This copy is for personal use only

Vol. 7, Nr 1, 2005, 99-102
tio
np
roh
ibit
OddziałRehabilitacjiMedycznej,KrakowskieCentrumRehabilitacji,Kraków
Organizacja, rola i znaczenie zespołu
rehabilitacyjnego
Theorganization,role,andsignificance
oftherehabilitationteam
-
ibu
dis
tr
SUMMARY
rso
na
lu
se
on
ly -
Inthisarticletheauthorshareshis 30yearsofexperienceandreflectiononteamworkinrehabilitation.In
a well-organizedrehabilitationteam,theresultoftheteam'seffortsexceedsthesumofalltheindividualefforts.
Inwell-organizedrehabilitationistheindividualsegmentsareplayedoutintheproperorder,likethemusicof
anorchestraunderthemaster'sbaton.Thetaskofdirectingsucha teamconsistsofseveralphases:deciding
whoistodo what,communicatingthatdecisionforimplementation,creatingsituationsthatstimulatethemembersoftheteamtoidentifywiththeestablishedgoals,andmonitoringperformance,whichincludesexpressly
delimitingtheresponsibilitiesofsupervisorsandsubordinates.Theprimaryobligationsoftheteamleaderincludeearningtheteammembers'acceptanceofhis/herauthority(inwhichcasedecisionscanbecommunicatednotasorders,butasanexpressionofthecollectivewilltoachievethegoal),facilitatingtheworkofthe
teammembers,stimulatingthemtodevelopa morecreativeapproachtotheirwork(whilesimultaneouslyinculcatingthemwiththehabitofpreciselyfollowinginstructions),andcontributingtotheirfurtherprofessional
development.Personalcontactsshouldnotbeneglected,eventhosethatmayseemnon-service-related,since
thisiswhattransformsa groupofstrangersintoa good team.Informationfeedbackshouldoccurbothhorizontally and vertically, even diagonally, always by the shortest practical route. The simpler the information
loops,themorequicklytheinformationgetswhereitisneeded,andthebettertheteamwork.
pe
STRESZCZENIE
is c
op
y is
for
Na podstawie 30-letnich doświadczeń na stanowisku ordynatora, autor dzieli się swoimi przemyśleniami
na tematpracyzespołurehabilitacyjnego.W dobrzezorganizowanymzespolerehabilitacyjnymrezultatwysiłkuzespołujestwiększyod wynikusumyindywidualnychwysiłkówposzczególnychczłonkówzespołu.Dobrze
zorganizowana rehabilitacjaodznaczasiętym,żeposzczególnejejfragmentynastępująpo sobiewewłaściwej
kolejności, jak gra orkiestry pod batutą dobrego dyrygenta. Na czynność kierowania zespołem rehabilitacji
składająsięnastępującefazy:decydowanieo cudzymdziałaniu,przekazywaniedecyzjido wykonania,stwarzaniedlaczłonkówzespołusytuacjibodźcowych,doprowadzającychdo utożsamieniacelówindywidualnychz celamirehabilitacjireprezentowanymiprzezkierownikazespołuorazkontrolawiążącasięz wyraźnymokreśleniemi rozgraniczeniemodpowiedzialnościkierownikai kierowanych.Główneobowiązkikierownikazespołuto:
uzyskaniezestronypodwładnychakceptacjiswejwładzy(możewówczasnietylkoprzekazaćpodwładnymdecyzjęw formiezlecenia,leczprzekazaćimwłasnąwolęosiągnięciadanegocelu),stworzeniepodwładnymwarunkówumożliwiającychwykonaniezadań,pobudzaniedo rozwijaniatwórczychelementóww pracy(jednocześniewszczepiającimnawykdokładnegowykonywaniaotrzymanychpoleceń)orazprzyczynianiesiędo ichrozwojui awansużyciowegopoprzezpopieranieichkształceniasię,torowaniedrogi,pomoci opiekę.Kontaktów
nienależylekceważyćnawetwtedy,gdypozornieniedotycząonesprawsłużbowych,kontaktyteprzekształca-
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Słowakluczowe: zespółrehabilitacyjny,zorganizowanarehabilitacja
Keywords:rehabilitationteam,organizedrehabilitation
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
ed
.
