RM-111-124-13 U C H WA Ł A N R 1 2 6 /2013 R A D Y M I N I S T R

Transkrypt

RM-111-124-13
U C H WA Ł A N R 1 2 6 / 2 0 1 3
RADY MINISTRÓW
z dnia 16 lipca 2013 r.
w sprawie ustanowienia programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków
pracy” – III etap, okres realizacji: lata 2014–2016
Na podstawie art. 136 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
(Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.1)) Rada Ministrów uchwala, co następuje:
§ 1. 1. Ustanawia się program wieloletni „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” –
III etap, okres realizacji: lata 2014–2016, zwany dalej „Programem”, stanowiący załącznik nr
1 do uchwały.
2. Ramowy harmonogram realizacji Programu stanowi załącznik nr 2 do uchwały.
§ 2. Nadzór nad realizacją Programu i wdrażaniem jego wyników powierza się
ministrowi właściwemu do spraw pracy.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
PREZES RADY MINISTRÓW
DONALD TUSK
Digitally signed
by Mariusz
Skowroński
Date: 2013.08.06
08:49:33 CEST
1)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2010 r. Nr 28, poz. 146, Nr 96, poz. 620, Nr 123,
poz. 835, Nr 152, poz. 1020, Nr 238, poz. 1578 i Nr 257, poz. 1726, z 2011 r. Nr 185, poz. 1092, Nr 201,
poz. 1183, Nr 234, poz. 1386, Nr 240, poz. 1429 i Nr 291, poz. 1707 oraz z 2012 r. poz. 1456, 1530 i 1548.
27/07/EP
Załącznik nr 1
Program wieloletni
„POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA
I WARUNKÓW PRACY”
III etap
Okres realizacji: lata 2014–2016
Wnioskodawca:
Minister Pracy i Polityki Społecznej
Współpraca w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych:
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Główny Wykonawca i Koordynator:
Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy
Warszawa, 27 czerwca 2013 r.
Spis treści
I.
CELE REALIZACJI PROGRAMU ............................................................................................. 2
II.
PODSTAWY PRAWNE ............................................................................................................ 6
III. PODSTAWY PROGRAMOWE ................................................................................................. 8
IV. SPOŁECZNO-EKONOMICZNE ASPEKTY STANU WARUNKÓW PRACY W POLSCE ........ 30
V.
STRUKTURA PROGRAMU ................................................................................................... 44
VI. CHARAKTERYSTYKA ZAKRESU TEMATYCZNEGO PROGRAMU ..................................... 45
VII. ZAŁOŻENIA SYSTEMU REALIZACJI I MONITOROWANIA PROGRAMU ........................... 104
VIII. PRZEWIDYWANE WSKAŹNIKI REALIZACJI CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH I DZIAŁAŃ
PODEJMOWANYCH DLA ICH OSIĄGNIĘCIA ..................................................................... 110
IX. ZESTAWIENIE PLANOWANYCH NAKŁADÓW NA REALIZACJĘ III ETAPU
PROGRAMU ........................................................................................................................ 113
X.
JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE PRZEWIDYWANE DO WSPÓŁPRACY Z GŁÓWNYM
WYKONAWCĄ W REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ PROGRAMU ........................................ 116
XI. MINISTERSTWA I INSTYTUCJE ORAZ PARTNERZY SPOŁECZNI PRZEWIDYWANI
DO WSPÓŁPRACY W UPOWSZECHNIANIU I WDRAŻANIU WYNIKÓW PROGRAMU ..... 116
XII. PROJEKTY MIĘDZYNARODOWE ZWIĄZANE Z PROGRAMEM I REALIZOWANE Z
UDZIAŁEM CIOP-PIB .......................................................................................................... 117
XIII. WYKAZ DOKUMENTÓW MIĘDZYNARODOWYCH I WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ,
KTÓRYCH WDROŻENIE DO PRAWA I PRAKTYKI KRAJOWEJ REALIZOWANE
BĘDZIE Z WYKORZYSTANIEM WYNIKÓW III ETAPU PROGRAMU ................................. 133
1
I. CELE REALIZACJI PROGRAMU
1. Cel główny
Celem
głównym
Programu
jest
opracowanie
innowacyjnych
rozwiązań
organizacyjnych i technicznych, ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich
oraz nowych wyrobów, technologii, metod i systemów zarządzania, których
wykorzystanie
przyczyni
się
do
znaczącego
ograniczenia
liczby
osób
zatrudnionych w warunkach narażenia na czynniki niebezpieczne, szkodliwe
i uciążliwe oraz ograniczenia związanych z nimi wypadków przy pracy, chorób
zawodowych i wynikających z tego strat ekonomicznych i społecznych.
W III etapie Programu nowym wyzwaniem w osiągnięciu celu głównego stało
się wydłużenie okresu aktywności zawodowej zgodnie z nowelizacją ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 maja
2012 r.
2. Cele szczegółowe
 stworzenie możliwości spełnienia wymagań wynikających z nowych dokumentów
strategicznych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz postanowień
dyrektyw Unii Europejskiej,
 opracowywanie i doskonalenie rozwiązań umożliwiających rozwój i zachowanie
zdolności do pracy, w celu zapobiegania wykluczeniu z rynku pracy, ze
szczególnym uwzględnieniem osób starszych wiekiem,
 rozwój metod i narzędzi do zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego
w środowisku pracy, z uwzględnieniem nowych oraz narastających czynników
ryzyka,
 poszerzenie stanu wiedzy o przyczynach oraz skutkach wypadków przy pracy
i chorób związanych z pracą oraz o opłacalności ekonomicznej działań
prewencyjnych na poziomie państwa i przedsiębiorstwa,
2
 kształtowanie
i
promocja
kultury
bezpieczeństwa
przez
doskonalenie
zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz rozwój nowoczesnego
systemu edukacji i informacji społeczeństwa w powiązaniu z cyklem życia od
dzieciństwa do emerytury.
3. Oddziaływanie Programu
Osiągnięcie celów Programu wpłynie na zwiększenie zdolności do pracy dzięki:
 zmniejszeniu narażenia zawodowego w stopniu umożliwiającym wydłużoną
aktywność zawodową,
 poprawie jakości pracy i życia,
 zwiększeniu kultury bezpieczeństwa w środowisku pracy i życia,
wpływającemu na obniżenie liczby wypadków przy pracy i chorób
związanych z pracą.
W szczególności realizacja Programu pozwoli na:
1) zwiększenie skuteczności działań w zakresie prewencji zagrożeń zawodowych
w przedsiębiorstwach, z uwzględnieniem potrzeby zachowania zdolności do pracy
w wydłużonym okresie aktywności zawodowej,
2) podniesienie
jakości
zarządzania
bezpieczeństwem
i
ochroną
zdrowia
w przedsiębiorstwach z uwzględnieniem zarządzania wiekiem,
3) zapewnienie nowoczesnego ujęcia problematyki bezpieczeństwa pracy i ergonomii
w programach nauczania na wszystkich jego poziomach oraz doskonalenia
kompetencji służb specjalistycznych,
4) poszerzenie
oferty
polskiego
przemysłu
producentów
środków
ochrony
indywidualnej, a w konsekwencji poprawę bezpieczeństwa stosujących je pracowników
poprzez udostępnienie nowych, znacząco lepszych wyrobów,
5) kontynuację prac legislacyjnych i normalizacyjnych, w celu zapewniania zgodności
prawa polskiego z prawem UE w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, a także
w celu wdrażania do zbioru polskich norm odpowiednich norm europejskich z tej
dziedziny,
6) rozwój krajowego systemu oceny zgodności wyrobów i usług, odpowiednio do
wymagań dyrektyw UE,
3
7) zapewnienie aktywnego uczestnictwa Polski w międzynarodowej i europejskiej
współpracy w zakresie badań naukowych, a także wymianie dobrych praktyk
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,
8) zwiększanie
skuteczności
działań
informacyjno-promocyjnych
w
zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwój działalności polskiego Krajowego Punktu
Centralnego Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.
Kluczowe znaczenie dla osiągnięcia zakładanych celów Programu będzie miał zakres oraz
sposób realizacji prac związanych z wykorzystaniem i upowszechnianiem jego wyników.
Z tego względu oraz z uwagi na strukturę gospodarki, w której ponad 98% przedsiębiorstw
stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), dla zapewnienia możliwie pełnego
wprowadzenia
wyników
Programu
do
praktyki
niezbędne
jest
bezpośrednie
zaangażowanie organów administracji rządowej i państwowej w ich upowszechnienie.
Prowadzone działania powinny mieć charakter komplementarny i być realizowane
równolegle na trzech poziomach:

centralnym – koordynowanym przez poszczególne ministerstwa odpowiednio do
ich zakresów działalności; realizowane na tym poziomie prace będą ukierunkowane
przede wszystkim na wsparcie działań zmierzających do poprawy warunków pracy
w priorytetowych dla rozwoju kraju obszarach gospodarki oraz w dziedzinach
szczególnie wysokiego ryzyka wypadkowego; na tym poziomie będą prowadzone
również prace upowszechniające skierowane, zgodnie z obowiązkami państwa,
do rozproszonych odbiorców, w tym MŚP,

społecznym – realizowanym wspólnie z partnerami społecznymi i instytucjami
kluczowymi dla polskiego systemu ochrony pracy; prowadzone będą prace
ukierunkowane przede wszystkim na kształtowanie probezpiecznych postaw
i edukację wybranych grup pracodawców i pracobiorców, szczególnie z sektorów
wysokiego ryzyka oraz szkolenie kadr specjalistycznych,

lokalnym – realizowanym w przedsiębiorstwach i dla określonych grup odbiorców;
prowadzone prace będą dotyczyły implementacji wyników Programu w postaci
rozwiązań z zakresu ograniczania ryzyka zawodowego w określonych procesach
pracy lub dostosowywania warunków pracy do specyficznych wymagań pracowników,
np. wynikających z ich wieku lub niepełnosprawności.
Wykorzystanie i upowszechnianie wyników Programu podejmowane będą systematycznie,
obejmując okres do 5 lat po jego zakończeniu. Zakłada się, że wykorzystanie
i upowszechnianie w tym okresie rezultatów Programu powinny przyczynić się do
ograniczenia o 30% ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na czynniki
4
niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w miejscu pracy. Wpłynie to także na możliwości
wydłużenia aktywności zawodowej z zachowaniem zdrowia.
Poprawa stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, która nastąpi w wyniku realizacji Programu
wieloletniego, powinna jednocześnie spowodować zmniejszenie kosztów ponoszonych przez
państwo i społeczeństwo z tytułu zagrożeń zawodowych.
Wskaźniki osiągnięcia celów programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa
i warunków pracy” – III etap, okres realizacji: lata 2014–2016
Wskaźniki osiągnięcia
celów programu
rok
Liczba osób zatrudnionych
w warunkach zagrożenia
na 1000 zatrudnionych
Liczba śmiertelnych
wypadków przy pracy
Liczba ciężkich wypadków
przy pracy
Liczba stwierdzonych
chorób zawodowych
Zmiana %
w stosunku do
roku bazowego
2012
Wartość w roku
docelowym (prognoza
stanu na 5 lat po
zakończeniu III etapu
programu wieloletniego)
2021
95,5*
611
-36
348*
2632
-24
602*
4013
-33
2 402
1 7134
-29
Wartość
w roku
bazowym
* dane wstępne
1
prognoza w oparciu o dane GUS z lat 2002–2012 (poddane funkcji wygładzającej T4253H), na podstawie modelu liniowego
(R-kwadrat=0,99)
2
prognoza w oparciu o dane GUS z lat 2002–2012 (poddane funkcji wygładzającej T4253H), na podstawie modelu liniowego
(R-kwadrat=0,87)
3
prognoza w oparciu o dane GUS z lat 2002–2012 (poddane funkcji wygładzającej T4253H), na podstawie modelu
wykładniczego (R-kwadrat=0,89)
4
prognoza w oparciu o dane IMP z lat 2001–2012 (poddane funkcji wygładzającej T4253H), na podstawie modelu
logarytmicznego (R-kwadrat=0,97)
Prognozy mają charakter ekstrapolacji, tzn. przeniesienia zaobserwowanej tendencji
rozwojowej na przyszłe okresy. Zostały one sporządzone w oparciu o założenie, że
w okresie prognostycznym zjawisko badane będzie rozwijać się w podobnym tempie oraz że
dotychczasowe czynniki będą oddziaływały w podobnym stopniu (dynamiczne „status quo”).
Oznacza, to że osiągniecie powyższych wskaźników będzie możliwe tylko przy utrzymaniu
dotychczasowego zaangażowania poszczególnych partnerów tworzących system ochrony
pracy w Polsce, a więc prowadzenia działań wynikających z ich funkcji w systemie, a także
upowszechniających i wdrażających wyniki kolejnych etapów programu wieloletniego.
Dodatkowo
należy
pamiętać,
że
zaprezentowane
wskaźniki
liczby
osób
zatrudnionych w warunkach zagrożenia, czyli takich, w których przekroczone są
dopuszczalne normy stężenia lub natężenia szkodliwych czynników występujących
w środowisku pracy, dotyczą jedynie części populacji. Rzeczywista skala zjawiska jest
znacznie większa, a rejestrowane w statystykach GUS informacje o zatrudnionych
5
w warunkach zagrożenia (Z-10)1 obejmują jedynie około jedną trzecią osób pracujących
w gospodarce narodowej (na podstawie danych GUS, „Pracujący w gospodarce narodowej
w 2011 r.”).
II. PODSTAWY PRAWNE
Proponowany do ustanowienia program wieloletni „Poprawa bezpieczeństwa i warunków
pracy”, etap III spełnia wymagania:
1. Art. 136 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157,
poz. 1240, z późn. zm.), według którego programy wieloletnie są ustanawiane
w celu realizacji strategii przyjętych przez Radę Ministrów. Rada Ministrów
ustanawiając program, wskazuje jego wykonawcę. Realizacja programu wieloletniego
może być podzielona na etapy.
2. Art. 15 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki
rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.) według którego polityka
rozwoju może być prowadzona przy pomocy programów wieloletnich, o których
mowa w przepisach o finansach publicznych.
3. Ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 96
poz. 615, z późn. zm.).
4. § 2 ust. 2 pkt 1 oraz § 3 pkt 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 listopada
2002 r. w sprawie nadania Centralnemu Instytutowi Ochrony Pracy statusu
państwowego instytutu badawczego (Dz. U. Nr 192, poz. 1606), zgodnie z którymi do
zadań Instytutu należy m.in. prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych oraz
realizacja innych zadań ustalonych dla Instytutu przez Radę Ministrów w programach
wieloletnich, ustanawianych na podstawie przepisów o finansach publicznych.
Natomiast źródłem finansowania Instytutu są środki finansowe ustalane
w ustawach budżetowych na realizację zadań programów wieloletnich, których
głównym wykonawcą lub koordynatorem jest Instytut, ustanawianych na
podstawie przepisów o finansach publicznych; dysponentem środków budżetowych
ustalanych na realizację zadań programów wieloletnich:
a) w części dotyczącej badań naukowych i prac rozwojowych – jest minister
właściwy do spraw nauki,
b) w części dotyczącej zadań innych niż określone w lit. a – jest minister właściwy do
spraw pracy.
1
Obowiązek sprawozdawczości odnośnie warunków pracy dotyczy tych podmiotów, w których liczba pracujących wynosi co
najmniej 10 osób. Dodatkowo, nie obejmuje wszystkich rodzajów działalności gospodarczej, m.in. rolnictwo indywidualne,
łowiectwo oraz niektórych sekcji działalności: „działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi”,
„działalność finansowa i ubezpieczeniowa”, „działalność związana z obsługą rynku nieruchomości”, „administracja publiczna
i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne”, „działalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją”,
„gospodarstwa domowe” oraz „organizacje i zespoły eksterytorialne”, a także wybranych działów i grup działalności, np.
szkolnictwo podstawowe, gimnazjalne i policealne.
6
5. Art. 22 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96,
poz. 618, z późn. zm.), według którego do zadań państwowego instytutu badawczego
należy wykonywanie m.in. zadań szczególnie ważnych dla planowania i realizacji
polityki państwa, których wykonanie jest niezbędne dla zapewnienia obronności
i bezpieczeństwa
publicznego,
działania
wymiaru
sprawiedliwości,
ochrony
dziedzictwa narodowego, rozwoju edukacji i kultury, kultury fizycznej i sportu oraz
poprawy jakości życia obywateli, dotyczących: opracowywania i opiniowania
standardów w zakresie rynku pracy, ochrony pracy i zabezpieczenia
społecznego, ochrony zdrowia, ochrony środowiska, gospodarki żywnościowej,
gospodarki przestrzennej, gospodarki bogactwami i zasobami naturalnymi, rozwoju
społeczeństwa informacyjnego, bezpieczeństwa technicznego, energetycznego
i bezpieczeństwa transportu oraz standardów produktów, procesów i usług,
a także warunków przestrzegania tych standardów.
Etap III programu wieloletniego stanowić będzie kontynuację programu wieloletniego
„Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, którego etap I został ustanowiony uchwałą
nr 117/2007 Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2007 r. do realizacji w latach 2008–2010, a etap II
uchwałą nr 154/2010 Rady Ministrów z dnia 21 września 2010 r. do realizacji w latach
2011–2013.
7
III. PODSTAWY PROGRAMOWE
Zakres tematyczny III etapu programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków
pracy” jest zgodny z kierunkami badań naukowych i prac rozwojowych określonych
w dokumentach międzynarodowych i krajowych dotyczących zadań oraz kierunków działań
państwa w tej dziedzinie. W szczególności III etap Programu uwzględnia priorytety działań,
postulaty oraz wyzwania naukowe zawarte w następujących dokumentach:
A) międzynarodowych
1. Strategia EUROPA 2020 – na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju
sprzyjającego włączeniu społecznemu2,
2. Opinia Komitetu Doradczego Komisji Europejskiej ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia
w Miejscu Pracy (ACSH) nt. Strategii Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy na lata 2013–20203,
3. Raport sieci PEROSH (Partnership for European research in Occupational Safety
and Health) pt. „Sustainable workplaces of the future – European research
challenges for occupational safety and health” określający potrzeby i wyzwania
naukowe w Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, 2012 r.,
4. Ustalenia z Seminarium Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
nt. priorytetów badań naukowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
10–11 maja 2012 r.4,
5. Raport nt. Kluczowych Technologii Wspomagających (Key Enabling Technologies)
opracowany przez Grupę Ekspertów Wyższego Szczebla, 2011 r.5,
6. Priorytety badawcze programu ramowego Unii Europejskiej „Horyzont 2020”
w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2014–20206,
7. Założenia
programowe
do
inicjatywy
SafeFuture
Europejskiej
Platformy
Technologicznej „Bezpieczeństwo w Przemyśle” (European Technology Platform on
Industrial Safety – ETPIS)7.
2
3
4
5
6
7
Komunikat Komisji „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu”, Bruksela, 3.3.2010 KOM(2010) 2020 wersja ostateczna.
Opinion Doc 2033/11 Adopted 01/12/2011, Community Strategy Implementation and Advisory Committee Action Programme,
Advisory Committee for Safety and Health at Work (ACSH).
Seminar on OSH research priorities, Paryż, 10-11 maja 2012 r., EU-OSHA & INRS.
Key Enabling Technologies, Final Report, High-Level Expert Group, June 2011.
Wniosek ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego „Horyzont 2020” – program ramowy
w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020), Bruksela, 30.11.2011, COM(2011) 809 końc., 2011/0401 (COD).
SafeFuture – Safety – Security – Sustainability. Safe innovation for a competitive and sustainable future safety as a trademark of the technology „made in EU”, ETPIS – European Technology Platform on Industrial Safety, July 2011.
8
B) krajowych
1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności.
Załącznik do uchwały nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 r.,
2. Strategia Rozwoju Kraju 2020, Załącznik do uchwały nr 157 Rady Ministrów z dnia
25 września 2012 r.,
3. Krajowy Program Badań. Założenia polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej
państwa. Załącznik do uchwały nr 164/2011 Rady Ministrów z dnia 16 sierpnia 2011 r.,
4. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, Warszawa, czerwiec 2013 r.,
5. Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”.
Załącznik do uchwały nr 7 Rady Ministrów z dnia 15 stycznia 2013 r.,
6. Program „Solidarność Pokoleń. Działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób
w wieku 50+”, przyjęty przez Rząd RP w dniu 17 października 2008 r.,
7. Raport Narodowego Programu Foresight Polska 2020, czerwiec 2009 r.
Poniżej przedstawione zostały istotne cele przewidziane w obszarze bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia do realizacji w dokumentach międzynarodowych i krajowych:
A) dokumenty międzynarodowe
Ad 1. EUROPA 2020 – Strategia Unii Europejskiej na rzecz inteligentnego
i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu
Komisja Europejska w Strategii EUROPA 2020, przyjętej na lata 2010–2020, postuluje, że
działania Unii Europejskiej w tym okresie powinny być skupione wokół następujących trzech
priorytetów:
1. Rozwój inteligentny – rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji,
2. Rozwój
zrównoważony
–
wspieranie
gospodarki
efektywniej
korzystającej
z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej,
3. Rozwój
sprzyjający
włączeniu
społecznemu
–
wspieranie
gospodarki
charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność
gospodarczą, społeczną i terytorialną.
W zakresie 1. priorytetu Strategia EUROPA 2020 wymaga podniesienia jakości edukacji,
poprawy wyników działalności badawczej, wspierania transferu innowacji i wiedzy w Unii,
pełnego wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych, a także zadbania o to,
aby innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które przyczyniałyby się
9
do zwiększenia wzrostu, tworzenia nowych miejsc pracy i rozwiązywania problemów
społecznych w Europie. W szczególności Europa powinna w pełni wykorzystać potencjał
oferowany przez gospodarkę cyfrową. Gospodarka cyfrowa daje ogromne możliwości małym
i średnim przedsiębiorstwom w sektorze produkcji i usług, zarówno samodzielnym firmom,
jak i dostawcom większych przedsiębiorstw.
Biorąc powyższe pod uwagę, zakres tematyczny III etapu programu wieloletniego
obejmuje szereg zadań i projektów badawczych ukierunkowanych na opracowanie
i wdrożenie innowacyjnych materiałów, technologii, urządzeń i systemów, w tym
zaawansowanych technologii informatycznych, na rzecz tworzenia i szerokiego
upowszechniania nowych i skutecznych rozwiązań z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy, a także ukierunkowanych na podniesienie jakości edukacji w tej dziedzinie.
W zakresie 2. priorytetu Strategii EUROPA 2020 zakłada się, że Unia Europejska powinna
zbudować zrównoważoną i konkurencyjną gospodarkę efektywnie korzystającą z zasobów,
wykorzystując
nowe
procesy
i
technologie
przyjazne
środowisku,
przyspieszając
wprowadzanie inteligentnych sieci opartych na technologiach ICT, wzmacniając przewagę
konkurencyjną europejskiego biznesu, szczególnie sektora produkcji i MŚP, oraz pomagając
klientom docenić wartość efektywnego korzystania z zasobów. Zakres tematyczny III etapu
Programu
wieloletniego
dotyczy
pośrednio
realizacji
powyższego
priorytetu,
obejmując wiele zadań i projektów badawczych, których wyniki pośrednio wpłyną na
ograniczanie emisji szkodliwych substancji do atmosfery.
W zakresie 3. z wymienionych wyżej priorytetów Strategii EUROPA 2020 zakłada się, że
jego realizacja będzie wymagać modernizacji i wzmocnienia roli polityki w obszarze
zatrudnienia, edukacji i szkolenia oraz systemów ochrony socjalnej poprzez zwiększenie
współczynnika aktywności zawodowej i ograniczenie strukturalnego bezrobocia, jak również
zwiększenie poczucia odpowiedzialności społecznej w sektorze biznesu. Najważniejszym
elementem będzie stosowanie modelu elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa
socjalnego (flexicurity) oraz umożliwienie ludziom zdobywania nowych umiejętności w celu
przystosowania się do nowych warunków, w tym na wypadek ewentualnych zmian
w karierze zawodowej. Dużego wysiłku wymagać będzie walka z ubóstwem i wykluczeniem
społecznym oraz zmniejszenie nierówności w obszarze ochrony zdrowia, tak aby rozwój
przyniósł korzyści wszystkim. Ważna będzie także promocja zdrowia i wspieranie aktywności
osób starszych, aby umożliwić osiągnięcie spójności społecznej oraz wyższej wydajności.
Zakres tematyczny III etapu programu wieloletniego obejmuje zadania i projekty
badawcze ukierunkowane na promocję zdrowia w miejscu pracy, poprawę warunków
pracy w aspekcie nowych form zatrudnienia, a także na przedłużenie okresu
aktywności zawodowej przez adaptację stanowisk i procesów pracy do zmieniających
10
się z wiekiem potrzeb pracowników, a tym samym Program ten wpisuje się
w realizację priorytetów nowej Strategii Europa 2020.
Ad 2. Opinia Komitetu Doradczego Komisji Europejskiej ds. Bezpieczeństwa
i Zdrowia w Miejscu Pracy (ACSH) nt. Strategii Unii Europejskiej w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2013–2020
Komitet Doradczy Komisji Europejskiej ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (ACSH) na
posiedzeniu plenarnym w dniu 1 grudnia 2011 r. przyjął opinię dotyczącą nowej Strategii Unii
Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, która będzie obowiązywała w latach
2013–2020. W wymienionej opinii przyjęto, że realizacja tej Strategii powinna uwzględniać
kierunki działania podporządkowane osiągnięciu celów nadrzędnej Strategii EUROPA 2020
(patrz Ad 1.) na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu.
Ogólnym celem Strategii UE w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2013–2020
jest przede wszystkim zmniejszenie liczby wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych.
Proponuje się przy tym, aby cele ilościowe w zakresie redukcji wypadków przy pracy i chorób
zawodowych – tam gdzie to jest uzasadnione – były ustalane na poziomie krajowym.
Natomiast szczegółowe cele tej Strategii powinny uwzględniać:
 osiągnięcie takiego samego poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników we
wszystkich krajach UE, jaki jest wymagany w Dyrektywie Ramowej 89/391/EWG,
 zapewnienie ciągłej poprawy stanu zdrowia pracowników w UE,
 specyficzne uwarunkowania ze względu na płeć oraz zapewnienie, aby kobiety
i mężczyźni byli jednakowo chronieni na wszystkich stanowiskach pracy,
 poprawę jakości pracy.
Wymieniona opinia Komitetu ACSH jako zalecane kierunki działań wymienia następujące:
 zapobieganie zagrożeniom czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi w środowisku pracy,
 redukcja zagrożeń mięśniowo-szkieletowych i związanych z nimi chorób zawodowych,
 zapobieganie zagrożeniom psychospołecznym i ograniczanie skutków szkodliwego stresu
w pracy,
 identyfikacja i zapobieganie nowym i narastającym czynnikom ryzyka zawodowego.
Ponadto opinia ACSH ws. nowej Strategii UE w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
podkreśla konieczność ciągłego prowadzenia badań naukowych w tej dziedzinie,
w szczególności w celu wykrywania i analizy nowych zagrożeń związanych z nowymi
11
technologiami (takimi jak recykling, nowe technologie produkcji energii, inteligentne systemy
produkcji, nanotechnologie, biotechnologie), a także w celu wykrywania i zapobiegania
wieloczynnikowym zagrożeniom w środowisku pracy. Badania powinny się również
koncentrować na opracowaniu metod zapobiegania zagrożeniom związanym ze zmianami
w świecie pracy (zmiany demograficzne, nowe formy wykonywania pracy, zdrowie
psychiczne w pracy, zależności i interakcje między warunkami pracy, zdolnością do pracy
oraz zatrudnieniem).
Opinia ACSH podkreśla również rangę innych działań prewencyjnych związanych
z wdrożeniem wyników badań naukowych. Główne kierunki tych działań to przede wszystkim
promowanie kultury prewencji wypadków i chorób zawodowych w przedsiębiorstwach, które
obejmuje między innymi:
 integrowanie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy z ogólnym systemem
zarządzaniem przedsiębiorstwem,
 aktywne przywództwo na wszystkich poziomach zarządzania bezpieczeństwem i higieną
pracy,
 informowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy i promowanie ich
współudziału w zarządzaniu w tej dziedzinie,
 podnoszenie świadomości i umiejętności pracowników w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Ad 3. Raport PEROSH określający potrzeby i wyzwania naukowe w Unii Europejskiej
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
Partnership for European Research in Occupational Safety and Health (PEROSH) to sieć
wiodących instytutów naukowych zajmujących się bezpieczeństwem i higieną pracy
w krajach UE. W działaniach sieci uczestniczy obecnie 11 instytutów z 10 krajów
europejskich (w tym również CIOP-PIB). Celem działania PEROSH jest współpraca
i integracja badań poszczególnych instytutów dla osiągnięcia zdrowszego, dłuższego
i bardziej produktywnego życia zawodowego pracowników. PEROSH współpracuje także
z organami Unii Europejskiej oraz rządami krajów członkowskich w celu wspierania
opracowywania i realizacji polityki UE oraz polityk krajowych w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy.
W wyniku współpracy i wzajemnych konsultacji między pracownikami naukowymi instytutów
uczestniczących w pracach PEROSH w 2011 r. dokonano dogłębnej analizy potrzeb badań
naukowych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, a na tej podstawie określono
główne wyzwania naukowe, które będą szczególnie istotne w perspektywie do 2020 r. Wyniki
te opublikowano w 2012 r. w raporcie pt. Sustainable workplaces of the future – European
12
research challenges for occupational safety and health, przeznaczonym do szerokiej
dystrybucji w środowisku naukowym, a także wśród wszystkich potencjalnych interesariuszy,
włączając w to rządy krajowe, partnerów społecznych, Komisję Europejską oraz Parlament
Europejski.
Wymieniony raport PEROSH wskazuje następujące siedem priorytetów badań naukowych
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy:
1. Zrównoważone zatrudnienie i wydłużenie okresu aktywności zawodowej,
2. Zapobieganie niepełnosprawności oraz reintegracja pracowników niepełnosprawnych,
3. Dobrostan psychospołeczny w zrównoważonej organizacji pracy,
4. Wieloczynnikowa geneza urazów mięśniowo-szkieletowych związanych z wykonywaniem
pracy,
5. Nowe technologie jako obszar działań na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy,
6. Zagrożenia zawodowe związane ze stosowanymi i wytwarzanymi nanomateriałami,
7. Kształtowanie kultury bezpieczeństwa w celu prewencji wypadków przy pracy.
Ad 4. Ustalenia z Seminarium Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia
w Pracy nt. priorytetów badań naukowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy (Paryż, 10–11 maja 2012 r.)
Seminarium
nt.
priorytetów badań naukowych w Unii Europejskiej
w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy zorganizowane zostało przez Europejską Agencję
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) oraz Francuski Instytut Naukowy
Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy (INRS). Celem tego Seminarium było
przedyskutowanie w gronie przedstawicieli środowiska pracy oraz partnerów społecznych
kluczowych problemów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, które występują obecnie
i będą narastać w krajach Unii Europejskiej w najbliższym dziesięcioleciu. Podczas
prezentacji przez zaproszonych do udziału czołowych naukowców europejskich, w tym
z CIOP-PIB, wskazano na następującą problematykę badań naukowych, które powinny być
uwzględnione w programach badawczych podejmowanych lub kontynuowanych przez
jednostki naukowe w krajach UE:

Nowe zagrożenia i nowe metody prewencji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
w odniesieniu do nowych technologii produkcyjnych, takich jak:

technologie związane z ochroną środowiska naturalnego (green technologies),

biotechnologie,

nowe technologie informatyczne i komunikacyjne,
13

Narażenie na nowe lub o zwiększającym się zakresie stosowania niebezpieczne
substancje i materiały:

nanomateriały wytworzone lub stosowane w procesach technologicznych,

narażenie na bioaerozole i inne zagrożenia biologiczne,

narażenie na kombinowane i jednoczesne oddziaływanie wielu czynników
ryzyka,


Zagrożenia związane z globalizacją i zmieniającymi się formami pracy:

zagrożenia psychospołeczne i organizacja pracy,

dobrostan w pracy w małych i mikroprzedsiębiorstwach,

ekonomiczne aspekty zachowania bezpieczeństwa i higieny pracy,
Zmiany demograficzne a zapewnienie zrównoważonego zatrudnienia:

uwarunkowania ze względu na płeć i zmieniającą się populację pracujących,

zapewnienie zrównoważonego i włączającego społecznie zatrudnienia,

wydłużanie okresu aktywności zawodowej przy zachowaniu dobrego stanu
zdrowia i wysokiej wydajności pracy,

zapewnianie dobrostanu poprzez pracę.
Wymienione wyżej priorytety badań naukowych są w dużej mierze zgodne z priorytetami
wskazanymi w raporcie PEROSH (patrz Ad 3.).
Ad 5. Raport nt. Kluczowych Technologii Wspomagających (Key Enabling
Technologies) opracowany przez Grupę Ekspertów Wyższego Szczebla, 2011 r.
Według prognoz Komisji Europejskiej w ciągu najbliższych dziesięciu lat obecne gałęzie
przemysłu na świecie ulegną poważnym zmianom, a w wyniku tych zmian powstaną nowe
zaawansowane towary i usługi. Zakłada się przy tym, że głównym motorem rozwoju
nowoczesnej gospodarki będzie stosowanie kluczowych technologii wspomagających (ang.
Key Enabling Technologies – KET), a niezbędnym warunkiem zapewnienia dobrobytu
społecznego i gospodarczego oraz bezpieczeństwa obywateli będzie opanowanie tych
technologii. Biorąc pod uwagę szybki rozwój nauki i jednocześnie tendencje rynkowe, przy
uwzględnieniu potencjału gospodarczego i kapitału intelektualnego UE, Komisja Europejska
ustaliła i opublikowała8 wstępną listę najważniejszych strategicznie technologii, które uznano
8
Przygotowanie się na przyszłość: opracowanie wspólnej strategii w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających w UE,
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu
Regionów, Bruksela, 30.9.2009, KOM(2009) 512 wersja ostateczna.
14
za kluczowe do zapewnienia krajom UE wysokiej pozycji konkurencyjnej na rynku globalnym
oraz do dalszego postępu cywilizacyjnego Europy. Są to następujące technologie:

Nanotechnologia – rozwój inteligentnych nano- i mikrourządzeń oraz systemów, które
spowodują przełom w takich dziedzinach, jak: opieka zdrowotna, energia, ochrona
środowiska i produkcja,

Mikro- i nanoelektronika, w tym półprzewodniki – niezbędne do produkcji wszystkich
towarów, a także usług, które wymagają systemów inteligentnego sterowania, w tak
różnorodnych sektorach, jak przemysł samochodowy, transport, lotnictwo i astronautyka.
Systemy
inteligentnego
sterowania
umożliwiają
skuteczniejsze
zarządzanie
wytwarzaniem energii, magazynowaniem, transportem i konsumpcją poprzez inteligentne
sieci i instalacje elektryczne,

Fotonika zajmująca się wytwarzaniem, wykrywaniem i kontrolowaniem światła stwarza
między innymi podstawę technologiczną dla wydajnej konwersji światła słonecznego
w elektryczność, która ma duże znaczenie dla produkcji energii odnawialnej oraz
w odniesieniu do różnych części i urządzeń elektronicznych, takich jak fotodiody, diody
świecące oraz laser,

Materiały zaawansowane umożliwiające postęp w wielu dziedzinach, np. w astronautyce,
transporcie, budownictwie i opiece zdrowotnej. Materiały te ułatwiają recykling, obniżając
emisję dwutlenku węgla oraz zapotrzebowanie na energię i na surowce,

Biotechnologia
przemysłowa
umożliwiająca
stosowanie
alternatywnych,
zrównoważonych i mniej szkodliwych dla środowiska technologii przemysłowych i rolno-spożywczych. Biotechnologia pozwoli m.in. na stopniowe zastępowanie materiałów
nieodnawialnych używanych obecnie przez różne gałęzie przemysłu materiałami
odnawialnymi,

