDNIE
potrąca pieszego
nie wyhamowuje
Jedzie rozpędzony
samochód
UPADEK NA
DROGE
P2=
0,3
P3=
0,3
P4=
0,30
ewentualna korekta
po zastosowaniu
dodatkowych śr.
profilaktycznych :
0,4
0,3
PW1= 0,0006836400
PW2= 0,0005127300
68,36 x 10
-5
51,27 x 10
W3P6=
0,2
PW3= 0,0003418200
34,18 x 10
W4P6=
0,1
PW4= 0,0001709100
17,09 x 10
W5P6=
0
PW5= 0,0000000000
0,00 x 10
0,3
UPADEK NA
POBOCZE
Omija pieszego
1-P5= 0,9
1-P4= 0,70
1-P3= 0,7
-5
-5
-5
0,95
bez urazu
bez urazu
1. ograniczenie prędkości do 30- km/h
3,80 x 10
2,85 x 10
PW3= 0,0000189900
1,90 x 10
PW4= 0,0000094950
0,95 x 10
-5
0 x 10
-5
-5
-5
bez urazu
bez urazu
0,7
-5
PW1= 0,0000379800
PW2= 0,0000284850
PW5= brak
0,9
0,90
Środki profilaktyczne
-5
po zastosow. dodatkowych śr. profilaktyczn. :
Wyhamowuje
1-P2= 0,7
0,05
W1P6=
W2P6=
0,1
Nie jedzie
0,63
0,1
PRAWDOPODOBIEŃSTWO KOŃCOWE
0,10
Potracenie przez
samochód
P1= 0,633
P5=
KATEGORIA
URAZU
-5
PBU1= 0,0153819
1538,19 x 10
PBU1= 0,00180405
180,41 x 10
-5
-5
PBU2= 0,039879
3987,90 x 10
PBU2= 0,0170910
1709,10 x 10
PBU3= 0,13293
13293,00 x 10
PBU3= 0,17091
17091,00 x 10
PBU4= 0,4431
44310,00 x 10
PBU4= brak
-5
-5
-5
-5
-5
0 x 10
2. utrzymanie nawierchni do dobrym stanie - zima posypywanie
187
2009-12-03
Metoda drzewa zdarzeń pośrednich
1.Ciężkość urazu – jako główny czynnik różnicujący rozmiar szkody na zdrowiu
(kryterium długość niezdolności do pracy
Rodzaj
Zagrożenia
Symbol
W1
W2
Zagrożenie
wypadkami przy
pracy
W3
W4
W5
Zagrożenie
chorobami
zawodowymi
W6
W7
Opis Szkody
Ocena Jakościowa
zgodnie z PN-N18002
Niezdolność do pracy do 28
dni
Niezdolność do pracy od 28
dni do inwalidztwa
Wypadek powodujący
inwalidztwo
Wypadek powodujący śmierć
1 osoby
Wypadek powodujący śmierć
wielu osób
Choroba zawodowa Bez
inwalidztwa
Choroba zawodowa z
inwalidztwem
Mała
Średnia
Duża
Średnia
Duża
Wielkość prawdopodobieństwa
Jako poziom akceptowalny – przyjęto zgodnie z
zasadą ALARP 2,55*10-5 i oznacza to granice ryzyka
zaniedbywalnego, przy którym nie ma potrzeby
wykonywania działań profilaktycznych oraz analizy
ryzyka.