Adam Pąchalski
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
O r t o p e d i a Traumatologia Rehabilitacja
ARTYKUŁPOGLĄDOWY/OPINIONARTICLE
99
ed
.
tio
np
roh
ibit
se
on
ly -
dis
tr
ibu
materialnychi niematerialnychbodźcówpobudzających do pracy sumiennej i dokładnej, wytwarzamy
w zespole postawę uczestnictwa, aż do rozpalenia
szczeregoentuzjazmudo pracy.Przewodnikiemnajbardziej niezawodnym i głównym drogowskazem
w tej pracy były dla mnie przykłady dobrej roboty
w zespole kierowanym przez Prof. Wiktora Degę,
pod którego patronatem uzyskałem specjalizację
z rehabilitacji.
Analizującróżne,znanemiz doświadczenia,czynnościkierownikówzespołuterapeutycznegoposłużyłem
sięschematemetapówdziałaniazorganizowanego.
Pierwszy etap to uświadomienie sobie i osobom
zzespołuceludanegodziałaniaterapeutycznego.Niezbędna jestprzy tymdobraorientacjaw staniechoregoi konfrontacjakoncepcjiceluz sytuacjądladokonania oceny jego osiągalności. Przekazanie decyzji
w formiekomunikatuczyzleceniasamoprzezsięnie
może być skuteczne, choćby było dokonane najbardziejzrozumiale[1].Obowiązkiemkierownikazespołujestjeszczestworzeniewarunków,w którychzleceniestaniesiędlakierowanychbodźcemdo działania.
Następnymetapemjestpozyskiwaniei rozmieszczenie kadry. Dobieranie bezpośrednich współpracowników,przydzielanieimzadańi bieżącekoordynowanieichpracypowinnobyćwykonywaneosobiście przez kierownika. Im niższy ogólny poziom
kwalifikacji wykonawców, tym na etapie realizacji
zleceńważniejszajestrolaczynnościkierowniczych,
i tym bardziej kierownicy powinni koncentrować
uwagę na etapie realizacji poszczególnych funkcji
wykonawczych.Etapkontroliwymaganietylkodopilnowaniawykonaniawydanychzleceńprzezstałą,
bieżącąobserwację,czyi jakzleceniasąwykonywane, ale najistotniejszym obowiązkiem kierownika
jestdoprowadzeniedo tego,abyzachowaniesiękierowanychbyłozgodnez jegozamierzeniem,conie
jest możliwie bez sprzężenia zwrotnego w postaci
kontroli[2].
Jednym z istotnych uchybień w pracy naszych
kierowników jest zapominanie o tym i zadowalanie
sięwydawaniempoleceń.Zbytczęsto,gdycoś„nie
wychodzi”słyszymyusprawiedliwienie:„przecieżbyływydaneprawidłowepolecenia”.
Tak więc przeprowadzona analiza doprowadza
nasdo konkluzji,żena czynnośćkierowaniazespołemrehabilitacjiskładająsięnastępującefazy:decydowanieo cudzymdziałaniu,przekazywaniedecyzji
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
Obecnie często zastanawiamy się, jak polepszyć
stanorganizacjiwewszystkichzakresachnaszegożyciazbiorowego,w którymusprawnieniasąnamtakniezbędne,jakpowietrzeniezbędnejestdo życia.
Trzydzieścilatdoświadczeńw kierowaniuzespołem rehabilitacyjnym upoważnia mnie do podjęcia
próbyrekomendacjiwłasnychprzemyśleń,zmierzającychdo polepszeniastanuorganizacjizespołurehabilitacyjnego. Zespół tworzą pracownicy oddziału
wraz z chorymi. Poprawy należy szukać w trzech
płaszczyznach.Pierwszatokoncepcjaorganizacyjna,
wtedy tylko prawidłowa, gdy jest dostosowana do
konkretnychwarunkówdziałania.Drugapłaszczyzna
toprzekazywanieustalonejkoncepcjido wykonania.
Trzeciazaś– dokładnośćwcielaniajejw życie.Brak
sprawnościdziałaniana którejkolwiekz tychpłaszczyzn obniża sprawność całego zespołu rehabilitacyjnego.Obserwującod wielulatnaszepomysłyorganizacyjne dotyczące zespołu rehabilitacyjnego
i porównującjezeznanymikoncepcjamiobmyślonymiza granicą,można, wbrewdośćpowszechnejopiniitwierdzić,żenaszepomysłysąniemniejprawidłoweod obcych,a częstolepsze.Szczególniedotyczytoniższychszczebliorganizacyjnychi organizacjiusprawnianiana stanowiskachniekierowniczych.