Zaawansowane systemy produkcji i przetwarzania jako istotne przy produkcji wysokiej
jakości towarów i usług opartych na wiedzy (np. nowoczesna robotyka). Jest to
szczególnie istotne w przypadku wysokonakładowych gałęzi przemysłu, gdzie stosuje się
skomplikowane metody montażu, wymagające szerokiego zakresu technologii produkcji
od symulacji i programowania zrobotyzowanych linii montażowych po redukcję zużycia
energii i materiałów.
Biorąc pod uwagę wymienione wyżej propozycje, powołana przez Komisję Europejską Grupa
Ekspertów Wyższego Szczebla (High-Level Expert Group) przedstawiła w dniu 28 czerwca
2011 r. wytyczne dotyczące wykorzystania KET w celu zwiększenia konkurencyjności
europejskiego przemysłu. Grupa ta potwierdziła strategiczny charakter KET wskazanych
przez Komisję, a także zaleciła, aby realizacja KET znalazła odzwierciedlenie w strukturze
i finansowaniu programów ramowych w dziedzinie badań i innowacji oraz w priorytetach
15
przyszłej unijnej polityki regionalnej. Badania w dziedzinie rozwoju zrównoważonego tych
technologii oraz projekty naukowe dotyczące nowych produktów należy traktować
priorytetowo.
Ad 6. Priorytety badawcze programu ramowego Unii Europejskiej „Horyzont 2020”
w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2014–2020
„Horyzont 2020” – kolejny program ramowy Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych
i innowacji, do realizacji w okresie od 2014 do 2020 r., według zamierzeń Komisji
Europejskiej będzie wspierał realizację Strategii „EUROPA 2020” (patrz Ad 1.) oraz innych
kierunków polityki Unii, a tym samym będzie wnosił istotny wkład w budowanie gospodarki
opartej na wiedzy i innowacyjności w całej Unii poprzez pozyskanie wystarczających
dodatkowych nakładów na badania i rozwój oraz innowacyjność.
Ogólny cel programu ma być osiągnięty w ramach trzech wspierających się wzajemnie
priorytetów strategicznych dotyczących: (a) doskonałej bazy naukowej, (b) wiodącej pozycji
w przemyśle oraz (c) podejmowania wyzwań społecznych. Z punktu widzenia celów III-go
etapu programu wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” szczególne
znaczenie ma zbieżność tematyki proponowanego Programu z zakresem tematycznym
działań w ramach programu „Horyzont 2020” ujętych w priorytetach (b) wiodąca pozycja
w przemyśle oraz (c) wyzwania społeczne.
W zakresie priorytetu (b) wiodąca pozycja w przemyśle działania programu będą
skoncentrowane na wspieraniu badań naukowych i innowacji podporządkowanych
wykreowaniu
wiodącej
roli
Unii
Europejskiej
w
zakresie
kluczowych
technologii
wspomagających KET (patrz Ad. 5). Natomiast część programu ujęta w priorytecie
(c) wyzwania społeczne będzie podporządkowana bezpośrednio realizacji priorytetów polityki
i wyzwań społecznych określonych w Strategii EUROPA 2020. Zakres tematyczny badań
naukowych i prac rozwojowych planowanych w tej części programu ujęto w ramach
6 głównych priorytetów. Praktycznie we wszystkich tych priorytetach występują obszary
badawcze związane z dziedziną bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym w szczególności
z tematyką badań naukowych i prac rozwojowych ujętych w III etapie programu
wieloletniego. Poniżej przedstawiono główne priorytety tematyczne programu „Horyzont
2020”, ze wskazaniem obszarów wymagających prowadzenia badań, z uwzględnieniem
problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy:
1. Zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan:
 promocja zdrowia i zapobieganie chorobom, w tym chorobom zawodowym oraz
niepełnosprawności i ograniczonej funkcjonalności,
 obciążenie chorobami i niepełnosprawnością w kontekście starzejącej się populacji,
16
 czynniki warunkujące stan zdrowia, w tym czynniki związane ze środowiskiem pracy,
2. Bezpieczeństwo
żywnościowe,
zrównoważone
rolnictwo,
badania
morskie
oraz
gospodarka ekologiczna:
 zrównoważony rozwój bioprzemysłu, w tym bezpieczne i nieszkodliwe bioprodukty,
bioprocesy, rozwój bezpiecznych biorafinerii, zagospodarowanie bioodpadów,
3. Bezpieczna, ekologiczna i efektywna energia:
 zrównoważony rozwój energooszczędnego przemysłu oraz masowe wprowadzanie
energooszczędnych rozwiązań technicznych przez przedsiębiorstwa, osoby fizyczne,
społeczności i miasta,
 innowacyjne i bezpieczne źródła energii odnawialnej oraz technologii wychwytywania
i składowania dwutlenku węgla,
 alternatywne i mobilne źródła energii, w tym bezpieczne ogniwa wodorowe i paliwowe,
4. Inteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport:
 rozwój i wdrożenie do produkcji nowej generacji elektrycznych i niskoemisyjnych
pojazdów,
 zapewnienie bezpieczeństwa przy rozwoju inteligentnych systemów transportowych
i inteligentnego wyposażenia,
5. Działania w dziedzinie klimatu, efektywna gospodarka zasobami i surowcami:
 rozwój ekoinnowacyjnych technologii, procesów usług i produktów, ze szczególnym
uwzględnieniem sektora małych i średnich przedsiębiorstw,
 rozwój
innowacyjnych
i
bezpiecznych
rozwiązań
w
zakresie
poszukiwania,
pozyskiwania, przetwarzania, recyklingu i odzysku surowców naturalnych,
6. Integracyjne, innowacyjne i bezpieczne społeczeństwa:
 promowanie inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu
społecznemu.
Ad 7. Założenia programowe do inicjatywy SafeFuture Europejskiej Platformy
Technologicznej „Bezpieczeństwo w Przemyśle” (European Technology
Platform on Industrial Safety – ETPIS)
Europejska Platforma Technologiczna „Bezpieczeństwo w Przemyśle” (ETPIS) została
utworzona w 2005 r. przez grupę ekspertów reprezentujących przemysł, związki zawodowe,
organizacje rządowe oraz pozarządowe i świat nauki. Platforma liczy obecnie ponad
17
500 członków z ponad 400 organizacji reprezentujących 32 kraje. ETPIS współpracuje
z innymi platformami oraz istniejącymi lub nowymi strukturami sieciowymi, tworzącymi sieć
platform krajowych. Do sieci krajowych platform należy Polska Platforma Technologiczna
„Bezpieczeństwo Pracy w Przemyśle”, której działalność zainicjował CIOP-PIB.
W 2011 r. ETPIS przygotowała propozycję inicjatywy SafeFuture: Safety – Security –
Sustainability,
której
celem
jest
opracowanie
i
wdrożenie
innowacji
z
zakresu
bezpieczeństwa na rzecz zrównoważonego rozwoju przemysłu europejskiego. Inicjatywa ta
będzie realizowana częściowo w formie projektów badawczych finansowanych przez
Komisję Europejską w ramach konkursów programu „Horyzont 2020”, a częściowo w ramach
partnerstwa publiczno-prywatnego. Zakres badań naukowych i działań wdrożeniowych tej
inicjatywy ujęto w trzech blokach tematycznych, w których wyodrębniono następującą
problematykę z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy:
I.
Bezpieczna infrastruktura (Safe Infrastructure):
 bezpieczeństwo przy budowie i użytkowaniu infrastruktury zakładów przemysłowych,
systemów transportowych, platform wiertniczych itp.,
 projektowanie i monitorowanie bezpiecznej infrastruktury do przechwytywania
i składowania dwutlenku węgla,
II. Bezpieczna energia (Safe Energy):
 bezpieczeństwo użytkowania nowych środków transportu wyposażonych w ogniwa
wodorowe, paliwowe lub napędzanych biopaliwami,
 bezpieczeństwo przy konstruowaniu, użytkowaniu i konserwacji „zielonych” technologii
energetycznych (panele słoneczne, panele fotowoltaiczne, elektrownie wiatrowe itp.),
III. Bezpieczne wyroby i produkcja (Safe Products and Production):

rozwój inteligentnych fabryk przyszłości,

zaawansowane i inteligentne rozwiązania środków ochrony indywidualnej,

zintegrowane
systemy
zarządzania
ryzykiem
obejmujące
detekcję
zagrożeń
w maszynach i procesach, monitoring stanu zdrowia pracowników oraz monitoring
funkcji ochronnych w środkach ochrony indywidualnej i zbiorowej,

bezpieczeństwo przy produkcji i stosowaniu nanomateriałów.
18
B) dokumenty krajowe
Długookresowa
Ad 1.
Strategia
Rozwoju
Kraju.
Polska
2030.
Trzecia
Fala
Nowoczesności. Załącznik do uchwały nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego
2013 r.
Celem głównym strategii długookresowej jest poprawa jakości życia Polaków, gdzie „jakość
życia jest rozumiana jako dobrostan w różnych obszarach życia”, a w szczególności w:
−
długości życia w zdrowiu, co wiąże się bezpośrednio z poprawą warunków pracy,
−
większej satysfakcji z wykonywania pracy,
−
poczuciu satysfakcji z życia.
Realizacja Strategii może być uzyskana przy odpowiednich warunkach, z których
kluczowymi są:
− bezpieczny i stabilny, wysoki wzrost gospodarczy,
− wzrost zatrudnienia i aktywności zawodowej.
Obydwa te warunki wymagają postępu w poprawie warunków pracy zatrudnionych.
Jednym
z obszarów
strategicznych,
w który
wpisuje
się
Program,
jest
obszar
konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, cel 6 „Rozwój kapitału ludzkiego poprzez
wzrost zatrudnienia i stworzenie wokfare state”, w tym kierunki interwencji:
− Opracowanie i wdrożenie międzysektorowych rozwiązań systemowych i działań
wzmacniających kształtowanie postaw prozdrowotnych zwiększających dostępność do
programów zdrowotnych (profilaktycznych, rehabilitacyjnych), w celu zmniejszenia
zachorowalności i umieralności, w szczególności z powodu chorób cywilizacyjnych,
− Stworzenie warunków dla wzrostu liczby osób niepełnosprawnych zatrudnionych na
otwartym rynku pracy,
− Stworzenie modelu aktywności intelektualnej, społecznej i zawodowej osób starszych
opartego na wykorzystywaniu ich potencjału i zapobieganiu wykluczeniu społecznemu.
Ad 2. Strategia Rozwoju Kraju 2020, Warszawa, wrzesień 2012 r. Załącznik do uchwały
nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r.
Strategia Rozwoju Kraju 2020 jest najważniejszym dokumentem określającym cele
strategiczne rozwoju kraju do 2020 roku w perspektywie średniookresowej. Ma ona kluczowe
znaczenie dla określenia działań rozwojowych. Jej celem głównym jest wzmocnienie
i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających
szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. Do głównych
obszarów interwencji średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 należy:
19
−
konkurencyjna gospodarka,
−
spójność społeczna i terytorialna.
Zasadnicze cele do osiągnięcia w tym obszarze to:
II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki,
II.4. Rozwój kapitału ludzkiego,
II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko.
Jako priorytetowe kierunki działań dla osiągnięcia ww. celów strategia wskazuje m.in.:
−
rozwój badań naukowych,
−
zwiększenie wykorzystania rozwiązań innowacyjnych (które powinny w sposób
oczywisty zapewniać bezpieczeństwo i higienę pracy)
oraz
−
zwiększenie aktywności zawodowej,
−
poprawę jakości kapitału ludzkiego,
−
poprawę stanu środowiska pracy i życia.
Szczególną uwagę zwraca się na prowadzenie działań mających na celu opracowanie
rozwiązań wspierających zatrudnienie osób starszych wiekiem oraz umożliwiających wzrost
liczby osób z niepełnosprawnością zatrudnionych na otwartym rynku pracy.
Biorąc pod uwagę fakt, że stan zdrowia stanowi element istotnie warunkujący aktywność na
rynku pracy i jednocześnie ma decydujący wpływ na jakość kapitału ludzkiego, promowane
i wspierane będą działania o charakterze prozdrowotnym i profilaktycznym dotyczące chorób
stanowiących współcześnie główne przyczyny przedwczesnego opuszczania rynku pracy
i konieczności korzystania ze środków zabezpieczenia społecznego (tj. chorób zawodowych
i chorób cywilizacyjnych).
W zakresie działań na rzecz poprawy stanu środowiska pracy i życia strategia wskazuje na
niezbędność:
−
rozwoju wiedzy w zakresie ochrony środowiska,
−
promocji stosowania innowacyjnych bezpiecznych technologii w przemyśle,
−
prowadzenia długoterminowych działań na rzecz monitorowania i ograniczania emisji
pyłów i innych zanieczyszczeń środowiska,
−
prowadzenia polityki chroniącej przed hałasem, w tym ograniczenie oddziaływania
źródeł hałasu.
W obszarze spójności społecznej i terytorialnej strategia kładzie nacisk na podjęcie działań
polegających na tworzeniu warunków dla rozwoju oraz promocję aktywności zawodowej
i społecznej osób starszych oraz niepełnosprawnych. Priorytetowe kierunki działań dla tej
20
problematyki ujęte zostały w celu III.1 Integracja społeczna, ze szczególnym podkreśleniem
konieczności opracowania i wdrożenia efektywnego systemu kształcenia kierowanego na
wydobywanie i wzmacnianie potencjałów (kwalifikacji) poszczególnych grup zawodowych
i osób, a także pobudzanie aktywności osób niepełnosprawnych. Akcent powinien być
położony na lepsze przygotowanie pracodawców do zapewnienia uczestnictwa osób
niepełnosprawnych w życiu społeczno-gospodarczym.
Ad 3. Krajowy Program Badań. Założenia polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej
państwa. Załącznik do uchwały nr 164/2011 Rady Ministrów z dnia 16 sierpnia
2011 r.
W Krajowym Programie Badań zostały sformułowane strategiczne kierunki badań
naukowych i prac rozwojowych określające cele i założenia polityki naukowo-technicznej
i innowacyjnej państwa, w tym:
1. nowe technologie w zakresie energetyki,
2. choroby cywilizacyjne, nowe leki oraz medycyna regeneracyjna,
3. zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne,
5. nowoczesne technologie materiałowe,
6. środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo,
7. społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków.
ad 1. nowe technologie w zakresie energetyki
Opracowanie
nowych
efektywnych
i
bezpiecznych
dla
środowiska
technologii
energetycznych oraz wdrożenie ich do eksploatacji musi odbywać się w warunkach
multidyscyplinarnego współdziałania badaczy i inżynierów reprezentujących różne dziedziny
i dyscypliny naukowe, przy stałym wsparciu systemu kształcenia kadr naukowych
i technicznych.
Postęp
naukowo-badawczy i
rozwój
technologii,
uwzględniający minimalizację
ich
negatywnego wpływu na środowisko i jakość życia, przyczynią się przede wszystkim do
zmniejszenia energochłonności polskiej gospodarki i zwiększenia efektywności wytwarzania
i przetwarzania oraz przesyłania i magazynowania energii elektrycznej i ciepła.
Realizacja założeń polityki energetycznej kraju, wypełnienie norm ochrony środowiska
(w tym zobowiązań międzynarodowych) wymagają efektywnego wykorzystania wszystkich
źródeł energii, także alternatywnych, oraz rozwój bezpieczniejszych dla użytkowników
i środowiska technologii. Badania w zakresie energetyki odnawialnej i rozwijane technologie
w tym obszarze powinny dotyczyć wszystkich rodzajów energii: geotermii, biomasy, energii
wiatrowej, hydroenergii, energii słonecznej i innych.
21
Ważne będą badania nad podstawowymi dla Polski źródłami energii, tradycyjną energetyką
opartą o węgiel kamienny i gaz, w tym łupkowy, oraz nad odnawialnymi źródłami energii.
Osiągnięcie założonych celów wymagać będzie również prowadzenia prac nad rozwojem
bezpiecznej energetyki jądrowej.
Badania wspierające taki program wymagają interdyscyplinarnych studiów monitorowania
zagrożeń związanych z wdrożonymi technologiami energetycznymi.
ad 2. choroby cywilizacyjne, nowe leki oraz medycyna regeneracyjna
Obok starzenia się populacji główną przyczyną większości chorób cywilizacyjnych jest
narażenie środowiskowe i niekorzystne zmiany stylu życia, skutkujące również zmianami
w układzie krążenia i układzie mięśniowo-szkieletowym, a także narastające przeciążenie
umysłowe związane z procesami decyzyjnymi oraz stres psychospołeczny.
Niezwykle istotny jest rozwój epidemiologii analitycznej, która jest najskuteczniejszym
narzędziem m.in. w rozpoznawaniu nowych zagrożeń środowiskowych, w identyfikowaniu
markerów ekspozycji środowiskowej i markerów dawki pochłoniętej, a także wczesnych
markerów uszkodzeń narządowych.
ad 3. zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne
Obecny rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych jest stymulowany przez
naukowo-gospodarcze zastosowania, dyktujące zapotrzebowanie na ponadstandardową
funkcjonalność nowych systemów, oraz ich powszechną dostępność, jaką zapewniają nowe
wirtualne środowiska obliczeniowe i powszechnie dostępne sieci komputerowe.
W
związku
z
koniecznością
rozwoju,
stymulowanego
głównie
poprzez
potrzeby
specyficznych, innowacyjnych rozwiązań, trwa wyścig o coraz lepsze, elastyczniejsze,
tańsze, łatwiejsze w obsłudze, funkcjonalnie innowacyjne produkty informatyczne.
Zintegrowanego i specjalistycznego podejścia z uwzględnieniem aspektów bezpieczeństwa
człowieka (użytkownika) wymagają oprócz ww. technologii także rozwiązania dotyczące
m.in. ich inteligentnej infrastruktury. Jest to aspekt niezwykle istotny dla osób starszych.
ad 4. nowoczesne technologie materiałowe
Szansą innowacyjnych oraz doskonalonych technologii poprawiających bezpieczeństwo dla
społeczeństwa, gospodarki i kraju są materiały i technologie związane z magazynowaniem
i przesyłem energii oraz technologie fotoniczne wykorzystywane w długodystansowych,
niezawodnych
nanoelektroniki,
i
wydajnych
systemach
optoelektroniki
i
transmisji
spintroniki
z
informacji.
Wymaga
wykorzystaniem
nowych
to
rozwoju
materiałów
półprzewodnikowych (np. grafenu), monokryształów, szkieł aktywnych i ceramiki laserowej.
Nieodzownym składnikiem takiego rozwoju muszą stać się technologie przetwarzania energii
22
oparte na energoelektronice wykorzystującej klasyczne i nowe związki półprzewodnikowe,
(krzem, węgiel z nowymi odmianami, półprzewodniki z szeroką przerwą energetyczną,
półprzewodniki
organiczne),
materiały
kompozytowe
o
silnych
właściwościach
magnetycznych, piezo- i termoelektrycznych, luminescencyjnych, materiały elektrodowe do
nowego typu baterii, materiały wodorochłonne. Efektem takich badań mogą być opracowania
nowych nanosensorów medycznych, struktur fotonicznych oraz spintronicznych nowych
urządzeń wykorzystujących wspomniane właściwości, także w zakresie zapewnienia
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
ad 5. środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo
Wykorzystanie
wiedzy
i
informacji
o
środowisku
jako
efektywnego
narzędzia
w gospodarowaniu przestrzennym, eksploatacji zasobów naturalnych, działalności rolniczej,
gospodarowaniu wodą, minimalizacji skutków zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby oraz
ograniczaniu skutków wystąpienia zjawisk ekstremalnych ma kluczowe znaczenie dla
strategicznego planowania rozwoju kraju zarówno w skali makro, jak i przedsiębiorstwa.
ad 6. społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków
Priorytetowe kierunki badań dotyczą różnych aspektów procesu umiędzynarodowienia
polskiej gospodarki, w tym wpływu wymiany handlowej z zagranicą na rozwój gospodarczy,
poprawę efektywności systemu transportowego, uwarunkowań rozwoju innowacyjnej
przedsiębiorczości, konkurencyjności wybranych sektorów i branż polskiej gospodarki,
skuteczności
i
efektywności
instrumentów
polityki
gospodarczej
w
pobudzaniu
konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, strategii wchodzenia na rynki
zagraniczne, rozwoju przedsiębiorstw na bazie nowoczesnych technologii informacyjnych
oraz nowych mediów, wpływu ewolucji sektora usług na społeczno-gospodarczy rozwój
kraju, roli konsumpcji i konsumentów w kształtowaniu innowacyjnej gospodarki, wpływu
polityki podatkowej na długoterminowe cele społeczne i gospodarcze państwa.
Ad 4. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 (SRKL), Warszawa, czerwiec 2013 r.
W strategii tej, podobnie jak w innych strategiach zintegrowanych, ujęte zostały konkretne
kierunki i formy działań służące osiągnięciu celu nadrzędnego, któremu podporządkowane
są wszystkie programy o charakterze strategicznym, tj. zapewnieniu rozwoju Polski oraz
podniesieniu jakości życia Polaków w perspektywie roku 2020.
SRKL jako jeden z głównych problemów wpływających na jakość życia wskazuje zjawisko
ciągle dużej liczby wypadków, co jest szczególnie niepokojące w kontekście konieczności
wydłużenia aktywności zawodowej. Strategia podkreśla konieczność prowadzenia
„intensywnych działań w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy” prowadzących do
23
zmniejszenia narażenia na ryzyko wypadków w pracy. Równocześnie jako niezbędne
wskazuje przygotowanie nowocześniejszych metod edukacji i szkolenia oraz organizacji
pracy, a także szerokie upowszechnienie systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną
pracy w przedsiębiorstwach.
Strategia podkreśla, że zapewnienie dobrego stanu zdrowia w pracy jest jednym
z kluczowych zadań szczególnie w okresie aktywności zawodowej Polaków. Za szczególnie
ważne zagrożenie, w tym aspekcie, uważa się zaburzenia psychiczne i szeroko rozumiane
problemy z zakresu zdrowia psychicznego wynikające między innymi ze zwiększonego
narażenia na stres, w tym związany z dynamiką przemian we współczesnym świecie.
Podkreślić tu należy, że wg badań CIOP-PIB główne przyczyny stresu w pracy
zidentyfikowano jako zmieniające się dynamicznie psychospołeczne warunki pracy, w tym
szczególnie: intensyfikację pracy i wzrost wymagań w odniesieniu do nowych technologii,
niepewność zatrudnienia oraz niestabilne więzi społeczne w pracy, w tym brak
autentycznego przywództwa (etyka, transparentność działań, otwartość na informację
zwrotną). Polscy pracownicy zajmują jedno z czołowych miejsc w Europie pod względem
nasilenia stresu. Obserwuje się systematyczny wzrost zaburzeń psychicznych i zaburzeń
zachowania w ok. 25% związanych ze stresem w pracy, wzrastają też związane z nimi
koszty ekonomiczne, które wynikają z długiego okresu absencji chorobowej (2. miejsce po
absencji z tytułu chorób nowotworowych).
SRKL jednoznacznie wskazuje na ciągłą konieczność podejmowania zadań z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy. W tym celu niezbędne jest przygotowanie rozwiązań
i narzędzi oraz prowadzenie konsekwentnych działań dotyczących:

Poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy w aspekcie ich powiązania z oceną
ryzyka zawodowego, właściwym stosowaniem środków ochrony oraz efektywnością
procesów pracy w wyniku ograniczania ryzyka chorób zawodowych i wypadków przy
pracy oraz związanych z tym kosztów ekonomicznych i społecznych. Dotyczy to
również dostosowywania warunków pracy do wyzwań związanych ze starzeniem się
społeczeństwa.

Wzrostu świadomości w zakresie kształtowania warunków pracy przez powszechny
rozwój kultury bezpieczeństwa w społeczeństwie. Niezbędne jest w tym celu
podejmowanie
działań
edukacyjnych
podnoszących
świadomość
społeczną
w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w pracy, w tym m.in. przez
prowadzenie odpowiednich kampanii społecznych.

Prowadzenia efektywnej kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, co pozwoli
zmniejszyć liczbę wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
24
Działania te znalazły odzwierciedlenie w nw. celach szczegółowych Strategii poprzez
przyjęcie odpowiednich kierunków interwencji. Są to w kolejności:
Cel szczegółowy 1: Wzrost zatrudnienia
Cel ten będzie realizowany poprzez m.in. następujące kierunki interwencji:

Zapewnienie powszechnego dostępu do wysokiej jakości kształcenia i szkolenia
odpowiadającego na zmieniające się potrzeby rynku pracy, a także stworzenie
efektywnego systemu przejścia z edukacji (kształcenia i szkolenia) do zatrudnienia.

Zmniejszenie liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie
czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych oraz negatywnych skutków
stresu, co będzie efektem poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy.
Cel szczegółowy 2: Wydłużenie okresu aktywności zawodowej i zapewnienie lepszej
jakości funkcjonowania osób starszych

Rozwój i upowszechnianie wiedzy i rozwiązań wspomagających tworzenie zdrowych
i bezpiecznych warunków pracy dla osób starszych.
Cel szczegółowy 3: Poprawa sytuacji osób i grup zagrożonych wykluczeniem
społecznym

Rozbudowa narzędzi zapewniających osobom wykluczonym dostęp do usług
publicznych pozwalających na powrót na rynek pracy.

Wsparcie dla osób niepełnosprawnych i ich otoczenia.

Zapobieganie nowym typom wykluczeń społecznych, w tym wykluczeniu cyfrowemu
i energetycznemu (fuel poverty).
Cel szczegółowy 4: Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki
zdrowotnej

Zmniejszenie liczby wypadków w pracy i chorób zawodowych poprzez wzrost
poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwój kultury bezpieczeństwa
i realizację programów profilaktycznych ukierunkowanych na zapobieganie chorobom
zawodowym.
Cel szczegółowy 5: Podniesienie poziomu kompetencji oraz kwalifikacji obywateli
25

Podniesienie poziomu i dostosowanie do oczekiwań pracodawców modelu
szkolnictwa zawodowego.

Upowszechnienie uczenia się dorosłych, w tym oparciu o kształcenie praktyczne
(zwłaszcza uczenie się w pracy) oraz lepsze dopasowanie szkoleń dorosłych do
potrzeb
społeczno-gospodarczych,
a
także
lepsza
dostępność
kształcenia
ustawicznego.

Rozwijanie poradnictwa edukacyjno-zawodowego ułatwiającego poruszanie się
wśród zindywidualizowanych ofert kształcenia i szkolenia.
Ad 5. Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska
2020”, styczeń 2013 r. Załącznik do uchwały nr 7 Rady Ministrów z dnia
15 stycznia 2013 r.
Mimo postępów w polskiej gospodarce utrzymują się pewne luki i bariery utrudniające
wejście Polski na ścieżkę trwałego i dynamicznego wzrostu gospodarczego opartego na
innowacjach. Dotyczą one praktycznie wszystkich filarów innowacyjności, tj. badań i rozwoju,
wiedzy, edukacji oraz finansowania. Brak innowacyjności i efektywności polskiej gospodarki
jest główną przeszkodą w jej rozwoju i osiągnięciu przewagi konkurencyjnej. Stworzenie
i rozwój wysoce konkurencyjnej gospodarki (innowacyjnej i efektywnej), opartej na wiedzy
i współpracy, są celem głównym Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki.
Jednym z czterech celów szczegółowych wytyczonych w strategii jest Cel 2:
Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy. Realizacja tego
celu wiąże się zarówno z badaniami na rzecz opracowywania innowacyjnych produktów, jak
i programów oraz narzędzi służących doskonaleniu kwalifikacji i kompetencji wytwórców
i użytkowników. Na każdym etapie procesu B+R+I oraz działań mających na celu
podniesienie jakości kapitału ludzkiego obligatoryjnym warunkiem jest dostarczenie nowej
wiedzy niezbędnej do zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia osób uczestniczących
w tworzeniu innowacji, jak i użytkowników wytworzonych innowacyjnych produktów.
Równoległym warunkiem jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań na rzecz stałego
podnoszenia jakości środowiska naturalnego oraz środowiska pracy i życia człowieka.
Ad 6. Program „Solidarność Pokoleń. Działania dla zwiększenia aktywności zawodowej
osób w wieku 50+”, przyjęty przez Rząd RP w dniu 17 października 2008 r.
Program stanowi pakiet działań rządowych i samorządowych obejmujące szerokie spektrum
inicjatyw, które kładą szczególny nacisk na poprawę aktywności zawodowej osób w wieku
50+. Wśród działań niezbędnych do realizacji program przewiduje w ramach:
26
 celu 1. „Poprawa warunków pracy, promocja zatrudnienia pracowników po 50-tym
roku życia i zarządzanie wiekiem” – m.in. działania zmierzające do:

dostosowania warunków pracy pracowników po 50-tym roku życia do ich
potrzeb, w tym:
−
promowanie stosowania rozwiązań pozwalających na zmianę stanowisk pracy
w ramach przedsiębiorstw, dostosowanych do wieku i umiejętności siły
roboczej,
−
umożliwienie ograniczenia pracy pracowników w wieku 50 i więcej lat
w warunkach mogących wpłynąć na stan zdrowia (wibracje, hałas, wysokie
lub niskie temperatury itp.),
−
umożliwienie
ograniczenia
specyficznych
warunków
pracy
fizycznej
(wymuszona pozycja ciała, dźwiganie ciężkich obiektów, praca powtarzalna,
wykonywanie
tych
samych
ruchów,
praca
związana
z
obciążeniem
w godzinach szczytu dla pracowników powyżej 50. roku życia,

prowadzenia profilaktyki zdrowotnej, zmierzającej do utrzymania zdolności do
pracy, poprzez m.in.:
−
prowadzenie działań prewencyjnych mających na celu przeciwdziałanie
obniżeniu zdolności produkcyjnych w wyniku złego stanu zdrowia,
−
zbudowanie systemu identyfikacji zagrożeń problemów zdrowotnych, aby
odpowiednio wcześniej zastosować profilaktykę,
−
monitorowanie ryzyka powstawania niezdolności do pracy u osób powyżej
50. roku życia w związku z występowaniem zwolnień chorobowych, wczesne
wdrażanie programów rehabilitacji.
 celu 5. „Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych” – m.in. działania
zmierzające do:
 promowania
aktywizacji
zawodowej
i
integracji
z
rynkiem
pracy
osób
niepełnosprawnych poprzez m.in.:
−
budowanie systemu doradztwa zawodowego i usługi wsparcia, które
zapewniają
wszechstronne
niepełnosprawnych,
i
obejmując
indywidualne
wszystkie
podejście
obszary
życia
do
osób
społecznego
i zawodowego,
−
rozwijanie programów rehabilitacji zawodowej.
Działania te realizowane będą m.in. poprzez:

zmiany w przepisach prawnych ułatwiające realizację zakładowych strategii
zarządzania wiekiem,
27

inicjowanie i finansowanie kampanii promocyjnych dotyczących zarządzania wiekiem
w przedsiębiorstwach i kreujące pozytywny wizerunek dojrzałych pracowników,

przygotowanie i realizację projektów w zakresie wypracowania standardów
zarządzania wiekiem, warunków pracy oraz profilaktyki zdrowotnej dla pracowników
powyżej 50. roku życia,

uwzględnianie w priorytetach Rządu i wspieranie środkami publicznymi realizacji
projektów szkoleniowych mających na celu doskonalenie pracodawców w zakresie
wprowadzania strategii zarządzania wiekiem,

uwzględnianie w priorytetach Rządu i wspieranie środkami publicznymi realizacji
projektów pilotażowych mających na celu wypracowanie i upowszechnianie dobrych
praktyk w zakresie zarządzania wiekiem,

realizację
projektów
przedsiębiorstw,
szkoleniowych,
realizowanych
skierowanych
przez
struktury
do
małych
samorządu
i
średnich
gospodarczego,
uwzględniających wyniki badań naukowych,

realizację projektów wdrażających opracowane standardy warunków pracy oraz
profilaktyki.
Ad 7. Raport Narodowego Programu Foresight „Polska 2020”
W latach 2006–2008 na zlecenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego realizowano
Narodowy Program Foresight „Polska 2020”, który obejmował trzy pola badawcze:
Zrównoważony Rozwój Polski, Technologie Informacyjne i Telekomunikacyjne oraz
Bezpieczeństwo. W rezultacie zrealizowanego Programu opracowano 5 alternatywnych
scenariuszy rozwoju Polski do 2020 r., wraz z rekomendacjami dla polityki naukowej
i innowacyjnej.
Raporty z prac w wymienionych polach badawczych9 przewidują, że w najbliższych latach
nastąpi w Polsce rozwój wielu zaawansowanych technologii produkcyjnych, a także
technologii informacyjnych stanowiących płaszczyznę do powstawania i dystrybucji
innowacji. Technologie te będą nieść ze sobą wiele nowych i nierozpoznanych jeszcze
zagrożeń dla środowiska pracy i życia człowieka. Tym samym konieczne jest podjęcie
badań naukowych, w celu identyfikacji tych potencjalnych zagrożeń, oceny ich
konsekwencji
oraz
opracowania
odpowiednich
rozwiązań
technicznych
i organizacyjnych zapobiegających ich niekorzystnym skutkom dla zdrowia i życia
ludzi. Ponadto rekomendacje Narodowego Programu Foresight „Polska 2020” wskazują na
9
„Polska 2020 – Spojrzenie z przyszłości, Alternatywne wizje rozwoju Polski na podstawie scenariuszy
Narodowego Programu Foresight „Polska 2020””, 2009.
28
konieczność uwzględnienia w polityce rozwojowej Polski podjęcia szeregu badań, które
powinny zagwarantować zrównoważony rozwój technologiczny i ekonomiczny Polski,
którego elementem jest zagwarantowanie zdrowych i bezpiecznych warunków pracy
i życia.
29
IV. SPOŁECZNO-EKONOMICZNE ASPEKTY STANU WARUNKÓW PRACY
W POLSCE
Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w Polsce, pomimo chwilowej poprawy, zbliżył się
ponownie do niezadowalającego poziomu z 2008 r. Dane Głównego Urzędu Statystycznego
wskazują, że w latach 2009–2011 liczba wypadków przy pracy wzrosła o niemal 12%.
Dane wstępne GUS za rok 2012 wskazują na tendencję zmniejszania się liczy wypadków
przy pracy.
Jako podstawowe przyczyny wypadków przy pracy wymienia się nieprawidłowe
zachowania pracownika (54%), niewłaściwą organizację pracy (11%) oraz niewłaściwy
stan czynnika materialnego (9%).
Jak wskazują dane GUS o stanie warunków pracy w Polsce, w 2011 r. w warunkach
przekroczenia dopuszczalnych wartości ekspozycji zawodowej zatrudnionych było
ponad 0,5 miliona osób (dotyczy zakładów pracy zatrudniających 10 i więcej osób)10.
Najliczniejszą grupę osób pracujących w warunkach zagrożenia czynnikami środowiska
pracy stanowiły osoby pracujące w warunkach zagrożenia hałasem oraz takimi szkodliwymi
czynnikami, jak pyły przemysłowe i zwłókniające czy substancje chemiczne (rys.1).
Rys. 1. Odsetek zatrudnionych w warunkach zagrożenia poszczególnymi czynnikami
środowiska pracy w stosunku do wszystkich osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia
czynnikami środowiska pracy
(źródło: GUS stan na 31.12.2011 r.)
*kategoria „pozostałe” zawiera liczbę zatrudnionych w warunkach zagrożenia promieniowaniem oraz innymi,
niewymienionymi szkodliwymi czynnikami środowiska pracy
Rzeczywista skala nieprawidłowych warunków pracy w Polsce jest jednak znacznie
większa. Świadczą o tym różnice między danymi przekazywanymi przez przedsiębiorstwa
10
Warunki pracy w 2011 r., GUS 2012.
30
do GUS (rys. 2, C) w porównaniu z oceną obiektywną, dotyczącą przekroczenia
obowiązujących prawnie standardów higienicznych (rys. 2, B), oraz z subiektywnym
odbiorem przez pracowników nie tylko szkodliwości, lecz także uciążliwości oddziaływania
tych czynników (rys. 2, A). Badania przeprowadzono w ramach populacji ok. 10 tys.
zatrudnionych w przedsiębiorstwach budowlanych, przetwórstwa drewna i gumy, odlewniach
oraz transporcie miejskim (autobusy, tramwaje).
Rys. 2. Odsetek zatrudnionych w warunkach zagrożenia czynnikami środowiskowymi w grupie
przedsiębiorstw z sekcji o wysokim ryzyku zawodowym. Porównanie:


wyników badań ankietowych (A
)
pomiarów środowiskowych (przekroczenia norm higienicznych) wg badań CIOP-PIB
(B
) oraz