188
2009-12-03
Interpretacja liczbowa prawdopodobieństwa
Prawdopodobieństwo
wystąpienia szkody w
stosunku do 25 lat
Prawdopodobieńst
wo powstania
szkody w okresie
aktywności
zawodowej
pracownika (
zgodnie z PN-N18001)
Poniżej 2,55*10-5
Od 2,55*10-5 do
63210*10-5
Od 63210*10-5 do
99999*10-5
Powyżej 99999*10-5
Ocena Jakościowa
prawdopodobieństwa powstania
szkody ( zgodnie z PN-N-18001)
RYZYKO ZANIEDBYWALNE
Mało prawdopodobne
Nie powinno
wystąpić
prawdopodobne
Kilkakrotnie
Wielokrotnie
Wysoce prawdopodobne
Prawdopodobieństwo zdarzeń
końcowych
Prawdopodobieństwo zdarzeń końcowych obliczane jest wg następujących wzorów:
PW1 = P1*P2*P3*P4*P5*W1P6
PW2 = P1*P2*P3*P4*P5*W2P6
PW3 = P1*P2*P3*P4*P5*W3P6
PW4 = P1*P2*P3*P4*P5*W4P6
PW5 = P1*P2*P3*P4*P5*W5P6
PW1 – Jest to prawdopodobieństwo urazu oznaczonego symbolem W1
Suma Prawdopodobieństw Wystąpienia Wszystkich rodzajów urazów liczona wynosi 1 i liczona jest w
sposób następujący:
W1P6+ W2P6+ W3P6+ W4P6+ W5P6
189
2009-12-03
Prawdopodobieństwo zdarzeń końcowych
Prawdopodobieństwo , ze uraz nie wystąpi liczone jest z następujących wzorów:
PBU=PBU1 +PBU2+PBU3+PBU4
Gdzie:
PBU1 = P1*P2*P3*P4*(1-P5)
PBU2 = P1*P2*P3*(1-P4)
PBU3 = P1*P2*(1-P3)
PBU4= P1*(1-P2)
Szacowanie ryzyka PN-N 18002
Wzór szacowania ryzyka
R = f(S, P)
R - ryzyko
S - ciężkość następstw
P - prawdopodobieństwo
190
2009-12-03
Szacowanie ryzyka PN-N 18002 (1-3)
Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo
Mała
Średnia
Duża
Mało prawdopodobne
[1]
Małe
[1]
Małe
[2]
Średnie
Prawdopodobne
[1]
Małe
[2]
Średnie
[3]
Duże
Wysoce
prawdopodobne
[2]
Średnie
[3]
Duże
[3]
Duże
Szacowanie ryzyka PN-N 18002 (1-5)
Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo
Mała
Średnia
Duża
[1]
Bardzo małe
[2]
Małe
[3]
Średnie
Prawdopodobne
[2]
Małe
[3]
Średnie
[4]
Duże
Wysoce
prawdopodobne
[3]
Średnie
[4]
Duże
[5]
Bardzo duże
Mało prawdopodobne
191
2009-12-03
Kategorie następstw PN-N 18002
Kategoria ciężkości
następstw
następstwa o
małej szkodliwości
następstwa o
średniej
szkodliwości
Opis
Te urazy i choroby, które nie powodują dłudotrwałych dolegliwości i
absencji w pracy. Są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia takie jak
niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego
zatrucia, bóle głowy, itp.
Te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub
nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami
absencji. Są to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej pow.
ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe
układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna), itp.
następstwa o
dużej szkodliwości
Te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub
śmierć. Są to np oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej pow.
Ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją,
choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narzadów wewnętrznych i
układu nerwowego, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.
Kategorie prawdopodobieństwa PN-N 18002
Kategoria
prawdopodobieństwa
Opis
następstwa mało
prawdopodobne
Te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić
podczas całego okresu aktywności zawodowej
pracownika.
następstwa
prawdopodobne
Te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej
niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej
pracownika.
następstwa wysoce
prawdopodobne
Te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić
wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej
pracownika.
192
2009-12-03
Szacowanie ryzyka (trzystopniowe) np wartości
wielkości charakteryzujących narażenie.
PN-N 18002
Wartość wielkości charakteryzującej
narażenie (P)
Oszacowanie ryzyka zawodowego
P > P max
duże
P max >= P > 0,5 P max
średnie
P <= 0,5 P max
małe
P
max - wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, ustalana
na ogół na podstawie obowiązujących przepisów (może to być odpowiednia wartość
NDS lub NDN). W przypadku braku ustalonych wymagań przy jej ustalaniu można
wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinie pracowników.
Graf ryzyka
Wzór oceny ryzyka
R = S x ExBxP
R - ryzyko
S - przewidywany zakres szkód
E - ekspozycja na zagrożenie
B - ochrona przed zagrożeniem (bariery)
P - prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia
Na podstawie : Drs ir A.J.M.Boesten - Bedrijfsongevallen, Samson, Alphen aan de
Rijn/Deurne, 1991
193
2009-12-03
W3 W2 W1
S1
G1
S2
A1
G2
G1
A2
G2
Start
S3
A1
A2
S4
1
-
-
2
1
-
3
2
1
3
2
1
4
3
1
5
4
2
6
5
3
7
5
3
O k r e ś le n ia s y m b o li :
S – p r z e w id y w a n y z a k r e s s z k ó d :
S - 1 – le k k i o b r a ż e n ia lu b d y s k o m f o r t
S - 2 – c ię ż k ie lu b n ie o d w r a c a ln e o b r a ż e n ia j e d n e j lu b w ię k s z e j
ilo ś c i o s ó b
S - 3 – ś m ie r ć n a j w y ż e j j e d n e j o s o b y
S - 4 – ś m ie r ć w ię k s z e j lic z b y o s ó b
A – o k r e s e k s p o z y c j i p r a c o w n ik a n a z a g r o ż e n ie :
A - 1 – r z a d k ie d o c z ę s t e g o w y s t ę p o w a n ia
A - 2 – c z ę s t e d o s t a łe g o w y s t ę p o w a n ia
G – o c h r o n a p r z e d z a g r o ż e n ie m :
G - 1 – e f e k t y w n a p r z y s p e ł n ie n iu p e w n y c h w a r u n k ó w
G - 2 – n ie d a j ą c a p r a w ie ż a d n y c h e f e k t ó w
W – p r a w d o p o d o b ie ń s t w o w y s t ą p ie n ia n i e p o ż ą d a n e g o w y d a r z e n ia
:
W - 1 – b a r d z o m a łe p r a w d o p o d o b ie ń s t w o
W - 2 – m a łe p r a w d o p o d o b ie ń s t w o
W - 3 – r e la t y w n ie d u ż e p r a w d o p o d o b ie ń s t w o
O CEN A R Y Z Y K A P O O D C Z Y C IE Z G R A FU
1 i 2 :
m a łe r y z y k o
3, 4 i 5 :
śre d n ie ry z y k o
6 i 7 :
d u ż e ry z y k o
194
2009-12-03
Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka
PN-N 18002 (1-3)
duże
[3]
Jeżeli ryzyko związane jest z pracą już
wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia
trzeba podjąć natychmiast (np. przez
zastosowanie środków ochronnych). Planowana
praca nie może być rozpoczęta do czasu
zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu
dopuszczalnego.