Metody przekazywania koncepcji do wykonania
sąna ogółprawidłowe;jeżelicośniedomagatodokładnośćprzekazu,aletojużniejestproblemmetodyprzekazywania,a sumiennościogniwpośrednich,
przy wcielaniukoncepcjiw życie.Takwięcw drodze
eliminacjipozostałanamtrzeciapłaszczyznajakota,
od którejnajbardziejzależywynikdziałanianaszych
zespołówrehabilitacyjnych.
Osobiście sądzę, że dokładność wcielania koncepcji organizacyjnych zależy przede wszystkim od
stopnia wdrożenia nawyków do sumiennej, dokładnej,starannejpracyz chorymi stworzeniawarunków
pobudzających chęć wykonywania takiej właśnie
pracy.Teczynnikiwymagająu nasistotnejpoprawy.
Zespół terapeutyczny jako całość powinien oddziaływaćna poszczególnychpracownikówprzykładem,przezstawianiewymagańi popularyzacjęzasad
dobrejroboty.Skalawartościkształtujesięw zespolew znacznejmierzew środowiskupracy.Przezstawianiei egzekwowaniewymagańmożemypodnieść
rangę roboty sumiennej, starannej i we wszystkich
szczegółachdokładnej.
Za pomocą stale wzajemnie uzupełniających się
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
jąbowiemzbiorowiskaobcychsobieludziw zgranezespoły.Sprzężeniawięziinformacyjnejprzebiegającezarównopo liniachpionowych,jaki po różnychliniachpoziomychi skośnych,powinnyzawszeprzebiegaćmożliwiejaknajkrótsządrogą.Improstszesątesprzężenia,imkrótszesądrogi,po którychkrążąinformacje,tym
sprawniejfunkcjonujezespół.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
PąchalskiA.,Zespółrehabilitacyjny
100
se
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
tym,żeposzczególnejejfragmentynastępująpo sobiewewłaściwejkolejności;niewykonujesięnic,co
byniesłużyłojasnookreślonemucelowi,i zarazem
wykonuje się wszystko, co jest potrzebne, tak, że
każdyfragmentsłużycałości[5].
Organizację zespołu rehabilitacyjnego rozumiemyjakodobóri zgrupowanieludzii środkówdziałaniadlaosiągnięciapoprawysprawności,wydolności
i samopoczucia chorego, jak też sposób powiązania
czynności terapeutycznych.W zespole każdy powinienmiećconajmniejrazdziennieosobistykontakt
twarząw twarzzewszystkimiinnymiczłonkamizespołu.Musirównieżnastąpićuporządkowaniewspółzależnych działań wykonywanych indywidualnie.
Efekt współdziałania grupy ludzi zorganizowanej
w zespół jest wówczas większy niż suma efektów
działańpojedynczychczłonkówzespołu[6].
Zespół rehabilitacyjny ma więc właściwości odrębneod właściwościelementów,z którychsięskłada– takjakfunkcjonującyzegarmawłaściwościodrębneod rozmontowanychi luźnorozrzuconychczęści tego zegara. To co decyduje o tych odrębnych
właściwościach,coumożliwiawystąpienieefektuorganizacyjnego – to struktura organizacyjna zespołu
i całejinstytucji,którejjestonczęścią.
O zespole,któryosiągatocosobiezałożył,który
chceosiągnąćtocosobiepostanowiłza cel– mówimy,żemapowodzenie,a oddział,w którymtakizespółpracujemadobrąrenomę.