danych statystycznych zgłaszanych do GUS (C
)
(źródło: Koradecka et al. (2010), JOSE 16(1))
Niekorzystny obraz warunków pracy w Polsce potwierdza raport z Europejskiego Badania
Warunków Pracy przeprowadzonego w 2010 r. w 27 państwach UE oraz państwach
kandydujących przez Europejską Fundację na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy
z siedzibą w Dublinie (Eurofound)11. W raporcie stwierdza się, że negatywny wpływ pracy
na własne zdrowie odczuwa ponad 36% Polaków, przy średniej dla krajów unijnych
równej 25% (rys. 3). Wyniki badań są równie niekorzystne, jeśli rozpatruje się narażenie na
poszczególne czynniki, np. hałas. Narażenie (przez przynajmniej ¼ czasu pracy) na głośny
hałas zgłasza ponad 35% Polaków, czyli niemal dwukrotnie więcej niż Holendrów (18,3%)
11
th
5 European Working Conditions Survey, Eurofound 2012.
31
oraz znacznie więcej niż Włochów (22,4%) czy obywateli Wielkiej Brytanii (23,6%). Wyższy
od średniego dla państw Unii Europejskiej jest również odsetek osób narażonych (przez
przynajmniej ¼ czasu pracy) na drgania mechaniczne pochodzące od maszyn i narzędzi.
Wynosi on 26,1% i jest znacznie wyższy niż w Wielkiej Brytanii (14,2%), Holandii (15,4%)
czy Danii (15,6%).
Ponadto, według danych Eurofound, Polska zalicza się do grupy państw, których
obywatele pracują najdłużej. Ponad 36% badanych Polaków poświęca pracy zawodowej
więcej niż 40 godzin tygodniowo, podczas gdy w państwach Unii Europejskiej wskaźnik ten
obejmuje 24% pracujących.
Rys. 3. Czy Pana(i) praca wpływa na Pana(i) zdrowie?
th
(źródło: 5 European Working Conditions Survey, Eurofound, 2012)
Z powodu niekorzystnych warunków pracy, a także stosunkowo długiego czasu pracy Polacy
są bardziej narażeni na choroby zawodowe oraz problemy zdrowotne związane z pracą.
W 2011 r., mimo 12-procentowego spadku liczby zachorowań w stosunku do roku
poprzedniego, stwierdzono w Polsce 2562 nowe przypadki chorób zawodowych. Wśród
jednostek chorobowych dominowały pylice płuc (27,5%), choroby zakaźne lub pasożytnicze
oraz ich następstwa (25,3%), ubytek słuchu (10%), przewlekłe choroby narządu głosu (8,9%)
32
oraz przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego (7,1%)12. Większość chorób
zawodowych to choroby powstałe w wyniku wieloletniej ekspozycji na szkodliwe dla
zdrowia czynniki fizyczne i chemiczne oraz uciążliwości wynikające z niespełnienia
podstawowych wymagań higieny pracy i ergonomii.
Jak wynika z badań Labour Force Survey, przeprowadzonych przez Eurostat, odsetek
Polaków raportujących co najmniej jeden problem zdrowotny związany z pracą jest
niemal dwukrotnie wyższy (21,9%) niż średnia dla 27 państw członkowskich (12,8%)13.
Ponadto, na co wskazują dane Eurofound, 35% Polaków uważa, że między innymi ze
względu na warunki pracy nie będzie w stanie wykonywać pracy po ukończeniu 60. roku
życia. Dla porównania, do twierdzenia: nie będę zdolny(a) do kontynuowania pracy, którą
wykonuję, kiedy będę miał(a) 60 lat przychylił się średnio tylko co czwarty europejczyk. Na
istotny wpływ warunków pracy na kontynuowanie aktywności zawodowej po osiągnięciu
ustawowego
wieku
emerytalnego
wskazują
badania
Europejskiej
Agencji
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA), zgodnie z którymi aż 67% Polaków
(w porównaniu ze średnią UE: 57%) uważa, że działania na rzecz bezpieczeństwa
i zdrowia w pracy są bardzo istotne w kontekście kontynuowania pracy zarobkowej po
przekroczeniu wieku emerytalnego14.
Poprawa stanu bezpieczeństwa i warunków pracy w Polsce jest również niezwykle istotna
w odniesieniu
do
psychospołecznego
środowiska
pracy,
które
zgodnie
z przewidywaniami Polaków może w najbliższych latach ulegać znacznym zmianom. Jak
wynika z badań EU-OSHA, ponad 70% Polaków spodziewa się, że w ciągu
5 najbliższych lat wzrośnie liczba osób odczuwających stres związany z pracą (w tym
40% ankietowanych uważa, że będzie to wzrost znaczny) 15. Dane te są szczególnie
niepokojące zważywszy na fakt, że jedynie 15% polskich przedsiębiorstw podejmuje
działania mające na celu redukcję stresu związanego z pracą, przy czym w Szwecji,
Wielkiej Brytanii czy Irlandii odsetek ten wynosi odpowiednio 68, 57 i 56%16.
Straty wynikające z nieodpowiednich warunków pracy są w Polsce znaczne. Można je
ocenić przede wszystkim przez pryzmat świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń
Społecznych. Według danych ZUS w 2011 r. przyznano 1418 nowe renty z tytułu
niezdolności do pracy spowodowanej skutkami wypadków przy pracy oraz 514 nowych rent
z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej skutkami chorób zawodowych. W sumie
wydatki z funduszu ubezpieczenia wypadkowego ZUS (renty z tytułu niezdolności do
pracy, renty rodzinne, zasiłki chorobowe, jednorazowe odszkodowania i inne) związane
z wypadkami i chorobami zawodowymi wyniosły w 2011 r. 5 mld 123 mln zł. W kwocie tej
nie uwzględniono wszystkich kosztów bezpośrednich (np. ponoszonych przez NFZ kosztów
12
Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, IMP 2012.
Eurostat database, LFS 2007.
14
Pan-European poll on occupational safety and health, EU-OSHA 2012.
15
Ibidem.
16
European Survey of Enterprises on New and Emarging Risks, ESENER, EU-OSHA 2010.
13
33
leczenia i rehabilitacji), które w Polsce, w odróżnieniu od innych państw UE, nie są
ponoszone przez instytucje ubezpieczeniowe, oraz kosztów pośrednich związanych
z wypadkami i chorobami zawodowymi, ponoszonych zarówno przez pracodawców,
poszkodowanych i ich rodziny, jak i całe społeczeństwo. Z danych Międzynarodowej
Organizacji Pracy wynika, że koszty pośrednie nieodpowiednich warunków pracy są
3–4-krotnie wyższe niż koszty rent i odszkodowań. Oznacza to roczną sumę kosztów
spowodowanych niewłaściwymi warunkami pracy wynoszącą 15,4–20,8 mld zł, co w 2011 r.
stanowiło ok.1,0–1,4% PKB. Biorąc pod uwagę przytoczone dane, można stwierdzić, że
poprawa stanu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy może spowodować
zmniejszenie kosztów ponoszonych przez państwo i społeczeństwo, wpływając
jednocześnie na zwiększenie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Osiągnięcie
tego efektu wymaga jednak konsekwentnej realizacji działań zmierzających do poprawy
stanu bezpieczeństwa i warunków pracy, odpowiednio do wymagań dyrektyw UE.
W wyniku poprawy stanu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy także
przedsiębiorstwa mogą osiągać znaczne korzyści związane z obniżeniem składki na
społeczne ubezpieczenie wypadkowe, obniżeniem kosztów wypadków przy pracy oraz
kosztów absencji chorobowej, a także z redukcją przestojów i braków, co wpływa na
zwiększoną wydajność pracy, poprawę jakości produkcji i wizerunku firmy oraz zwiększa
motywację i satysfakcję pracowników. Potwierdzają to badania przeprowadzone w 2010 r.
przez
Międzynarodowe
Stowarzyszenie
Zabezpieczenia
Społecznego
(ISSA)
w 300 przedsiębiorstwach z 15 państw Europy, Azji i Ameryki Północnej. Ich wyniki
wskazują, że nakłady na poprawę stanu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu
pracy zwracają się średnio w ciągu roku ponad dwukrotnie, gdyż wskaźnik ROP
(Return on Prevention) dla badanych przedsiębiorstw wyniósł 2,217. Największe
korzyści wynikały z: zwiększenia produkcji w wyniku poprawy wizerunku firmy
i jakości produktów (1073 € na pracownika), zwiększenia motywacji i satysfakcji
pracowników (632 € na pracownika), zmniejszenia kosztów w wyniku ograniczenia
liczby przestojów (566 € na pracownika) oraz redukcji braków w produkcji (414 € na
pracownika).
Świadomość kosztów i korzyści prewencji zagrożeń zawodowych jest w Polsce bardzo niska.
Ponadto słaba kondycja finansowa małych przedsiębiorstw wpływa na ograniczanie ich
nakładów finansowych na bezpieczeństwo i higienę pracy, mimo że nie są to w budżetach
firm koszty dominujące. Ze wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego, opartych
na wynikach badania struktury kosztów pracy w gospodarce w 2008 r.18, wynika, iż udział
wydatków związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, zaliczanych w ciężar
kosztów jednostki organizacyjnej, wynosił średnio tylko 1,0% ogólnych kosztów pracy
i nie uległ zmianie w porównaniu z 2004 r., kiedy przeprowadzono poprzednie badanie.
17
18
D. Bräunig, T. Kohstall: Calculating the International Return on Prevention for Companies: Costs and Benefits
of Investment in Occupational Safety and Health. Final report. International Social Security Association,
Geneva 2012.
Następne badania GUS przeprowadzi w 2012 r., a ich wyniki będą dostępne pod koniec 2012 r. lub
w pierwszej połowie 2013 r.
34
Przyczyny tak znikomych wydatków na bezpieczeństwo i higienę pracy wynikają głównie
z niepodejmowania przez wielu pracodawców działań zapewniających odpowiednie warunki
pracy, zgodne z obowiązującymi przepisami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nowe wyzwania w zakresie organizacji pracy i poprawy jej warunków wyłaniają się
w związku z postępującymi zmianami demograficznymi. W Polsce systematycznie rośnie
liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego
i Eurostatu wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 55–64 lata wynosił w Polsce w 2011 r.
36,9%, natomiast w UE-27 – 47,4% (rys. 4).
Rys. 4. Wskaźniki zatrudnienia osób w wieku 55–64 lata w Polsce i w UE w latach 1997–2011
Przewiduje się, że po 2011 r. w następnych latach nastąpi znaczne przyspieszenie starzenia
się polskiego społeczeństwa, a grupa osób w wieku poprodukcyjnym będzie liczyła w 2020 r.
ponad 8 mln. Zatrzymanie pracowników starszych na rynku pracy wymaga między
innymi
znacznej intensyfikacji
działań służących
kształtowaniu odpowiednich
warunków pracy.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę na odpowiednie przygotowanie do pracy ludzi
młodych,
którzy
najczęściej
ulegają
wypadkom
przy
pracy.
Ponad
25%
poszkodowanych w wypadkach przy pracy to osoby poniżej 30. roku życia (rys. 5a),
a ponad 30% poszkodowanych to osoby o stażu pracy krótszym niż 1 rok (rys. 5b, GUS
2012). Brak przeciwdziałania temu zjawisku mogłoby prowadzić do przesunięcia ryzyka
wypadku na młodsze grupy wiekowe, a tym samym spowodować wiele problemów
w przyszłości, eliminując z aktywności zawodowej, a niekiedy także życiowej, pracowników
młodych.
35
Rys. 5a. Liczba wypadków przy pracy w Polsce w 2011 r. w podziale na wiek
poszkodowanych
Rys. 5b. Liczba wypadków przy pracy w Polsce w 2011 r. w podziale na długość stażu
poszkodowanego na danym stanowisku
Jedną z przeszkód w doskonaleniu warunków pracy jest niski poziom świadomości
zagadnień związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy zarówno wśród pracowników, jak
i pracodawców. Jak wskazują wyniki europejskiego badania przedsiębiorstw na temat
nowych i pojawiających się zagrożeń (ESENER)19, 36% przebadanych kierowników
19
European Survey of Enterprises on New and Emarging Risks, ESENER, EU-OSHA 2010.
36
i przedstawicieli pracowników w Polsce przyznało, że brak świadomości jest jedną
z głównych przeszkód w kształtowaniu zdrowych i bezpiecznych warunków pracy.
Kwestią niezwykle istotną jest więc upowszechnianie problematyki bezpieczeństwa i higieny
pracy. Dane EU-OSHA, pochodzące z badania ESENER, potwierdzają, że z informacji
udostępnianych przez instytuty zajmujące się problematyką bezpieczeństwa i higieny
pracy korzysta 40% pracodawców.
W celu wsparcia niezbędnych zmian w środowisku pracy w Polsce, w przedstawionym
programie zaprezentowano spójne merytorycznie projekty w zakresie badań naukowych
i prac rozwojowych oraz zadania w zakresie służb państwowych służące poprawie stanu
bezpieczeństwa i warunków pracy w gospodarce krajowej.
Zwraca również uwagę nierówny rozkład terytorialny wskaźników zagrożeń w środowisku
pracy i związanych z nimi wypadków i chorób zawodowych.
W rozkładzie terytorialnym wskaźnika częstości wypadków przy pracy na
1000 pracujących
zaznacza
się
zróżnicowanie
pomiędzy
północno-zachodnimi
a południowo-wschodnimi regionami Polski. Średnia wartość tego wskaźnika w Polsce
w roku 2011 wyniosła 8,34, natomiast największa liczba wypadków przy pracy w stosunku do
liczby pracujących została odnotowana w województwach dolnośląskim oraz wielkopolskim,
dla których wskaźnik ten przekroczył 10,5. Wysoka wartość wskaźnika charakteryzowała
ponadto województwa lubuskie (10,40), warmińsko-mazurskie (10,20), pomorskie (9,22),
opolskie (9,18), kujawsko-pomorskie (9,08) oraz śląskie (9,05).Najrzadziej, w roku 2011 do
wypadków przy pracy dochodziło w województwie mazowieckim oraz małopolskim, dla
których wartość wskaźnika wypadkowości nie przekroczyła 7 na 1000 pracujących (rys. 6).
Źródło: GUS
Rys. 6. Wskaźnik wypadków przy pracy (na 1000 pracujących) w poszczególnych
województwach w Polsce w roku 2011 (źródło: Wypadki przy pracy w 2011 r., GUS, Warszawa
2012)
37
W rozkładzie terytorialnym wskaźnika zatrudnionych w warunkach zagrożenia,
wyróżnia się województwo śląskie, dla którego w roku 2011 wskaźnik ten wynosił 182,6 na
1000 zatrudnionych. Wysokie wartości wskaźnika odnotowano również w województwach
zachodniopomorskim (141,6) oraz lubuskim (134,1). Najniższe wartości tego wskaźnika
zarejestrowano w roku 2011 w województwach centralnych i wschodnich, miedzy innymi
w mazowieckim (35,7), podlaskim (64,1), łódzkim (70,1), małopolskim (78,9) oraz warmińsko-mazurskim (79,1) (rys. 7).
Źródło: GUS
20
Rys. 7. Wskaźnik zatrudnionych
w warunkach zagrożenia(na 1000 zatrudnionych)
w poszczególnych województwach w Polsce w roku 2011 (Źródło: Warunki pracy w 2011 r., GUS,
Warszawa 2012)
Rozkład terytorialny wskaźnika zapadalności na choroby zawodowe wskazuje, że
województwami, w których wskaźniki te w roku 2011 przekroczyły poziom ogólnokrajowy, to
jest 24,6 na 100 000 zatrudnionych, były województwa śląskie (69,3), podlaskie (55,3),
świętokrzyskie (40,4), kujawsko-pomorskie (28,0), dolnośląskie (27,8), zachodniopomorskie
(27,2), lubelskie (26,7) oraz warmińsko-mazurskie (26,6) (rys. 8).
Najrzadziej, do rozpoznania choroby zawodowej dochodziło natomiast w województwie
opolskim (5,3) i mazowieckim (9,1) – mimo stosunkowo dużej liczby nowo stwierdzonych
chorób zawodowych dla ostatniego z tych województw (203 przypadki).
Warto przy tym zaznaczyć, że wartości wskaźników dla poszczególnych chorób zawodowych
są silnie zróżnicowane między innymi ze względu na region. Na przykład wskaźnik
zapadalności na pylice płuc jest corocznie najwyższy w województwach południowych
(śląskim, małopolskim, dolnośląskim) podczas, gdy w województwach północnych osiąga
bardzo niskie wartości. Z kolei wskaźnik zapadalności na choroby zakaźne i pasożytnicze jest
najwyższy w województwach północnych (podlaskie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie) i zachodnich (zachodnio-pomorskie, lubuskie), zaś w województwach
20
Liczonych tylko jeden raz w grupie czynnika przeważającego
38
południowych (opolskie, śląskie, małopolskie) jest bardzo niski. Wynika to ze specyfiki
procesów pracy w tych regionach i będzie brane pod uwagę przy upowszechnianiu wyników
programu.
Źródło: IMP
Rys. 8. Wskaźnik zapadalności na choroby zawodowe (na 100 000 zatrudnionych)
w poszczególnych województwach w Polsce w roku 2011 ( Źródło: Choroby zawodowe w Polsce
w 2011 r., Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź 2012)
Przytoczone dane, na temat wypadków przy pracy, warunków pracy oraz chorób zawodowych
są danymi uzyskiwanymi w Polsce na poziomie krajowym. Dane na temat wypadków przy
pracy oraz warunków pracy są objęte obowiązkiem sprawozdawczym, którego wykonawcą
jest pracodawca. Z kolei obowiązkiem przekazywania danych na temat chorób zawodowych
do Centralnego Rejestru Chorób IMP objęte są placówki orzekające, głównie powiatowe
stacje sanitarno-epidemiologiczne.
Źródłem wiedzy na temat warunków pracy są również dane o innym charakterze, na przykład
pochodzące z badań warunków pracy z wykorzystaniem ocen subiektywnych. Tego rodzaju
badaniem jest między innymi prowadzone corocznie przez Główny Urząd Statystyczny
Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, do którego w roku 2007 dołączony został moduł
obejmujący zakresem wypadki przy pracy i problemy zdrowotne związane z pracą [4].
Zgodnie z wynikami dostarczonymi z tych badań, najczęściej problemy zdrowotne
związane z pracą zgłaszali mieszkańcy województw warmińsko-mazurskiego, lubelskiego
i podlaskiego (ponad 35% osób). Na problemy zdrowotne związane z pracą wskazywał
również więcej niż jeden na trzech badanych z województwa lubuskiego i podkarpackiego
(rys. 9). Najrzadziej problemy zdrowotne związane z pracą raportowali mieszkańcy
województw kujawsko-pomorskiego, pomorskiego, świętokrzyskiego, wielkopolskiego
i śląskiego.
39
warmińsko-mazurskie
lubelskie
podlaskie
lubuskie
podkarpacie
mazowieckie
małopolskie
opolskie
łódzkie
dolnośląskie
zachodniopomorskie
śląskie
wielkopolskie
świętokrzyskie
pomorskie
kujawsko-pomorskie
0
10
20
30
40
50
w%
Rys. 9.
Odsetek osób, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy odczuwały problemy zdrowotne
związane z pracą, według województw (Źródło: Wypadki przy pracy i problemy zdrowotne związane
z pracą, GUS, Warszawa 2008)
Zgodnie z wynikami badań opartymi na ocenach subiektywnych widoczne są więc różnice
między „obiektywną” skalą zapadalności na choroby zawodowe a skalą problemów
zdrowotnych związanych z pracą raportowanych przez pracowników. Różnice te są
szczególnie widoczne w przypadku województw śląskiego i świętokrzyskiego – w których
pomimo najwyższych w Polsce wskaźników zapadalności na choroby zawodowe badani
najrzadziej raportowali występowanie problemów zdrowotnych związanych z pracą. Przyczyn
takiego stanu rzeczy upatrywać można na przykład w sferze kulturowej mieszkańców rejonów
południowych, np. w śląskim etosie pracy, zgodnie z którym oszczędność i religijność
stanowią o wartości człowieka, tak samo jak ciężka praca fizyczna, nie podlegająca
kwestionowaniu bo przypisana do losu człowieka. Inną możliwą przyczyną jest efekt
zdrowego robotnika21, który wyraża się w procesie selekcji, podczas której z ciężkiej pracy
fizycznej rezygnują osoby chore lub o słabym stanie zdrowia, w związku z czym osoby
pracujące są (czują się) zdrowsze od tych, które odeszły z pracy.
W badaniu pytano również respondentów o ich poczucie narażenia na szkodliwe czynniki
środowiska pracy, w tym czynniki psychospołeczne (nadmierne obciążenie ilością pracy,
21
Sobala W. (2008), Efekt zdrowego robotnika – definicja, charakterystyka i metody kontroli, Medycyna Pracy,
59(1): 49–53
40
presja czasu, przemoc, nękanie lub zastraszanie) oraz fizyczne (substancje chemiczne, kurz,
opary, dym, gaz, hałas, drgania, obciążenie mięśniowo-szkieletowe, ryzyko wypadku).
Jak wskazują wyniki badania, największy odsetek pracujących, odczuwających narażenie na
czynniki obciążenia psychospołecznego, pracuje w województwie podlaskim oraz lubuskim
(więcej niż jeden na trzech badanych). Najmniejsza grupa badanych (mniej niż 20%)
potwierdziła tego rodzaju narażenie w województwach małopolskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim oraz podkarpackim (rys. 10).
podlaskie
lubuskie
śląskie
wielkopolskie
mazowieckie
dolnośląskie
zachodniopomorskie
łódzkie
opolskie
świętokrzyskie
lubelskie
podkarpacie
kujawsko-pomorskie
pomorskie
małopolskie
0
10
20
30
40
w%
Rys. 10. Odsetek osób odczuwających narażenie na czynniki psychospołeczne w miejscu
pracy, według województw (Źródło: Wypadki przy pracy i problemy zdrowotne związane z pracą,
GUS, Warszawa 2008)
Odnośnie do czynników fizycznych występujących w środowisku pracy, to wskazywana skala
zagrożeń jest wyższa niż w przypadku czynników psychospołecznych i osiąga najwyższe
wartości w województwach podlaskim, warmińsko-mazurskim, śląskim i lubuskim, gdzie
zagrożenie tego typu czynnikami raportuje ponad połowa badanych. Najmniejszy odsetek
badanych zgłaszających narażenie był rejestrowany w województwie mazowieckim,
podkarpackim i opolskim, dla których jego wartość nie przekroczyła 40% (rys. 11).
41
podlaskie
śląskie
lubuskie
dolnośląskie
wielkopolskie
lubelskie
małopolskie
kujawsko-pomorskie
świętokrzyskie
pomorskie
zachodniopomorskie
łódzkie
opolskie
podkarpacie
mazowieckie
0
10
20
30
40
50
60
70
w%
Rys.11. Odsetek osób odczuwających narażenie na czynniki fizyczne w miejscu pracy, według
województw (Źródło: Wypadki przy pracy i problemy zdrowotne związane z pracą, GUS, Warszawa
2008)
Powyższa analiza rozkładu terytorialnego występowania problemów związanych
z warunkami i bezpieczeństwem pracy wskazuje, że nie można jednoznacznie wskazać
regionów szczególnie narażonych na tego typu problemy. Wprawdzie w stosunku do
niektórych województw, np. śląskiego czy lubuskiego, widoczne jest nakładanie się
problemów związanych z warunkami pracy, wyrażających się między innymi zarówno
w wysokich wskaźnikach osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia oraz wysokim odsetku
osób raportujących narażenie na czynniki fizyczne i psychologiczne, jak i wysokim wskaźniku
wypadków przy pracy (lubuskie) czy chorób zawodowych (śląskie). Pozostałe województwa
nie są jednak wolne od problemów związanych ze złymi warunkami i stanem bezpieczeństwa
pracy. I tak na przykład szczególne ryzyko wypadku przy pracy towarzyszy pracującym
w województwach dolnośląskim, wielkopolskim, czy warmińsko-mazurskim, natomiast ryzyko
choroby zawodowej jest wyższe dla zatrudnionych w województwie podlaskim, czy
świętokrzyskim. Z kolei najwyższy wskaźnik zatrudnionych w warunkach zagrożenia dotyczy
oprócz województwa śląskiego i lubuskiego, również województwa zachodniopomorskiego
oraz opolskiego.
Wobec takiego stanu rzeczy, należy podkreślić, że program wieloletni pn.„Poprawa
bezpieczeństwa i warunków pracy” – etap III, wychodzi naprzeciw problemom związanym
z warunkami i bezpieczeństwem pracy we wszystkich regionach, przygotowując do
wykorzystania rozwiązania o charakterze ogólnopolskim. Jednocześnie warto zauważyć, że
pomimo krajowego zasięgu programu, działania upowszechniające, podejmowane na
42
podstawie jego wyników, powinny być wdrażane w regionach w różnym zakresie, i z różną
intensywnością, odpowiednio do występujących tam problemów związanych z warunkami
i bezpieczeństwem pracy.
43
V. STRUKTURA PROGRAMU
Program wieloletni „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” – etap III wnioskowany jest
przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Funkcję Głównego wykonawcy i Koordynatora
będzie pełnił Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy.
Tematyka Programu będzie realizowana przez podjęcie zadań w zakresie służb państwowych
(część A) oraz projektów w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych (część B).
Wybór tematyki do realizacji w ramach Programu nastąpił na podstawie potrzeb zgłoszonych
przez resorty, urzędy i partnerów społecznych oraz po przeprowadzeniu oceny kart
informacyjnych zadań i projektów oraz tablic zakładanych wskaźników realizacji.
Zadania w zakresie służb państwowych będą realizowane w ramach 4. grup tematycznych,
a projekty w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych w ramach 4. przedsięwzięć.
A) Program realizacji zadań w zakresie służb państwowych
Grupa 1
Ustalanie normatywów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
Grupa 2
Rozwój metod i narzędzi do zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego
w środowisku pracy
Grupa 3
Rozwój systemu badań maszyn i innych urządzeń technicznych, narzędzi oraz
środków ochrony zbiorowej i indywidualnej
Grupa 4
Rozwój systemu edukacji, informacji i promocji w zakresie bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia
Problematyka w zakresie służb państwowych będzie realizowana przez Głównego
Wykonawcę Programu. Przewiduje się współdziałanie, odpowiednio do zakresu tematyki,
z organami administracji rządowej, organami nadzoru i kontroli warunków pracy, w tym
przede wszystkim: Państwową Inspekcją Pracy, Państwową Inspekcją Sanitarną, Państwową
Strażą
Pożarną,
Urzędem
Dozoru
Technicznego,
Wyższym
Urzędem
Górniczym,
Transportowym Dozorem Technicznym, Polskim Komitetem Normalizacyjnym, partnerami
społecznymi oraz przedsiębiorstwami skupionymi w Forum Liderów Bezpiecznej Pracy
(109 przedsiębiorstw).
Na poziomie międzynarodowym głównym partnerem w realizacji zadań w zakresie służb
państwowych będzie Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy – EU-OSHA
(Bilbao), a także Partnership for European Research in Occupational Safety and Health PEROSH (sieć instytutów naukowych zajmujących się bezpieczeństwem i higieną pracy
44
w krajach UE), European Technology Platform on Industrial Safety – ETPIS (stworzona przez
ekspertów reprezentujących przemysł, związki zawodowe, władze, organizacje pozarządowe
i świat nauki), EURopean Occupational Safety and Health NETwork)– EUROSHNET, (sieć
specjalistów z dziedziny bezpieczeństwa i ochrony pracy, skupionych wokół tematyki
normalizacji, badań i certyfikacji).
B) Program realizacji projektów w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych
Przedsięwzięcie I
Rozwój i zachowanie zdolności do pracy
Przedsięwzięcie II
Nowe i narastające czynniki ryzyka związane z nowymi technologiami
i procesami pracy
Przedsięwzięcie III
Inżynieria materiałowa i zaawansowane technologie na rzecz
bezpieczeństwa i higieny pracy
Przedsięwzięcie IV
Kształtowanie kultury bezpieczeństwa
Problematyka z zakresu badań naukowych będzie realizowana przez Głównego Wykonawcę
oraz inne jednostki naukowe w kraju (uczelnie, instytuty badawcze i PAN). Przewiduje się
także współpracę z innymi jednostkami organizacyjnymi (odpowiednimi przedsiębiorstwami
i instytucjami).
VI.
CHARAKTERYSTYKA ZAKRESU TEMATYCZNEGO PROGRAMU
A) Program realizacji zadań w zakresie służb państwowych
Grupa tematyczna 1
USTALANIE NORMATYWÓW W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
Cel i zakres grupy tematycznej
Celem zadań podejmowanych w grupie tematycznej 1. jest rozwój polskiego ustawodawstwa
w zakresie normatywów higienicznych dotyczących czynników szkodliwych i uciążliwych
występujących w środowisku pracy w powiązaniu z polityką Unii Europejskiej w tej dziedzinie.
Podjęte zostaną zadania o następującej tematyce:
45

dostosowanie przepisów krajowych dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
pracownika, związanych z narażeniem na:

szkodliwe czynniki chemiczne – dostosowanie do wymagań zawartych w dyrektywie
2006/15/WE
ustanawiającej
drugi
wykaz
indykatywnych
wartości
narażenia
zawodowego na czynniki chemiczne w celu wykonania postanowień dyrektywy
98/24/WE w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem
związanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy oraz zmieniającej dyrektywy
91/322/EWG i 2000/39/WE,

szkodliwe i uciążliwe czynniki fizyczne: hałas – dostosowanie do wymagań zawartych
w
dyrektywie
2003/10/WE
dotyczącej
minimalnych
wymagań
zdrowia
i bezpieczeństwa związanych z narażeniem pracowników na hałas,

opracowanie dokumentacji dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego na
szkodliwe substancje chemiczne,

opracowanie nowych lub nowelizacja, odpowiednio do nowych wartości dopuszczalnych,
znormalizowanych metod pomiaru stężeń substancji chemicznych oraz natężeń
czynników fizycznych na stanowiskach pracy w celu umożliwienia dokonywania oceny
ryzyka związanego z narażeniem na szkodliwe substancje chemiczne oraz szkodliwe i/lub
uciążliwe czynniki fizyczne w środowisku pracy,

wsparcie
merytoryczne,
techniczne
i
organizacyjne
działalności
normalizacyjnej
w zakresie bezpiecznych warunków pracy oraz kompleksowej ochrony człowieka
w środowisku pracy.
Charakterystyka grupy tematycznej
Ustalanie wartości normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla
zdrowia jest jednym z elementów polityki państwa w obszarze ochrony pracy. Stanowi ono
punkt wyjścia do tworzenia systemu zapobiegania negatywnym dla zdrowia pracownika
skutkom oddziaływania na jego organizm szkodliwych substancji chemicznych oraz
czynników fizycznych. Głównym elementem systemu ustalania takich wartości jest powołana
przez Prezesa Rady Ministrów Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych
Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy (prowadzenie
i sekretariat
w
CIOP-PIB).
Poszerzenie
i
weryfikacja
wykazu
najwyższych
dopuszczalnych wartości stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy stanowią spełnienie wymagań zawartych w konwencji nr 148 MOP,
dotyczącej ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy
spowodowanymi zanieczyszczeniem powietrza, hałasem i wibracją, oraz dyrektywy ramowej
89/391/EWG. Zadania te umożliwią objęcie nadzorem warunków narażenia pracowników na
nowe czynniki środowiskowe i ograniczenie ich szkodliwego działania. Przyczyni się do tego
46
również uściślenie kryteriów oceny środków ochrony indywidualnej dla grup
zawodowych szczególnie narażonych na czynniki szkodliwe.
Tematyka tej grupy to:
−
działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń
i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy,
−
opracowanie nowych metod oznaczania dla 14 szkodliwych substancji chemicznych
występujących w powietrzu środowiska pracy ujętych w polskim wykazie NDS,
−
opracowanie
znowelizowanych
metod
oznaczania
12
szkodliwych
substancji
chemicznych w powietrzu na stanowiskach pracy do oceny narażenia zawodowego,
−
działalność normalizacyjna w zakresie metod badań i kryteriów oceny stosowanych
w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,
−
określenie kryteriów uciążliwości hałasu ultradźwiękowego w zakresie częstotliwości
20–40 kHz,
−
badania łącznego oddziaływania hałasu infradźwiękowego oraz drgań mechanicznych
na zdolności psychofizyczne kierowców pojazdów.
Przewidywane wyniki i ich wykorzystanie
Spełnienie wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy zawartych
w dyrektywach WE wymaga prowadzenia systemowych działań w zakresie poszerzania
istniejącego wykazu aktualnych wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy o nowe czynniki szkodliwe, jak
i nowelizacji dotychczasowych wartości zgodnie z obecnym stanem wiedzy.
Wiele czynników fizycznych tego samego typu, np. hałas (słyszalny, infrai ultradźwiękowy)
czy
drgania
mechaniczne
(ogólne
i
miejscowe)
różniące
się
np. częstotliwością drgań lub sposobem wnikania energii do organizmu człowieka,
rozpatrywano dotychczas oddzielnie. Uzyskanie danych dotyczących jednoczesnego
oddziaływania kilku czynników szkodliwych lub uciążliwych umożliwi opracowanie
kryteriów ich jednoczesnego oddziaływania, co jest zgodne z wymaganiami dyrektyw
2003/10/WE
oraz
2002/44/WE.
Postęp
wiedzy
w
zakresie
badań
oddziaływania
ultradźwięków na człowieka umożliwia obecnie bardziej precyzyjne określenie kryteriów oceny
tego rodzaju hałasu. Przeprowadzone prace dotyczące hałasu ultradźwiękowego w zakresie
jego oddziaływania psychofizycznego dadzą podstawę do określenia kryteriów uciążliwości
tego rodzaju hałasu. Istnieje również konieczność, wynikająca z dyrektyw 89/686/EWG
i 2003/10/WE oraz praktyki, uściślenia kryteriów oceny środków ochrony indywidualnej
dla grup zawodowych narażonych na podstawowe czynniki szkodliwe. W zakresie
hałasu i drgań mechanicznych konieczna jest dalsza okresowa aktualizacja dokumentacji
krajowych najwyższych dopuszczalnych natężeń w celu uzyskania zgodności stopnia ochrony
47
pracowników w Polsce z wynikami badań naukowych i poziomem ochrony wprowadzanym
poprzez rozwiązania europejskie lub międzynarodowe.
W wyniku realizacji zadań służb państwowych w ramach tej grupy laboratoria higieny
środowiska pracy, stacje sanitarno-epidemiologiczne oraz przyzakładowe i niezależne
laboratoria akredytowane uzyskają możliwość dokonywania pomiarów stężeń substancji
chemicznych i natężeń czynników fizycznych według metod, których dotychczas nie było
lub były nieodpowiednie do pomiarów czynnika ryzyka określonego nowymi europejskimi
przepisami w zakresie dopuszczalnych stężeń lub natężeń. Jest to więc działanie niezbędne
do prowadzenia oceny ryzyka zawodowego zgodnej z Kodeksem pracy. Metody
opracowane w ramach tej grupy będą stanowiły podstawę projektów Polskich Norm
z zakresu ochrony powietrza na stanowiskach pracy. Spełnią one wymagania zawarte
w normie PN-EN 482:2012, dotyczącej wymagań w odniesieniu do metod badań substancji
chemicznych w środowisku pracy oraz fizycznych czynników szkodliwych i uciążliwych (hałas
ultradźwiękowy oraz drgania ogólne i miejscowe), m.in. przez opracowanie dodatku
aktualizacyjnego do normy PN Z-01338:2010 z zakresu łącznego oddziaływania hałasu
infradźwiękowego i drgań mechanicznych (nowelizacja normy PN-N-01307) oraz nowych
kryteriów hałasu ultradźwiękowego. Zakres stężeń i natężeń czynników oznaczanych tymi
metodami będzie dostosowany do obowiązujących wartości NDS i NDN.
Działalność normalizacyjna w zakresie metod badań i kryteriów oceny stosowanych
w dziedzinie ochrony człowieka w środowisku pracy będzie realizowana w ramach
5 komitetów technicznych (KT nr 21, 157, 158, 159, 276) powołanych przez Polski
Komitet
Normalizacyjny.
Podstawowym
zadaniem
Ich
ww.
działalność
została
komitetów
krajowych
zlokalizowana
technicznych
w
CIOP-PIB.
jest
współpraca
z odpowiednimi komitetami technicznymi Europejskiej Organizacji Normalizacyjnej (CEN).
Eksperci Instytutu uczestniczą w pracach kilkunastu komitetów technicznych i kilkudziesięciu
grup roboczych CEN i ISO (Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna).
W
ramach
działalności
wymienionych
komitetów
technicznych
zostanie
opracowanych rocznie kilkadziesiąt projektów Polskich Norm, które przejdą następnie
odpowiednią procedurę uzgadniania, ankietyzacji i ustanawiana. Normy te stanowią istotne
narzędzie wspierające działania państwa w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony
zdrowia
człowieka
w
środowisku
pracy,
umożliwiając
jednocześnie
technologiczne
i gospodarcze dostosowanie Polski do poziomu międzynarodowego.
Powiązanie tematyki z celami dokumentów strategicznych
Zadania grupy tematycznej 1. są zgodne z Długookresową Strategią Rozwoju Kraju
– Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, w obszarze strategicznym Konkurencyjność
i innowacyjność gospodarki” w celu strategicznym „Kapitał ludzki” w którym to bardzo istotną
48
przesłanką poprawy jakości życia jest dobry stan zdrowia populacji, a w celu 6: „Rozwój
kapitału ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie „workfare state”, wpisują się
interwencji
w kierunek
systemowych
i
„Opracowanie
działań
i
wdrożenie
wzmacniających
międzysektorowych
kształtowanie
postaw
rozwiązań
prozdrowotnych
zwiększających dostępność do programów zdrowotnych (profilaktycznych, rehabilitacyjnych)
w celu zmniejszenia zachorowalności i umieralności, w szczególności z powodu chorób
cywilizacyjnych” który między innymi dotyczy monitorowania nowych zagrożeń i poprawy
adresowalności programów prozdrowotnych oraz identyfikacji grup ryzyka i określenia
optymalnej wiązki działań profilaktycznych.
Realizacja podjętych zadań będzie miała istotny wpływ na poprawę stanu
bezpieczeństwa i higieny pracy, określonego w Strategii Rozwoju Kraju 2020, obszar II
„Konkurencyjna gospodarka", cel II.4. „Rozwój kapitału ludzkiego", cel szczegółowy II.4.2.
„Poprawa
jakości
kapitału
ludzkiego",
gdzie
podkreślono,
że
choroby
zawodowe
i cywilizacyjne są główną przyczyną przedwczesnego opuszczania rynku pracy i konieczności
korzystania ze środków zabezpieczenia społecznego. Ustalanie wartości dopuszczalnych
stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wpisuje się również w strategię
promowania działań o charakterze prozdrowotnym i profilaktycznym oraz w realizację celu II.6
Bezpieczeństwo
energetyczne
i
środowisko
przedsięwzięcie
II.6.4.
Poprawa
stanu
środowiska, w której ważnym zadaniem jest ograniczenie problemów zdrowotnych
wynikających z zanieczyszczenia środowiska, przede wszystkim przez zmniejszenie uwolnień
substancji niebezpiecznych i skuteczną kontrolę nad substancjami wprowadzanymi do
środowiska (E-PRTR, REACH), a także w realizację strategii Cel II.3. Zwiększenie
innowacyjności gospodarki. Realizacja zadań umożliwi poprawę warunków funkcjonowania
przedsiębiorstw dzięki poprawie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, wpływającej na
zmniejszenie częstości wypadków i zachorowań, a w konsekwencji – na wydłużenie okresu
aktywności zawodowej.
Wyniki grupy tematycznej 1. będą wspierały Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego (SRKL)
w celu szczegółowym 4 strategii „Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu
opieki zdrowotnej”, który odnosi się do szeroko zrozumiałego zdrowia społeczeństwa,
i realizowany będzie przez kierunek interwencji polegający na zmniejszeniu liczby wypadków
w pracy i chorób zawodowych poprzez wzrost poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym
rozwój kultury bezpieczeństwa i realizację programów profilaktycznych ukierunkowanych na
zapobieganie chorobom zawodowym.
Ponadto wyniki badań grupy tematycznej 1 przyczynią się również do realizacji celu
szczegółowego 1 „Wzrost zatrudnienia” ujętego w SRKL, w którym „zwrócono uwagę m.in.
na konieczność zmniejszenia liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie
czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych, w celu poprawy bezpieczeństwa
i warunków pracy. Tematyka grupy 1 wpisuje się także w cele SRKL, ujęte w etapie życia
49
i kariery pn. Aktywność zawodowa, uczenie się dorosłych i rodzicielstwo”, który zwraca uwagę
na konieczność podejmowania zadań z zakresu bezpieczeństwa pracy ukierunkowanych na
„poprawę bezpieczeństwa i warunków pracy w aspekcie ich powiązania z oceną ryzyka
zawodowego, właściwym stosowaniu środków ochrony oraz efektywnością procesów pracy
w wyniku ograniczania ryzyka, chorób zawodowych i wypadków przy pracy”.
Opracowywanie metod pomiarów czynników szkodliwych w celu oceny ryzyka, a następnie
warunków pracy, jak również działalność normalizacyjna w tej dziedzinie stanowią ponadto
konieczne wsparcie państwa w poprawie stanu bezpieczeństwa i warunków pracy przez
spełnienie
wymagań
dyrektyw:
98/24/WE,
2006/25/WE,
2004/40/WE,
2004/37/WE,
2000/14/WE, 2003/10/WE, 2002/44/WE oraz 89/686/EWG.
Grupa tematyczna 2
ROZWÓJ METOD I NARZĘDZI DO ZAPOBIEGANIA I OGRANICZANIA RYZYKA
ZAWODOWEGO W ŚRODOWISKU PRACY
Celem zadań podejmowanych w grupie tematycznej 2. jest dostarczenie pracodawcom
i pracownikom zarządzającym bezpieczeństwem pracy innowacyjnych i skutecznych narzędzi
do identyfikacji zagrożeń zawodowych oraz prawidłowej oceny związanego z nimi ryzyka
zawodowego, jak również rozwiązań organizacyjnych i technicznych do ograniczania
oddziaływania czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych.
Ocena i ograniczanie ryzyka zawodowego jest podstawowym ustawowym obowiązkiem
każdego pracodawcy zgodnie z postanowieniami dyrektywy ramowej 89/391/EWG w sprawie
wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu
pracy, a także z wymaganiami Kodeksu pracy oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Podjęte zostaną w grupie 2. zadania w następujących zakresach:

opracowanie metod do oceny narażenia zawodowego na czynniki fizyczne, chemiczne
i pyłowe,

opracowanie zasad doboru środków prewencji w celu ograniczenia wypadków oraz
oddziaływania czynników szkodliwych i uciążliwych na pracowników i związanych
z tym chorób zawodowych,

zastosowanie narzędzi rzeczywistości wirtualnej i modeli matematycznych do
określenia rozwiązań minimalizujących liczbę i ciężkość wypadków przy pracy,
50

doskonalenie narzędzi oraz systemów informatycznych wspomagających ocenę
i ograniczanie ryzyka zawodowego,

opracowanie
narzędzi
umożliwiających
spełnienie
obowiązku
uwzględniania
niebezpiecznych substancji chemicznych w procedurach przeciwdziałania poważnym
awariom przemysłowym,

wspieranie pracodawców w implementacji wymagań nowych dyrektyw w obszarze
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pomimo
ciągłego
doskonalenia
środków
prewencji,
występowanie
czynników
wibroakustycznych, pól i promieniowania elektromagnetycznego, czynników chemicznych,
biologicznych i pyłów stanowi zagrożenie dla ok. 10% pracowników polskich przedsiębiorstw
zatrudniających powyżej 9 osób. Szkodliwe działanie tych czynników prowadzi do utraty
zdrowia narażonych osób, wypadków przy pracy oraz może utrudniać wykonywanie
czynności zawodowych. Z tego względu konieczne jest systematyczne kontynuowanie działań
mających na celu ograniczanie ryzyka związanego z narażeniem na wymienione czynniki,
zgodnie z wymaganiami przepisów prawnych i norm.
Zapobieganie
skutkom
narażenia
pracowników
na
oddziaływanie
pól
elektromagnetycznych staje się coraz istotniejsze w związku z systematycznym rozwojem
zaawansowanych technologii telekomunikacyjnych i informatycznych. Zadania planowane
w grupie tematycznej 2., dotyczące analizy zagrożeń elektromagnetycznych dla
pracowników wspomaganych pasywnymi lub aktywnymi implantami i urządzeniami
monitorującymi możliwość wystąpienia u nich stanu zagrożenia życia lub zdrowia, a także
zadanie związane z rozwojem działalności Centrum Badań i Promocji Bezpieczeństwa
Elektromagnetycznego Pracujących i Ludności (EM-Centrum), będą wspomagały wdrażanie
nowej dyrektywy dotyczącej pól elektromagnetycznych, jak również wynikające z niej
działania profilaktyczne.
Ze względu na powszechność występowania w środowisku pracy i szkodliwe
oddziaływanie na zdrowie pracowników bardzo ważnym problemem pozostają czynniki
chemiczne, biologiczne i pyły. Wdrażanie do praktyki wymagań dyrektywy 98/24/WE
dotyczącej zapobiegania działaniu czynników chemicznych i pyłów oraz dyrektywy
2000/54/WE dotyczącej ochrony pracowników przed czynnikami biologicznymi będzie
wspomagane wynikami z pakietu zadań, których celem jest ocena narażenia na substancje
szkodliwe i niebezpieczne, w tym również zawierające nanocząstki, które coraz
powszechniej występują w różnych działach krajowej gospodarki.
51
Najpowszechniej występującym czynnikiem szkodliwym w środowisku pracy, według
danych GUS, jest hałas. Dlatego istotne znaczenie dla ochrony zdrowia pracowników będą
miały zadania ukierunkowane na monitorowanie i ograniczanie szkodliwego działania tego
czynnika. W warunkach zagrożenia hałasem w 2011 r. pracowało 199,5 tys. osób. Trwały
obustronny ubytek słuchu spowodowany hałasem w pracy nadal jest jedną z najczęściej
występujących chorób zawodowych (290 nowych przypadków w 2011 r.). Ograniczeniu
narażenia na hałas będą służyły m.in. planowane do opracowania systemy zdalnego
monitoringu parametrów wibroakustycznych środowiska pracy oraz metoda samodzielnego
sprawdzania skuteczności wkładek przeciwhałasowych.
Znaczącym problemem w państwach UE, w tym również w Polsce, są dolegliwości
mięśniowo-szkieletowe związane z pracą. Przeprowadzone w 2010 r. przez Europejską
Fundację na rzecz Poprawy Warunków Pracy i Życia badania warunków pracy wykazały, że
ok. 25% pracowników skarży się na bóle pleców i bóle mięśniowe. Z tego względu
podejmowanie zadań ukierunkowanych na doskonalenie i opracowywanie nowych środków
prewencji w celu ograniczenia obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego jest bardzo
istotne, a ich praktyczne zastosowanie będzie skutkowało zmniejszeniem absencji oraz
liczby pracowników przechodzących, w stosunkowo młodym wieku, na renty w związku
z chorobami układu mięśniowo-szkieletowego. Wyniki planowanych zadań przyczynią się
bowiem do bardziej skutecznego wdrażania postanowień dyrektywy 90/269/EWG dotyczącej
ochrony
zdrowia
podczas
ręcznego
przemieszczania
ciężarów.
Dobór
urządzeń
zmniejszających obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego kończyn dolnych podczas
przenoszenia ładunków oraz przykłady dobrych praktyk w tym zakresie, a także procedura
oceny
zmęczenia
mięśniowego
z
zastosowaniem
analizy
falkowej
sygnału
EMG
zarejestrowanego w warunkach dynamicznych przyczynią się do poprawy warunków pracy
pracowników wykonujących ręczne prace transportowe oraz zatrudnionych na stanowiskach
pracy monotypowej.
Ogólna liczba wypadków w Polsce (w porównaniu z innymi państwami UE) jest nadal
duża. Dane te uzasadniają potrzebę realizacji zadań dotyczących zapobiegania wypadkom,
zwłaszcza w sektorach o najwyższych wskaźnikach wypadkowości, w tym zagrożeń pożarami
i wybuchami materiałów chemicznych w procesie ich produkcji i magazynowania. Oceny
wymagają także zagrożenia związane z nowymi procesami technologicznymi, takimi jak
produkcja energii elektrycznej wytwarzanej w alternatywnych źródłach energii wiatrowej czy
energii słonecznej. Opracowanie i wdrożenie zasad bezpieczeństwa, w tym doboru
środków prewencji podczas wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych przy
instalowaniu, użytkowaniu i obsłudze tych urządzeń, przyczyni się do zmniejszenia liczby
wypadków.
52
W istotny sposób na bezpieczeństwo i wydajność pracy wpływa oświetlenie miejsc
i stanowisk pracy, a we wszystkich budynkach użyteczności publicznej – również odpowiednie
oświetlenie dróg ewakuacyjnych. Duże znaczenie w zapobieganiu wypadkom ma także
zapobieganie olśnieniu, zwłaszcza na zewnętrznych stanowiskach pracy, gdzie w warunkach
olśnienia pracuje ok. 4% ogółu zatrudnionych. Brak odpowiedniej wiedzy i metod badawczych
dotyczących oceny olśnienia przykrego na stanowiskach pracy skutkuje lekceważeniem
możliwych zagrożeń zdrowia i życia. W związku z tym wdrożenie metody badania olśnienia
przykrego powinno przyczynić się do zmniejszenia zagrożenia wypadkowego związanego
z tym
czynnikiem.
Natomiast
opracowanie
metody
badania
oraz
modelu
zautomatyzowanego urządzenia pomiarowego do pomiaru oświetlenia ewakuacyjnego
umożliwi
wykonywanie
pomiarów
bardzo
małych
poziomów
natężenia
oświetlenia
ewakuacyjnego ze zminimalizowanym błędem pomiaru wynikającym z korekcji przestrzennej
ogniwa. Zastosowanie tego urządzenia umożliwi poprawną ocenę oświetlenia dróg ewakuacji
na zgodność z wymaganiami normatywnymi i zapewni wyższy poziom bezpieczeństwa.
procedur
Opracowanie
badań
i
stanowiska
badawczego
do
oceny
bezpieczeństwa fotobiologicznego lamp i systemów lampowych umożliwi wykonywanie
badań źródeł promieniowania w celu określenia ich bezpieczeństwa fotobiologicznego,
zgodnie z kryteriami określonymi w normie PN-EN 62471:2010. Zastosowanie opracowanych
procedur w praktyce wpłynie na świadomy wybór przez pracodawców odpowiednich
promienników, niezagrażających zdrowiu zatrudnionych. Stosownie do określonej grupy
ryzyka fotobiologicznego podejmowane będą właściwe działania prewencyjne.
Tworzenie uzasadnionych merytorycznie i czytelnych wymagań przepisów prawnych
w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy stanowi podstawę zapewnienia prawidłowych
warunków pracy w przedsiębiorstwach. Ze względu na poważne trudności, z jakimi spotykają
się pracodawcy szczególnie z mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, konieczne jest
podejmowanie zadań, których produkty są dedykowane tej licznej i rozproszonej grupie
zakładów.
−
identyfikacja substancji mogących powstać w trakcie poważnej awarii przemysłowej
z udziałem wybranych środków ochrony roślin oraz określenie warunków pożarowych
i wybuchowych ich tworzenia,
−
opracowanie
materiałów
wspomagających
stosowanie
procedur
systemu
przeciwdziałania poważnym awariom zgodnych z Dyrektywą Seveso III,
−
badanie właściwości wybuchowych pyłów nanometali,
−
opracowanie metodyki oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na
nanoobiekty,
−
opracowanie metodyki generowania nanoobiektów o stabilnych stężeniach,
53
−
metodyki
opracowanie
badania
pylistości
nanomateriałów
przy
użycia
bębna
obrotowego (Rotating Drum, RD),
−
badanie wpływu nanocząstek metali na aktywność membran biomimetycznych,
−
opracowanie metody badania oraz wykonanie modelu zautomatyzowanego urządzenia
do pomiaru natężenia oświetlenia ewakuacyjnego,
−
opracowanie metody badań i oceny zagrożeń olśnieniem przykrym na zewnętrznych
stanowiskach pracy,
−
opracowanie stanowiska i procedur badania elektrycznych źródeł promieniowania
optycznego
dla
potrzeb
oceny
zagrożenia
fotobiologicznego
promieniowaniem
optycznym,
−
opracowanie zasad doboru środków prewencji w celu ograniczania zagrożeń przy
użytkowaniu urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej,
−
ograniczanie uciążliwości hałasu powodowanego przez dźwiękowe sygnalizatory
uprzywilejowania w kontekście bezpieczeństwa ruchu drogowego,
−
określenie zagrożenia hałasem pracowników zatrudnionych przy wydobyciu gazu
łupkowego,
−
mobilny tester do samodzielnego sprawdzania skuteczności ochronnej wkładek
przeciwhałasowych,
−
system zdalnego monitoringu parametrów wibroakustycznych środowiska pracy
z wykorzystaniem źródeł energii odnawialnej do zasilania energooszczędnych układów
pomiarowych,
−
badania i modelowanie procesów ewakuacji ludzi z budynków przy pomocy opisu
matematycznego i narzędzi rzeczywistości wirtualnej,
−
weryfikacja i rozbudowa internetowej bazy ChemPył o nowe materiały i narzędzia
wspomagające ocenę i profilaktykę narażenia na substancje chemiczne w środowisku
pracy w mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach,
−
aktualizacja istniejących oraz opracowanie nowych wieloplatformowych, webowych
systemów oprogramowania wspomagających zarządzanie bezpieczeństwem i higieną
pracy w przedsiębiorstwach,
−
opracowanie, na podstawie numerycznych rekonstrukcji wypadków, wytycznych
dotyczących bezpieczeństwa operatorów wózków jezdniowych,
−
ocena narażenia pracowników obsługi naziemnej i powietrznej ruchu lotniczego na
szkodliwe czynniki biologiczne pochodzące z instalacji wentylacyjnych,
−
wieloczynnikowa analiza warunków pracy na stanowiskach pracy sterowania ruchem
kolejowym w aspekcie możliwości realizacji podstawowych funkcji pracy,
−
opracowanie internetowej bazy wiedzy BioInfo (SCBInfo) wspomagającej prowadzenie
oceny narażenia zawodowego na szkodliwe czynniki biologiczne,
54
−
metody
opracowanie
oceny
obciążenia
cieplnego
organizmu
w
warunkach
niejednorodnego środowiska gorącego,
−
badanie zdolności do pracy młodych pracowników w aspekcie wymagań pracy i stylu
życia na przykładzie budownictwa,
−
zastosowanie transformaty falkowej do oceny zmęczenia mięśniowego w trakcie pracy
monotypowej,
−
ergonomia
na
stanowiskach
pracy
wykorzystujących
nowoczesne
urządzenia
informatyczne i komunikacyjne z wyświetlaczem,
−
ograniczenie obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego kończyn dolnych podczas
przemieszczania ładunków,
−
uwarunkowania reintegracji zawodowej po nabyciu niepełnosprawności ruchowej,
−
uwarunkowania efektywnego radzenia sobie w pracy pełnosprawnych i niepełnosprawnych
młodych matek,
−
badania
i
ocena
środowiskowych
oddziaływań
elektromagnetycznych
nowych
technologii w transporcie i energetyce,
−
działalność Centrum Badań i Promocji Bezpieczeństwa Elektromagnetycznego
Pracujących i Ludności (EM-Centrum) w kontekście rozwoju technologii związanych
z emisją pól elektromagnetycznych, metod jej badania oraz implementacji wymagań
nowej dyrektywy dotyczącej tych zagrożeń w środowisku pracy,
−
opracowanie metody i aparatury do oceny zagrożeń elektrostatycznych powodowanych
przez wyładowania z naelektryzowanego ciała pracownika,
−
profilaktyka kontaktowych chorób skóry i urazów rąk w zakładach przemysłu
meblowego,
−
opracowanie narzędzia wspomagającego pracodawców w ustaleniu zgodności działania
z wymaganiami przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w mikro i małych
przedsiębiorstwach produkcji mebli i wyrobów z drewna.
W wyniku realizacji zadań w grupie tematycznej 2. zostaną opracowane m.in.:

zalecenia i dobre praktyki dla pracodawców i służb bezpieczeństwa i higieny pracy
w zakresie identyfikacji i oceny narażenia oraz ryzyka zawodowego,

narzędzia
do
ograniczania
lub
eliminowania
zagrożeń
i
ryzyka
zawodowego
powodowanego przez czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne w środowisku pracy,

wytyczne umożliwiające – w odniesieniu do wybranych środków ochrony roślin –
spełnienie obowiązku uwzględniania w procedurach przeciwdziałania poważnym awariom
przemysłowym, substancji mogących powstać w trakcie tych zdarzeń,
55

narzędzie do identyfikacji wymagań przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oceny
ich praktycznej realizacji w mikroprzedsiębiorstwach i małych przedsiębiorstwach,

metody do badania czynników szkodliwych i uciążliwych w miejscu pracy, m.in. metoda
badania olśnienia przykrego i oświetlenia ewakuacyjnego,

materiały informacyjne dotyczące oceny zagrożeń i działań prewencyjnych, m.in.
związanych z użytkowaniem urządzeń do pozyskiwania energii wiatrowej i słonecznej oraz
w budownictwie,

model matematyczny do badania procesów ewakuacji ludzi z budynków w sytuacjach
awaryjnych,

materiały wspomagające stosowanie procedur i elementów systemu przeciwdziałania
poważnym awariom zgodnych z Dyrektywą Seveso III,

program do obliczeń obciążenia cieplnego organizmu w warunkach zmiennego
środowiska gorącego,

prototyp urządzenia do pomiaru natężenia pola elektrostatycznego na stanowiskach pracy

zaktualizowane i rozszerzone o nowe funkcjonalności oprogramowanie komputerowe
STER wspomagające zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy,

zestaw nowoczesnych aplikacji webowych wspomagających w pełnym zakresie
funkcjonalnym zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy,

internetowe bazy wiedzy wspomagające ocenę i ograniczanie ryzyka zawodowego
związanego
z
występowaniem
w
środowisku
pracy niebezpiecznych
substancji
chemicznych i szkodliwych czynników biologicznych.
Uzyskane produkty (m.in. w formie metod oceny zagrożeń zawodowych, procedur, list
kontrolnych, wytycznych, zaleceń) będą pomocne przy kompleksowej ocenie i ograniczaniu
ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi
czynnikami występującymi na stanowiskach pracy.
Nowo opracowane metody identyfikacji i badania czynników szkodliwych
i niebezpiecznych na stanowiskach pracy będą stanowiły podstawę do opracowania
procedur badawczych w celu pomiaru parametrów środowiska pracy. Wdrożenie tych
procedur
przez
laboratoria
umożliwi
akredytowane
prawidłową
ocenę
zagrożeń
występujących na stanowiskach pracy, stanowiącą dla pracodawców punkt wyjścia do
podjęcia właściwych działań ograniczających lub eliminujących ryzyko zawodowe.
Poradniki i materiały szkoleniowe z wytycznymi do oceny narażenia na czynniki
fizyczne,
chemiczne
i
biologiczne
wraz
z
zaleceniami
profilaktyki
technicznej
i organizacyjnej ułatwią pracodawcom wypełnienie obowiązków wynikających z wymagań
przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Istotne znaczenie będą tu miały
materiały informacyjne i poradniki przeznaczone dla mikroprzedsiębiorstw i małych
przedsiębiorstw.
56
Opracowane
internetowe
bazy
wiedzy
na
temat
czynników
chemicznych
i biologicznych oraz metoda oceny ryzyka związanego z zawodowym narażeniem na
nanoobiekty będą wspierały pracodawców i specjalistów zarządzających bezpieczeństwem
i higieną pracy w realizacji zadań dotyczących oceny i ograniczania ryzyka zawodowego
wynikającego z narażenia na wymienione czynniki.
Wyniki zadań grupy tematycznej 2. dotyczących identyfikacji zagrożeń związanych
z nowymi technologiami, opracowania narzędzi do oceny i ograniczania ryzyka zawodowego
dla pracujących w narażeniu na czynniki szkodliwe dla zdrowia przyczynią się do realizacji
celów Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju – Polska 2030, Strategii Rozwoju Kraju 2020,
Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego, Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki
Dynamiczna Polska 2020, Programu Ramowego „Horyzont 2010". Są one zgodne z celami
Strategicznego Programu Badawczego Platformy Technologicznej „Bezpieczeństwo Pracy
w Przemyśle” (PPT BPP) oraz priorytetami europejskich dokumentów w obszarze
bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. Przede wszystkim będą wspomagały:
 Długookresową Strategię Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności,
cel 6: „Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie „workfare
state”, kierunek interwencji „Opracowanie i wdrożenie międzysektorowych rozwiązań
systemowych
i
działań
zwiększających
wzmacniających
dostępność
do
kształtowanie
programów
postaw
zdrowotnych
prozdrowotnych
(profilaktycznych,
rehabilitacyjnych) w celu zmniejszenia zachorowalności i umieralności”, przede
wszystkim zadania szczegółowe tego kierunku dotyczące monitorowania nowych
zagrożeń i poprawy adresowalności programów prozdrowotnych, identyfikacji grup
ryzyka i określenie optymalnej wiązki działań profilaktycznych, a także realizacji działań
profilaktycznych.
 Strategię Rozwoju Kraju 2020: obszar II „Konkurencyjna gospodarka", cel II.4. „Rozwój
kapitału ludzkiego", kierunek interwencji publicznej II.4.2. „Poprawa jakości kapitału
ludzkiego", gdzie celem jest promowanie i wspieranie działań o charakterze
prozdrowotnym
i
profilaktycznym
w
odniesieniu
do
chorób
zawodowych
i cywilizacyjnych stanowiących główne przyczyny przedwczesnego opuszczania rynku
pracy i korzystania ze środków zabezpieczenia społecznego.
 Strategię Rozwoju Kapitału Ludzkiego (SRKL), cel szczegółowy 1 „Wzrost zatrudnienia”,
który będzie realizowany m.in. poprzez zmniejszenie liczby osób zatrudnionych
w warunkach
narażenia
na
działanie
czynników
niebezpiecznych,
szkodliwych
i uciążliwych oraz cel szczegółowy 4 „Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności
systemu opieki zdrowotnej” – poprzez zmniejszenie liczby wypadków i chorób
57
zawodowych w wyniku wzrostu poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwoju
kultury bezpieczeństwa i realizację programów profilaktycznych ukierunkowanych na
zapobieganie chorobom zawodowym.
 Strategię Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Dynamiczna Polska 2020, cel 2
„Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy”, w którym
wg Narodowego Programu Foresight Polska 2020 oraz Foresightu Technologicznego
Przemysłu InSight 2030 w ramach pól badawczych podano nanotechnologie.
 Program „Solidarność Pokoleń. Działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób
w wieku 50+”, cel 5. „Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych”.
Wyniki zadań zaplanowanych do realizacji w ramach grupy tematycznej 2. będą również
wspierały pracodawców krajowych przedsiębiorstw przy wdrażaniu do praktyki wymagań
dyrektyw: 98/24/WE, 2004/37/WE, 2000/54/WE, 2003/10/WE, 90/269/EWG, 2004/40/WE,
2009/104/WE oraz Seveso III.
Grupa tematyczna 3
ROZWÓJ SYSTEMU BADAŃ MASZYN I INNYCH URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH,
NARZĘDZI ORAZ ŚRODKÓW OCHRONY ZBIOROWEJ I INDYWIDUALNEJ
Celem zadań grupy tematycznej 3. jest spełnienie wymagań niezbędnych do utrzymania
i doskonalenia kompetencji Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu
Badawczego jako jednostki notyfikowanej, a także wymagań dotyczących badań i oceny
maszyn i innych urządzeń technicznych, narzędzi oraz środków ochrony indywidualnej
i zbiorowej, wynikających z postanowień dyrektyw UE oraz nowych norm zharmonizowanych.
Podjęte zostaną zadania w następujących zakresach:

utrzymanie statusu jednostki notyfikowanej do prowadzenia oceny zgodności środków
ochrony indywidualnej, maszyn oraz urządzeń emitujących hałas do środowiska,

utrzymanie i rozwój kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących Instytutu
oraz jednostki certyfikującej wyroby,

rozwój bazy laboratoryjnej oraz doskonalenie metod i procedur do prowadzenia badań
i oceny maszyn, narzędzi oraz środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,

dostarczenie wiedzy i narzędzi wspierających pracodawców w zapewnieniu warunków
bezpiecznego stosowania środków ochrony indywidualnej w środowisku pracy.
58
Prace ujęte w ramach zadań dotyczących utrzymania statusu jednostki notyfikowanej
będą ukierunkowane zarówno na doskonalenie kompetencji w zakresie oceny zgodności
wyrobów, jak i na spełnienie obowiązków określonych w decyzji Parlamentu
Europejskiego
i
Rady nr
768/2008/WE.
Między
innymi
zostanie
zaktualizowana
dokumentacja systemu jakości jednostki certyfikującej, w tym procedury oceny zgodności WE
wyrobów. Prowadzone będą prace związane z nowelizacją dyrektywy dotyczącej środków
ochrony indywidualnej. Będzie również realizowane aktywne uczestnictwo w pracach
europejskich sieci jednostek notyfikowanych.
W celu utrzymania i rozwoju kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących, laboratoria
będą nie tylko uczestniczyły w porównaniach międzylaboratoryjnych, lecz także je
organizowały. Dlatego planowane jest rozszerzenie kompetencji technicznych laboratoriów
Instytutu o akredytację jednostki organizującej badania biegłości.
Ze względu na wdrożenie nowej dyrektywy maszynowej 2006/42/WE i ujętych
w niej nowych wymagań bezpieczeństwa oraz z uwagi na rozwój technologiczny,
utrzymanie kompetencji w zakresie badań i oceny zgodności maszyn wymaga opracowania
nowych narzędzi badawczych wykorzystujących zaawansowane techniki informatyczne
i telekomunikacyjne. W związku z tym zostaną opracowane: metoda komputerowego
wspierania prowadzenia walidacji poziomu zapewnienia bezpieczeństwa przez systemy
sterowania maszynami oraz metodyka badań i oceny typu wyposażenia ochronnego
wykorzystującego technikę RFiD do realizacji funkcji bezpieczeństwa.
Rozwój technologii stwarza podstawę do nowych rozwiązań wyrobów, w tym środków
ochrony indywidualnej
i
zbiorowej
z wykorzystaniem
zaawansowanych materiałów.
Przeprowadzenie badań i oceny tych środków ochrony wymaga stworzenia odpowiedniej
bazy laboratoryjnej. W związku z tym zostaną opracowane stanowiska i procedury do
badań: systemów kotwiczących sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości
przeznaczonych do stosowania przez kilku użytkowników, tłumienia hałasu indywidualnych
środków ochrony słuchu w zakresie częstotliwości powyżej 8 kHz, oceny izolacyjności cieplnej
oraz oporu pary wodnej odzieży z wykorzystaniem manekina termicznego, okularów
korekcyjnych o właściwościach ochronnych, oceny penetracji cząstek aerozolu z ciekłą fazą
rozproszenia dla filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego, pracy oddychania oraz
przestrzeni martwej sprzętu ochrony układu oddechowego, odporności na przenikanie
ciekłych substancji chemicznych przez materiały odzieży, rękawic i obuwia ochronnego,
przestrzennych parametrów konstrukcyjnych hełmów ochronnych, barierowych materiałów
chroniących przed cytostatykami oraz zaawansowanych technologicznie materiałów i ustrojów
do ochrony przed drganiami mechanicznymi.
59
Mimo że coraz powszechniejsze są przypadki jednoczesnego stosowania różnych rodzajów
środków ochrony indywidualnej, nie ma określonych wymagań i metod oceny skuteczności
tych ochron przy jednoczesnym ich stosowaniu. W ramach zadań grupy zostaną
opracowane metody badania dla doboru do jednoczesnego stosowania ochronników
słuchu i środków ochrony oczu, twarzy, układu oddechowego oraz odzieży ochronnej
i hełmów ochronnych.
W związku z nowelizacją norm dotyczących wyposażenia elektroizolacyjnego oraz
drabin zostaną opracowane nowe procedury i stanowiska umożliwiające badania:
chodników, płacht, hełmów, rękawów i lin elektroizolacyjnych, a także podestów drabin
stojących, wyciągania stopek, poręczy kolanowych i bocznych, maksymalnego wysunięcia
i skręcania drabin.
Istotnym uzupełnieniem umożliwiającym implementację uzyskanych wyników będzie
opracowanie i upowszechnienie poradników, zaleceń, broszur i wytycznych oraz baz
danych dotyczących między innymi: zagrożenia zawodowego cytostatykami, nowych metod
badań sprzętu ochrony układu oddechowego, projektowania hełmów ochronnych, konstrukcji
okularów korekcyjnych o właściwościach ochronnych, zasad projektowania systemów
kotwiczących sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, izolacyjności cieplnej
zestawów odzieży oraz łącznego stosowania wybranych środków ochrony indywidualnej.
− zapewnienie integracji z sieciami europejskimi w zakresie bezpieczeństwa i ochrony
pracy w celu spełnienia zobowiązań wynikających z uczestnictwa w systemie oceny
zgodności wyrobów,
− wykorzystanie zaawansowanych technologicznie materiałów i ustrojów do ochrony przed
drganiami mechanicznymi na stanowiskach pracy,
− baza danych o tłumieniu hałasu przez indywidualne ochrony słuchu w zakresie
częstotliwości słyszalnych powyżej 8 kHz,
− badanie skuteczności ochrony słuchu przy jednoczesnym stosowaniu ochronników
słuchu i innych środków ochrony indywidualnej,
− badania drabin zgodnie z nowymi wymaganiami bezpieczeństwa wg normatywów UE,
− opracowanie
metod
komputerowego
wspierania
prowadzenia
walidacji
poziomu
zapewnienia bezpieczeństwa przez systemy sterowania maszynami,
− opracowanie metodyki badań i oceny zgodności oraz dostosowanie stanowisk
badawczych do badań wybranych rodzajów wyposażenia do prac przy napięciu zgodnie
z aktualnymi wymaganiami,
60
− opracowanie
zasad
użytkowania
wykorzystania
maszyn
oraz
oceny
techniki
RFID
zgodności
tych
w
obszarze
rozwiązań
bezpieczeństwa
z
wymaganiami
zasadniczymi,
− dostosowanie metody badania penetracji aerozoli ciekłych w filtrującym sprzęcie ochrony
układu oddechowego z uwzględnieniem nowych wymagań norm międzynarodowych,
− metody wyznaczania pracy oddychania i przestrzeni martwej sprzętu ochrony układu
oddechowego z wykorzystaniem sztucznych płuc i modeli głowy odzwierciedlających
wymiary twarzy ludzi różnych ras,
− metoda badania penetracji filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego wobec
aerozoli stałych z uwzględnieniem nowych wymagań norm międzynarodowych,
− opracowanie wytycznych dla użytkowników oraz wymagań i metod badań hełmów
ochronnych
równocześnie
stosowanych
z
innymi
rodzajami
środków
ochrony
indywidualnej,
− opracowanie
wytycznych konstrukcyjnych,
wymagań i metod badań systemów
kotwiczących sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości przeznaczonych do
stosowania przez kilku użytkowników,
− opracowanie stanowisk i metod badań przestrzennych parametrów konstrukcyjnych
hełmów
dla
potrzeb
oceny
ich
właściwości
ochronnych
oraz
projektowania
z uwzględnieniem indywidualnych cech użytkowników,
− opracowanie metodyki badań i oceny ergonomicznej nowych konstrukcji odzieży
ochronnej, uwzględniającej jej funkcje i przewidywane warunki użytkowania,
− ocena izolacyjności cieplnej odzieży stosowanej w środowisku gorącym za pomocą
manekina termicznego z funkcją pocenia,
− ocena właściwości barierowych materiałów przeznaczonych na odzież i rękawice
chroniące przed cytostatykami aplikowanymi w formie roztworów,
− opracowanie kryteriów oceny okularów korekcyjnych o właściwościach ochronnych do
wykorzystania przez ich producentów,
− dostosowanie
metody
badania
odporności
na
przenikanie
ciekłych
substancji
chemicznych przez materiały odzieży, rękawic i obuwia ochronnego z uwzględnieniem
wymagań znowelizowanej normy europejskiej,
− opracowanie wytycznych doboru obuwia ochronnego stosowanego przez pracowników
starszych w celu ograniczania ryzyka upadku w wyniku poślizgnięcia,
− rozwój kompetencji jednostki notyfikowanej w zakresie oceny zgodności wyrobów
z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz wsparcie
w procesie nowelizacji dyrektywy 89/686/EWG,
− rozwój i utrzymanie kompetencji CIOP-PIB jako akredytowanej jednostki certyfikującej
wyroby,
61
− organizowanie badań biegłości w zakresie oceny parametrów środowiska pracy oraz
badań środków ochrony indywidualnej,
− doskonalenie kompetencji technicznych i organizacyjnych akredytowanych laboratoriów
badawczych i wzorcujących,
− uczestnictwo laboratoriów badawczych w programach porównań międzylaboratoryjnych
w zakresie badań parametrów środowiska pracy, środków ochrony indywidualnej oraz
maszyn,
− nadzór
metrologiczny
nad
wyposażeniem
pomiarowym
stosowanym
do
badań
związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz ochroną środowiska.
Wynikiem realizacji zadań będą m.in.:

utrzymanie akredytacji dla Instytutu jako: jednostki certyfikującej, laboratorium
badawczego, laboratorium wzorcującego oraz organizatora badań biegłości,

zaktualizowane procedury oceny zgodności WE środków ochrony indywidualnej,

stanowiska do badań środków ochrony indywidualnej oraz maszyn i innych urządzeń
technicznych,
spełniające
wymagania
zawarte
w
znowelizowanych
normach
europejskich zharmonizowanych z dyrektywami 89/686/EWG i 2006/42/WE,

procedury umożliwiające prowadzenie badań maszyn i innych urządzeń technicznych,
narzędzi oraz środków ochrony indywidualnej i zbiorowej na zgodność z zasadniczymi
wymaganiami dyrektyw 89/686/EWG i 2006/42/WE,

nowe metody badań, nieujęte w normach zharmonizowanych z dyrektywami nowego
podejścia, ukierunkowane na ocenę środków ochrony indywidualnej i zbiorowej
w przewidywanych warunkach ich użytkowania,

informatory, wytyczne i zalecenia dla projektantów, producentów i użytkowników
środków ochrony indywidualnej.
Uzyskane certyfikaty akredytacji oraz zaktualizowane procedury oceny zgodności będą
stanowiły podstawę spełnienia wymagań niezbędnych do utrzymania przez Instytut statusu
jednostki notyfikowanej przez KE w obszarach trzech dyrektyw, dotyczących: środków
ochrony indywidualnej, maszyn oraz emisji hałasu do środowiska przez urządzenia.
Notyfikacja ta umożliwi wydawanie rocznie kilkuset certyfikatów oceny typu WE dla wyrobów
z wymienionych obszarów.
Opracowane metody i procedury badawcze zostaną wdrożone łącznie ze stanowiskami
badawczymi do zakresu akredytacji laboratoriów badawczych Instytutu. Tym samym zostanie
rozszerzony krajowy system oceny zgodności. Rozszerzenie to umożliwi wykonywanie
w Instytucie badań i oceny nie tylko nowych parametrów wyrobów stosowanych w procesach
pracy, lecz także nowych rozwiązań tych wyrobów. Działania te przyczynią się do:
62

wzrostu konkurencyjności polskich producentów, w szczególności na rynku środków
ochrony indywidualnej, w związku z możliwością przeprowadzania badań w kraju,

umożliwienia krajowym producentom szybszego wprowadzania swoich wyrobów na
rynek europejski,

poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy osób stosujących środki ochrony
indywidualnej.
Nowe możliwości laboratoriów badawczych Instytutu zostaną także wykorzystane przez
organy nadzoru rynku, a tym samym nastąpi skuteczniejsze eliminowanie z rynku
wyrobów, które nie spełniają wymagań zasadniczych dotyczących bezpieczeństwa oraz
ochrony zdrowia.
Poprawa stanu bezpieczeństwa i warunków pracy nastąpi w wyniku poszerzenia
asortymentu środków ochrony indywidualnej. Będzie ono konsekwencją wykorzystania
przez projektantów i producentów wskazówek i wytycznych dotyczących konstrukcji,
parametrów oraz metod badań środków ochrony indywidualnej. Służyć temu będą
opracowane i upowszechnione broszury informacyjne oraz serwisy na stronie internetowej
Instytutu.
Zadania realizowane w ramach grupy tematycznej 3. są zgodne z:

celem strategicznym nr 4 „Wzrost wydajności i konkurencyjności gospodarki”
Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030,

celami obszarów strategicznych Strategii Rozwoju Kraju 2020 w zakresie:

wzmocnienia
warunków
sprzyjających
realizacji
indywidualnych
potrzeb
i aktywności obywatela – cel I.3.3. „Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela”,

wzmocnienia stabilności makroekonomicznej – cel II.1.4. „Rozwój eksportu
towarów i usług”,

wzrostu wydajności gospodarki – cel II.2.2. „Wzrost udziału przemysłów i usług
średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie”,

zwiększenia innowacyjności gospodarki – cel II.3.4. „Zwiększenie wykorzystania
rozwiązań innowacyjnych”,

promowania i wspierania działań o charakterze prozdrowotnym i profilaktycznym
w odniesieniu do chorób zawodowych – cel II.4.2. „Program jakości kapitału
ludzkiego”,

działaniami Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska
2020” w zakresach wspierania rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale
wzrostu, wspierania różnych form innowacji oraz wspierania transferu wiedzy
i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce,
63

celami szczegółowymi Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, w tym z celem 1
„Wzrost zatrudnienia": Zmniejszenie liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia
na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych oraz negatywnych
skutków stresu, mobbingu itp., co będzie efektem poprawy bezpieczeństwa i warunków
pracy, oraz celem 4 „Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki
zdrowotnej": Zmniejszenie liczby wypadków w pracy i chorób zawodowych poprzez
wzrost poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwój kultury bezpieczeństwa
zawodowym,

celem Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa w zakresie
poprawy warunków pracy, bezpieczeństwa i jakości zarządzania – cel szczegółowy 4
„Wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego” (priorytet 4.1
„Modernizacja i wzrost innowacyjności sektora rolno-spożywczego”).
Grupa tematyczna 4
ROZWÓJ SYSTEMU EDUKACJI, INFORMACJI I PROMOCJI W ZAKRESIE
BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA
Celem zadań podejmowanych w grupie tematycznej 4. jest doskonalenie metod i narzędzi
umożliwiających nowoczesną edukację, zarządzanie i skuteczne upowszechnianie zagadnień
związanych z ochroną człowieka w środowisku pracy.
Podjęte zostaną zadania w następujących zakresach:

rozwój metod i narzędzi wspomagających identyfikację zagrożeń zawodowych,
zapobieganie uciążliwościom i zagrożeniom oraz ocenę ryzyka zawodowego,

rozwój klasycznych metod i narzędzi edukacyjnych w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy,

rozwój
multimedialnych
narzędzi
wspomagających
edukację
w
zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności technik rzeczywistości wirtualnej,

doskonalenie serwisów internetowych i rozwój nowoczesnych mobilnych technologii
multimedialnych,

doskonalenie i utrzymanie systemów certyfikacji osób,

rozwój systemu informacji i upowszechnianie wiedzy w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy,

rozwój działalności wydawniczej dotyczącej bezpieczeństwa i higieny pracy.
64
Rozwój gospodarczy Polski pociąga za sobą, w ostatnich latach, wiele zmian na rynku
pracy. Nowe zastosowania technologii i zmiany w systemach pracy powodują często
pojawianie się nowych wyzwań w obszarze ochrony człowieka w procesie pracy. Niezależnie
od postępu techniki, istnieje ciągle zbyt duże narażenie pracowników na ryzyko wypadków
i chorób zawodowych.
Ponieważ niezmiennie od wielu lat do najczęstszych przyczyn (ponad połowy)
wypadków przy pracy należą nieprawidłowe zachowania pracowników, na co zwraca uwagę
Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, osiągnięcie celu strategicznego programu
wieloletniego wymaga podniesienia poziomu kultury bezpieczeństwa. Z tego względu zadania
realizowane w grupie 4. przede wszystkim mają na celu rozwój nowoczesnej edukacji
i promocji w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i życia, a także upowszechnianie
informacji z tego zakresu, umożliwiających podnoszenie świadomości występowania
zagrożeń w środowisku pracy i życia, a także gromadzenie i upowszechnianie wiedzy
na temat sposobów ochrony przed ich skutkami. Cel ten będzie realizowany m.in.
poprzez:

rozwój metod i narzędzi identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego,

rozwój metod i narzędzi wspomagających edukację w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy, w szczególności technik rzeczywistości wirtualnej i innych narzędzi
multimedialnych,

rozwój
wydawnictw,
serwisów
internetowych
oraz
interaktywnych
narzędzi
informatycznych (w tym rozwój mobilnych nowoczesnych technologii multimedialnych)
upowszechniających problematykę z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,

rozwój krajowych zasobów informacyjnych o tematyce bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz
zwiększanie
efektywności
ich
wykorzystywania
przez
pracodawców
i pracowników,