Ryzyko
niedopuszczalne
Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań,
których celem jest zmniejszenie ryzyka
zawodowego.
średnie
[2]
Ryzyko dopuszczalne
Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe
pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie.
małe
[1]
Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka
PN-N 18002 (1-5)
bardzo
duże
[5]
duże
[4]
Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu
zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Ryzyko
niedopuszczalne Jeąeli ryzyko związane jest z pracą już wykonywaną, działania
w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast. Planowana
praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka
zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
średnie
[3]
małe
[2]
bardzo
małe
[1]
Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest
zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Ryzyko
dopuszczalne
Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszenia
poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko
zawodowe pozostaje najwyżej na tym samym poziomie
Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań.
195
2009-12-03
RISK SCORE - parametry oceny
Wzór oceny ryzyka
R =S x E x P
R - ryzyko
S - potencjalne skutki zagrożenia
E - ekspozycja na zagrożenie
P - prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia
Na podstawie G.F.Kinney, A.D.Wiruth : Practical Risk Analyss for Safety Management.
Naval Weapons Centre, China Lake, 1976.
RISK SCORE - potencjalne straty
Wartość
Strata
Opis
straty ludzkie
100
poważna katastrofa
wiele ofiar śmiertelnych
40
katastrofa
kilka ofiar śmiertelnych
15
bardzo duża
ofiara śmiertelna
7
duża
ciężkie uszkodzenie
ciała
3
średnia
absencja
mała
udzielenie pierwszej
pomocy
1
straty materialne
powyżej 10 mln USD
~ ponad 30 mln zł.
1-10 mln USD
~ 3-30 mln zł.
100 tys. - 1 mln USD
~ 300tys.-3 mln zł.
10 – 100 tys. USD
~ 30-300 tys. zł.
1 – 10 tys. USD
~ 345 tys. zł.
poniżej 1 tys. USD
~ poniżej3 tys. zł.
196
2009-12-03
RISK SCORE - ekspozycja
Wartość
Opis
10
6
3
2
1
0.5
stała
częsta (codziennie)
sporadyczna (raz na tydzień)
okazjonalna (raz na miesiąc)
minimalna (kilka razy rocznie)
znikoma (raz do roku)
RISK SCORE - prawdopodobieństwo
Wartość
Opis
10
6
3
1
0.5
0.2
0.1
bardzo prawdopodobne
całkiem możliwe
mało prawdopodobne ale
możliwe
tylko sporadycznie możliwe
możliwe do pomyślenia
praktycznie niemożliwe
tylko teoretycznie możliwe
Szansa w %
50
( 1 na 2)
10
( 1 na 10)
1
( 1 na 100)
0.1
( 1 na 1 000)
0.01
( 1 na 10 000)
0.001
( 1 na 100 000)
0.0001
( 1 na 1 000 000)
197
2009-12-03
RISK SCORE - kategorie ryzyka
Kategoria ryzyka
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
Wartość
[R]
Akcja
pomijalne
R < 20
żadne działania nie są
potrzebne
małe ryzyko
20 <= R < 70
należy zwrócić uwagę
średnie ryzyko
70 <= R < 200
potrzebna poprawa
wysokie ryzyko
200 <= R < 400
potrzebna natychmiastowa
poprawa
bardzo wysokie
ryzyko
r >= 400
rozważ wstrzymanie prac
198

Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kliknij tutaj - ANTROPOLOGIA ARCHITEKTURY