Niezbędnymwarunkiempowodzeniazespołujest
łącznośćmiędzyjegoczłonkami,czylimożnośćprzekazywania informacji. Bez porozumiewania się zespół nie może sprawnie funkcjonować. Nie sposób
przecenić znaczenia przekazywania informacji dla
wspólnegodziałaniazespołu.Towzajemnekomunikowaniesięosóbstwarzawięźwarunkującąistnienie
zespołu. To prawidłowe wykorzystanie łączności
przesądzao wspólnympowodzeniuzespołu[7].Zespółosiągniepowodzeniejeżelizostanąw nimstworzone warunki, w których ludzie chcą uczestniczyć
w zespole, chcą współdziałać, chcą świadczyć na
rzecz całości. Co to jednak znaczy, że ludzie chcą
współdziałać?Toznaczy,żeichsytuacjataksięukłada,iżz tychlubinnychwzględów,gdyniepodejmą
lub zaniechają współdziałania, to z ich własnego
punktuwidzeniabędziegorzej,niżsądzą,żebędzie,
gdybędąwspółpracować.Dziękidobrejorganizacji,
przystąpieniedo współdziałaniaw zespolezapewnia
pracownikomtakąpozytywnieocenianąsytuację[8].
Stosunek wzajemnej życzliwości między członkamizespołuzwiększaniewątpliwejegozwartość.
Podstawową więzią wielu zespołów jest jednostronna zależność podwładnego od przełożonego.
Samawięźsłużbowa,którejnajistotniejszącechąjest
Th
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
do wykonania,stwarzaniedlaczłonkówzespołusytuacji bodźcowych, doprowadzających do utożsamieniaw jakimśstopniucelówindywidualnychz celamirehabilitacjireprezentowanymiprzezkierownika oraz kontrola wiążąca się z wyraźnym określeniemi rozgraniczeniemodpowiedzialnościkierownikai kierowanych.
Ponieważ, jak wiemy, władza staje się skuteczna dopiero wtedy gdy zostanie zaakceptowana, kierownikmaobowiązekuzyskaniazestronypodwładnychakceptacjiswejwładzy.Kierownikmożewówczasnietylkoprzekazaćpodwładnymdecyzjęw formiezlecenia,nietylkoprzekazaćiminformację,czego się od nich oczekuje, lecz przekazać im własną
wolę osiągnięcia danego celu. Tylko jedno wyjście
makierownik,któryczuje,żeniemożenatchnąćpodwładnychswojąwolą.Jestnimzrzeczeniesięswych
obowiązkówkierownika.
Drugim głównym obowiązkiem kierownika zespołurehabilitacyjnegojeststworzeniepodwładnym
warunkówumożliwiającychwykonaniezadań,pobudzaniedo rozwijaniatwórczychelementóww pracy
i jednocześniewszczepianieimnawykudokładnego
wykonywania otrzymanych poleceń. Twórczość jest
tym co rozwija człowieka i co w pracy daje mu największezadowolenie.Pobudzanieludzido twórczości
jestobowiązkiemkierownika,a twórczeelementymożei powinna zawieraćpracana każdymszczeblu[3].
Trzecimwreszcie,głównymobowiązkiemkierownika wobec podwładnych jest przyczynianie się do
ichrozwojui awansużyciowegopoprzezpopieranie
ichkształceniasię,przeztorowanieimdrogi,pomoc
i opiekę.
Wszystkieobowiązkikierownikazawszewymagają podejmowania decyzji, przekazywania ich,
stwarzaniadlapodwładnychsytuacjipobudzających,
kontrolowaniaichdziałaniai uświadamianiaimponoszonejodpowiedzialności.
Niewykonywaniepoleceńpodważaautorytetkierownikai demoralizujepodwładnych.Nienależywydawaćpoleceń,którympodwładniniemogąlubnie
chcąbyćposłuszni.Nictaknieosłabiawłasnejpozycjikierowniczejjakwydawaniepoleceństanowczych,
leczniewykonalnychlubniewykonywanych[4].
Pobudzające działanie kierownika na członków
zespołumożepolegaćzarównona stosowaniubodźców,jaki perswazji.Mechanizmoddziaływaniabodźców opierasięna dążeniudo zaspokojeniaaktualnych
potrzeblubzabezpieczeniuzaspokojeniaprzyszłych
potrzeb.
Hasło „dobrej roboty” jest powszechnie znane
i uznawane, mamy również przekonanie, że nie ma
dobrejrobotybezdobrejorganizacjipracy.
Dobrzezorganizowana rehabilitacjaodznaczasię
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
PąchalskiA.,Zespółrehabilitacyjny
101
tio
np
roh
ibit
ed
.