kształtowanie probezpiecznych postaw i zachowań w społeczeństwie poprzez
doskonalenie metod promocji i upowszechniania wiedzy oraz umiejętności z zakresu
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.
Zgodnie ze Strategią Rozwoju Kraju 2020, działania prowadzące do poprawy stanu
bezpieczeństwa i warunków pracy są elementem realizacji jednego z najważniejszych zadań
państwa, jakim jest zwiększenie zatrudnienia i podniesienie jakości miejsc pracy. Ze względu
na nowe formy pracy (np. telepraca) i rozwój technologii mobilnych, kształtowanie
świadomości społecznej warunkującej bezpieczne zachowania powinno dotyczyć zarówno
środowiska pracy, jak i życia pozazawodowego. Będą temu sprzyjały proponowane w ramach
65
zadań grupy 4. działania ukierunkowane na rozwój i doskonalenie różnorodnych form
i środków przekazu, zwiększające szansę objęcia działaniami upowszechniającymi szerszego
niż dotychczas kręgu odbiorców. Podjęte działania w zakresie doskonalenia systemu
edukacji, informacji i promocji w dziedzinie bezpieczeństwa pracy będą wspierać realizację
celów Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz komplementarnej do niej Strategii Rozwoju Kapitału
Ludzkiego 2020, która stanowi, że „zapewnienie dobrego stanu zdrowia jest jednym
z kluczowych aspektów okresu aktywności zawodowej”, a „poprawa zdrowia społeczeństwa
jest ważną determinantą wzrostu gospodarczego” (z danych Światowej Organizacji Zdrowia
wynika, że przyczyny zdrowotne mogą przyczyniać się do zmniejszenia PKB od 7% do 14%).
Wśród działań, które zostaną podjęte w ramach zadań grupy 4., niezmiernie istotna
jest skuteczna edukacja społeczeństwa. Współczesny szybki rozwój technik, w tym
informatycznych, daje wiele nowoczesnych narzędzi, które – właściwie wykorzystane –
umożliwią skuteczną edukację wszystkich grup interesariuszy w różnych kategoriach
wiekowych. W ramach realizacji zadań grupy 4. przewiduje się stworzenie odpowiednich
programów edukacyjnych i narzędzi oraz opracowanie materiałów na potrzeby szkoleń
ustawicznych kadry kierowniczej i pracowników.
Warunkiem utrzymania wysokiej jakości edukacji jest zapewnienie odpowiednich
systemów certyfikacji kompetencji jednostek i osób w nią zaangażowanych, dlatego
realizacja zadań grupy 4.w tym zakresie będzie stanowiła kluczowy element zapewnienia
w kraju odpowiedniego poziomu edukacji w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
We współczesnym społeczeństwie coraz większą uwagę zwraca się na skuteczność
przekazywania wiedzy i stosowanie niekonwencjonalnych metod nauczania. Dlatego
w ramach zadań grupy 4. zostaną opracowane narzędzia multimedialne oraz narzędzia
wykorzystujące techniki rzeczywistości wirtualnej. Przekaz wiedzy z ich zastosowaniem
jest bowiem dla uczących się najbardziej przyjazny i skuteczny. Zaletą stosowania takich
technik jest też bezpieczne nauczanie w sytuacjach, gdy szkolenie w warunkach
rzeczywistych wiąże się z poważnym zagrożeniem zdrowia i życia człowieka. W wyniku
realizacji zadań grupy 4. zastosowanie tych technik ograniczy koszty, przyspieszy
proces edukacji, a dzięki ich atrakcyjności, szczególnie dla ludzi młodych, będzie
stanowiło dodatkowy czynnik ułatwiający przyswajanie wiedzy.
Według badania GUS (Wskaźniki społeczeństwa informacyjnego w Polsce), w 2012 r.
komputery wykorzystywało 95% przedsiębiorstw, w tym prawie wszystkie podmioty duże.
Dostęp do Internetu posiadało 93% przedsiębiorstw, a 41% przedsiębiorstw zadeklarowało,
że wyposaża swoich pracowników w urządzenia umożliwiające mobilny dostęp do Internetu.
Systematycznie wzrasta odsetek pracowników używających komputer (43% w 2012 r.).
Dlatego, w dobie szybkiego rozwoju technik informacyjnych opartych na wykorzystaniu sieci
Internet, w ramach zadań grupy 4. Będą doskonalone serwisy internetowe oraz będzie
66
realizowane dalsze rozszerzanie funkcjonalności internetowego portalu informacyjnego
CIOP-PIB www.ciop.pl, a także nastąpi znaczące zwiększenie jego zasobów informacyjnych,
co umożliwi rozszerzenie działalności informacyjno-promocyjnej i upowszechniającej
prowadzonej przez Instytut.
Realizowany w latach 2009–2012 projekt pn. „Platforma informatyczna wspomagająca
prowadzenie badań oraz prac rozwojowych i upowszechniających w zakresie bezpieczeństwa
pracy i ergonomii" pozwolił na utworzenie w Instytucie nowoczesnej technicznej struktury
informatycznej, której maksymalnie skuteczne wykorzystanie umożliwi realizacja zadań
zaplanowanych na lata 2014–2016. Dzięki dotychczasowej systematycznej rozbudowie
portalu, Instytut został sklasyfikowany – w niezależnym światowym rankingu instytucji
badawczych „Webometrics” (Ranking Web of World ResearchCenters) – na 7. miejscu wśród
polskich instytutów badawczych i na 716. miejscu wśród światowych instytutów badawczych
(styczeń 2013). Wśród portali tematycznych związanych z bezpieczeństwem pracy w Europie,
Instytut w ciągu ostatnich 4 lat zajmował miejsca od 3 do 7. Ze względu na duże możliwości
rozwoju portalu, w wyniku realizacji zadań zaplanowanych w III etapie programu wieloletniego
oczekiwane jest podniesienie pozycji Instytutu jako przedstawiciela nauki polskiej na świecie.
Szybki rozwój technik internetowych oraz innych nowoczesnych środków przekazu
uzasadnia też potrzebę opracowania w ramach zadań grupy 4. mobilnych nowoczesnych
technologii multimedialnych opartych na systemie Android. W związku z potrzebą
informatyzacji kraju, również w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, niezbędne jest
bowiem stosowanie wszelkich dostępnych metod, które mogą zwiększać skuteczność
docierania do adresatów i wpływać na wzrost kultury bezpieczeństwa w Polsce.
Dane z 2012 r. wskazują, że korzystanie ze smartfonów deklaruje już ok. 1/3
internautów. Najpopularniejszym (43%) systemem operacyjnym dla urządzeń mobilnym jest
Android –wykorzystywany do zawierania transakcji mobilnych. Można więc przypuszczać, że
wraz z upowszechnianiem się mobilnych narzędzi ta forma przekazywania treści związanych
z bezpieczeństwem i higieną pracy będzie coraz częściej wykorzystywana. Dlatego w ramach
realizacji zadań grupy 4. Będą opracowywane informacyjne rozwiązania mobilne, które
umożliwią zwiększenie skuteczności docierania do odbiorców informacji z dziedziny
bezpieczeństwa i higieny pracy, szczególnie odbiorców rozproszonych.
Dane Państwowej Inspekcji Pracy wskazują, że w 1/3 przedsiębiorstw kontrolowanych
przez PIP występują nieprawidłowości w przeprowadzaniu oceny ryzyka zawodowego
(np. przedsiębiorstwa nie uaktualniają oceny ryzyka o zagrożenia, które doprowadziły do
wypadku). Jednocześnie ponad 83% ogółu technicznych przyczyn wypadków przy pracy
stanowią niewłaściwe rozwiązania techniczne i ergonomiczne. Analizując wypadki zaistniałe
w latach 2008–2011 w skontrolowanych przez PIP zakładach można stwierdzić, że wielu
z nich – o charakterze powtarzalnym – można było uniknąć dzięki prawidłowemu
67
postępowaniu powypadkowemu oraz skutecznej ocenie ryzyka zawodowego. Stąd istotna
będzie realizacja zadań grupy 4. związanych z opracowywaniem danych do ergonomicznego
projektowania stanowisk pracy oraz opracowywanie narzędzi wspomagających pracodawców
i pracowników w identyfikacji i zapobieganiu zagrożeniom oraz prawidłowej ocenie
ryzyka zawodowego.
Kluczową rolę w zwiększaniu skuteczności budowania kultury bezpieczeństwa
odgrywa działalność upowszechniająca. Zakres tej działalności realizowanej w ramach grupy
4. Będzie obejmował całe społeczeństwo, bez ograniczeń wiekowych. Ze względu na to, że
budowanie kultury bezpieczeństwa jest procesem długofalowym, ważne będą działania na
rzecz najmłodszych obywateli. Zaszczepienie w nich nawyku zachowań probezpiecznych jest
bowiem najskuteczniejszą metodą budowania kultury bezpieczeństwa, która w przyszłości
będzie skutkować właściwymi zachowaniami pracowników i pracodawców, a w konsekwencji
przyczyni się do zmniejszenia liczby wypadków przy pracy. Ponadto w działalności
upowszechniającej będą wykorzystywane grupy przedsiębiorstw należące do struktur
sieciowych CIOP-PIB, dzięki czemu uzyska się zbliżenie nauki do praktyki oraz
zwielokrotnienie efektów prowadzonych działań popularyzacyjnych.
Aby zapewnić dostęp do informacji o nowych rozwiązaniach osobom uczestniczącym
w rynku pracy, niezbędne będzie utrzymanie – w ramach zadań grupy 4. – sprawnego
systemu informacji o nowych metodach zapobiegania zagrożeniom, normach i przepisach
prawnych dotyczących bezpieczeństwa i właściwych warunków pracy oraz bieżąca
aktualizacja jego zasobów. Szybki postęp technologiczny w dziedzinie nauk informacyjnych
oraz zmieniające się oczekiwania społeczne wymagają ciągłej modyfikacji systemu
i bieżącego uzupełniania go o informacje podawane w nowoczesnej i łatwej do przyswojenia
formie. Misja statutowa CIOP-PIB oraz unikalność jego zasobów informacyjnych dotyczących
bezpieczeństwa, higieny pracy i ochrony zdrowia nakłada na Instytut obowiązek
systematycznego uzupełniania zbiorów dokumentacji oraz popularyzowania zagadnień
związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.
Nie mniej ważna od uzupełniania zbiorów w celach dystrybucji informacji naukowo-technicznej będzie działalność wydawnicza. W ramach tej działalności powstaną zarówno
wydawnictwa specjalistyczne zwarte (monografie, poradniki), jak i ciągłe (czasopisma
naukowe
i
popularnonaukowe).
Wydawnictwa
będą
stanowiły
niezbędne
wsparcie
działalności informacyjnej i upowszechniającej, a także zapewnią nowoczesne materiały do
celów edukacji zarówno specjalistycznej, jak i ogólnospołecznej w zakresie bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia.
68
−
przygotowanie
i
ewaluacja
programu
fizjologicznych
i
organizacyjnych
szkoleń
uwarunkowań
z
zakresu
psychospołecznych,
bezpieczeństwa
w
transporcie
drogowym,
−
opracowanie narzędzi wspomagających wykorzystywanie behawioralnych metod
poprawy bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwach (w tym w MŚP), na przykładzie
wybranych przedsiębiorstw o podwyższonym wskaźniku wypadkowości,
−
pakiet multimedialnych materiałów szkoleniowych dotyczących doboru i użytkowania
środków ochrony indywidualnej dla pracowników,
−
określenie psychospołecznych determinant sprzyjających efektywnej pracy zespołów
międzypokoleniowych,
−
normatywna strategia oceny i zarządzania ryzykiem zawodowym podczas pracy
w środowisku zimnym i gorącym,
−
platforma dla symulatorów pojazdów lądowych charakteryzująca się wysokim poziomem
realizmu symulacji,
−
pomoce dydaktyczne z zakresu zagrożeń mechanicznych w szkołach podstawowych
i gimnazjach,
−
zastosowanie komunikacji wizualnej do kształtowania postaw probezpiecznych
i prozdrowotnych, ze szczególnym uwzględnieniem środowisk szkolnych,
−
materiały multimedialne do kształtowania kultury bezpieczeństwa z uwzględnieniem
stosowania środków ochrony indywidualnej wśród dzieci i młodzieży,
−
opracowanie
internetowego
serwisu
informacyjnego
o wypadkach
przy pracy
i warunkach pracy,
−
interpretacja definicji pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
w oparciu o orzecznictwo WSA, NSA i SN,
−
doskonalenie funkcjonalności systemu informacji naukowo-technicznej z dziedziny
bezpieczeństwa pracy i ergonomii (baza ALEPH-CIOP-PIB),
−
digitalizacja,
archiwizacja
i
rozwój
metod
udostępniania
wybranych
pozycji
piśmiennictwa z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy (z zasobów biblioteki
CIOP-PIB),
−
przegląd i analiza bibliometryczna publikacji naukowych z zakresu bezpieczeństwa
i higieny pracy opublikowanych przez polskich autorów w wybranych czasopismach
obcojęzycznych rejestrowanych w bazach bibliograficznych,
−
doskonalenie klasyfikacji, wyszukiwania i udostępniania informacji z zastosowaniem
specjalistycznego tezaurusa dziedzinowego „Bezpieczeństwo pracy i ergonomia”,
−
upowszechnianie zagranicznych źródeł informacji w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy według obszarów tematycznych w środowisku użytkowników krajowych,
69
−
prowadzenie
działalności
Krajowego
Punktu
Centralnego
Europejskiej
Agencji
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (KPC EU-OSHA),
−
wspieranie działań związanych z problematyką bezpieczeństwa i higieny pracy poprzez
upowszechnianie
informacji
przez
Polskie
Krajowe
Centrum
Informacji
o Bezpieczeństwie i Higienie Pracy (CIS),
−
upowszechnianie wiedzy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wybranych
przedsięwzięć branżowych krajowych i zagranicznych, w tym targów, wystaw,
konferencji, seminariów,
−
tematyczne informacyjne kampanie społeczne promujące bezpieczeństwo i zdrowie
w środowisku pracy i życia człowieka,
−
rozwój kultury bezpieczeństwa oraz wsparcie przedsiębiorstw w zakresie poprawy
warunków
pracy
poprzez
budowanie
modelu
systemowej
współpracy
nauki
z przemysłem w tym zakresie,
−
opracowywanie i wydawanie krajowego czasopisma naukowego „Podstawy i Metody
Oceny Środowiska Pracy”,
−
opracowywanie
i
wydawanie
krajowego
czasopisma
popoularnonaukowego
„Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka”,
−
opracowywanie i wydawanie międzynarodowego czasopisma naukowego „International
Journal of Occupational Safety and Ergonomics” (JOSE),
−
opracowywanie
i
wydawanie
specjalistycznych
wydawnictw
i
materiałów
upowszechniających wiedzę z dziedziny bezpieczeństwa, higieny pracy i ergonomii,
−
weryfikacja i rozszerzenie treści materiałów edukacyjnych z zakresu bezpieczeństwa
i higieny pracy dla wszystkich poziomów edukacji szkolnej, akademickiej oraz
ustawicznej,
−
badanie wypadków przy pracy. Program szkolenia i pakiet edukacyjny do szkolenia
specjalistycznego,
−
rozwój interaktywnych aplikacji internetowych oraz lokalnych wspomagających działania
z
zakresu
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy,
w
tym
prewencji
wypadkowej
w przedsiębiorstwach,
−
rozwój internetowego portalu informacyjnego upowszechniającego najnowszą wiedzę
z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii oraz prewencji wypadkowej,
−
rozwój nauczania ustawicznego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ergonomii z wykorzystaniem współczesnych technologii informatycznych (w tym
mobilnych),
−
utrzymanie i rozwój systemu uznawania kompetencji jednostek edukacyjnych
wpływających na kształtowanie warunków pracy w Polsce oraz wsparcie służby
70
bezpieczeństwa i higieny pracy poprzez utrzymanie i rozwój Sieci Regionalnych
Ośrodków BHP,
−
rozwój i utrzymanie kompetencji jednostki certyfikującej systemy zarządzania,
−
utrzymanie i rozwój systemu dobrowolnej certyfikacji kompetencji osób w obszarze
bezpieczeństwa i higieny pracy.
W ramach rozwoju działań wspomagających edukację w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy zostaną zrealizowane warsztaty i szkolenia (wraz z programami szkoleń,
pakietami edukacyjnymi do szkoleń i tradycyjnymi oraz interaktywnymi materiałami
szkoleniowymi), a także powstaną:
 stanowiska szkoleniowe (symulatory, oprogramowanie, aplikacje),
 podręczniki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
 interaktywne gry multimedialne,
 multimedialne pakiety edukacyjne i materiały dydaktyczne,
 filmy o tematyce związanej z bezpieczeństwem i higieną pracy,
 narzędzia do szkoleń prowadzonych metodą edukacji na odległość,
 mobilny system szkoleniowy.
W wyniku realizacji zadań grupy 4. powstaną także m.in.:
 publikacje specjalistyczne (monografie, poradniki, wytyczne, zalecenia), wydawnictwa
ciągłe (kwartalniki, miesięcznik, inne publikacje) i inne wydawnictwa (materiały
informacyjne, broszury),
 serwisy internetowe (w tym interaktywne serwisy edukacyjne, profile w portalach
społecznościowych),
 programy i aplikacje komputerowe (w tym aplikacje interaktywne) oraz bazy danych.
Ze względu na potrzebę rozwoju krajowych zasobów informacyjnych o tematyce
bezpieczeństwa i higieny pracy, w ramach realizacji zadań grupy 4. przewiduje się
rozszerzanie digitalizacji księgozbioru biblioteki specjalistycznej, tezaurusa oraz systemu
specjalistycznego piśmiennictwa z tej dziedziny (ALEPH).
Kształtowanie probezpiecznych postaw i zachowań w społeczeństwie obejmować
będzie m.in. udział w targach i wystawach (krajowych i zagranicznych), a także organizację
konferencji i seminariów oraz konkursów fotograficznych, konkursów na plakat, konkursów
plastycznych dla uczniów szkół podstawowych oraz społecznych kampanii informacyjnych.
71
Cele różnych strategii opracowywanych w kraju są generalnie ukierunkowane na
poprawę funkcjonowania gospodarki i państwa, wzrost zatrudnienia oraz poprawę jakości
zdrowia i życia obywateli. Zmiany demograficzne i przewidywane wydłużenie aktywności
zawodowej wymaga dostosowania miejsc pracy do możliwości i oczekiwań pracowników, przy
jednoczesnym ograniczaniu narażenia zawodowego w miejscu pracy i podnoszeniu kultury
bezpieczeństwa w całym społeczeństwie.
Duża część zadań grupy tematycznej dotyczy skutecznej edukacji społeczeństwa.
Działania takie wpisują się zarówno w Strategię Rozwoju Kraju 2020 (obszar strategiczny II
„Konkurencyjna gospodarka”, cel II.4. „Rozwój kapitału ludzkiego"), który dotyczy zapewnienia
powszechnego dostępu do wysokiej jakości edukacji, jak i w Strategię Rozwoju Kapitału
Ludzkiego 2020 (cel szczegółowy 5. „Podniesienie poziomu kompetencji oraz kwalifikacji
obywateli”), który przewiduje szersze otwarcie szkół na współpracę z otoczeniem społecznym
i zapewnianie w szkołach zdrowego, bezpiecznego i przyjaznego otoczenia.
Skuteczna edukacja wymaga m.in. stosowania technik multimedialnych. Zadania,
dzięki którym możliwe będzie opracowanie narzędzi multimedialnych (w tym wizualizacji) oraz
narzędzi przygotowanych z wykorzystaniem techniki rzeczywistości wirtualnej na potrzeby
szkoleniowe, pozwolą również zrealizować cele SRK 2020 (cel II.4.2. „Poprawa jakości
kapitału ludzkiego") w obszarze rozszerzania stosowania technologii informacyjnych
i komunikacyjnych w kształceniu i szkoleniu.
Rozwój technik internetowych wpisuje się też w realizację celów Krajowego Programu
Badań w zakresie rozszerzania stosowania zaawansowanych technologii informacyjnych,
telekomunikacyjnych i mechatronicznych oraz celów SRK 2020 (cel II.5. „Zwiększenie
wykorzystania technologii cyfrowych") oraz Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska
2030 (cel 5. „Stworzenie Polski Cyfrowej”).
Realizowane zadania umożliwią zapewnienie dostępu do informacji o bezpieczeństwie
pracy i ergonomii oraz bieżącą aktualizację zasobów, m.in. zgodnie z wymaganiami
Konwencji nr 155 MOP (art. 10 – „Należy podjąć środki w celu udzielania porad pracodawcom
i pracownikom, aby umożliwić im zastosowanie się do obowiązujących przepisów”), zapisami
dyrektywy 89/391/EWG (art. 10 dotyczy obowiązku informowania pracowników), a także
Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, dotyczącymi podnoszenia kompetencji obywateli.
Wydłużenie
okresu
aktywności
zawodowej
w
Polsce
wymaga
zapewnienia
bezpiecznych warunków pracy, zgodnych z możliwościami psychofizycznymi człowieka, oraz
przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego. Zadania zaproponowane w tej grupie
tematycznej umożliwią realizację związanych z tym celów, wyszczególnionych m.in.
w Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030 (cel 6. „Rozwój kapitału ludzkiego
72
poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie ”workfarestate”"), Strategii Rozwoju Kraju 2020 (cel
II.4.2. „Poprawa jakości kapitału ludzkiego"), a także Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego
2020 (cel 2. „Wydłużenie okresu aktywności zawodowej i zapewnienie lepszej jakości
funkcjonowania
osób
starszych”),
dotyczących
wzrostu
świadomości
pracodawców
w zakresie kształtowania warunków pracy, w aspekcie ich powiązania z oceną ryzyka
zawodowego oraz rozwoju i upowszechniania wiedzy i rozwiązań wspomagających tworzenie
zdrowych i bezpiecznych warunków pracy dla osób starszych.
Kluczową
rolę
w
budowaniu
kultury
bezpieczeństwa
odgrywa
działalność
upowszechniająca. Zakres tej działalności wpisuje się w cele Strategii Rozwoju Kapitału
Ludzkiego 2020 – cel szczegółowy 4. „Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu
opieki zdrowotnej, który stanowi, że jednym z priorytetów powinna być masowa popularyzacja
kultury bezpieczeństwa i zdrowego stylu życia, w tym zachowań prozdrowotnych. Z kolei
realizacja strategii SRKL 2020 w ujęciu cykl życia – cykl kariery przewiduje, że w ramach
„wzrostu świadomości w zakresie kształtowania warunków pracy przez powszechny rozwój
kultury
bezpieczeństwa
edukacyjnych
w
podnoszących
społeczeństwie”
świadomość
niezbędne
społeczną
jest
w
„podejmowanie
zakresie
ochrony
działań
zdrowia
i bezpieczeństwa w pracy, w tym m.in. przez prowadzenie odpowiednich kampanii
społecznych”.
B) Program realizacji projektów w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych
Przedsięwzięcie I
ROZWÓJ I ZACHOWANIE ZDOLNOŚCI DO PRACY
Cel i zakres przedsięwzięcia
Celem przedsięwzięcia I jest opracowanie rozwiązań zapobiegających nadmiernemu
obciążeniu pracownika, ukierunkowanych na zachowanie jego zdolności do pracy i poprawę
jakości życia oraz ograniczających wykluczenie z życia zawodowego osób starszych
i niepełnosprawnych.
Realizowane projekty badawcze będą dotyczyły następującej problematyki:
 oceny sprawności fizycznej i sensorycznej w aspekcie wymagań stawianych w pracy
osobom starszym,
 zawodowych i pozazawodowych czynników warunkujących zdolność do pracy i jakość
życia w każdym wieku,
73
 narastających psychospołecznych zagrożeń zawodowych pojawiających się wraz
z rozwojem technologii produkcyjnych i informacyjnych,
 ograniczania szczególnie obciążających warunków związanych ze środowiskiem,
organizacją i czasem pracy, które prowadzą do stresu lub przeciążenia.
Charakterystyka przedsięwzięcia
Jednym
z
istotniejszych
problemów
dotyczących
bezpieczeństwa
i
zdrowia
pracowników jest zapewnienie możliwości kontynuowania pracy w bezpiecznych warunkach,
dostosowanych do możliwości pracownika, na każdym etapie jego życia. Jest to poważne
wyzwanie
spowodowane
powszechnie
występującym
w
krajach
uprzemysłowionych
zjawiskiem starzenia się społeczeństw i koniecznością wydłużenia okresu aktywności
zawodowej.
Cechami wyróżniającymi starzejące się społeczeństwo jest zmniejszający się
wskaźnik dzietności i zwiększająca się oczekiwana długość życia ludzi. Obserwowany jest
systematyczny wzrost liczby osób starszych w populacji: w 1950 r. było na świecie 200 mln
ludzi powyżej 60. r.ż. i stanowili oni 8% populacji, zaś w 2000 r. było ich już 600 mln i stanowili
10% populacji. Przewiduje się, że odpowiednie liczby w 2020 r. będą wynosiły: 1 mld i 13%,
a w 2050 r. – 2 mld i 20%.W Polsce, mimo że polskie społeczeństwo należy do młodszych
w Europie, również obserwuje się cechy jego starzenia. O ile w 2000 r. mediana wieku
wynosiła 35,4 lat, to w 2010 r. już 38,0 lat(GUS, Rocznik demograficzny, 2011). Zgodnie
z prognozami Eurostatu w 2050 r. ponad połowa ludności Polski będzie miała 50 lat i więcej
(Instytut Badań Strukturalnych, 2010).Wydłużenie oczekiwanej długości życia jest jednym
z największych osiągnięć naszych czasów. Jest wyrazem postępu w wielu obszarach życia,
w tym szczególnie w zakresie ochrony zdrowia. Niestety, wraz ze wzrostem długości życia nie
obserwuje się wydłużenia okresu aktywności zawodowej, czego skutkiem jest niski wskaźnik
zatrudnienia osób w wieku powyżej 55 lat. Przyczyną takiego stanu jest stosunkowo wczesne
opuszczanie rynku pracy (obecnie w Polsce następuje to w wieku ok. 59 lat, w państwach UE
– w wieku ok. 61 lat). Wpływa to bardzo niekorzystnie na wskaźnik obciążenia
demograficznego w Polsce. Według Eurostatu w 2010 r. wynosił on niecałe 20%
(tj. ok. 20 osób w wieku 60+ na 100 osób w wieku produkcyjnym). Prognozuje się, że w 2050 r.
wskaźnik ten wzrośnie o ok. 300% i będzie wynosił ok. 60% (Instytut Badań Strukturalnych,
2010).
Starzenie się społeczeństwa nie powinno być jednak postrzegane jedynie jako proces
demograficzny, generujący określone problemy organizacyjne i koszty ekonomiczne dla
państwa czy jednostki, w tym związane z zapewnieniem skutecznego systemu opieki nad
osobami starszymi. Niezbędne jest przeciwdziałanie ich wykluczeniu przez podniesienie
74
jakości życia osób starszych dzięki m.in. umożliwieniu im aktywnego uczestnictwa w życiu
zawodowym.
Do zapewnienia bezpiecznych i sprzyjających zachowaniu zdrowia warunków pracy
w trakcie wydłużania okresu aktywności zawodowej niezbędne jest pogłębienie wiedzy na
temat zdolności do pracy jako pojęcia złożonego, obejmującego wszystkie elementy
wydolności i sprawności psychofizycznej człowieka, niezbędnej zarówno do wykonania
konkretnej pracy, jak i zachowania aktywności społecznej na zadowalającym poziomie.
Tematyką badań podejmowanych w ramach przedsięwzięcia I będą zatem występujące wraz
z wiekiem zmiany sprawności fizycznej i sensorycznej (zaburzenia wzroku, słuchu,
równowagi) w odniesieniu do wymagań stawianych przez pracę, szczególnie w zawodach
wymagających dużej sprawności psychofizycznej. W tym zakresie badane będą m.in.:
rozwój zmęczenia mięśniowego w funkcji wieku, poziom czujności pracownika
w zależności od parametrów światła, percepcja wzrokowa w warunkach presji czasu,
zdolność do słyszenia kierunkowego i zrozumiałość mowy u osób starszych. Zostaną
również podjęte kompleksowe badania sprawności psychomotorycznych, w sposób
szczególny warunkujących bezpieczeństwo pracy kierowców w starszych wieku, w tym
m.in.
koordynacji
wzrokowo-ruchowej,
refleksu,
koncentracji,
podzielności
i przerzutności uwagi oraz szybkości i dokładności działania.
W celu określania czynników wpływających na zdolność do pracy będą badane takie
czynniki zawodowe, jak rodzaj wykonywanej pracy i stawiane przez nią psychospołeczne
i fizyczne wymagania, a także takie czynniki osobnicze, jak: wiek, płeć, wykształcenie,
doświadczenie, motywacje, osobowość, styl życia – w tym podejmowanie prozdrowotnej
aktywności fizycznej oraz prezentowane wartości.
Obserwowane wraz z wiekiem zmiany fizjologiczne obniżające zdolność do pracy
mają charakter indywidualny i mogą być w znacznym stopniu związane z chorobami, na jakie
człowiek w ciągu życia zapada. Istotnym zagadnieniem jest zatem wpływ chorób,
szczególnie przewlekłych (np. narządu ruchu) czy tzw. chorób cywilizacyjnych
(np. cukrzycy, chorób układu krążenia), na aktywność zawodową. W ramach prac
badawczych przedsięwzięcia I zostanie określony wpływ psychofizycznych czynników
środowiska pracy na zdolność do pracy i jakość życia osób cierpiących na te choroby
oraz sprecyzowane zawodowe uwarunkowania sprzyjające utrzymaniu tych osób
w zatrudnieniu. Zostaną również opracowane rozwiązania wykorzystujące technikę
rzeczywistości
wirtualnej
do
wspomagania
osób
niepełnosprawnych,
w
tym
z niesprawnością w wyniku wypadków, w skutecznej rehabilitacji ruchowej i powrocie
do pracy.
Ważnym podejmowanym zagadnieniem jest także profilaktyka niekorzystnego wpływu
wybranych fizycznych czynników środowiska pracy (m.in. niskoczęstotliwościowych drgań
mechanicznych, mikroklimatu gorącego, bardzo ciężkiej pracy fizycznej, pracy w pozycji
75
stojącej) na zdrowie pracownika i procesy starzenia się organizmu (stres oksydacyjny).
Określony zostanie również wpływ rodzaju umowy o pracę na dobrostan pracownika
oceniany na podstawie stanu zdrowia psychicznego, fizycznego i satysfakcji z pracy.
Podjęte zostaną także prace badawcze ukierunkowane na określenie, w jakim stopniu
ważne pozazawodowe potrzeby pracowników, takie jak możliwość godzenia życia
prywatnego z zawodowym, w tym szczególnie możliwość opieki nad osobami zależnymi
(dziećmi
i
osobami
starszymi),
mogą
być
realizowane
dzięki
organizacyjnym
rozwiązaniom w pracy i jakie mogą być ich implikacje na poziomie zdolności do pracy
i ogólnej jakości życia.
Istotnym elementem zachowania zdolności do pracy w każdym wieku jest
podnoszenie,
a
nawet
zmiana
kwalifikacji
pracowników
w
efekcie
działań
edukacyjnych. Działania w tym kierunku powinny być podejmowane na każdym etapie życia
zawodowego w celu zwiększenia i zróżnicowania kompetencji pracownika na tyle, aby
w każdym wieku mogły być wykorzystane. Jest to szczególnie korzystne dla osób 55+,
gdyż
przyczynia
się
do
zmniejszenia
prawdopodobieństwa
ich
wcześniejszej
dezaktywacji. W odniesieniu do osób niepełnosprawnych ten kierunek działań przyczynia się
do zwiększenia wskaźnika ich zatrudnienia. W tym zakresie podjęte będą prace badawcze
nad wykorzystaniem nowoczesnych technik, w tym technik rzeczywistości wirtualnej,
w szkoleniu
zawodowym
osób
starszych
oraz
nad
opracowaniem
programu
szkoleniowego dotyczącego kształtowania kompetencji komunikacyjnych osób ze
specjalnymi
potrzebami
edukacyjnymi,
ze
szczególnym
uwzględnieniem
osób
z niepełnosprawnością intelektualną.
Podejmowane prace badawcze i opracowane w wyniku ich realizacji rozwiązania będą
ukierunkowane na podniesienie zdolności do pracy i polepszenie jakości życia
pracowników we wszystkich sektorach gospodarki. Tematyka badań naukowych i prac
rozwojowych w tym przedsięwzięciu to:
−
ocena wpływu zawodowych i pozazawodowych czynników na zdolność do pracy osób
z chorobami przewlekłymi,
−
ocena zrozumiałości mowy i zdolności słyszenia kierunkowego u pracowników w wieku
powyżej 50 lat,
−
występowanie wskaźników stresu oksydacyjnego i wybranych czynników ryzyka
sercowo-naczyniowego a sprawność funkcjonalna osób starszych w kontekście
obciążenia pracą,
−
metoda zapobiegania obniżonemu poziomowi czujności pracowników w wieku 55+ przy
ekspozycji na różną barwę i intensywność światła,
−
wykonywanie pracy pod presją czasu a zmęczenie wzroku pracownika w różnym wieku,
76
−
poziom chronicznego stanu zapalnego (inflammaging) u osób starszych (65+) czynnych
zawodowo i emerytów,
−
ocena toksyczności w badaniach in vitro wybranych związków chemicznych na
starzejących się komórkach,
−
możliwości
fizyczne
i
psychomotoryczne
starszych
pracowników
w
aspekcie
przedłużenia aktywności zawodowej,
−
badanie zmian poziomu i sposobu aktywacji różnych grup mięśniowych w funkcji wieku
pracownika,
−
obciążenie statyczne kończyn dolnych związane z pracą stojącą a występowanie
przewlekłej niewydolności żylnej w zależności od wieku,
−
badania wpływu momentów obrotowych maszyn ręcznych na powstawanie obciążeń
układu mięśniowo-szkieletowego operatorów,
−
mechatroniczny system wspomagania rehabilitacji ruchowej segmentów układu
mięśniowo-szkieletowego kończyny górnej w obrębie palców oraz nadgarstka,
−
styl życia oraz psychofizyczne warunki pracy jako determinanty zdolności do pracy –
profil „zdrowego pracownika starszego”,
−
identyfikacja wybranych indywidualnych i organizacyjnych determinantów motywacji
osób starszych do kontynuowania pracy,
−
określenie działań podejmowanych w zakresie godzenia obowiązków w pracy i poza
pracą w cyklu życia pracownika,
−
zarządzanie wiekiem w aspekcie kształtowania warunków pracy i jej efektywności,
−
wpływ stereotypów na funkcjonowanie zawodowe starszych pracowników,
−
rodzaj umowy o pracę a dobrostan pracowników i postawa wobec wymagań pracy,
−
zdrowie psychofizyczne kobiet w okresie około i pomenopauzalnym w aspekcie
zachowania ich zdolności do pracy,
−
dostępność środowiska pracy dla osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ze
szczególnym uwzględnieniem osób z niepełnosprawnością intelektualną,
−
profil wymagań psychologicznych, warunkujących sprawność i bezpieczeństwo pracy
w grupie kierowców zawodowych powyżej 55 roku życia,
−
opracowanie
procedur
badań
lekarskich
do
wykrywania
wczesnych
etapów
zachorowania na pylicę płuc u górników zatrudnionych w kopalniach węgla kamiennego,
−
wykorzystanie technik rzeczywistości wirtualnej do wspomagania aktywizacji zawodowej
osób starszych,
−
ekspozycja na niskoczęstotliwościowe drgania mechaniczne o działaniu ogólnym
a zachowanie zdolności do pracy osób w wieku 50+,
77
badanie
−
właściwości
ergonomicznych
rękawic
ochronnych
z
zastosowaniem
elektromiografii powierzchniowej,
wpływ przewlekłego przyjmowania leków antydepresyjnych na procesy degeneracji
−
i regeneracji
w ośrodkowym
układzie
nerwowym
w
warunkach długotrwałego
oddziaływania pola magnetycznego.
W wyniku realizacji projektów przedsięwzięcia I powstaną m.in.:

metody i narzędzia do oceny funkcji sensorycznych i predyspozycji psychologicznych
w kontekście wymagań stawianych przez pracę,

wytyczne dla służb bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy dotyczące
zasad
kształtowania
środowiska
i
organizacji
pracy
warunkujących
rozwój
i zachowanie zdolności do pracy na każdym etapie życia zawodowego,

zalecenia dotyczące zachowań zdrowotnych w zakresie stylu życia, w tym zasady
godzenia obowiązków związanych z pracą zawodową i życiem rodzinnym w celu
utrzymania zdolności do pracy i dobrej jakości życia,

wytyczne kształtowania środowiska i organizacji pracy w sposób odpowiedni do
potrzeb osób z przewlekłymi chorobami cywilizacyjnymi,

strategie ukierunkowane na zwiększenie motywacji pracowników starszych do
kontynuowania pracy, uwzględniające zalecenia dotyczące czynników indywidualnych
i organizacyjnych,

nowoczesne systemy wspomagania rehabilitacji ruchowej oraz szkolenia zawodowego
osób starszych i niepełnosprawnych wykorzystujące techniki rzeczywistości wirtualnej.
Wdrożenie wyników do praktyki przemysłowej istotnie przyczyni się do wzrostu:

innowacyjności przedsiębiorstw polskich dzięki wprowadzeniu zasad zarządzania
wiekiem i zapobieganiu przedwczesnemu wykluczeniu z życia zawodowego osób
starszych i niepełnosprawnych,

poziomu bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach dzięki opracowaniu nowoczesnych
rozwiązań w celu zachowania, a nawet podniesienia zdolności do pracy na
każdym etapie życia.
Powiązanie celów przedsięwzięcia z celami dokumentów strategicznych
Cele przedsięwzięcia i planowane projekty badawcze są zgodne z celami i kierunkami
rozwoju wskazywanymi w dokumentach strategicznych, którymi są w szczególności:

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030, Trzecia fala nowoczesności:
obszar IV „Kapitał ludzki", Cel 6 „Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost
zatrudnienia i stworzenia „workfarestate”, który wyznacza m. in. następujące kierunki
78
interwencji:
Zapewnienie
dalszego
rozwoju
elastycznych
form
zatrudnienia
i umożliwienie przez to łączenia życia rodzinnego z karierą zawodową, oraz
Stworzenie warunków dla wzrostu liczby osób niepełnosprawnych zatrudnionych na
otwartym rynku pracy.

Strategia Rozwoju Kraju 2020: obszar strategiczny II „Konkurencyjna gospodarka”,
1/ cel szczegółowy II 4.1. „Zwiększenie aktywności zawodowej”, w którym stwierdza
się, że „Konieczne jest podjęcie działań polegających na wspieraniu i pobudzaniu
aktywności zawodowej przez tworzenie rozwiązań umożliwiających i ułatwiających
godzenie życia zawodowego i rodzinnego” oraz „Wspierane będą także działania
zmierzające do umożliwienia osobom w wieku 50+ zdobywanie nowej i uzupełnianie
posiadanej już wiedzy w instytucjach edukacyjnych, w tym w instytucjach szkolnictwa
wyższego, pozwalające na zatrzymanie osób starszych na rynku pracy”, 2/ cel
szczegółowy II 4.2. „Poprawa jakości kapitału ludzkiego", w którym stwierdza się, że
„Poprawa jakości kapitału ludzkiego oznacza sytuację w której obywatele od
najmłodszych do najstarszych lat życia i różnymi drogami – w szkole i innych
instytucjach edukacji formalnej, na kursach, ale również w pracy i środowisku
zaangażowania społecznego, ucząc się samodzielnie i od siebie nawzajem – uzyskują
kompetencje i kwalifikacje zgodne z potrzebami społeczno-gospodarczymi oraz
indywidualną potrzebą rozwoju osobistego” oraz „Biorąc pod uwagę fakt, że stan
zdrowia stanowi element istotnie warunkujący aktywność na rynku pracy i ma
jednocześnie decydujący wpływ na jakość kapitału ludzkiego., promowane i wspierane
będą działania o charakterze prozdrowotnym i profilaktycznym dotyczące chorób
stanowiących współcześnie głównie przyczyny przedwczesnego opuszczania rynku
pracy i korzystania ze środków zabezpieczania społecznego (tj. chorób zawodowych
i chorób cywilizacyjnych)”.

Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020:
1/ cel szczegółowy 1 „Wzrost zatrudnienia” odnoszący się do sfery aktywności
zawodowej, w tym następujące kierunki interwencji:
− ułatwianie godzenia pracy z indywidualnymi potrzebami człowieka (na różnych
etapach życia), w tym w zakresie łączenia aktywności zawodowej z opieką nad
dziećmi oraz dorosłymi osobami zależnymi, m.in. poprzez wprowadzenie
elastycznych godzin pracy oraz telepracy,
− zmniejszenie liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie
czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych oraz negatywnych
skutków stresu, mobbingu itp., co będzie efektem poprawy bezpieczeństwa
i warunków pracy,
− wyrównanie szans różnych grup społeczno-demograficznych na rynku pracy,
w tym osób niepełnosprawnych.
79
2/ cel szczegółowy 2 „Wydłużenie okresu aktywności zawodowej i zapewnienie
lepszej jakości funkcjonowania osób starszych”, w tym następujący kierunek
interwencji:
−
rozwój i upowszechnienie wiedzy i rozwiązań wspomagających tworzenie
zdrowych i bezpiecznych warunków pracy dla osób starszych.
3/ cel szczegółowy 4 „Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki
zdrowotnej”, w tym następujący kierunek interwencji:
−
zmniejszenie liczby wypadków w pracy i chorób zawodowych poprzez
wzrost poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwój kultury
bezpieczeństwa i realizację programów profilaktycznych ukierunkowanych na
zapobiegania chorobom zawodowym.

Krajowy Program Badań, kierunek 6: „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski
w warunkach globalizujących się rynków”, w którym wskazuje się na potrzebę podjęcia
badań
„nad
zjawiskami
związanymi
ze
starzeniem
się
społeczeństwa,
uwarunkowaniami aktywizacji zawodowej i społecznej osób starszych, kształtowaniem
się nowej struktury potrzeb i dostępem do dóbr i usług cyfrowych w pokoleniu 50+”.

Program Ramowy „Horyzont 2020”, priorytet „Wyzwania społeczne”, wyzwanie:
„Zdrowie, zmiany demograficzne, dobrostan”.

Strategia Europa 2020, w której jako jeden z priorytetów określono „Rozwój
sprzyjający włączeniu społecznemu”, w ramach którego wspierane będą działania,
które w 2020 r. umożliwią osiągnięcie jednego z celów Strategii – podwyższenie
wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 20–64 lat do 75%, m.in. dzięki zwiększeniu
liczby pracujących kobiet i osób starszych (Komunikat Komisji Europa 2020).

Narodowy Program Zdrowia na lata 2007–2015, cele operacyjne: 4. „Zwiększenie
aktywności fizycznej ludności", 6. „Zmniejszenie narażenia na czynniki szkodliwe
w środowisku życia i pracy oraz ich skutków zdrowotnych i poprawa stanu sanitarnego
kraju", 9. „Tworzenie warunków do zdrowego i aktywnego życia osób starszych", oraz
10. „Tworzenie warunków dla aktywnego życia osób niepełnosprawnych”.

Program „Solidarność Pokoleń. Działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób
w wieku 50+”, cel 1 „Poprawa warunków pracy, promocja zatrudnienia pracowników po
50. roku życia i zarządzanie wiekiem” i cel 5. „Aktywizacja zawodowa osób
niepełnosprawnych”.
80
NOWE I NARASTAJĄCE CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE Z NOWYMI TECHNOLOGIAMI
I PROCESAMI PRACY
Podstawowym celem przedsięwzięcia II jest poszerzenie wiedzy dotyczącej narażenia na
nowe i o rosnącym znaczeniu czynniki ryzyka zawodowego, których występowanie
w środowisku pracy jest związane z wprowadzaniem nowych technologii i procesów pracy
w polskich przedsiębiorstwach.
Zakres tematyczny zaplanowanych projektów obejmuje:

ocenę zagrożeń hałasem występujących przy stosowaniu nowych technologii
pozyskiwania energii,

opracowanie metod i kryteriów oceny zagrożeń związanych z wrażliwością na
pośrednie oddziaływanie pól elektromagnetycznych,

ocenę oddziaływania na organizm pól elektromagnetycznych w środkach transportu
o napędzie hybrydowym i elektrycznym oraz przy użytkowaniu nasobnych urządzeń
medycznych,

opracowanie metod badania rozprzestrzeniania się nanocząstek emitowanych
z nanomateriałów w środowisku pracy,

ocenę szkodliwego działania nanocząstek i biopaliw II generacji,

charakterystykę zagrożeń pożarowych i wybuchowych termousieciowanych tworzyw
sztucznych,

doskonalenie metod i narzędzi do oceny oraz ograniczania narażenia zawodowego na
szkodliwe czynniki biologiczne,

doskonalenie metod analizy chemicznych zanieczyszczeń powietrza w środowisku
pracy, ze szczególnym uwzględnieniem substancji o działaniu rakotwórczym oraz
występujących w postaci drobnych frakcji aerozolu,

ustalanie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń dla nowo wprowadzanych
szkodliwych substancji chemicznych w środowisku pracy.
Podstawowym celem badań podejmowanych w ramach przedsięwzięcia II jest
zapewnienie bezpieczeństwa pracy w krajowych przedsiębiorstwach wprowadzających nowe
technologie, takie jak: biotechnologie, nanotechnologie czy technologie pozyskiwania energii
81
z odnawialnych źródeł, które w najbliższym dziesięcioleciu będą podstawą tworzenia
różnorodnych stanowisk pracy.
Według danych GUS badaniem warunków pracy w 2011 r. objęto 74,9 tys. jednostek
zatrudniających 5 413,6 tys. osób. Spośród tej grupy 525,3 tys. osób pracowało
w warunkach zagrożenia czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi.
Stanowi to ok. 10% ogółu zatrudnionych w przedsiębiorstwach liczących powyżej 9 osób.
Czynnikami stanowiącymi największe zagrożenie są, podobnie jak w latach ubiegłych, hałas
i pyły przemysłowe. Rzeczywisty zakres narażenia jest jednak znacznie większy, gdyż
w danych nie uwzględnia się mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, które stanowią
ok. 90% wszystkich zakładów. Poza tym dane GUS dotyczą w zasadzie tylko narażenia
pracowników na te czynniki środowiska pracy, które w krajowych przepisach mają ustalone
kryteria oceny narażenia zawodowego, tj. wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń
i natężeń. Nie obejmują więc nowych czynników ryzyka, stanowiących zagrożenie dla
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach związanych
z nowo wprowadzanymi technologiami, np. nanotechnologiami. Dotyczy to także
czynników biologicznych, które stwarzają poważne i nierozpoznane w pełni zagrożenie dla
zdrowia pracowników w co najmniej 151 specjalistycznych grupach zawodowych należących
do 22 kategorii dużych gałęzi gospodarki narodowej. Według danych GUS z 2011 r. w Polsce
liczbę pracowników narażonych na czynniki biologiczne szacuje się na kilkaset tysięcy.
Brak wiedzy na temat zagrożeń związanych z nowymi czynnikami ryzyka nie daje
podstaw do prowadzenia działań prewencyjnych w przedsiębiorstwach.
Dynamiczny
rozwój
nowych
technologii
pozyskiwania
energii
elektrycznej
z wykorzystaniem energii wiatrowej i słonecznej czy bioenergii, wynikający z konieczności
redukcji emisji gazów cieplarnianych, a także rozwój technologii w obszarze wytwarzania
i stosowania w procesach pracy paliw II i III generacji oraz projektowanych nanomateriałów,
obliguje do prowadzenia intensywnych badań naukowych zmierzających do identyfikowania
i oceny narażenia na te nowe czynniki ryzyka, jak również do poznania ich szkodliwego
działania na człowieka i środowisko naturalne. Niezbędne więc jest opracowanie
odpowiednich metod ich pomiaru celem określenia ryzyka zawodowego wynikającego
z narażenia na te czynniki oraz podjęcia stosownych metod prewencji.
Do niebezpiecznych czynników środowiska pracy należą, ciągle mało rozpoznane,
pola elektromagnetyczne. Liczba narażonych na nie pracowników systematycznie wzrasta
w związku
z
rozwojem
bezprzewodowych
sieci
telekomunikacyjnych
oraz
nowymi
zastosowaniami źródeł energii elektrycznej, m.in. w środkach transportu i nowych
urządzeniach stosowanych w diagnostyce medycznej czy telekomunikacji.
82
Projektowane nanomateriały należą do tych rodzajów niebezpiecznych czynników
chemicznych, które według opinii ekspertów z 21 państw europejskich, przedstawionej
w raporcie Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy dotyczącym nowych
czynników ryzyka zawodowego, stanowią nierozpoznane i rosnące zagrożenie dla
zdrowia pracowników, przede wszystkim ze względu na możliwość przedostawania się
nanocząstek do powietrza wdychanego podczas produkcji i przetwarzania. Ze względu
na specyficzne właściwości fizykochemiczne, np. odporność na działanie wysokiej
temperatury, wytrzymałość mechaniczną czy właściwości bakteriobójcze, nanomateriały mają
coraz powszechniejsze zastosowanie do produkcji tworzyw sztucznych, leków, kosmetyków,
farb i lakierów, materiałów budowlanych, tkanin, a także w inżynierii tkankowej i genetycznej
oraz w przemyśle spożywczym, maszynowym i rolnictwie. Aktualny stan wiedzy na temat
toksycznego działania nanomateriałów jest wciąż ograniczony. Nie ma więc podstaw do
odpowiedniej prewencji ochrony pracowników.
Ze względu na intensywny rozwój eksploatacji alternatywnych źródeł energii, w tym
energetyki wiatrowej, a także technologii pozyskiwania gazu łupkowego, budzących
niepokój społecznych, zaproponowano podjęcie projektów ukierunkowanych na opracowanie
metod pomiaru parametrów charakteryzujących hałas i dokonanie oceny narażenia na
ten czynnik pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy związanych z ww. procesami
technologicznymi, a także sformułowanie zaleceń do profilaktyki.
Bardzo ważna, ze względów zarówno poznawczych, jak i użytkowych, jest realizacja
w przedsięwzięciu II projektów mających na celu ocenę zagrożeń elektromagnetycznych
na podstawie modelowania numerycznego, co dotyczy przede wszystkim zagrożeń dla
pracowników użytkujących nasobne urządzenia wspomagające funkcje życiowe organizmu,
m.in. pompy insulinowe czy implanty słuchu. Również opracowanie kryteriów i zasad oceny
oddziaływania
na
pracowników
pól
elektromagnetycznych
małych
i
średnich
częstotliwości umożliwi pracodawcom ocenę i ograniczanie zagrożeń związanych z coraz
powszechniejszym występowaniem tych czynników w nowych technologiach w energetyce
i telekomunikacji.
Szczególne znaczenie
genotoksycznego
poznawcze będą miały zaplanowane badania
działania
nanomateriałów
ceramicznych
i
ocena
in vitro
zaburzeń
metabolizmu tlenowego pod ich wpływem, a także wyniki badań rozprzestrzeniania się
tych niebezpiecznych dla zdrowia nanoobiektów w pomieszczeniach pracy. Wdrożenie
wyników projektów (metodyki, zaleceń i materiałów szkoleniowych dotyczących zasad
postępowania podczas badania rozprzestrzeniania się nanoobiektów w środowisku pracy
w zależności od ich rodzaju, lokalizacji źródła emisji oraz stosowanych środków ochrony
zbiorowej) umożliwi prawidłowe zarządzanie ryzykiem zawodowym stwarzanym przez
nanocząstki. Może być również podstawą do opracowania systemu prewencji w celu
83
tworzenia bezpiecznych miejsc pracy w przedsiębiorstwach stosujących lub produkujących
projektowane materiały.
Badania dotyczące drobnych cząstek aerozoli emitowanych podczas eksploatacji
pojazdów oraz przy produkcji i przetwórstwie kwasu siarkowego będą miały również
istotne znaczenie poznawcze. Opracowane metody badań i zalecenia dotyczące ograniczenia
narażenia zawodowego na ich drobne frakcje będą podstawą do wprowadzania odpowiednich
środków prewencyjnych.
Nowa problematyka badawcza dotycząca
palności i wybuchowości
tworzyw
sztucznych na etapie ich produkcji, przetwarzania i magazynowania uzupełni luki w obszarze
zapobiegania poważnym awariom przemysłowym i przyczyni się do zmniejszenia zagrożeń
pożarowo-wybuchowych.
Wprowadzenie nowych, dotychczas niestosowanych metod identyfikacji źródeł i dróg
rozprzestrzeniania się w środowisku pracy szkodliwych czynników biologicznych oraz
oceny narażenia zawodowego na ich działanie umożliwi pełniejsze scharakteryzowanie
zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. Badania roli aerozolu włóknistego w transporcie
i eliminowaniu szkodliwych czynników biologicznych umożliwią opracowanie modelu
nowego, innowacyjnego rozwiązania ekranów włóknistych o wysokiej sprawności
eliminacji
cząstek
mikrobiologicznych
transportowanych
w
środowisku
pracy
w postaci bioaerozolu, do stosowania w środkach ochrony zbiorowej.
Jedną z przyczyn niekompletności danych na temat zagrożeń zawodowych
wynikających z występowania szkodliwych substancji chemicznych jest brak ustalonych
kryteriów i metod oceny narażenia zawodowego dla wielu substancji chemicznych, co dotyczy
zarówno Polski, jak i innych państw Unii Europejskiej. Dlatego systematyczne poszerzanie
i weryfikacja
wykazu
najwyższych
dopuszczalnych
stężeń
(NDS)
szkodliwych
substancji chemicznych należą do istotnych działań podejmowanych w ramach
dostosowywania polskiego systemu ustawodawstwa w zakresie ochrony pracy do przepisów
i praktyki obowiązujących w państwach Unii Europejskiej. Działania te istotnie wpływają
również na stan wiedzy o niezwykle dynamicznie rozwijającym się rynku nowych produktów
chemicznych. Monitorowanie stężeń substancji szkodliwych w środowisku pracy będzie
możliwe dzięki równoległemu opracowywaniu selektywnych, zwalidowanych metod
oznaczania ich stężeń z wykorzystaniem nowoczesnych technik analitycznych. Metody
te stanowią podstawę opracowania Polskich Norm z zakresu ochrony czystości powietrza na
stanowiskach pracy. Tematyka badań naukowych i prac rozwojowych w tym przedsięwzięciu
to:
−
ocena metodami in vitro potencjalnych odległych efektów narażenia na wybrane
nanomodyfikatory ceramiczne,
84
−
badanie procesu rozprzestrzeniania się nanoobiektów w powietrzu pomieszczeń pracy,
−
modelowanie rozdziału powietrza wentylacyjnego w otoczeniu źródła emisji związanego
z obróbką nanomateriałów,
−
identyfikowanie grup ryzyka związanego z narażeniem na wytypowane substancje
rakotwórcze,
−
ocena metodami in vitro szkodliwego działania biopaliwa II generacji otrzymanego
w procesie transestryfikacji tłuszczów odpadowych,
−
badanie rozkładu stężeń substancji rakotwórczych we frakcjach cząstek drobnych
emitowanych podczas eksploatacji pojazdów samochodowych,
−
badanie zawartości frakcji torakalnej we wdychalnej frakcji aerozolu ciekłego
w środowisku pracy na przykładzie kwasu siarkowego,
−
opracowanie dokumentacji dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego dla
30 czynników chemicznych szkodliwych dla zdrowia,
−
opracowanie metod oznaczania 12 szkodliwych substancji chemicznych w powietrzu na
stanowiskach pracy do oceny narażenia zawodowego,
−
opracowanie strategii diagnostyki występowania oraz likwidacji lokalnych skażeń rtęcią,
występujących na terenach działalności przemysłowej branży górnictwa, nafty i gazu,
−
badanie
palności
i
wybuchowości
termousieciowanych
tworzyw
sztucznych
w kontekście przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym,
−
określenie uciążliwości i narażenia na hałas, w tym na hałas niskoczęstotliwościowy,
emitowany przez turbiny i elektrownie wiatrowe,
−
badania
propagacji
dźwięku
i
metod
kształtowania
klimatu
akustycznego
w pomieszczeniach pracy wymagających szczególnych warunków akustycznych,
−
modelowanie i ocena zagrożeń elektromagnetycznych występujących w środowisku
pracy dla użytkowników osobistych urządzeń medycznych (OUM) wspomagających
funkcje życiowe organizmu,
−
badania eksperymentalne i modelowe wrażliwości ludzi na pośrednie oddziaływanie pól
elektromagnetycznych małych i średnich częstotliwości,
−
ocena metod typowania metabolicznego i profilowania genetycznego w identyfikacji
źródeł i dróg rozprzestrzeniania się czynników biologicznych w środowisku pracy,
−
peptydoglikany jako marker narażenia zawodowego na szkodliwe czynniki bakteryjne,
−
ocena możliwości wykorzystania aerozolu włóknistego w transporcie i eliminowaniu
szkodliwych czynników mikrobiologicznych ze środowiska pracy,
−
identyfikacja zagrożeń biologicznych w działaniach ratowniczych oraz ich wpływu na
kompetencję układu odpornościowego w perspektywie niekorzystnych następstw
zdrowotnych.
85
W wyniku realizacji badań zaplanowanych w przedsięwzięciu II zostaną opracowane m.in.
następujące produkty:
 metody pomiaru hałasu i zalecenia do ograniczenia narażenia na stanowiskach pracy
w elektrowniach wiatrowych i wydobywania gazu łupkowego,
 metoda kształtowania klimatu akustycznego w pomieszczeniach pracy wymagających
szczególnych warunków akustycznych,
 metodyka
systematycznego
badania
i
oceny
złożonych
zagrożeń
elektromagnetycznych charakterystycznych dla środków transportu publicznego
o napędzie hybrydowym i elektrycznym,
 metodyka i kryteria oceny zagrożeń zawodowych związanych z wrażliwością
pracowników na pośrednie oddziaływanie pola elektromagnetycznego małych
i średnich częstotliwości,
 zalecenia profilaktyczne dotyczące ograniczenia zagrożeń elektromagnetycznych dla
użytkowników medycznych nasobnych urządzeń wspomagających funkcje życiowe,
 metodyka badania rozprzestrzeniania się nanoobiektów w powietrzu pomieszczeń
pracy,
 materiały informacyjne dotyczące nanomodyfikatorów ceramicznych i profilaktyki
zagrożeń związanych z ich stosowaniem,
 zalecenia do metody oznaczania szkodliwych czynników biologicznych w środowisku
pracy oparte na typowaniu metabolicznym i profilowaniu genetycznym wyizolowanych
szczepów,
 model włóknistego ekranu elektrostatycznego o wysokiej sprawności eliminacji cząstek
mikrobiologicznych transportowanych w środowisku pracy w postaci bioaerozolu,
 materiały szkoleniowe na temat zagrożenia związanego z występowaniem frakcji
torakalnej substancji chemicznych w środowisku pracy,
 wytyczne do zmniejszania zagrożeń pożarowo-wybuchowych stwarzanych przez
termousieciowane tworzywa sztuczne,
 metody oznaczania szkodliwych substancji chemicznych w powietrzu do oceny
narażenia zawodowego,
 dokumentacje dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego dla ok. 40 nowych
substancji chemicznych wraz z propozycjami wartości najwyższych dopuszczalnych
stężeń (NDS), w tym dla wybranych nanomateriałów.
Opracowane metody badań hałasu i pól elektromagnetycznych oraz czynników
chemicznych i biologicznych umożliwią akredytowanym laboratoriom środowiskowym
wykonywanie badań i pomiarów na stanowiskach pracy, których wyniki będą stanowiły
86
dla pracodawców podstawę do podejmowania działań w celu ograniczenia narażenia
zawodowego, a w konsekwencji przyczynią się do poprawy warunków pracy
i zmniejszenia strat społeczno-ekonomicznych.
Poszerzony
wykaz
wartości
najwyższych
dopuszczalnych
stężeń
czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy będzie wsparciem dla pracodawców w realizacji
obowiązków
związanych
z
zarządzaniem
ryzykiem
zawodowym
stwarzanym
przez
niebezpieczne substancje chemiczne. Ułatwi również dostosowywanie warunków pracy
w Polsce do standardów UE.
Wdrożenie do praktyki wytycznych i zaleceń do profilaktyki oraz wykorzystanie
materiałów szkoleniowych i informacyjnych będących rezultatem przedsięwzięcia II powinny
przyczynić się do wzrostu świadomości pracodawców, pracowników, a także ogółu
społeczeństwa w zakresie narażenia na nowe czynniki ryzyka występujące w różnych
procesach technologicznych, przede wszystkim w nowo wprowadzanych, takich jak
nowe technologie pozyskiwania energii czy nano- i biotechnologie.
Zastosowanie w praktyce produktów uzyskanych w wyniku realizacji projektów
przedsięwzięcia II przyczyni się do zmniejszenia liczby pracowników narażonych na
szkodliwe czynniki środowiska pracy, w tym występujące w nowo wprowadzanych
technologiach, przede wszystkim w przedsiębiorstwach energetycznych, przemysłu
chemicznego, samochodowego, farmaceutycznego i kosmetycznego oraz w transporcie
samochodowym. Wpłynie to na zmniejszenie liczby chorób zawodowych i wydłużenie okresu
pracy w dobrym zdrowiu.
Zaproponowane do realizacji projekty badawcze i rozwojowe przedsięwzięcia II obejmują
szeroki i innowacyjny zakres tematyczny, a opracowane w wyniku ich realizacji produkty
przyczynią się do realizacji celów określonych w dokumentach strategicznych krajowych
i europejskich. Przede wszystkim będą instrumentem realizacji:

Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności: cel
6: „Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie „workfare state”,
kierunek
interwencji
systemowych
zwiększających
i
„Opracowanie
działań
i
wdrożenie
wzmacniających
dostępność
do
międzysektorowych
kształtowanie
programów
postaw
zdrowotnych
rozwiązań
prozdrowotnych
(profilaktycznych,
rehabilitacyjnych) w celu zmniejszenia zachorowalności i umieralności”, przede
wszystkim zadań szczegółowych tego kierunku interwencji dotyczących monitorowania
nowych zagrożeń i poprawy adresowalności programów prozdrowotnych, identyfikacji
grup ryzyka i określenie optymalnej wiązki działań profilaktycznych, a także realizacji
działań profilaktycznych.
87

Strategii Rozwoju Kraju 2020: obszar II „Konkurencyjna gospodarka", cel II.4. „Rozwój
kapitału ludzkiego", kierunek interwencji publicznej II.4.2. „Poprawa jakości kapitału
ludzkiego", gdzie jednym z kierunków jest promowanie i wspieranie działań
o charakterze prozdrowotnym i profilaktycznym w odniesieniu do chorób zawodowych
i cywilizacyjnych stanowiących główne przyczyny przedwczesnego opuszczania rynku
pracy i korzystania ze środków zabezpieczenia społecznego. Również przyczynią się do
realizacji celów określonych przez kierunek interwencji publicznej 6.4. „Poprawa stanu
środowiska”
(cel
II.6
„Bezpieczeństwo
energetyczne
i
środowisko”),
poprzez
ograniczenie problemów zdrowotnych wynikających z zanieczyszczania środowiska
pracy niebezpiecznymi substancjami chemicznymi.

Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego (SRKL), w której cel szczegółowy 1 „Wzrost
zatrudnienia” będzie realizowany m.in. poprzez zmniejszenie liczby osób zatrudnionych
w warunkach narażenia na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych
i uciążliwych, co będzie efektem poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy, a cel
szczegółowy 4 „Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki
zdrowotnej” – poprzez zmniejszenia liczby wypadków i chorób zawodowych w wyniku
wzrostu poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwoju kultury bezpieczeństwa
zawodowym. Realizacja ww. celów SRKL wpisuje się w etap życia i kariery „Aktywność
zawodowa, uczenie się dorosłych i rodzicielstwo”, który zwraca uwagę na konieczność
podejmowania zadań z zakresu bezpieczeństwa pracy ukierunkowanych na „poprawę
bezpieczeństwa i warunków pracy w aspekcie ich powiązania z oceną ryzyka
zawodowego, właściwym stosowaniu środków ochrony oraz efektywnością procesów
pracy w wyniku ograniczania ryzyka, chorób zawodowych i wypadków przy pracy”.

Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Dynamiczna Polska 2020, cel 2
„Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy”, w którym
wg Narodowego Programu Foresight Polska 2020 oraz Foresightu Technologicznego
Przemysłu InSight 2030 na liści rekomendowanych technologii znajdują się przyjazne
dla środowiska technologie oraz w ramach pól badawczych – nanotechnologie.
Projekty w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych przedsięwzięcia II wpisują się
w następujące strategiczne kierunki badań naukowych i prac rozwojowych Krajowego
Programu Badań (KPB): "Nowe technologie w zakresie energetyki", "Choroby cywilizacyjne,
nowe leki oraz medycyna regeneracyjna", „Zaawansowane technologie informacyjne,
telekomunikacyjne i mechatroniczne" oraz "Nowoczesne technologie materiałowe".
Projekty te są również zgodne z zadaniami określonymi w Strategicznym Programie
Badawczym Polskiej Platformy Technologicznej „Bezpieczeństwo Pracy w Przemyśle”
(PPT BPP) oraz w dokumentach europejskich dotyczących priorytetów badań w obszarze
88
bezpieczeństwa i zdrowia w pracy opracowanych przez PEROSH i Europejską Agencję
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.
Uzyskane wyniki zaplanowanych do realizacji projektów przedsięwzięcia II będą
ponadto wspierały implementację do praktyki w krajowych przedsiębiorstwach wymagań
dyrektyw: 98/24/WE, 2004/37/WE, 2000/54/WE, 2003/10/WE, 2004/40/WE, 2009/161/WE
oraz Seveso III.
INŻYNIERIA
MATERIAŁOWA
I
ZAAWANSOWANE
TECHNOLOGIE
NA
RZECZ
BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
Celem projektów podejmowanych w przedsięwzięciu III jest ograniczenie ryzyka zawodowego
występującego w środowisku pracy przez opracowanie lub wykorzystanie innowacyjnych
materiałów i zawansowanych technologii na rzecz doskonalenia funkcji ochronnych
i użytkowych technicznych środków ochronnych i prewencyjnych.

rozwój innowacyjnych środków technicznych do ograniczania zagrożeń czynnikami
fizycznymi, ze szczególnym uwzględnieniem zastosowania materiałów inteligentnych,

zastosowanie technik informatycznych i telekomunikacyjnych do poprawy stanu
bezpieczeństwa i higieny pracy w ramach koncepcji tzw. w inteligentnego środowiska
pracy,

zastosowanie nanotechnologii oraz zaawansowanych i inteligentnych materiałów do
poprawy właściwości ochronnych i użytkowych środków ochrony indywidualnej oraz
materiałów ogniobezpiecznych,

rozwój metod projektowania i badania innowacyjnych środków ochrony indywidualnej,
ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych potrzeb użytkowników.
Prace
badawcze
w
dziedzinie
poprawy
skuteczności
środków
technicznych
ograniczających zagrożenia wibroakustyczne będą ukierunkowane na zastosowanie
materiałów inteligentnych oraz układów aktywnej redukcji hałasu, ze szczególnym
uwzględnieniem metod ograniczania hałasu w zakresie niskich częstotliwości, dla których
metody tradycyjne charakteryzują się małą skutecznością. Badania prowadzone w obszarze
89
aktywnej redukcji hałasu przyczynią się do powstania takich nowych rozwiązań jak system
redukcji hałasu transmitowanego przez szklane przegrody akustyczne oraz system redukcji
hałasu o charakterze strefowym z zastosowaniem techniki mikrofonu wirtualnego. Przyczyni
się to do ograniczenia narażenia na hałas pracowników i użytkowników pojazdów
uprzywilejowanych stosowanych przez służby ratownictwa oraz zapewnienia bezpieczeństwa
i porządku publicznego. Badania będą także dotyczyły opracowania osobistego wskaźnika
zagrożenia hałasem w warunkach akcji ratowniczych z systemem bezprzewodowej
transmisji wyników oraz ograniczenia narażenia pracowników na hałas emitowany przez
maszyny i urządzenia przemysłowe. W tym celu zostaną opracowane innowacyjne struktury
wielowarstwowe z wykorzystaniem inteligentnych materiałów i cyfrowych technik
przetwarzania sygnałów.
Wraz z rozwojem technologii produkcyjnych często pojawiają się nowe zagrożenia,
których ograniczenie nie jest możliwe bez zastosowania systemów ich monitorowania oraz
inteligentnych środków ochronnych opartych na wykorzystaniu technik informatycznych
i komunikacyjnych. W tym zakresie zakłada się sprawdzenie możliwości wykorzystania
techniki
RFID
(Radio
bezpieczeństwa
Frequency
użytkowania
Identification)
maszyn,
a
w
systemach
także
monitorowania
rozwiązań
technologii
ultraszerokopasmowej (UWB) do lokalizacji pracowników w strefach niebezpiecznych.
Prace w tym obszarze będą także ukierunkowanie na wykorzystanie półprzewodnikowych
emiterów
promieniowania
stanowiskach
pracy.
do
zastosowania
Zagadnieniem
w
zasługującym
kształtowaniu
na
bezpieczeństwa
szczególne
podkreślenie
na
jest
opracowanie systemu informatycznego wspierającego zarządzanie bezpieczeństwem
w zakładach stwarzających ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.
Istotnymi
elementami
systemu
monitorowania
i
zarządzania
bezpieczeństwem
w środowisku pracy będą także nowe rozwiązania środków ochrony indywidualnej.
Odbiorcami wyników w tym obszarze będą pracownicy przedsiębiorstw automatyki
przemysłowej i przetwórstwa przemysłowego wykorzystujących złożone linie produkcyjne,
przedsiębiorstw wytwarzania i zaopatrywania w energię, chemii procesowej oraz magazynów
artykułów palnych.
W zakresie poprawy skuteczności ochronnego działania oraz ergonomii środków
ochrony indywidualnej prace badawcze będą ukierunkowane na wykorzystanie
nowoczesnych materiałów i technologii, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości ich
wdrożenia przez krajowych producentów, a tym samym udostępnienia do szybkiego
zastosowania w środowisku pracy. Obserwowany w ciągu ostatnich lat dynamiczny rozwój
inżynierii materiałowej stwarza możliwości zaspokojenia rosnących potrzeb pracowników
narażonych na niebezpieczne, nierzadko ekstremalne warunki pracy.
90
W ramach Programu Ramowego UE „Horyzont 2020” ujęto osiągnięcie wiodącej pozycji
państw europejskich w zakresie tzw. technologii wspomagających, dzięki specjalnemu
wsparciu w rozwoju nanotechnologii i materiałów zaawansowanych. Jednym z priorytetów
tematycznych tego programu jest rozwój w dziedzinie materiałów konstrukcyjnych
w różnych sektorach, w tym stosowanych do zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy. Za
najbardziej interesujące uznano takie materiały konstrukcyjne, jak: stopy metaliczne, polimery
i kompozyty polimerowe oraz materiały hybrydowe, zapewniające zwiększenie odporności
wyrobów na agresywne oddziaływanie środowiska. Dlatego też jednym z nowych
kierunków badań, podejmowanych w ramach przedsięwzięcia III, jest zastosowanie
materiałów hybrydowych oraz wzbogacenie tradycyjnych materiałów nanostrukturami
(wytworzenie
nanokompozytów
polimerowych),
w
celu
uzyskania
materiałów
o wyspecjalizowanych cechach, jak np. ognioodporność oraz barierowość w odniesieniu do
jednoczesnego oddziaływania czynników chemicznych, mechanicznych oraz biologicznych,
z przeznaczeniem zastosowania ich do konstrukcji środków ochrony indywidualnej. Wiele
planowanych prac badawczych będzie związanych z wykorzystaniem nowoczesnych
materiałów węglowych, w tym głównie grafenu oraz nanorurek węglowych. Właściwości
fizyczne i chemiczne struktur grafenu, nanorurek węglowych, mikro- i nanokapsuł węglowych
oraz sadz technicznych, stwarzają możliwości ich wykorzystania jako sensorów do
wykrywania obecności par substancji organicznych i/lub gazów nieorganicznych. Prace
aplikacyjne nad czujnikami na bazie materiałów węglowych będą dotyczyły ich
wbudowania w środki ochrony układu oddechowego, odzież ochronną oraz środki
ochrony rąk.
Zaawansowane środki ochrony indywidualnej przeznaczone dla pracowników
wykonujących prace w warunkach szczególnie niebezpiecznych zwykle są wyposażone
w urządzenia elektroniczne (czujniki, elementy systemów komunikacji przewodowej
i bezprzewodowej). Jednym z ważniejszych zagadnień badawczych w tym kontekście jest
poprawa ich funkcjonalności i ergonomii konstrukcji, ze szczególnym uwzględnieniem
specyfiki stosowania w ratownictwie (straży pożarnej oraz ratownictwie górniczym,
chemicznym, górskim, medycznym), a także w dużych przedsiębiorstwach, w których
pracownicy wykonują czynności wymagające zapewnienia łączności z operatorem.
Interesującym rozwiązaniem w tym zakresie będzie wykorzystanie elastycznych czujników
do monitorowania procesu termoregulacji organizmu w różnych warunkach pracy.
Problemem wymagającym innowacyjnych rozwiązań w zakresie środków ochrony
indywidualnej jest praca w mikroklimacie zimnym i gorącym. Zagadnienie to dotyczy ok. 8%
wszystkich osób zatrudnionych w warunkach narażenia na szkodliwe i uciążliwe czynniki
środowiska pracy. Możliwość konstruowania odzieży
inteligentnej do zastosowania
w uciążliwych warunkach klimatycznych zapewniają polimerowe materiały z pamięcią
kształtu (SMM), które zmieniają swoje właściwości w zależności od temperatury
91
otoczenia. Materiały te znajdą zastosowanie np. w konstrukcji odzieży termoaktywnej.
Oddzielną grupę stanowi odzież ochronna wyposażona w systemy chłodzące, które
gwarantują precyzyjną regulację temperatury człowieka na stanowiskach pracy, gdy wraz ze
zmianami aktywności pracownika zmienia się ilość wydzielanego ciepła. Rozwiązania te
przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa pracowników zatrudnionych m.in. w służbie
zdrowia (bloki operacyjne).
W celu zmniejszenia liczby wypadków i okresów absencji pracowników, którzy muszą
stosować wizjery chroniące przed promieniowaniem podczerwonym (np. hutnictwo, straż
pożarna) zostanie opracowana nowa technologia nanoszenia nanostrukturalnych
powłok z wykorzystaniem Physical Vapour Deposition (PVD) oraz opracowany model
filtru optycznego o zmiennej charakterystyce transmisji w zakresie promieniowania
widzialnego.
Szczególnie istotnym i nowatorskim kierunkiem będzie wykorzystanie technik
skanowania 3D do szybkiego projektowania wyrobów spełniających wymagania
indywidualnych użytkowników. Projektowanie nowych konstrukcji sprzętu ochrony układu
oddechowego, obuwia ochronnego oraz odzieży ochronnej na podstawie cyfrowego,
trójwymiarowego odwzorowania kształtów ciała człowieka, zapewni dopasowanie środków
ochrony do indywidualnych cech antropometrycznych użytkowników, co przyczyni się do
poprawy warunków realizacji potrzeb pracownika w zależności od rodzaju i intensywności
jego aktywności, a zarazem zwiększy akceptację stosowania środków ochrony indywidualnej
przez pracowników. Do badania innowacyjnych rozwiązań w zakresie środków ochrony
indywidualnej zostaną opracowane metody oparte m.in. na wykorzystaniu manekina
termicznego z funkcją pocenia, na modelowaniu przepływu ciepła z wykorzystaniem
sztucznych
sieci
neuronowych
do
szacowania
izolacyjności
cieplnej
odzieży
ochronnej.
W najbliższych latach nastąpi w Polsce dalszy rozwój wielu zaawansowanych
technologii produkcyjnych, a także technologii informacyjnych i komunikacyjnych.
Technologie te powinny być wykorzystywane do poprawy stanu bezpieczeństwa
i ergonomii technicznych środków ochronnych. Jednak technologie te stają się często
źródłem wielu nowych i nierozpoznanych jeszcze zagrożeń środowiska pracy i życia
człowieka. Konieczne jest zatem kontynuowanie i podejmowanie badań naukowych nad
zapewnieniem
zrównoważonego
rozwoju
technologicznego
i
ekonomicznego,
w szczególności w odniesieniu do tych dziedzin gospodarki, w których, według danych GUS,
stan bezpieczeństwa i higieny nadal nie jest zadowalający. Są to sektory: górnictwa,
przetwórstwa przemysłowego, rolnictwa i leśnictwa, budownictwa oraz ochrony zdrowia.
Projekty badawcze planowane w ramach przedsięwzięcia są ukierunkowane na doskonalenie
rozwiązań technicznych do wykorzystania w tych najbardziej wypadkogennych sektorach.
92
Tematyka badań naukowych i prac rozwojowych w tym przedsięwzięciu to:
−
opracowanie metod otrzymywania ogniobezpiecznych nanokompozytów polimerowych
z uwzględnieniem bezhalogenowych związków zmniejszających palność tworzyw
sztucznych,
−
opracowanie w technologii PVD (Phisical Vapour Deposition) nanostrukturalnych powłok
zmniejszających wpływ promieniowania cieplnego na środki ochrony głowy i twarzy,
−
modelowy czujnik par związków organicznych na bazie cienkich warstw nanorurek
węglowych,
−
polimerowe materiały hybrydowe z udziałem nanocząstek do zastosowania w środkach
ochrony,
−
bioaktywne włókniny filtracyjne do zastosowania w sprzęcie ochrony układu
oddechowego wielokrotnego użycia,
−
opracowanie elastycznych czujników do zastosowania w procesach monitorowania
termoregulacji organizmu w warunkach pracy uciążliwej,
−
aktywna odzież z materiałami pamięci kształtu (SMM) do ochrony przed czynnikami
gorącymi,
−
innowacyjne urządzenie do lokalnego chłodzenia personelu sal operacyjnych
z uwzględnieniem specyfiki wybranych zabiegów,
−
modelowanie
izolacyjności
cieplnej
odzieży
ciepłochronnej
z
wykorzystaniem
sztucznych sieci neuronowych,
−
modelowanie wybranych właściwości ochronnych i biofizycznych odzieży ochronnej
wykonanej na bazie aluminizowanych tkanin bazaltowych z zastosowaniem manekina
termicznego oraz skanera 3D,
−
badania nad modyfikacją struktur grafenu w celu implementacji ścieżek elektroprzewodzących w inteligentnej odzieży ochronnej,
−
włókninowe kompozyty do ochrony układu oddechowego w warunkach ciężkiej pracy
fizycznej,
−
zasady
wykorzystania
technik
monitorowania
miejsc
pobytu
pracownika
z wykorzystaniem technologii ultraszerokopasmowej łączności (UWB) do zapewnienia
bezpieczeństwa przy obsłudze maszyn,
−
wielowarstwowa, aktywna struktura inteligentna do ograniczania transmisji hałasu przez
przegrody akustyczne,
−
wielokanałowy system aktywnej redukcji hałasu transmitowanego przez szklane
przegrody,
−
osobisty wskaźnik zagrożenia hałasem w warunkach akcji ratowniczych z systemem
bezprzewodowej transmisji danych,
93
półprzewodnikowe
−
emitery
promieniowania
do
zastosowania
w
kształtowaniu
bezpieczeństwa na stanowiskach pracy,
−
opracowanie modelu filtru optycznego o zmiennej charakterystyce transmisji w zakresie
widzialnym, przeznaczonego do zastosowania w środkach ochrony oczu na
stanowiskach zagrożonych niebezpiecznym promieniowaniem podczerwonym,
opracowanie metody projektowania elementów konstrukcyjnych obuwia ochronnego
−
oraz masek i półmasek twarzowych z wykorzystaniem cyfrowego odwzorowania
wymiarów antropometrycznych,
−
opracowanie systemu informatycznego IAPS (Intelligent Accident Prevention System)
wspierającego system bezpieczeństwa w zakładach stwarzających ryzyko wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej,
opracowanie architektury systemu monitorowania i zarządzania bezpieczeństwem
−
i higieną pracy z uwzględnieniem koncepcji inteligentnego środowiska pracy.
W wyniku realizacji zaplanowanych projektów powstaną m.in.:

modele
i
funkcjonalne
rozwiązania
inteligentnych
środków
technicznych
do
ograniczania zagrożeń wibroakustycznych,

koncepcja systemu i narzędzia do monitorowania oraz zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy w ramach tzw. inteligentnego środowiska pracy,

metody szybkiego projektowania środków ochrony indywidualnej, z uwzględnieniem
indywidualnego ich dopasowania do potrzeb użytkowników,

modele
wysokoskutecznych
środków
ochrony
indywidualnej
i
bezpiecznych
materiałów z zastosowaniem m.in.: nanotechnologii, interaktywnych materiałów,
zaawansowanych struktur hybrydowych, materiałów polimerowych i węglowych, ze
szczególnym
uwzględnieniem
grafenu,
włókninowych
kompozytów,
systemów
chłodzenia oraz technologii nanoszenia powłok nanostrukturalnych,

metody badań i oceny zaawansowanych technicznie środków ochrony indywidualnej
z wykorzystaniem symulacji numerycznych zjawisk zachodzących podczas ich
użytkowania.
Wdrożenie wyników do praktyki przemysłowej w istotny sposób przyczyni się do
wzrostu innowacyjności przedsiębiorstw, a tym samym unowocześnienia polskiej gospodarki.
W szczególności zapewni to:

wzrost bezpieczeństwa w aspekcie zrównoważonego rozwoju przemysłu dzięki
ograniczeniu liczby wypadków i chorób zawodowych,
w wyniku wdrażania
technologicznych innowacji w dziedzinie technicznych środków ochronnych,
94

przyspieszanie
postępu
w
dziedzinie
bezpieczeństwa
przemysłowego
dzięki
zintensyfikowaniu badań naukowych oraz procesu ich wdrażania do przemysłu,

zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki i polskich przedsiębiorstw.
Projekty realizowane w ramach przedsięwzięcia są zgodne z:

celami Strategii Rozwoju Kraju 2020, w II obszarze strategicznym pt.”Konkurencyjna
Gospodarka”, w zakresie zwiększenia innowacyjności gospodarki oraz zwiększenia
wykorzystania technologii cyfrowych, w szczególności z celami: II.2.2 „Wzrost udziału
przemysłów i usług średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie”, II.3.2
„Podwyższenie stopnia komercjalizacji badań”, II.3.4 „Zwiększenie wykorzystania
rozwiązań
innowacyjnych”,
II.5.2
„Upowszechnienie
wykorzystania
technologii
cyfrowych”,

strategicznymi kierunkami badań naukowych i prac rozwojowych ujętych w Krajowym
Programie Badań: 3. „Zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne
i mechatroniczne", 4. „Nowoczesne technologie materiałowe",

rozwojem strategicznych kierunków badawczych wg Narodowego Programu Foresight
Polska 2020 oraz Foresight Technologiczny Przemysłu InSight 2030, w szczególności
w zakresie rozwoju technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych (zaawansowane
metody i technologie informatyczne kształtujące konkurencyjność gospodarki) oraz
bezpieczeństwa
techniczno-technologicznego
(nowa
generacja
materiałów
konstrukcyjnych i funkcjonalnych oraz technologii inżynierii powierzchni, w tym
nanomateriały i nanotechnologie),

celami Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”
w zakresie celu 2: Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy
i pracy,

celami Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 w zakresie celu szczegółowego 1
„Wzrost zatrudnienia": zmniejszenie liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia
na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych, co będzie efektem
poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy, a także dostosowanie rynku pracy do
zmiany struktury demograficznej, w szczególności wzrostu liczby osób w wieku
starszym wśród aktywnych zawodowo m.in. przez dostosowanie miejsc pracy do
możliwości (fizycznych i mentalnych) starszych pracowników oraz w zakresie celu
szczegółowego 4 „Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności opieki zdrowotnej":
zmniejszenie liczby wypadków i chorób zawodowych poprzez wzrost poziomu
bezpieczeństwa i higieny pracy,
95

celami Programu Ramowego UE „Horyzont 2020”, priorytet „Wiodąca pozycja
w przemyśle”, w zakresie osiągnięcia wiodącej pozycji w dziedzinie technologii
wspomagających
i
przemysłowych,
dzięki
specjalnemu
wsparciu
technologii
informacyjno-komunikacyjnych,

priorytetami strategii sieci PEROSH w zakresie możliwości wykorzystania nowych
technologii do zwiększenia bezpieczeństwa pracy oraz „Safe future” – wsparcie
rozwoju Europejskiej Fabryki Przyszłości poprzez nowe zintegrowane rozwiązania
umożliwiające wzrost produktywności w lepszym miejscu pracy.
KSZTAŁTOWANIE KULTURY BEZPIECZEŃSTWA
Podstawowym celem przedsięwzięcia IV jest opracowanie innowacyjnych metod i narzędzi
zarządzania,
edukacji
i
szkolenia
w obszarze
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy,
wspomagających kształtowanie wysokiej kultury bezpieczeństwa.

doskonalenie metod i narzędzi zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w celu
kształtowania
wysokiej
kultury
bezpieczeństwa,
z
uwzględnieniem
aspektów
ekonomicznych,

rozwój innowacji społecznych w miejscu pracy wpływających na jakość życia,

rozwój innowacyjnych programów oraz metod i narzędzi do edukacji i szkoleń
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kształtowanie wysokiego poziomu kultury bezpieczeństwa jest jednym z priorytetów
działań ukierunkowanych na zapobieganie wypadkom przy pracy i chorobom związanym
z pracą, ujętym we wszystkich dokumentach strategicznych MOP i UE. Liczne badania
i doświadczenia
wskazują
bowiem,
że
to
właśnie
poziom
kultury bezpieczeństwa
w społeczeństwie decyduje o osiąganym poziomie bezpieczeństwa i warunków pracy dlatego
tematyka
projektów
badawczych
zaplanowanych
w
przedsięwzięciu
obejmuje
zagadnienia o podstawowym znaczeniu dla zapewnienia wysokiego poziomu kultury
bezpieczeństwa.
96
Kształtowaniu wysokiego poziomu kultury bezpieczeństwa i poprawie warunków pracy
będzie służyć doskonalenie metod i narzędzi zarządzania bezpieczeństwem i higieną
pracy. Dynamicznie zmieniające się otoczenie przedsiębiorstw sprawia, że samo wdrożenie
sformalizowanego systemu zarządzania w tej dziedzinie nie zapewnia osiągnięcia tego celu.
Zgodnie z innowacyjną koncepcją zarządzania adaptacyjnego (resilience engineering),
zachodzące zmiany (obejmujące technologię, metody i narzędzia pracy, nowo powstające
zagrożenia, nowe przepisy prawne itp.) należy przewidywać z wyprzedzeniem oraz zapewnić,
by system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy mógł się do nich właściwie
dostosować. Biorąc pod uwagę podkreślane przez wielu badaczy znaczenie tej koncepcji dla
skutecznego funkcjonowania systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy,
w przedsięwzięciu IV przewidziano realizację badań ukierunkowanych na identyfikację
czynników sukcesu oraz barier rozwoju skutecznych systemów zarządzania w tym
obszarze, reagujących z wyprzedzeniem na zmieniające się okoliczności zewnętrzne
i wewnętrzne,
a
także
opracowanie
wytycznych
i
materiałów
informacyjnych
wspomagających praktyczne wdrażanie koncepcji zarządzania adaptacyjnego oraz
wskazujących sposoby dostosowywania systemu do zmieniających się okoliczności
zewnętrznych.
Analizy danych statystycznych publikowanych przez GUS wskazują, że wypadki
występują częściej wśród młodych pracowników (zwłaszcza poniżej 19 lat) oraz wśród
pracowników w wieku 20–49 lat, natomiast relatywnie rzadko wśród pracowników w średnim
wieku (50–59 lat) i najstarszych, czyli powyżej 60. roku życia. Chociaż ryzyko wypadku przy
pracy jest wyższe wśród młodych pracowników, to wraz z wiekiem wzrasta stopień ciężkości
następstw oraz prawdopodobieństwo śmiertelnego wypadku przy pracy. Zróżnicowanie
poziomu wypadkowości w różnych grupach wiekowych wynika zarówno z różnic
w sprawności fizycznej i intelektualnej pracowników, percepcji zagrożeń, stażu pracy, jak
i z różnego poziomu wartości, jakie pracownicy odnoszą do kwestii zdrowia i życia. Dlatego
rozwiązania organizacyjne, których celem jest oddziaływanie na zachowania i postawy
pracowników wobec zagrożeń występujących w środowisku pracy, powinny być zróżnicowane
ze względu na wiek. Celowe jest zatem podjęcie badań, które dadzą odpowiedź na
pytanie, jakie czynniki organizacyjne i w jakim stopniu determinują zachowania
niebezpieczne lub postawy probezpieczne pracowników w różnym wieku, oraz
opracowanie na ich podstawie wytycznych modyfikacji zachowań niebezpiecznych
z uwzględnieniem potrzeb pracowników należących do różnych grup wiekowych.
Do podejmowania działań ukierunkowanych na podnoszenie poziomu kultury
bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach może motywować świadomość związanych z nią
korzyści. Dlatego w ramach przedsięwzięcia przewidziano badania nad ustaleniem
97
związków między poziomem kultury bezpieczeństwa a wskaźnikami ekonomicznymi
przedsiębiorstw.
Ważną rolę w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa mogą odgrywać również
innowacje społeczne, pojmowane jako zestaw koncepcji, form organizacyjnych i strategii,
powstających w odpowiedzi na istotne potrzeby społeczne lub wychodzące naprzeciw tym
potrzebom i służące podnoszeniu jakości życia człowieka. W przedsięwzięciu zaplanowano
badania skierowane na określenie zakresu stosowania innowacji społecznych
w miejscu pracy, argumentów za i przeciw ich wdrażaniu, a także opracowanie
rozwiązań wspomagających kreowanie i stosowanie tych innowacji, z uwzględnieniem
ich wpływu na jakość życia pracowników.
Wśród wdrażanych w przedsiębiorstwach innowacji za szczególnie istotne uznano te,
które dotyczą komunikowania się w zakresie zarządzania. Badania wykazują bowiem, że
tradycyjnie stosowane, pisemne lub ustne metody przekazywania wiedzy na tematy
bezpieczeństwa i higieny pracy są na ogół mało skuteczne i często nie zapewniają informacji
o ryzyku zawodowym nawet na poziomie wymaganym przez prawo. Równocześnie
dynamicznie rozwijają się nowe metody komunikowania się (sieci intranet, media
społecznościowe), które nie ograniczają już swoich użytkowników tylko do roli odbiorców i,
w odróżnieniu od tradycyjnych stron internetowych, umożliwiają tworzenie i swobodną
wymianę
treści
przez
dużą
liczbę
użytkowników.
Tego
typu
innowacyjne
formy
komunikowania się są coraz częściej wykorzystywane przez przedsiębiorstwa (np. 85%
spośród najbardziej zaangażowanych społecznie przedsiębiorstw Ameryki Północnej i Europy
wykorzystuje media społecznościowe jako element swojej strategii do obsługi klienta
i marketingu). Mogą one okazać się skuteczne również w zarządzaniu bezpieczeństwem
i higieną pracy. Z tego względu celowe jest opracowanie rozwiązań wspomagających
rozwój skutecznych, innowacyjnych metod komunikowania się, w szczególności
uwzględnienie wykorzystania mediów społecznościowych w kształtowaniu kultury
bezpieczeństwa oraz w zarządzaniu bezpieczeństwem i higieną pracy.
Nieodłącznym warunkiem kształtowania wysokiego poziomu kultury bezpieczeństwa
jest zapewnienie wysokiej jakości edukacji i szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy. Dlatego też przedsięwzięcie IV obejmuje prace nad rozwojem innowacyjnych
programów oraz metod i narzędzi do edukacji i szkoleń w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Kształtowanie postaw i zachowań probezpiecznych rozpoczyna się już na poziomie
szkoły podstawowej. Zaplanowano więc prace skierowane na określenie wpływu
wykorzystania
robotów
społecznych
na
efektywność
nauczania
bezpiecznych
zachowań w szkołach podstawowych oraz opracowanie modelowych programów
98
edukacji z wykorzystaniem tych robotów, jako narzędzi wspomagających nauczycieli
realizujących program nauczania na poziomie klas pierwszych.
Biorąc pod uwagę fakt, że zgodnie z danymi GUS ok. 30% wypadków przy pracy
zdarza się w pierwszych 2 latach pracy oraz że robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy należą
do grup zawodowych szczególnie narażonych na wypadki przy pracy, zwrócono uwagę na
konieczność doskonalenia kształcenia zawodowego, ze szczególnym uwzględnieniem
zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy. Temu celowi służą w szczególności badania
skierowane na identyfikację źródeł wiedzy jawnej i ukrytej w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy, które mogą być wykorzystywane w systemie kształcenia zawodowego,
oraz opracowanie propozycji zmian w celu doskonalenia tego systemu.
W dążeniu do doskonalenia metod i narzędzi szkolenia osób pracujących szczególną
uwagę zwrócono na metody oparte na technikach rzeczywistości wirtualnej (VR).
Korzyści wynikające ze stosowania technik VR do szkoleń to m.in. przyspieszenie procesu
szkoleń, zmniejszenie ich kosztów (związane m.in. z mniejszym zużyciem materiałów
i energii),
a
przede
wszystkim
zwiększenie
skuteczności
szkolenia
przez
wzrost
zaangażowania uczących się w realizację celów szkolenia. Według badań przeprowadzonych
w 2010 r. w USA, studenci szkoleni z wykorzystaniem technik rzeczywistości wirtualnej mieli
od 30 do 40 % więcej szans na uzyskanie profesjonalnego certyfikatu spawacza niż ci, którzy
byli szkoleni wyłącznie tradycyjnymi metodami. Duże znaczenie może mieć wykorzystanie
technik VR w szkoleniach pracowników młodych oraz z krótkim stażem pracy, którzy są
szczególnie często ofiarami wypadków przy pracy.
Zaplanowano również badania efektywności kształcenia prowadzonego na
studiach podyplomowych w zakresie ergonomii oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.
Umożliwi to nie tylko realizację wymagań prawnych określonych w ustawie z dnia 27 lipca
2005 r., Prawo o szkolnictwie wyższym lecz także uaktualnienie zakresu wiedzy, umiejętności
i
kompetencji
niezbędnych
pracownikom
służby
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy
w zmieniającym się świecie pracy. Tematyka badań naukowych i prac rozwojowych w tym
przedsięwzięciu to:
− innowacyjne metody komunikowania się w zarządzaniu bezpieczeństwem i higieną pracy,
− zastosowanie koncepcji adaptacyjności (resilience) w zarządzaniu bezpieczeństwem
i higieną pracy,
− symulowanie wrażeń zmysłowych związanych z maniupulowaniem przedmiotami
w środowisku rzeczywistości wirtualnej dla potrzeb prewencji wypadkowej na przykładzie
symulacji użytkowania wybranej maszyny skrawającej,
− rola czynników organizacyjnych w kształtowaniu zachowań i postaw pracowników
w różnym wieku wobec zagrożeń dla bezpieczeństwa i zdrowia,
99
− rola innowacji społecznych w budowaniu jakości życia w miejscu pracy,
− badanie
zależności
między
poziomem
kultury
bezpieczeństwa
a
wynikami
ekonomicznymi przedsiębiorstw,
− efektywność
kształcenia
na
studiach
podyplomowych
w
zakresie
ergonomii,
− modelowe programy edukacji w zakresie bezpiecznych zachowań dzieci w wieku
szkolnym z wykorzystaniem robotów społecznych,
− wiedza jawna i ukryta a postawy wobec bezpieczeństwa młodych pracowników
w zależności od ich praktycznego przygotowania do wykonywania zawodu.
Wyniki realizacji projektów przedsięwzięcia obejmują:

w zakresie doskonalenia metod i narzędzi zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
w celu kształtowania wysokiej kultury bezpieczeństwa, z uwzględnieniem aspektów
ekonomicznych:

wytyczne doskonalenia systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
z zastosowaniem koncepcji resilience engineering,

ocena zależności między kulturą bezpieczeństwa a wskaźnikami ekonomicznymi
przedsiębiorstw,

wytyczne modyfikacji zachowań niebezpiecznych pracowników w różnym wieku,
przeznaczone dla specjalistów i konsultantów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz przedstawicieli kadry zarządzającej; metoda i narzędzia do badania czynników
organizacyjnych
determinujących
zachowania
niebezpieczne
i
postawy
probezpieczne wśród pracowników w różnym wieku,

w zakresie rozwoju innowacji społecznych w miejscu pracy:

materiały informacyjne przedstawiające potencjalne zakresy stosowania innowacji
społecznych, argumenty za i przeciw innowacjom społecznym w miejscu pracy oraz
zalecenia wspomagające kreowanie i stosowanie innowacji społecznych w miejscu
pracy, z uwzględnieniem ich wpływu na jakość życia pracowników,

kształtowanie jakości życia w miejscu pracy, z uwzględnieniem uwarunkowań
fizyczno-materialnych otoczenia oraz uwarunkowań społecznych decydujących
o funkcjonowaniu psychicznym pracowników,

wytyczne skutecznego komunikowania się w zarządzaniu bezpieczeństwem
i higieną pracy i narzędzia do badania skuteczności komunikowania się w tej
dziedzinie,
100

w zakresie rozwoju innowacyjnych metod i narzędzi szkolenia oraz transferu wiedzy
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy:
−
innowacyjny program edukacyjny na temat bezpiecznych zachowań, przeznaczony
dla szkół podstawowych,
−
materiały informacyjne promujące zastosowanie robotów społecznych w edukacji na
temat bezpiecznych zachowań, w formie broszur oraz materiałów multimedialnych,
−
wytyczne wspomagające wdrażanie zmian w systemie kształcenia zawodowego
z wykorzystaniem efektywnych źródeł wiedzy o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz
metod kształcenia w tym zakresie,
−
materiały informacyjne przeznaczone dla szkół zawodowych na temat efektywnych
źródeł wiedzy o bezpieczeństwie i higienie pracy i metod kształcenia w tym zakresie,

wytyczne dla osób prowadzących szkolenia z wykorzystaniem technik rzeczywistości
wirtualnej przez symulowanie wrażeń zmysłowych związanych z manipulowaniem
przedmiotami w środowisku rzeczywistości wirtualnej,

model
funkcjonalny
interaktywnego
stanowiska
obsługi
maszyny
wykonany
w technice rzeczywistości mieszanej MR,

dokumentację techniczną i model funkcjonalny rękawicy z siłowym sprzężeniem
zwrotnym wraz ze sterownikiem i oprogramowaniem,

stanowisko zrealizowane z wykorzystaniem techniki rzeczywistości wirtualnej
umożliwiające symulowanie rzeczywistych stanowisk pracy,

zoptymalizowany program kształcenia podyplomowego dostosowany do aktualnych
wymagań rynku pracy w zakresie wiedzy i kompetencji pracowników służby

innowacyjne programy edukacyjne dla młodzieży szkolnej z wykorzystaniem robotów
edukacyjnych.
Popularyzacja, pilotażowe wdrożenia i promocja osiąganych wyników już w fazie
realizacji
planowanych
projektów
powinny
zapewnić
ich
wykorzystanie
zarówno
w przedsiębiorstwach dążących do poprawy warunków pracy, jak i przez konsultantów
i specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy świadczących usługi na rzecz tych
przedsiębiorstw, a także przez system oświaty i jednostki prowadzące szkolenia w tej
dziedzinie.
Cele przedsięwzięcia i zaplanowane w nim projekty badawcze są zgodne z celami
i kierunkami rozwoju wskazywanymi, w szczególności w następujących dokumentach
strategicznych:
101