Rolę,zadaniai znaczeniekierownikazespołurehabilitacyjnego można porównać do roli dyrygenta
orkiestrysymfonicznej.Członkowieorkiestry,muzycynawetwybitnieutalentowani,sami,bezdyrygenta
nieodtworządziełamuzycznego.Wiemyrównież,że
pod batutą nie każdego dyrygenta ta sama orkiestra
wykona utwórmuzycznytaksamopoprawnie.Tego
dyrygenta,pod któregobatutąwzniesiesięna wyżynydoskonałościnazywamymistrzem.
PiśmienictwO
se
on
ly -
dis
tr
ibu
1. Dupont MA. On primary communication. International
RevueofPsychoanalysis 1984; 11: 303-311
2. GoffmanE.Interactionritual.Harmondsworth:Penguin;
1967
3. GoldhaberG,Yates M,Porter D,LeśniakR.Organizationalcommunication:stateoftheart.HumanCommunicationResearch 1978; 5: 76-96
4. GriceHP.Logicandconversation.W:Syntaxandsemantics,t. 3:SpeechActs.NowyJork: 1975
5. HillAA.Affiliationmotivation:Peoplewhoneedpeople...
But in different ways. Journal of Personality and Social
Psychology 1987; 52(5): 1008-1018
6. Marody M.Technologieintelektu.Językowedeterminanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania. Warszawa:
PWN;1987
7. Jands IL,FeshbachS.Effectsoffear-arousingcommunication.JournalofAbnormalPsychology 1953; 48: 78-92
8. KauslerDH,LichtyW,HakamiMK,FreundJS.Activity
durationandadultagedifferencesinmemoryforactivity
performance.PsychologyandAging 1986; 1: 80-81
lu
rso
na
pe
for
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
uprawnienie przełożonego do decydowania co podwładnymarobićw czasiepracyi do określeniazadań,którepodwładnypowinienwykonać,a w razie
wątpliwościdecyzjiprzełożonegoo kolejnościzmian
wykonywania zadań nie wystarczają już do wysoce
sprawnego działania. Musi powstać więc tradycja
polegającana zwyczaju,a nawetobowiązkuwzajemnego informowania się o zdarzeniach i stanach rzeczy.Sprzężeniawięziinformacyjnejprzebiegajązarównopo liniachpionowych,jaki po różnychliniach
poziomychi skośnych,a zawszepowinnyprzebiegać
po drogachmożliwiejaknajkrótszych.Chodzitutakżeo nieformalne,licznei zmiennekontaktyinformacyjnemiędzyposzczególnymipracownikami.Zwartośćzespołuzależygłównieod tychkontaktów.One
decydująo koordynacjipracyna codzieńorazwłaściwiecementująłącznośćkażdegoczłonkazespołu
zewszystkimiinnymi.Kontaktównienależylekceważyć nawet wtedy, gdy pozornie nie dotyczą one
spraw służbowych, kontakty te przekształcają bowiem zbiorowiska obcych sobie ludzi w zgrane zespoły.Improstszesątesprzężenia,imkrótszesądrogi,po którychkrążąinformacje,tymsprawniejfunkcjonujezespół.
Takjakdynamiczną równowagąsystemusłonecznegojestrównowagamiędzygrawitacjąa siłąodśrodkową,takteżw zespole,w któregoskładwchodząludzie, obok sił skłaniających ich do współdziałania,
działająlicznesiłyutrudniającetowspółdziałanie.
Składająsięna niesprzecznościmiędzyposzczególnymiludźmia zespołemjakocałościąorazkonflikty między pracownikami lub małymi grupami
pracowników.Należypamiętać,żenawetsprzecznościumiejętniewykorzystanemogąstaćsięsiłąnapędową lub motorem ewolucyjnego rozwoju zespołu
i takiesterowaniekonfliktamijestjednymz najbardziejistotnychzadańkierownikazespołu.
-
Th
is c
op
y is
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
PąchalskiA.,Zespółrehabilitacyjny
102
Adresdokorespondencji/Addressforcorrespondence
Prof.drhab.med.AdamPąchalski
KrakowskieCentrumRehabilitacji
30-224Kraków,Al.Modrzewiowa 22
[email protected]
Otrzymano/Received
Zaakceptowano/Accepted
08.12.2003r.
15.02.2004r.