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności.
Załącznik do uchwały nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 r: Obszar
konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, Cel 3 – Poprawa dostępności i jakości
edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności nauki, Kierunek
interwencji: Poprawa jakości i efektywności kształcenia i szkolenia zawodowego na
wszystkich poziomach, połączona ze zwiększeniem jego atrakcyjności poprzez
silniejsze powiązanie z rynkiem pracy, Cel 5 – Stworzenie Polski Cyfrowej, Kierunek
interwencji: Zwiększenie ilości zasobów publicznych (m.in. zasobów edukacyjnych,
zbiorów dziedzictwa, publikacji naukowych i treści mediów publicznych) dostępnych
w sieci, w celu zapewnienia podaży treści wysokiej jakości.

Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne Społeczeństwo, Konkurencyjna Gospodarka,
Sprawne Państwo. Załącznik do uchwały nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września
2012 r.: Obszar strategiczny II „Konkurencyjna gospodarka”, Cel II.3. „Zwiększenie
innowacyjności gospodarki”, Kierunek priorytetowy II.3.4 „Zwiększenie wykorzystania
rozwiązań innowacyjnych”, Cel II.4 „Rozwój kapitału ludzkiego”, Kierunki priorytetowe:
II.4.1 „Zwiększanie aktywności zawodowej”, II.4.2 „Poprawa jakości kapitału ludzkiego”;
Cel II.5 „Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych”, Kierunek priorytetowy II.5.2.
„Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych".

Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”,
Załącznik do uchwały nr 7 Rady Ministrów z dnia 15 stycznia 2013 r.: Cel 2.
„Stymulowanie innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy”, Kierunek
działań 2.4. „Kształtowanie kultury innowacyjnej oraz szersze włączenie społeczeństwa
w proces myślenia kreatywnego i tworzenia innowacji", Działanie 2.4.1. Kształtowanie
postaw proinnowacyjnych przedsiębiorców, zwłaszcza z sektora MŚP; Kierunek działań
2.5. „Wspieranie rozwoju kadr dla innowacyjnej i efektywnej gospodarki", Działanie
2.5.3. Promowanie i rozwój kształcenia i szkolenia zawodowego, Działanie 2.5.4.
Zwiększanie umiejętności zarządczych przedsiębiorców, w szczególności sektora MŚP.

Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020: Cel szczegółowy 1 „Wzrost zatrudnienia”,
Kierunek interwencji „Dostosowanie rynku pracy do zmiany struktury demograficznej,
w szczególności wzrostu liczby osób w wieku starszym wśród aktywnych zawodowo
m.in. przez elastyczne podejście do czasu pracy oraz dostosowanie miejsc pracy do
możliwości (fizycznych i mentalnych) starszych pracowników”, „Zmniejszenie liczby
osób zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie czynników niebezpiecznych,
szkodliwych i uciążliwych oraz negatywnych skutków stresu, mobbingu itp., co będzie
efektem poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy”; Cel szczegółowy 5 „Podniesienie
poziomu
kompetencji
oraz
kwalifikacji
obywateli”,
Kierunek
interwencji
„Upowszechnienie uczenia się dorosłych, w tym oparciu o kształcenie praktyczne
102
(zwłaszcza uczenie się w pracy) oraz lepsze dopasowanie szkoleń dorosłych do potrzeb
społeczno-gospodarczych, a także lepsza dostępność kształcenia ustawicznego”.

Krajowy Program Badań, kierunek 3. „Zaawansowane technologie informacyjne,
telekomunikacyjne i mechatroniczne”, kierunek 6. „Społeczny i gospodarczy rozwój
Polski w warunkach globalizujących się rynków”.

Strategia Komisji Europejskiej Europa 2020, priorytet „Inteligentny rozwój”.

Community Strategy Implementation and Advisory Commitee Action Programe, p.6.2.
“Promote initiatives for upgrading the skills of employers, managers and employees”.

Sustainable workplaces of the future – European Research Challenges for occupational
safety and health – dokument strategiczny sieci PEROSH (Partnership for European
research in Occupational Safety and Health), p. 1.2. "Research needs at European
level, 1.2.3. „Education and training”.
103
VII. ZAŁOŻENIA SYSTEMU REALIZACJI I MONITOROWANIA PROGRAMU
W celu synchronizacji działań zapewniających prawidłową realizację III etapu programu
wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, tj. osiągnięcia celów Programu
przez wykonanie zarówno zadań w zakresie służb państwowych w ramach grup
tematycznych, jak i projektów w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych w ramach
przedsięwzięć, zakłada się utrzymanie przyjętego w II etapie systemu realizacji oraz
zarządzania Programem przedstawionego na rys. 12.
Interdyscyplinarna tematyka Programu wymaga równoległej koordynacji merytorycznej oraz
formalnej obu części Programu.
Nadzór
nad
realizacją
Programu
sprawuje
Minister
Pracy
i
Polityki
Społecznej,
reprezentowany przez Pełnomocnika Organu Nadzorującego, współpracując z Ministrem
Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Narodowym Centrum Badań i Rozwoju.
Funkcja Koordynatora Programu i Głównego Wykonawcy zostanie powierzona Centralnemu
Instytutowi Ochrony Pracy – Państwowemu Instytutowi Badawczemu i będzie sprawowana
przez Dyrektora Instytutu. W celu monitorowania realizacji programu:

zakłada się kontynuację działania Zespołu Koordynacyjnego, powołanego w II etapie
Programu, do pełnienia funkcji opiniodawczo-doradczej w stosunku do Pełnomocnika
Organu Nadzorującego i Koordynatora Programu.
Członkami Zespołu Koordynacyjnego są przedstawiciele resortów i innych organów
administracji państwowej, organizacji pracodawców i pracowników oraz instytucji
zainteresowanych wykorzystaniem wyników Programu, a także eksperci z dziedzin
wiedzy objętych Programem.
Posiedzenia Zespołu Koordynacyjnego będą odbywać się raz w roku, a ich
przedmiotem będzie ocena stanu wykonania zadań w zakresie służb państwowych
oraz projektów w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych Programu
zrealizowanych w poprzednim roku, przedstawiana w pisemnej opinii Pełnomocnikowi
Organu Nadzorującego.
Zespół
Koordynacyjny
monitorując
realizację
Programu
na
podstawie
przeprowadzonej analizy może wskazywać potrzeby ewentualnych korekt lub zmian
o charakterze operacyjnym, nienaruszających celu głównego Programu. Ustalenia
przyjęte
podczas
posiedzenia
Zespołu
Koordynacyjnego
zawarte
w
Opinii
zaakceptowanej przez Pełnomocnika Organu Nadzorującego są wiążące dla
Koordynatora.
104

Dyrektor CIOP-PIB jako Koordynator Programu w celu zapewnienia sprawnego
zarządzania Programem i jego monitorowania:

powoła Sekretarza Naukowego Programu do bieżącej współpracy z wykonawcami
oraz dokonywania okresowych przeglądów stanu realizacji zadań i projektów
Programu pod kątem osiągnięcia wskaźników produktu dla realizacji założonych
celów,

wyznaczy liderów grup tematycznych i przedsięwzięć do pełnienia bezpośredniego
nadzoru merytorycznego nad realizacją ujętych w nich zadań i projektów oraz
dokonywania podsumowań uzyskanych wyników pod kątem zgodności ich
realizacji z założeniami i harmonogramem,

wyznaczy opiekunów merytorycznych, ze strony CIOP-PIB, dla poszczególnych
projektów realizowanych przez zewnętrzne jednostki naukowe. Będą oni
monitorować na bieżąco przebieg realizacji etapów projektów na podstawie
złożonych sprawozdań i raportów, przygotowywać materiały merytoryczne dla
komisji odbioru oraz opiniować raporty roczne składane przez wykonawców w celu
sporządzenia całościowego (ze wszystkich projektów) raportu rocznego dla
Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
W ramach nadzoru Programu przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej sprawowanego przez
Pełnomocnika Organu Nadzorujacego w okresach półrocznych funkcję sprawozdania z części
A programu spełniać będzie informacja Koordynatora Programu o stanie realizacji prac
w ramach poszczególnych zadań oraz o poniesionych nakładach na ich wykonanie,
a w okresach rocznych raporty roczne ( w ostatnim roku raport końcowy) z części A i B
Programu, które obejmować będą pełne informacje dotyczące koordynacji programu,
określenia stanu merytorycznego zaawansowania wykonania grup tematycznych /część A/
i przedsięwzięć programu /część B/ oraz realizacji założonych w Programie wskaźników
produktu a także form ich upowszechniania, jak również informacje dotyczące wykorzystania
środków finansowych.
W rocznych cyklach posiedzeń komisyjnego odbioru zadań i projektów (część A i B
Programu) organizowanych przez Koordynatora będą brali udział, zgodnie z dotychczasową
praktyką przedstawiciele Organu Nadzorującego, którzy po analizie sprawozdań etapowych
dotyczących postępu merytorycznego z wykonanych poszczególnych zadań oraz projektów
będą potwierdzali w protokołach odbioru wykonane prace bądź wskazania odnośnie do ich
doskonalenia.
W ramach nadzoru Programu przez Dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju
funkcję sprawozdania z części B Programu w okresach rocznych będzie spełniać raport
roczny przedkładany przez Koordynatora Programu do NCBR wraz z udokumentowanymi
105
sprawozdaniami etapowymi z realizacji poszczególnych projektów. Dokumenty te będą
zawierały informacje na temat wykonanych prac oraz poniesionych wydatkach.
Obowiązki Koordynatora Programu oraz wykonawców zadań i projektów określą umowy
zawarte pomiędzy MPiPS i CIOP-PIB, NCBR i CIOP-PIB, wykonawcami projektów
i CIOP-PIB.
Do monitorowania realizacji celów programu wykorzystane będą założone wskaźniki
produktów oraz rezultatów podane w rozdziale VIII, które przypisano do poszczególnych
celów szczegółowych. Wskaźniki te stanowić będą narzędzie skutecznego monitorowania
Programu.
Podstawą do opracowania ww. wskaźników były karty informacyjne zadań i projektów
zawierające szczegółowe dane dotyczące charakterystyki planowanych do realizacji prac,
uzasadnienia celowości ich podjęcia, charakterystyki wyników końcowych i ich potencjalnych
odbiorców oraz przewidywanych sposobów i efektów wdrożenia wyników w praktyce
społecznej i gospodarczej.
Koordynator programu zobowiązany będzie do prowadzenia monitorowania celów programu
w okresie 5 lat po zakończeniu jego finansowania, tj. do 2021 r.
Analiza SWOT (Tablica 1.) odnośnie do realizacji III etapu programu wieloletniego wskazuje
na realną perspektywę osiągnięcia założonych celów programu.
106
Struktura systemu zarządzania Programem
Sekretarz
Naukowy
Programu
1
2
3
4
I
II
III
IV
Opiekunowie (CIOP-PIB)*
Rys. 12.
* dotyczy projektów realizowanych przez zewnętrzne jednostki naukowe
107
MONITOROWANIE REALIZACJI PROGRAMU – III etap
Czas realizacji (rok, kwartał)
Numer
grupy
przedsięwzięcia
Nazwa grupy tematycznej
Nazwa przedsięwzięcia
2014
I
II
III
2015
IV
I
II
2016
III
IV
I
II
2017
III
IV
I
II
Grupa 1
Ustalanie normatywów w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
Grupa 2
Rozwój metod i narzędzi do zapobiegania i ograniczania
ryzyka zawodowego w środowisku pracy
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
Grupa 3
Rozwój systemu badań maszyn i innych urządzeń
technicznych, narzędzi oraz środków ochrony zbiorowej
i indywidualnej
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
Grupa 4
Rozwój systemu edukacji, informacji i promocji w zakresie
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
Przedsięwzięcie I
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
Nowe i narastające czynniki ryzyka związane z nowymi
technologiami i procesami pracy
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
Inżynieria materiałowa i zaawansowane technologie na
rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
♦
•
◊
Proces oceny w okresach rocznych stanu realizacji projektów oraz zadań w zakresie służb państwowych
♦ ocena Koordynatora
• ocena Zespołu Koordynacyjnego
◊ ocena NCBR
Rys. 13.
108
Tablica 1.
OCENA MOŻLIWOŚCI REALIZACJI CELÓW III ETAPU PROGRAMU WIELOLETNIEGO
ZAGROŻENIA
SZANSE
 Zmiany przepisów prawa w zakresie bhp, wynikające w szczególności z wdrażania
dyrektyw UE
 Różnicowanie składki na ubezpieczenie wypadkowe w zależności od stanu
warunków pracy
 Zwiększenie środków na prewencję wypadkową prowadzoną przez ZUS
 Wzrost świadomości przedsiębiorców w zakresie odpowiedzialności społecznej
 Wzrost kultury bezpieczeństwa pracujących
 Rozpowszechnienie systemowego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
 Wykorzystanie funduszy UE na wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki (jakość
wyrobów i jakość miejsc pracy) oraz doskonalenie zasobów ludzkich
(przekwalifikowanie i poszerzanie kompetencji)
 Przedłużenie aktywności zawodowej
 Kryzys ekonomiczny i związane z nim ograniczenia wydatków, między
innymi na spełnienie wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
 Wysoki poziom bezrobocia
 Słaba kondycja finansowa wielu podmiotów, w tym z sektora MŚP
 Brak pełnej świadomości całkowitych kosztów wynikających z braku
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
SŁABE STRONY
MOCNE STRONY
 Stanowi merytoryczną podstawę realizacji zadań stojących przez Państwem
 Reagowanie na zmieniające się wyzwania świata pracy
 Wysokie kwalifikacje i duże doświadczenie kadry naukowej i specjalistycznej –
wykonawców Programu
 Nowoczesna i rozwijająca się infrastruktura badawcza CIOP-PIB
 Współpraca z wiodącymi krajowymi i zagranicznymi ośrodkami naukowo –
badawczymi
 Logiczna struktura Programu
 Precyzyjne sformułowanie celów i zadań Programu oraz wskaźników do
monitorowania ich realizacji
 Rozbudowana sieć współpracujących z wykonawcami Programu przedsiębiorstw,
ośrodków szkoleniowo – konsultacyjnych oraz ekspertów ds. bhp
 Centrum Edukacji w CIOP-PIB o ugruntowanej pozycji i doświadczeniu
 Serwis internetowy CIOP-PIB o wysokiej (siódmej) pozycji w rankingu “Webometrics”,
ogłoszonym w styczniu 2013 r.
 Wszechstronna działalność wydawnicza
 Doświadczenie w realizacji różnego rodzaju działań upowszechniających (seminaria,
warsztaty, targi, konkursy, kampanie informacyjne)
109
 Możliwość nieuzyskania w zadaniu/projekcie innowacyjnego
produktu(rozwiązania technicznego – organizacyjnego) spełniającego
warunek konkurencyjności
 Ograniczone możliwości dotarcia do dużej liczby rozproszonych MŚP
 Ograniczone, z braku środków finansowych, możliwości Instytutu
w zakresie upowszechniania i wdrażania produktów Programu po jego
zakończeniu
VIII. PRZEWIDYWANE WSKAŹNIKI REALIZACJI CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH I DZIAŁAŃ PODEJMOWANYCH DLA ICH
OSIĄGNIĘCIA
Tablica 2.
Cele
Stworzenie
możliwości
spełnienia wymagań
wynikających
z nowych
dokumentów
strategicznych
dotyczących
bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz
postanowień
dyrektyw Unii
Europejskiej
Wskaźniki produktu
Szacunkowa
liczba
produktów
rezultatu
Rozwiązania organizacyjne, kryteria,
wymagania, zalecenia, wytyczne, dobre
praktyki, raporty
60
Wprowadzenie do praktyki rozwiązań organizacyjnych oraz przygotowanie, wydanie
drukiem i upowszechnienie materiałów wspomagających pracodawców, pracowników,
specjalistów bhp oraz organy administracji rządowej i kontroli warunków pracy
w spełnieniu wymagań wynikających z dokumentów strategicznych oraz postanowień
nowych dyrektyw UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy
Dokumentacje techniczno-technologiczne, modele i prototypy
funkcjonalne rozwiązań technicznych
(w tym zgłoszone do ochrony prawnej)
80
Przygotowanie i uruchomienie produkcji (seryjnej lub do zastosowań specjalnych)
innowacyjnych rozwiązań technicznych do ochrony przed czynnikami zagrożeń
w środowisku pracy, w tym:

rozwiązań zgłoszonych do ochrony patentowej,

rozwiązań zgłoszonych do ochrony jako wzór użytkowy
Propozycje normatywów higienicznych
(NDS, NDN)
30
Stworzenie podstaw do poszerzenia i weryfikacji obowiązkowego wykazu wartości
najwyższych dopuszczalnych stężeń i najwyższych dopuszczalnych natężeń w Polsce
Metody pomiaru parametrów środowiska
pracy
41
Wprowadzenie do praktyki pomiarowej w zakresie monitorowania stanu
bezpieczeństwa i higieny pracy nowych metod i procedur do pomiarów i oceny
wybranych parametrów środowiska pracy
Projekty norm polskich
i międzynarodowych
78
Przygotowanie i przedłożenie do właściwych komitetów technicznych Polskiego
Komitetu Normalizacyjnego, Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO, oraz
Europejskiej Organizacji Normalizacyjnej CEN wniosków o ustanowienie nowych lub
wprowadzenie zmian do istniejących norm z obszaru bezpieczeństwa i higieny pracy
Propozycje zmian w regulacjach
prawnych
13
Przygotowanie i przekazanie właściwym organom propozycji zmian w istniejących
w Polsce regulacjach prawnych z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy w celu
m.in. ich ujednolicenia z prawem UE
oraz
Opracowywanie
i doskonalenie
rozwiązań
umożliwiających
Wskaźniki
110
Cele
rozwój i zachowanie
zdolności do pracy
w celu zapobiegania
wykluczeniu z rynku
pracy, ze szczególnym
uwzględnieniem osób
starszych wiekiem
Rozwój metod
i narzędzi do
zapobiegania
i ograniczania ryzyka
zawodowego w
środowisku pracy,
z uwzględnieniem
nowych oraz
narastających
czynników ryzyka
Wskaźniki produktu
Szacunkowa
liczba
produktów
Wskaźniki
rezultatu
Modele i prototypy aparatury pomiarowej
i systemów monitorowania sytuacji
zagrożenia życia lub zdrowia
4
Przygotowanie i uruchomienie produkcji nowej aparatury pomiarowej oraz systemów
monitorowania warunków środowiska pracy
Metody badań i kryteria oceny zgodności
14
Wprowadzenie nowych metod i kryteriów oceny kompetencji osób i jednostek oraz
oceny typu WE wyrobów stosowanych w procesach pracy do krajowego systemu oceny
zgodności wyrobów i usług
Wzorcowane wyposażenie badawcze
i pomiarowe
800
Wykorzystanie wyposażenia pomiarowego i badawczego do realizacji badań w ramach
oceny zgodności wyrobów oraz oceny niebezpiecznych lub szkodliwych parametrów
środowiska pracy
Stanowiska, procedury badawcze,
procedury oceny zgodności, certyfikaty
92
Wdrożenie nowych stanowisk i procedur badawczych do krajowego systemu oceny
zgodności wyrobów i usług
Metody badań i analiz ryzyka
zawodowego
20
Wdrożenie do praktyki w zakresie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
nowych metod badań i analiz ryzyka zawodowego
Programy komputerowe i modele
numeryczne, bazy danych, systemy
informatyczne
41
Upowszechnienie i wdrożenie do praktyki nowoczesnych narzędzi informatycznych
wspomagających ocenę ryzyka zawodowego i zarządzanie bezpieczeństwem i higieną
pracy
Inne narzędzia zarządzania (np. listy
kontrolne, zalecenia, wytyczne)
31
Wydanie i upowszechnienie, zwłaszcza wśród przedsiębiorstw z sektora MŚP,
materiałów wspomagających ocenę ryzyka zawodowego i kształtowanie warunków
pracy
111
Cele
Poszerzenie stanu
wiedzy
o przyczynach oraz
skutkach wypadków
przy pracy i chorób
związanych z pracą
oraz o opłacalności
ekonomicznej działań
prewencyjnych na
poziomie państwa
i przedsiębiorstwa
Kształtowanie
i promocja kultury
bezpieczeństwa przez
doskonalenie
zarządzania
bezpieczeństwem
i higieną pracy oraz
rozwój
nowoczesnego
systemu edukacji
i informacji
społeczeństwa
w powiązaniu
z cyklem życia od
dzieciństwa do
emerytury
Wskaźniki produktu
Szacunkowa
liczba
produktów
Wskaźniki
rezultatu
Materiały informacyjne (w tym w wersji
internetowej)
211
Szerokie upowszechnianie syntetycznych materiałów informacyjnych propagujących
problematykę bezpieczeństwa i higieny pracy wśród różnych grup odbiorców (przez
Internet lub wydanie drukiem)
Programy edukacyjne i materiały
szkoleniowe (w tym multimedialne
i internetowe)
104
Prowadzenie edukacji i szkoleń dotyczących problematyki bezpieczeństwa i higieny
pracy (w tym studiów podyplomowych) w postaci klasycznej oraz z wykorzystaniem
technologii e-learning, dla różnych grup odbiorców uczestniczących w działaniach na
rzecz kształtowania zdrowych i bezpiecznych warunków pracy. Wydanie drukiem lub
udostępnienie przez Internet materiałów szkoleniowych i edukacyjnych
Wydawnictwa zwarte (monografie,
podręczniki, poradniki, broszury itp.)
121
Wydanie i upowszechnianie zwartych wydawnictw tematycznych ukierunkowanych na
bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw i innych organizacji w realizacji ich zadań
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy i prewencji wypadkowej
Publikacje naukowe i popularnonaukowe
451
Upowszechnianie wiedzy i osiągniętych wyników programu wieloletniego poprzez
publikacje w czasopismach naukowych i popularnonaukowych
Serwisy internetowe
23
Uruchomienie nowych i rozwój istniejących serwisów internetowych z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy zgodnie ze standardami europejskimi i dobrą praktyką
w zakresie szybkiego i skutecznego transferu wiedzy do różnych grup odbiorców
Seminaria, konferencje, warsztaty,
szkolenia, kampanie informacyjne,
konkursy, wystawy
180
Transfer wiedzy oraz materiałów informacyjnych i szkoleniowych do różnych grup
docelowych (w tym pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy, społecznych
inspektorów pracy) oraz społeczeństwa
Referaty, doniesienia, plakaty,
prezentacje
289
Upowszechnienie wyników Programu – transfer wiedzy oraz informacji adresowanych
do różnych grup docelowych w kraju i zagranicą.
112
IX. ZESTAWIENIE PLANOWANYCH NAKŁADÓW NA REALIZACJĘ III ETAPU
PROGRAMU
Finansowanie ww. wydatków w części A i B Programu przewiduje się ze środków ujętych
w kolejnych ustawach budżetowych na lata 2014 – 2016 /tablica 3.) będących w dyspozycji:
−
ministra właściwego do spraw pracy – część 31 budżetu państwa
−
ministra właściwego do spraw nauki – część 28 budżetu państwa
Tablica 3.
Planowane nakłady (w mln zł)
Przeznaczenie środków
Część A.
Program realizacji zadań
w zakresie służb
państwowych
Część B.
Program realizacji
projektów w zakresie
badań naukowych i prac
rozwojowych
Dysponenci środków
finansowych
ogółem
minister właściwy
do spraw pracy
w tym
w latach budżetowych
2014
2015
2016
62,0
19,0
22,0
21,0
31,5
10,5
10,5
10,5
93,5
29,5
32,5
31,5
minister właściwy
do spraw nauki
Ogółem
Planowane nakłady w podziale na grupy tematyczne i przedsięwzięcia oraz wg pozycji
kosztorysowych przedstawiono w tablicach 4 i 5.
Realizacja III etapu Programu będzie wspierana realizacją aktualnie prowadzonych i nowo
podejmowanych
projektów
dofinansowywanych
w
ramach
programów
operacyjnych
z funduszy strukturalnych. Ścisły związek z realizacją celów Programu będą miały projekty
międzynarodowe realizowane z udziałem CIOP-PIB w ramach programów ramowych Unii
Europejskiej, a także innych programów międzynarodowych (zawartych w rozdziale XI
w tablicach 6 i 7) .
Na szczególne podkreślenie zasługuje także możliwość przygotowania w ramach Programu
stanowisk i metod badawczych do prowadzenia badań w laboratoriach, które powstaną
w wyniku realizacji projektu inwestycyjnego POIG.02.01.00-14-088/09 pn.: „Centrum Badań
i Rozwoju Technik Bezpieczeństwa Procesów Pracy i Środowiska (Tech-Safe-Bio)”, okres
realizacji: 2012–2015.
113
Tablica 4.
Zestawienie planowanych nakładów na realizację zadań w zakresie służb państwowych
Wyszczególnienie pozycji
kalkulacyjnych
Planowane nakłady w roku budżetowym /PLN/
2014
2015
2016
Razem
Grupa 1
Ustalanie normatywów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
1. Koszty bezpośrednie
520 700,00
818 580,00
824 800,00
2 164 080,00
1/ Wynagrodzenia z pochodnymi
341 200,00
609 380,00
632 700,00
1 583 280,00
2 / Inne koszty realizacji zadań
179 500,00
209 200,00
192 100,00
580 800,00
w tym koszty aparatury
14 000,00
-
-
14 000,00
2.Koszty pośrednie
307 080,00
548 442,00
569 430,00
1 424 952,00
3. Koszty ogółem
827 780,00
1 367 022,00
1 394 230,00
3 589 032,00
Grupa 2
Rozwój metod i narzędzi do zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego w środowisku pracy
3 419 216,00
3 189 993,00
2 703 542,00
9 312 751,00
2 569 309,00
2 523 102,00
2 339 140,00
7 431 551,00
849 907,00
666 891,00
364 402,00
1 881 200,00
305 000,00
56 500,00
7 500,00
369 000,00
2.Koszty pośrednie
2 312 377,00
2 270 791,00
2 105 225,00
6 688 393,00
3. Koszty ogółem
5 731 593,00
5 460 784,00
4 808 767,00
16 001 144,00
Grupa 3
Rozwój systemu badań maszyn i innych urządzeń technicznych, narzędzi oraz środków ochrony zbiorowej
i indywidualnej
2 709 210,00
3 891 725,00
3 031 555,00
9 632 490,00
1 886 810,00
2 561 525,00
2 353 765,00
6 802 100,00
822 400,00
1 330 200,00
677 790,00
2 830 390,00
225 150,00
629 250,00
23 750,00
878 150,00
2.Koszty pośrednie
1 698 129,00
2 305 371,00
2 118 387,00
6 121 887,00
3. Koszty ogółem
4 407 339,00
6 197 096,00
5 149 942,00
15 754 377,00
Grupa 4
Rozwój systemu edukacji, informacji i promocji w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
4 758 257,00
5 325 749,00
5 739 850,00
15 823 856,00
3 638 924,00
4 054 834,00
4 341 347,00
12 035 105,00
1 119 333,00
1 270 915,00
1 398 503,00
3 788 751,00
92 000,00
104 000,00
139 700,00
335 700,00
2.Koszty pośrednie
3 275 031,00
3 649 349,00
3 907 211,00
10 831 591,00
3. Koszty ogółem
8 033 288,00
8 975 098,00
9 647 061,00
26 655 447,00
114
Tablica 5.
Zestawienie planowanych nakładów na realizację badań naukowych i prac rozwojowych
Wyszczególnienie pozycji
kalkulacyjnych
Planowane nakłady w roku budżetowym /PLN/
2014
2015
2016
Razem
Przedsięwzięcie I
2 841 774,00
2 753 433,00
3 142 859,00
8 738 066,00
1 942 894,00
1 976 963,00
2 642 579,00
6 562 436,00
898 880,00
776 470,00
500 280,00
2 175 630,00
246 000,00
12 000,00
26 000,00
284 000,00
807 565,00
777 613,00
906 130,00
2 491 308,00
3 649 339,00
3 531 046,00
4 048 989,00
11 229 374,00
2.Koszty pośrednie
3. Koszty ogółem
Nowe i narastające czynniki ryzyka związane z nowymi technologiami i procesami pracy
2 186 535,00
2 177 027,00
2 186 420,00
6 549 982,00
1 502 835,00
1 518 827,00
1 729 320,00
4 750 982,00
683 700,00
658 200,00
457 100,00
1 799 000,00
236 000,00
68 000,00
19 000,00
323 000,00
655 960,00
653 107,00
655 925,00
1 964 992,00
2 842 495,00
2 830 134,00
2 842 345,00
8 514 974,00
2.Koszty pośrednie
3. Koszty ogółem
Inżynieria materiałowa i zaawansowane technologie na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy
2 220 649,00
2 304 111,00
2 047 142,00
6 571 902,00
1 578 704,00
1 702 404,00
1 599 246,00
4 880 354,00
641 945,00
601 707,00
447 896,00
1 691 548,00
238 000,00
40 000,00
9 000,00
287 000,00
646 953,00
673 010,00
604 342,00
1 924 305,00
2 867 602,00
2 977 121,00
2 651 484,00
8 496 207,00
2.Koszty pośrednie
3. Koszty ogółem
895 030,00
908 113,00
750 023,00
2 553 166,00
659 867,00
665 082,00
607 853,00
1 932 802,00
235 163,00
243 031,00
142 170,00
620 364,00
106 000,00
22 000,00
245 534,00
253 586,00
207 159,00
706 279,00
1 140 564,00
1 161 699,00
957 182,00
3 259 445,00
2.Koszty pośrednie
3. Koszty ogółem
115
-
128 000,00
X. JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE PRZEWIDYWANE DO WSPÓŁPRACY
Z GŁÓWNYM WYKONAWCĄ W REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ
PROGRAMU
Jednostki naukowe
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie,
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie,
Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie,
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Neneckiego Polska Akademia Nauk w Warszawie,
Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi,
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowgo w Sosnowcu,
Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie,
Instytut Nafty i Gazu w Krakowie,
Politechnika Białostocka,
Politechnika Łódzka,
Politechnika Warszawska,
Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów w Warszawie,
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie,
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach,
Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii w Warszawie.
Przedsiębiorstwa o profilu działalności odpowiadającym realizowanej tematyce
Programu
XI. MINISTERSTWA I INSTYTUCJE ORAZ PARTNERZY SPOŁECZNI
PRZEWIDYWANI DO WSPÓŁPRACY W UPOWSZECHNIANIU
I WDRAŻANIU WYNIKÓW PROGRAMU
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Transportu,
Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Sportu i Turystyki,
116
Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Państwowa Straż Pożarna,
Polski Komitet Normalizacyjny, Urząd Dozoru Technicznego, Wyższy Urząd Górniczy,
Transportowy Dozór Techniczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego, Naczelna Organizacja Techniczna, Związek Rzemiosła
Polskiego Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, Ogólnopolskie Porozumienie Związków
Zawodowych,
Forum
Związków
Zawodowych,
Polska
Konfederacja
Pracodawców
Prywatnych Lewiatan, Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, Związek Pracodawców
Business Centre Club, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pracowników Służby BHP, Sieć
Ekspertów ds. BHP certyfikowanych przez CIOP-PIB (48 osób), Sieć Regionalnych Ośrodków
BHP akredytowanych i koordynowanych przez CIOP-PIB (16 ośrodków).
oraz przedsiębiorstwa zrzeszone w:
Forum Liderów Bezpiecznej Pracy /109 przedsiębiorstw/, Polskim Zrzeszeniu Producentów
i Dystrybutorów Środków Ochrony Indywidualnej /35 przedsiębiorstw/.
XII. PROJEKTY MIĘDZYNARODOWE ZWIĄZANE Z PROGRAMEM
I REALIZOWANE Z UDZIAŁEM CIOP-PIB
Osiągniecie celów III etapu programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków
pracy”
będzie
znacząco
wspierane
przez
realizację
projektów
międzynarodowych
wykonywanych z udziałem CIOP-PIB w ramach programów ramowych Unii Europejskiej
i innych programów międzynarodowych oraz realizację projektów dofinansowywanych
w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG)
i Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanych jako projekty indywidualne oraz
w konsorcjach, a także jako projekty systemowe.
W szczególności należy tu wymienić obecnie realizowane w ramach 7. Programu Ramowego
UE projekty badawcze: SAFERA, SCAFFOLD oraz J-AGE, a także projekt NanoProtect
realizowany w ramach PO IG. Wyniki wymienionych projektów są bowiem ściśle związane
tematycznie z przedsięwzięciami Programu, w szczególności z następującymi: I Rozwój
i zachowanie zdolności do pracy, II Nowe i narastające czynniki ryzyka związane
z nowymi technologiami i procesami pracy, III Inżynieria materiałowa i zaawansowane
technologie na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ponadto, przy definiowaniu tematyki projektów badawczych w przedsięwzięciach II i III
wykorzystano wyniki obecnie realizowanych przez CIOP-PIB projektów międzynarodowych
finansowanych przez Komisję Europejską, takich jak: i-Protect i Nanodevice, które zostaną
zakończone w 2013 r.
Dodatkowo przewiduje się, że realizacja III etapu Programu będzie wspierana przez kolejne
projekty w ramach 7. Programu Ramowego UE, opracowane przez konsorcja z udziałem
117
CIOP-PIB. Projekty te są obecnie w trakcie ewaluacji przez Komisję Europejską. Są to
projekty: ProClo4Guards, PRICLOSYS, VEINS-2050, TeSaMa i Nano4MAC, a także projekt
złożony w ramach Polsko-Norweskiej Współpracy Rozwojowej oraz projekt TRESOR
w ramach programu Leaonardo da Vinci.
Udział zespołów badawczych CIOP-PIB w wymienionych projektach umożliwia pozyskiwanie
najbardziej aktualnej wiedzy nt. innowacyjnych materiałów oraz rozwiązań technicznych
i organizacyjnych, a także dotyczących nowatorskich metod badawczych, które mogą być
bezpośrednio wykorzystane lub dalej rozwijane w ramach realizacji Programu.
Udział
CIOP-PIB
i utrzymywanie
w
wymienionych
współpracy
programach
partnerskiej
z
umożliwia
kilkudziesięcioma
ponadto
nawiązywanie
wiodącymi
ośrodkami
badawczymi w Europie i w Polsce, co znacznie zwiększa szansę na prawidłową realizację
założonych celów Programu.
Poza projektami międzynarodowymi o charakterze badawczym są także realizowane projekty
ważne dla upowszechniania w społeczeństwie wiedzy na temat problematyki bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia w pracy. Obejmują one zadania dofinansowywane przez Europejską
Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy – FOP EU-OSHA i TC-OSH i polegają na
gromadzeniu i analizie informacji oraz na organizacji upowszechniających je kampanii
informacyjnych na temat najbardziej istotnych kwestii z zakresu bezpieczeństwa pracy i życia.
Z projektów krajowych dofinansowywanych z funduszy europejskich szczególną uwagę
należy zwrócić na zakończony w 2012 r. projekt dotyczący utworzenia nowoczesnej
Platformy Informatycznej, która zapewnia środowisku naukowemu w kraju, w tym
wykonawcom Programu, skuteczne zarządzanie wiedzą oraz szerokie możliwości jej
wykorzystania i upowszechniania. Platforma ułatwi również poszerzanie współpracy
międzynarodowej i wymianę informacji o uzyskanych wynikach badań oraz dobrych
praktykach w ich wykorzystaniu.
Na
szczególne
podkreślenie
zasługuje
projekt
inwestycyjny
dotyczący
budowy
specjalistycznych laboratoriów badawczych pod nazwą Centrum Badań i Rozwoju Technik
Bezpieczeństwa Procesów Pracy i Środowiska (TECH-SAFE-BIO), którego realizację
CIOP-PIB podjął na podstawie wygranego prestiżowego konkursu w ramach PO IG, Priorytet
2 Infrastruktura sfery B+R; Działanie 2.1. „Rozwój ośrodków o wysokim potencjale
badawczym”. Projekt ten obejmuje budowę i modernizację kilkunastu laboratoriów
badawczych, które będą wyposażone w nowoczesna aparaturę umożliwiającą prowadzenie
badań naukowych na najwyższym światowym poziomie.
W koncepcji Centrum TECH-SAFE-BIO uwzględniono potrzeby wdrożenia wyników II etapu
programu wieloletniego oraz potrzeby badawcze określone w III etapie tego Programu,
a także w ramach pakietu ww. programów międzynarodowych.
118
Stworzona więc zostanie nowoczesna baza do badań z możliwością transferu wyników do
praktyki w standardach światowych. Ułatwi to systematyczne ograniczanie zagrożeń
zawodowych i związanych z nimi wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych.
Informacje o ww. projektach i ich związkach z przedsięwzięciami badawczymi i zadaniami
służb państwowych III etapu programu wieloletniego przedstawiono w tablicy 6 i 7.
119
Projekty związane z realizacją III etapu programu wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” dofinansowane ze środków UE
Projekty międzynarodowe
Tablica 6.
Lp.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
Związek z przedsięwzięciem/grupą III etapu programu
wieloletniego
1
2
3
4
5
6
2012–2015
Opracowanie strategicznych kierunków
badawczych oraz wdrożenie zasad
europejskiej współpracy pomiędzy
kluczowymi podmiotami finansującymi
badania naukowe w dziedzinie
bezpieczeństwa przemysłowego, a także
ustanowienie wspólnych
ponadnarodowych programów
badawczych w tej dziedzinie.
Wyniki projektu będą wykorzystane do realizacji
projektów w ramach przedsięwzięcia II pn. „Nowe
i narastające czynniki ryzyka związane z nowymi
technologiami i procesami pracy”
w szczególności w zakresie opracowania systemu
informatycznego wspierającego system bezpieczeństwa
w zakładach stwarzających ryzyko wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej.
110 317
2012–2015
Opracowanie, zweryfikowanie
i upowszechnienie nowego holistycznego
Modelu Zarządzania Ryzykiem (RMM)
umożliwiającego zarządzanie narażeniem
zawodowym na nanomateriały w sektorze
budownictwa.
technologiami i procesami pracy”, a także zadań
grupy tematycznej 2 pn. „Rozwój metod i narzędzi do
zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego
w środowisku pracy”, w szczególności w zakresie
metod badania nanocząstek w środowisku pracy.
324 480
1.
SAFERA
Coordination of European
Research on Industrial Safety
towards Smart and Sustainable
Growth
Koordynacja europejskich badań
naukowych w obszarze
bezpieczeństwa przemysłowego na
rzecz inteligentnego
i zrównoważonego rozwoju.
Dofinansowanie
przez KE
/EURO/
7
7 Program Ramowy UE
2.
SCAFFOLD
Innovative strategies, methods and
tools for occupational risks
management of manufactured
nanomaterials (MNMs) in the
construction industry
Innowacyjne strategie, metody
i narzędzia do zarządzania ryzykiem
zawodowym podczas wytwarzania
i stosowania nanomateriałów (MNMs)
w sektorze budownictwa.
7 Program Ramowy UE
120
Lp.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
wieloletniego
1
2
3
4
5
6
Coordination Action for the early
implementation of the Joint
Programming Initiative (JPI) 'More
Years – Better Lives – the
Challenges and Opportunities of
2012–2015
Opracowanie, koordynacja oraz
wspieranie implementacji Strategicznego
Programu Badawczego państw UE
w zakresie problematyki starzejącego się
społeczeństwa. Wyniki projektu pozwolą
na zwiększenie zakresu
multidyscyplinarnych i holistycznych
badań oraz dostarczenie naukowych
podstaw do kształtowania polityki UE
w tym zakresie.
Wyniki projektu będą wykorzystane w szczególności do
realizacji przedsięwzięcia I pn. – Rozwój i zachowanie
zdolności do pracy” w zakresie pogłębienia wiedzy
i komplementacji danych na temat wpływu
psychofizycznych czynników środowiska pracy na
zdolność do pracy osób starszych oraz zawodowych
uwarunkowań sprzyjających utrzymaniu ich
w zatrudnieniu.
26 750
2009–2013
Opracowanie systemu środków ochrony
indywidualnej obejmującego odzież
ochronną zintegrowaną z czujnikami
monitorującymi parametry fizjologiczne
użytkowników, czujnikami gazów
toksycznych oraz systemem komunikacji
z centrum dowodzenia dla straży
pożarnej oraz ratowników chemicznych
i górniczych.
Wyniki dotyczące opracowania systemu środków
ochrony indywidualnej mają wpływ na tematykę
projektów zawartych w przedsięwzięciu II pn. „Nowe
technologiami i procesami pracy”, a także na
tematykę projektów zawartych w przedsięwzięciu III pn.
„Inżynieria materiałowa i zaawansowane technologie
na rzecz bezpieczeństwa i higieny”.
666 038
3.
J-Age
DemographicChange’
Działania koordynujące w celu
wczesnego wdrażania Inicjatywy
w zakresie Wspólnego Planowania
Badań Naukowych "Długie lata,
lepsze życie – potencjał i wyzwania
zmian demograficznych".
Dofinansowanie
przez KE
/EURO/
7
7 Program Ramowy UE
4.
i-Protect
Intelligent PPE system for
personnel in high-risk and
complex environments
Inteligentne rozwiązania środków
ochrony indywidualnej do zastosowań
w warunkach wysokiego poziomu
ryzyka w złożonym środowisku pracy.
7 Program Ramowy UE
121
Lp.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
wieloletniego
1
5.
2
3
4
5
6
Novel concepts, Methods, and
Technologies for the Production of
Portable, Easy-to-Use Devices for
the Measurement and Analysis of
Airborne Engineered Nanoparticles
in Workplace Air
2009–2013
Opracowanie przenośnych, łatwych
w użyciu urządzeń do pomiaru i analizy
nanocząstek występujących w powietrzu
miejsca pracy podczas ich wytwarzania
i stosowania.
technologiami i procesami pracy”, a także zadań
grupy tematycznej 2 pn. „Rozwój metod i narzędzi do
w środowisku pracy”, w szczególności w zakresie
metod badania nanocząstek w środowisku pracy.
Od 2000 r.
działalność
stała
Współpraca z Europejską Agencją
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
(EU-OSHA) w zakresie popularyzacji
wiedzy na temat przemian zachodzących
współcześnie w środowisku pracy,
upowszechnianie informacji na temat
bezpieczeństwa pracy przez
organizowanie krajowych edycji
europejskiej kampanii informacyjnej pn.
„Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy”,
a także międzynarodowa wymiana
wiedzy z obszaru bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Zakres projektu jest spójny z obszarem grupy
tematycznej 4 pn. „Rozwój systemu edukacji,
informacji i promocji w zakresie bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia”. Wyniki projektu będą wykorzystane
do realizacji zadań grupy tematycznej 4, związanych
z rozwojem metod promocji w dziedzinie bezpieczeństwa
pracy i życia, kształtowaniem probezpiecznych postaw
i zachowań społecznych oraz wymianą wiedzy dot.
bezpieczeństwa pracy.
Nanodevice
Nowe koncepcje, metody i techniki do
produkcji przenośnych, łatwych
w użyciu urządzeń do pomiaru
i analizy nanocząstek występujących
w powietrzu miejsca pracy.
Dofinansowanie
przez KE
/EURO/
7
99 907
7 Program Ramowy UE
6.
TOP EUOSHA
Activity of National Focal Point of
European Agency for Safety and
Health at Work (EU-OSHA)
Działalność Krajowego Punktu
Centralnego Europejskiej Agencji
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.
122
50 000 /rok
(w formie usług
i materiałów
promocyjnych)
Lp.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
wieloletniego
1
2
3
4
5
6
7.
TC-OSH
Interim TC-OSH
2012–2014
Wspieranie działalności Europejskiej
Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia
w Pracy (EU-OSHA) w zakresie
gromadzenia, analizy i upowszechniana
materiałów informacyjnych z dziedziny
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
rozwijanie kontaktów
międzyinstytucjonalnych, naukowych
i eksperckich pomiędzy krajami UE.
Zakres projektu jest spójny z grupą tematyczną 4 pn.
„Rozwój systemu edukacji, informacji i promocji
w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia”
i dotyczy międzynarodowej wymiany informacji oraz
tworzenia nowych zasobów informacyjnych, zgodnie ze
współczesnymi trendami, takich jak np. OSHWiki, czy
internetowa Wikipedia poświęcona zagadnieniom
bezpieczeństwa pracy.
29 500
2013–2018
Przeprowadzenie badań
prenormatywnych w zakresie pomiaru
pylistości nanomateriałów metodą
wstrząsania
„Rozwój systemu badań maszyn, narzędzi oraz
środków ochrony indywidualnej i zbiorowej”
w zakresie badań dotyczących narażenia na
nanomateriały w środowisku pracy
43 960
(Topic Centre on Occupational
Safety and Health)
Centrum Tematyczne w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy
(projekt ad interim).
8.
nanoCEN_
dustiness
Measurement of dustiness of bulk
nanomaterials
Pomiar pylistości materiałów –
metoda wstrząsania
Dofinansowanie
przez KE
/EURO/
7
123
Lp.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
wieloletniego
1
2
3
4
5
6
2013–2016
Opracowanie innowacyjnej,
spersonalizowanej odzieży ochronnej dla
straży granicznej, służby celnej i ochrony
lotnisk z zastosowaniem inteligentnych
elementów ochrony przed przecięciem
i przekłuciem, czujników do wykrywania
substancji wybuchowych i monitorowania
parametrów fizjologicznych użytkowników
oraz z bezprzewodową transmisją
danych.
2013–2016
Opracowanie inteligentnego modułowego
systemu odzieży ochronnej ,
o zwiększającym się poziomie ochrony
użytkownika, w przypadku wystąpienia
nagłych sytuacji stanowiących dla niego
zagrożenie, dedykowanego dla
pracowników straży więziennej oraz
pracowników sektora usług w zakresie
ochrony.
Wyniki projektu uzupełnią badania realizowane w ramach
przedsięwzięcia III pn. „Inżynieria materiałowa i
zaawansowane technologie na rzecz bezpieczeństwa
i higieny pracy” w zakresie zastosowania w odzieży
inteligentnych materiałów zwiększających poziom
ochrony pod wpływem oddziaływania zewnętrznej siły,
jak również implementacji w strukturę odzieży
zaawansowanych technologii w postaci modułu
czujników, komunikacji i termoregulacji organizmu.
Tematyka projektu jest również związana z grupą
tematyczną 2 pn. „Rozwój systemu badań maszyn,
narzędzi oraz środków ochrony indywidualnej
i zbiorowej” w zakresie opracowania metodyki badań i
oceny ergonomicznej nowych konstrukcji odzieży ochronnej.
Wyniki projektu będą wykorzystane do realizacji badań
w ramach przedsięwzięcia III pn. „Inżynieria
materiałowa i zaawansowane technologie na rzecz
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
zastosowania w odzieży inteligentnych materiałów
o zmieniających się właściwościach ochronnych oraz
implementacji zaawansowanych technologii w formie
systemów do monitorowania pozycji użytkownika jego
parametrów życiowych oraz komunikacji.
Tematyka projektu jest również związana z grupą
tematyczną 3 pn. „Rozwój systemu badań maszyn,
i zbiorowej” w zakresie opracowania metodyki badań
i oceny ergonomicznej nowych konstrukcji odzieży ochronnej.
Dofinansowanie
przez KE
/EURO/
7
PROJEKTY ZGŁOSZONE DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ NA ETAPIE EWALUACJI
9.
ProClo4Guard
s
Customized protective clothing for
security personnel, border and
custom guards
Spersonalizowana odzież ochronna
dla służb bezpieczeństwa, straży
granicznej i służby celnej
7 Program Ramowy UE
10.
PRICLOSYS
Prison Guards and Private Security
Modular Protective System
Modułowa odzież ochronna dla straży
więziennej oraz pracowników sektora
usług w zakresie ochrony.
7 Program Ramowy UE
124
568 950
205 640
Lp.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
wieloletniego
1
2
3
4
5
6
Virtual engineering, design and
certification of lightweight aircraft
seating concepts and
methodologies
2013–2016
Opracowanie metodyki projektowania
i badań lekkich, ergonomicznych siedzisk
samolotowych z wykorzystaniem techniki
rzeczywistości wirtualnej.
Zakres projektu jest spójny z tematyką grupy 2 pn.:
”Rozwój metod i narzędzi do zapobiegania
i ograniczania ryzyka zawodowego w środowisku
pracy” w zakresie zastosowania narzędzi rzeczywistości
wirtualnej i modeli matematycznych do projektowania
ergonomicznych stanowisk pracy.
407 730
2013–2015
Opracowanie serwisu internetowego
dotyczącego utrzymania bezpieczeństwa
technicznego w całym cyklu życia
maszyn i urządzeń dla małych i średnich
przedsiębiorstw sektora mechanicznego.
Zakres projektu jest spójny z tematyką zadań z grupy
tematycznej 3 pn.: „Rozwój systemu badań maszyn,
i zbiorowej” w zakresie dostarczenia wiedzy i narzędzi
wspierających pracodawców sektora maszynowego
w zapewnieniu bezpiecznego użytkowania maszyn
i urządzeń.
253 978
2013–2016
Opracowanie innowacyjnych
wielofunkcyjnych klimatyzatorów
technologiami i procesami pracy”, w szczególności
w zakresie badania procesu uwalniania się nanocząstek
do środowiska pracy i życia.
228 600
11.
VEINS-2050
Koncepcja i metodyka wirtualnego
projektowania i badań lekkich
siedzisk samolotowych
Dofinansowanie
przez KE
/EURO/
7
7 Program Ramowy UE
12.
TeSaMa
Technical Safety Maintenance
System in Mechanical Engineering
System utrzymania bezpieczeństwa
technicznego w przemyśle
mechanicznym.
Inicjatywa CORNET
13.
Nano4MAC
Nano enhanced Phase Change
Material Slurries and Surfaces for
Multifunctional Air Conditioning
Facades
Zastosowanie cząstek nano do
zwiększenia przemiany fazowej
w materiałach mazistych
i powierzchni w wielofunkcyjnych
klimatyzatorach fasadowych.
fasadowych o zmniejszonym zużyciu
energii – poprzez zastosowanie
materiałów przemiany fazowej
zawierających nanocząstki – do
zdecentralizowanego ogrzewania
i chłodzenia pomieszczeń w budynkach
(tj. biur, szkół, hoteli, szpitali, itp.).
7 Program Ramowy UE
125
Lp.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
wieloletniego
1
2
3
4
5
6
Training Employees
Representatives and Managers for
Sustainable and Socially
Responsible Change
2013–2015
Rozwój narzędzi szkolenia zawodowego
dla kierowników średniego szczebla
i reprezentantów pracowników w zakresie
wprowadzania zrównoważonych
i odpowiedzialnych zmian
w przedsiębiorstwie
dotyczącą
doskonalenia
metod
i
narzędzi
umożliwiających nowoczesną edukację i zarządzanie
w zakresie zagadnień związanych z bezpieczeństwem
pracy i ochrona zdrowia.
34 715
2013–2014
Opracowanie multijęzykowego
instrumentu kampanii na rzecz
wzrostu świadomości i motywacji do
przeciwdziałania ryzyku
psychospołecznemu w mikro- i małych
przedsiębiorstwach
w zakresie metod i narzędzi wspomagających
identyfikację zagrożeń zawodowych, zapobiegania
uciążliwościom i zagrożeniom oraz oceny ryzyka
zawodowego, a także upowszechniania zagadnień
związanych z ochroną człowieka w środowisku pracy.
15 250
14.
TRESOR
Szkolenie kierowników średniego
szczebla i reprezentantów
pracowników w zakresie
wprowadzania zrównoważonych
i odpowiedzialnych zmian
w przedsiębiorstwie
Dofinansowanie
przez KE
/EURO/
7
Lifelong Learning Programme
Leonardo da Vinci
15.
EU-OSHAPRU/2012/P01
Development of a multilingual
campaign toolkit for raising
awareness and motivation to
manage psychosocial risks in
Europe's micro and small
enterprises
Opracowanie multijęzykowego
instrumentu kampanii na rzecz
wzrostu świadomości i motywacji
do przeciwdziałania ryzyku
psychospołecznemu w mikroi małych przedsiębiorstwach
126
Lp.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
wieloletniego
1
2
3
4
5
6
EU-OSHAPRU/2012/P02
Safer and healthier work at any age
2013–2015
Wsparcie rozwoju polityk bezpieczeństwa
i zdrowia w pracy w odniesieniu do
starzejących się pracowników poprzez
przegląd sytuacji na szczeblu krajowym
oraz przeprowadzenie wywiadów i badań
focusowych
Wyniki projektu będą wykorzystane w szczególności do
realizacji przedsięwzięcia I pn. – Rozwój i zachowanie
zdolności do pracy” w zakresie pogłębienia wiedzy
i komplementacji
danych
na
temat
wpływu
psychofizycznych czynników środowiska pracy na
zdolność do pracy osób starszych oraz zawodowych
uwarunkowań
sprzyjających
utrzymaniu
ich
w zatrudnieniu.
16.
Bezpieczniejsza i zdrowsza praca
w każdym wieku
Dofinansowanie
przez KE
/EURO/
7
23 000
PROJEKT W KOMITECIE PROGRAMOWYM POLSKO-NORWESKIEJ WSPÓŁPRACY ROZWOJOWEJ NA ETAPIE EWALUACJI
17.
-
Digital interacting game to
promote motivation that engage
behaviour delay disability and
prolong healthy living
2013–2017
Opracowanie nowych narzędzi
umożliwiających poprawę zdrowia
oraz kontrolę równowagi w celu
zapobiegania wypadkom
spowodowanym zmniejszeniem
koordynacji ruchowej
Rada Naukowa Norwegii
127
Zakres projektu jest spójny z tematyką grupy 2 pn.:
”Rozwój metod i narzędzi do zapobiegania i
ograniczania ryzyka zawodowego w środowisku
pracy” w zakresie opracowania innowacyjnych
rozwiązań organizacyjnych i technicznych do
ograniczania oddziaływania czynników niebezpiecznych,
szkodliwych i uciążliwych.
300 000
Projekty strukturalne
Lp
.
Akronim
Tablica 7.
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
Związek z przedsięwzięciem/grupą
programu wieloletniego, III etap
Dofinansowanie z
EFRR, EFS
budżet państwa
środki własne
/PLN/
1
2
3
4
5
1.
-
Platforma informatyczna
wspomagająca prowadzenie
badań oraz prac rozwojowych
i upowszechniających w
zakresie bezpieczeństwa
pracy i ergonomii.
2009–2012
Zapewnienie środowisku naukowemu
w Polsce wsparcia dla prowadzenia badań
i prac rozwojowych oraz upowszechniających
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz ergonomii poprzez budowę
i zapewnienie możliwości użytkowania
platformy sprzętowo-programowej,
umożliwiającej pełne wykorzystanie
współcześnie dostępnych technologii oraz
narzędzi teleinformatycznych w obszarach:
Projekt inwestycyjny
Program Operacyjny
Innowacyjna Gospodarka
POIG 02.03.01
6
– dostępu do bezpiecznych usług sieciowych
wysokiej jakości
– możliwości wykorzystania wydajnych
serwisów sieciowych istotnych dla realizacji
działań, które ułatwiają stabilną integrację
nauki z gospodarką i społeczeństwem.
2.
Tech-Safe-Bio
Centrum Badań i Rozwoju
Technik Bezpieczeństwa
Procesów Pracy i Środowiska
Projekt inwestycyjny
Program Operacyjny
2012–2015
Budowa infrastruktury i wyposażenie
w nowoczesną aparaturę badawczą Centrum
Badań i Rozwoju Technik Bezpieczeństwa
Procesów Pracy i Środowiska
(Tech-Safe-Bio) funkcjonującego w strukturze
CIOP-PIB. Działanie to pozwoli na
prowadzenie zaawansowanych badań
128
Rezultaty projektu będą wykorzystane do zarządzania
wiedzą oraz doskonalenia rozwiązań w zakresie
bezpieczeństwa i ochrony człowieka oraz
upowszechniania drogą internetową w społeczeństwie
(szczególnie wśród przedsiębiorstw). Dotyczy to zadań
grupy tematycznej 4 pn. „Rozwój systemu edukacji,
informacji i promocji w zakresie bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia” oraz grupy tematycznej 2 pn.
„Rozwój metod i narzędzi do zapobiegania
i ograniczania ryzyka zawodowego w środowisku
pracy”.
7
9 182 720
1 620 480
-
Rezultaty zostaną również wykorzystane do wsparcia
technicznego i operacyjnego realizacji wszystkich
przedsięwzięć i grup tematycznych III etapu programu
wieloletniego poprzez zapewnienie dedykowanej dla
Programu przestrzeni intranetowej wspomagającej
zarządzanie projektami i nadzór nad ich realizacją.
Infrastruktura związana z 17 Laboratoriami badawczymi
wyposażonymi w nowoczesną aparaturę i urządzenia
umożliwi prowadzenie wysokiej jakości zaawansowanych
badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, a także
ułatwi wdrożenie ich wyników.
50 959 964
8 992 935
-
Lp
.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
Dofinansowanie z
EFRR, EFS
budżet państwa
środki własne
/PLN/
1
2
3
4
POIG 02.01.00
3. NanoProtect
Innowacyjne materiały
polimerowe i węglowe
chroniące przed
nanocząsteczkami, parami
i gazami
Projekt rozwojowy
Program Operacyjny
2009–2014
5
naukowych i prac rozwojowych w ramach
priorytetowych grup tematycznych Info,
Techno, Bio, zgodnych z europejskimi
i krajowymi strategiami oraz programami
badawczymi, w tym: Europejską i Polską
Platformą Technologiczną „Bezpieczeństwo
Pracy w Przemyśle”, oraz Krajowym
Programem Badań i europejskim programem
„Horyzont 2020”.
6
Uruchomione w 2016 r. Laboratoria pozwolą na
realizację zadań z zakresu służb państwowych oraz
projektów w ramach wszystkich przedsięwzięć i grup
tematycznych programu wieloletniego „Poprawa
bezpieczeństwa i warunków pracy”, w tym jego III etapu.
Wyniki Programu służyć będą organom administracji
państwowej oraz sektorom gospodarki narodowej (jak np.
przemysł maszynowy i chemiczny, budownictwo,
energetyka, hutnictwo, telekomunikacja, leśnictwo,
rolnictwo, służba zdrowia) co przyniesie korzyści
ekonomiczne zarówno w skali mikro- jak
i makroekonomicznej.
7
Opracowanie innowacyjnych materiałów
włókninowych na bazie polimerów oraz
modyfikowanych materiałów węglowych do
ochrony układu oddechowego wobec
nanocząsteczek oraz gazów i par substancji
chemicznych.
Rezultaty projektu będą wykorzystane do doskonalenia
rozwiązań w zakresie środków ochrony indywidualnej
bezpieczeństwa i higieny pracy”. W szczególności
badania naukowe i prace rozwojowe będą realizowane
z wykorzystaniem, zmodyfikowanego w ramach projektu
NanoProtect, stanowiska do wytwarzania włóknin
techniką melt-blown. Umożliwi to opracowanie
innowacyjnych włóknin filtracyjnych z funkcją
wielokrotnego uwalniania się czynnika bioaktywnego
w czasie oraz włóknin sorpcyjnych do zastosowania
w kompozytowych materiałach przeznaczonych do
ochrony układu oddechowego w warunkach ciężkiej
pracy fizycznej.
5 594 243
POIG 01.01.02
129
987 219
-
Lp
.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
Dofinansowanie z
EFRR, EFS
budżet państwa
środki własne
/PLN/
1
2
4. Kompozyty
3
Nowoczesne balistyczne
ochrony osobiste oraz
zabezpieczenia środków
transportu i obiektów stałych
wykonane na bazie
kompozytów włóknistych.
4
2009–2012
5
Dostarczenie nowego, innowacyjnego
rozwiązania w zakresie kompozytów
włóknistych, przydatnego do wykorzystania
w balistycznych ochronach osobistych, oraz
zabezpieczeniach środków transportu
i obiektów stałych.
Lider : ITB MORATEX
Projekt kluczowy
Program Operacyjny
POIG 01.03.01
6
7
Rezultaty projektu zostaną wykorzystane przy
opracowywaniu nowych wzorów środków ochrony
indywidualnej w ramach przedsięwzięcia III pn.
„Inżynieria materiałowa i zaawansowane technologie
na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy”.
W szczególności, będą przydatne w pracach związanych
z rozwojem metod projektowania i badania
innowacyjnych środków ochrony indywidualnej,
poprawiających zarówno bezpieczeństwo użytkowników
jak i funkcjonalność uwzględniają ich indywidualne
ergonomiczne potrzeby dzięki wykorzystaniu
nowoczesnych materiałów i technologii.
10 999 000
Rezultaty projektu zostaną wykorzystane także do
prowadzenia badań w ramach zadań w zakresie służb
państwowych grupy tematycznej 3 pn. „Rozwój
systemu badań maszyn, narzędzi oraz środków
ochrony indywidualnej i zbiorowej”, w szczególności
odnośnie do utrzymania i doskonalenia kompetencji
Instytutu, w zakresie wymagań dotyczących badań
i oceny środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,
a także w opracowywaniu nowych stanowisk i procedur
do badań, włączających do zakresu badań
laboratoryjnych CIOP-PIB badania: ergonomicznych
cech odzieży ochronnej, przestrzennych parametrów
konstrukcyjnych ochron i zawansowanych
technologicznie materiałów stosowanych w ich
konstrukcji ochron
130
1 941 000
-
Lp
.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
Dofinansowanie z
EFRR, EFS
budżet państwa
środki własne
/PLN/
1
2
5. ENVIROTEX
3
Barierowe materiały nowej
generacji, chroniące
człowieka przed szkodliwym
działaniem środowiska
4
5
2007–2013
Opracowanie technologii nowej generacji
materiałów barierowych na bazie nośników
włókienniczych, chroniących człowieka przed
szkodliwymi czynnikami środowiska: polami
elektromagnetycznymi, elektrycznością
statyczną, promieniowaniem ultrafioletowym.
Rezultaty projektu będą wsparciem dla doskonalenia
bezpieczeństwa i higieny pracy”.
Identyfikacja kierunków badań naukowych
oraz przygotowanie strategicznego programu
badań dla polskiego przemysłu
włókienniczego, w tym: określenie wizji jego
rozwoju (polskie obszary kompetencji
i globalnego przywództwa), przygotowanie
strategii dla rozwoju nowoczesnych
technologii tekstylnych wraz z
wypracowaniem metod ich wdrażania
w przemyśle w skali masowej.
Rezultaty projektu będą wykorzystane do doskonalenia
bezpieczeństwa i higieny pracy”.
Zaproponowane kierunki badań w ramach
przedsięwzięcia III są zgodne z kierunkami badań
zidentyfikowanymi w ramach projektu Foresight jako
dominujące i kluczowe – dotyczy to przede wszystkim
rozwoju tekstyliów inteligentnych oraz zawierających
nanododatki.
Lider: Instytut Włókiennictwa
6
Projekt kluczowy
Program Operacyjny
POIG 01.03.01
6. Foresight
Nowoczesne technologie dla
włókiennictwa. Szansa dla
Polski.
Lider: Instytut Biopolimerów
i Włókien Chemicznych
Projekt badawczy
Program Operacyjny
POIG 01.01.01
2010–2012
131
7
13 132 500
2 317 500
-
W szczególności prace badawcze będą realizowane
z wykorzystaniem stanowiska do badań
spektroradiometrycznych. Stanowisko to umożliwia
szczegółową analizę widmową promieniowania
optycznego w zakresie UV-VIS-NIR (do 200 do
2000 nm).
2 438 041
430 243
-
Lp
.
Akronim
Tytuł projektu
Nazwa programu
Okres
realizacji
Cele projektu
Dofinansowanie z
EFRR, EFS
budżet państwa
środki własne
/PLN/
1
2
7.
-
3
Ramowe wytyczne w zakresie
projektowania obiektów,
pomieszczeń oraz
przystosowania stanowisk
pracy dla osób
niepełnosprawnych
o specyficznych potrzebach.
Lider: PFRON
Projekt systemowy
Program Operacyjny
Kapitał Ludzki, 1.3.6
4
5
6
2013–2015
Opracowanie i upowszechnienie ramowych
wytycznych w zakresie projektowania
obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania
stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych
Cele szczegółowe:
– zdiagnozowanie potrzeb i określenie
rekomendacji w zakresie projektowania
obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania
stanowisk pracy dla osób
niepełnosprawnych o specyficznych
potrzebach,
– podniesienie świadomości i wiedzy lekarzy
medycyny pracy, służb kontroli warunków
pracy,oraz architektów, pracodawcówi
innych zainteresowanychosób odnośnie do
projektowania obiektów, pomieszczeń oraz
przystosowania stanowisk pracy dla osób
niepełnosprawnych o specyficznych
potrzebach.
132
Rezultaty projektu są zgodne z zakresemgrupy
tematycznej 2 pn. „Rozwój metod i narzędzi do
w środowisku pracy”.
Wyniki projektu dostarczą informacji i narzędzi
umożliwiających ergonomiczne i bezpieczne
projektowanie obiektów, pomieszczeń oraz
przystosowania stanowisk pracy dla osób
niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach, co
oznacza, że ułatwiają ich wkluczanie i przyczynią się do
poprawy bezpieczeństwa i komfortu pracy osób
niepełnosprawnych
7
1 990 011
351 179
-
XIII. WYKAZ DOKUMENTÓW MIĘDZYNARODOWYCH I WSPÓLNOTY
EUROPEJSKIEJ, KTÓRYCH WDROŻENIE DO PRAWA I PRAKTYKI
KRAJOWEJ REALIZOWANE BĘDZIE Z WYKORZYSTANIEM WYNIKÓW
III ETAPU PROGRAMU
Wykaz konwencji międzynarodowych, których wdrożenie do prawa i praktyki krajowej
realizowane będzie z wykorzystaniem wyników Programu
Tablica 8.
Lp. Organ ustanawiający Symbol
Obszar regulowany
1.
Międzynarodowa
Organizacja Pracy
nr 148
Konwencja dotycząca ochrony pracowników przed
zagrożeniami zawodowymi w miejscach pracy,
spowodowanymi zanieczyszczeniami powietrza,
hałasem i wibracjami, z 1977 r.
2.
Międzynarodowa
Organizacja Pracy
nr 155
Konwencja dotycząca bezpieczeństwa, zdrowia
pracowników i środowiska pracy, z 1981 r.
3.
Międzynarodowa
Organizacja Pracy
nr 170
Konwencja dotycząca bezpieczeństwa przy
używaniu substancji i preparatów chemicznych
w pracy, z 1990 r.
4.
Międzynarodowa
Organizacja Pracy
nr 176
Konwencja dotycząca bezpieczeństwa i zdrowia
w kopalniach, z 1995 r.
5.
Międzynarodowa
Organizacja Pracy
nr 187
Konwencja dotycząca struktur promujących
bezpieczeństwo i higienę pracy, z 2006 r.
Wykaz dyrektyw Wspólnoty Europejskiej, których wdrożenie do prawa i praktyki krajowej
realizowane będzie z wykorzystaniem wyników Programu
Tablica 9.
Lp.
Symbol dyrektywy
/rozporządzenia
Tytuł dyrektywy
1.
89/391/EWG
z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków
w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników
w miejscu pracy
2.
89/654/EWG
z dnia 30 listopada 1989 r. w sprawie minimalnych wymagań
w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu
pracy (pierwsza szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art.16
ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG)
133
Lp.
Symbol dyrektywy
/rozporządzenia
Tytuł dyrektywy
3.
89/656/EWG
z dnia 30 listopada 1989 r. w sprawie minimalnych wymagań
w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników
korzystających z wyposażenia ochronnego (trzecia dyrektywa
szczegółowa w rozumieniu art.16 ust.1 dyrektywy
89/391/EWG)
4.
89/686/EWG
z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw
Państw Członkowskich odnoszących się do wyposażenia
ochrony osobistej
z późniejszymi
zmianami
5.
90/269/EWG
z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań
dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas
ręcznego przemieszczania ciężarów w przypadku możliwości
wystąpienia zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa
pracowników (czwarta szczegółowa dyrektywa w rozumieniu
art.16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG)
6.
90/270/EWG
z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań
w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy
z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (piąta
dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art.16 ust. 1 dyrektywy
87/391/EWG)
7.
92/91/EWG
z dnia 3 listopada 1992 r. dotycząca minimalnych wymagań
mających na celu poprawę warunków bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia pracowników w zakładach górniczych
wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (jedenasta
szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art.16 ust.1 dyrektywy
89/391/EWG)
8.
96/82/WE
z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa
poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi
z późniejszymi
zmianami
9.
98/24/WE
z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia
i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym ze
środkami chemicznymi w miejscu pracy (czternasta dyrektywa
szczegółowa w rozumieniu art.16 ust.1 dyrektywy
89/391/EWG)
134
Lp.
Symbol dyrektywy
/rozporządzenia
Tytuł dyrektywy
10.
99/92/WE
z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań
dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników
zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może
wystąpić atmosfera wybuchowa (piętnasta dyrektywa
szczegółowa w rozumieniu art.16 ust. 1 dyrektywy
89/391/EWG)
11.
2000/14/WE
z późniejszymi
zmianami
z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw
Państw Członkowskich odnoszących się do emisji hałasu do
środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz
pomieszczeń
12.
2000/39/WE
z dnia 8 czerwca 2000 r. ustanawiająca pierwszą listę
indykatywnych wartości granicznych narażenia na czynniki
zewnętrzne podczas pracy w związku z wykonaniem
dyrektywy Rady 98/24/EWG w sprawie ochrony zdrowia
i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym
z czynnikami chemicznymi w miejscu pracy
13.
2000/54/WE
z dnia 18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników
przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie
czynników biologicznych w miejscu pracy (siódma dyrektywa
szczegółowa w rozumieniu art.16 ust. 1 dyrektywy
89/391/EWG)
14.
2000/78/WE
z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki
ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy
15.
2002/15/WE
z dnia 11 marca 2002 r. w sprawie organizacji czasu pracy
osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu
drogowego
16.
2002/44/WE
z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań
w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących
narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami
fizycznymi (wibracji) (szesnasta dyrektywa szczegółowa
w rozumieniu art.16 ust.1 dyrektywy 89/391/EWG)
17.
2002/49/WE
z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny
i zarządzania poziomem hałasu w środowisku
18.
2003/10/WE
z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań
w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczącego
fizycznymi (hałasem) (siedemnasta dyrektywa szczegółowa
w rozumieniu art.16 ust.1 dyrektywy 89/391/EWG)
135
Lp.
19.
Symbol dyrektywy
/rozporządzenia
2003/59/WE
z późniejszymi
zmianami
Tytuł dyrektywy
z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie wstępnej kwalifikacji
i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów
drogowych do przewozu rzeczy lub osób, zmieniająca
rozporządzenie Rady EWG nr 3820/85 oraz dyrektywę Rady
91/439/EWG i uchylająca dyrektywę Rady 76/914/EWG
20.
2004/37/WE
z dnia 29 kwietnia 2004 r. dotycząca ochrony pracowników
przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie
czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy
(szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art.16, ust.1
dyrektywy 89/391/EWG)
21.
2004/40/WE
z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych wymagań
fizycznymi (polami elektromagnetycznymi) (osiemnasta
dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art.16 ust.1 dyrektywy
89/391/EWG)
22.
2006/15/WE
z dnia 7 lutego 2006 r. ustanawiająca drugi wykaz
indykatywnych dopuszczalnych wartości narażenia
zawodowego w celu wykonania dyrektywy Rady 98/24/WE
oraz zmieniająca dyrektywy 91/322/EWG i 2000/39/WE
23.
2006/16/WE
z dnia 7 lutego 2006 r. zmieniająca dyrektywę Rady
91/414/EWG w celu włączenia oksamylu jako substancji
czynnej
24.
2006/22/WE
z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie minimalnych warunków
wykonania rozporządzeń Rady (EWG) nr 3820/85 i (EWG)
nr 3821/85 dotyczących przepisów socjalnych odnoszących
się do działalności w transporcie drogowym oraz uchylająca
dyrektywę Rady 88/599/EWG
z późniejszymi
zmianami
25.
2006/25/WE
z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych wymagań
fizycznymi (sztucznym promieniowaniem optycznym)
(dziewiętnasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art.16
ust.1 dyrektywy 89/391/EWG)
26.
2006/42/WE
z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, zmieniająca
dyrektywę 95/16/WE
136
Lp.
27.
Symbol dyrektywy
/rozporządzenia
2009/104/WE
Tytuł dyrektywy
z dnia 16 września 2009 r. dotycząca minimalnych wymagań
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu
roboczego przez pracowników podczas pracy (druga
dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art.16 ust.1 dyrektywy
89/391/EWG)
oraz
Lp.
1.
Tytuł
Symbol dokumentu
Rozporządzenie
Parlamentu
Europejskiego i Rady
(WE) 1907/2006
z późniejszymi
zmianami
z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny,
udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie
chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji
Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz
uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93
i rozporządzenia Komisji (WE) nr 1488/94, jak również
dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji
91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE
2.
Rozporządzenie
Parlamentu
(WE)
1272/2008
z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania
i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające
dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające
rozporządzenie (WE) nr 1907/2006
3.
Rozporządzenie
Parlamentu
(UE) 305/2011
z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane
warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych
i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG
4.
Zalecenie 86/379/EWG z dnia 24 lipca 1986 r. w sprawie zatrudniania we Wspólnocie
osób niepełnosprawnych
28/07/EP
137
Załącznik nr 2
Ramowy harmonogram realizacji programu wieloletniego
„Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” – III etap,
okres realizacji: lata 2014–2016
1. Nazwa programu:
„Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”.
2. Główny wykonawca i koordynator programu:
Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy.
3. Cel programu:
Celem głównym Programu jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych
i technicznych, ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich oraz nowych wyrobów,
technologii, metod i systemów zarządzania, których wykorzystanie przyczyni się do
znaczącego ograniczenia liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia na czynniki
niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe oraz ograniczenia związanych z nimi wypadków
przy pracy, chorób zawodowych i wynikających z tego strat ekonomicznych
i społecznych.
4. Zadania, które mają być sfinansowane z budżetu państwa:
Część A – Program realizacji zadań w zakresie służb państwowych obejmuje grupy
tematyczne:
1. Ustalanie normatywów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. Rozwój metod i narzędzi do zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego
w środowisku pracy.
3. Rozwój systemu badań maszyn i innych urządzeń technicznych, narzędzi, oraz
środków ochrony zbiorowej i indywidualnej
4. Rozwój systemu edukacji, informacji i promocji w zakresie bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia.
Część B – Program realizacji badań naukowych i prac rozwojowych obejmuje
przedsięwzięcia:
1. Rozwój i zachowanie zdolności do pracy.
2. Nowe i narastające czynniki ryzyka związane z nowymi technologiami i procesami
pracy.
3. Inżynieria materiałowa i zaawansowane technologie na rzecz bezpieczeństwa
i higieny pracy.
4. Kształtowanie kultury bezpieczeństwa.
5. Okres realizacji programu:
III etap: 1.01.2014 r. – 31.12.2016 r.
6. Łączne nakłady na realizację III etapu programu:
Ogółem 93,5 mln zł, w tym:
− na zadania w zakresie służb państwowych – 62,0 mln zł (dysponent środków –
minister właściwy do spraw pracy),
– na badania naukowe i prace rozwojowe – 31,5 mln zł (dysponent środków – minister
właściwy do spraw nauki).
7. Wysokość wydatków w roku budżetowym 2014 oraz w dwóch kolejnych latach:
Klasyfikacja
wydatków
budżetowych
wg części
Przeznaczenie środków
Część A – Program realizacji zadań
w zakresie służb państwowych
część 31
Praca
Część B – Program realizacji projektów
w zakresie badań naukowych
i prac rozwojowych
część 28
Nauka
Razem
Wysokość wydatków w mln zł
w latach
Łącznie
2014
2015
2016
19,0
22,0
21,0
62,0
10,5
10,5
10,5
31,5
29,5
32,5
31,5
93,5
Finansowanie ww. wydatków będzie realizowane ze środków ujętych w kolejnych
ustawach budżetowych na lata 2014–2016, będących w dyspozycji:
– ministra właściwego do spraw pracy – odnośnie do części A,
– ministra właściwego do spraw nauki – odnośnie do części B.

RM-111-124-13 U C H WA Ł A N R 1 2 6 /2013 R A D Y M I N I S T R

Transkrypt

Podobne dokumenty

program

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA OKRESOWEGO DLA

PROGRAM SZKOLENIA OKRESOWEGO BHP DLA

Ramowy (rozszerzony) program szkolenia

STANOWISKO PRACY DS. HIGIENY DZIECI I MŁODZIEŻY mgr

Higiena Dzieci - Powiatowa Stacja Sanitarno

szkolenie okresowe - WUR-ex

Technik BHP 1. Podstawy prawa pracy 1.1 Prawna ochrona