pobierz - Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego
Transkrypt
pobierz - Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego
nr 2 (16)/2014 Majówka europejska w Szczecinie str. 14-16 str. 4-10 str. 24 Jak Pomorze Zachodnie 㶄wi㶝towało 10-lecie przynale㶊no㶄ci do Unii Europejskiej Podsumowanie RPO WZ 2007-2013. RPO przyspiesza rozwój ka㶊dej dziedziny 㶊ycia Konkurs „Ró㶊a promocji . W sierpniu rusza II edycja konkursu FLESZ 3 W numerze: Jubileusz Bałtyckiego Teatru Dramatycznego WSTĘP w Koszalinie PODSUMOWANIE RPO 2007-2013 Fundusze dobrze wykorzystane Jak zmieniło się Pomorze Zachodnie w ciągu minionych 7 lat? WYWIAD 11 Czujemy się Europejczykami Rozmowa z Olgierdem Geblewiczem, Marszałkiem Województwa Zachodniopomorskiego, na temat osiągnięć regionu od 2004 r. WYDARZENIA 14 Dziesiąte urodziny Majówka europejska w Szczecinie RPO WZ 2014-2020 17 Czas na zmiany W jakim kierunku ewoluował Regionalny Program Operacyjny? DOBRE PRAKTYKI 19 Wiatr w żagle Rośnie znaczenie Pomorza Zachodniego na gospodarczej mapie Europy Bałtycki Teatr Dramatyczny w Koszalinie w tym roku świętuje 60-lecie swojej działalności. W ramach obchodów jubileuszu BTD przygotował premierę „Zemsty” Aleksandra Fredry. Wydarzenie wzbogaciło otwarcie placu Teatralnego, który powstał podczas II etapu modernizacji BTD dzięki dofinansowaniu RPO WZ. W uroczystości zorganizowanej 29 marca 2014 r. wzięli udział wicemarszałek województwa zachodniopomorskiego Andrzej Jakubowski, prezydent Koszalina Piotr Jedliński, a także dyrektor BTD Zdzisław Derebecki. Dyrektor został uhonorowany za swoje zasługi dla rozwoju Pomorza Zachodniego. W każdy wtorek do końca czerwca na stronie internetowej Bałtyckiego Teatru Dramatycznego przeprowadzany jest konkurs z wiedzy o Unii Europejskiej i RPO WZ. Trzech laureatów tej rywalizacji otrzyma podwójne bilety na spektakle Fot. Archiwum UMWZ 4 teatralne w BTD. Przewidziano dla nich honorowe miejsca na widowni na fotelach opatrzonych logotypami RPO WZ. Dla czytelników biuletynu przygotowano 3 bilety na spektakle w BTD. Otrzymają je 3 osoby, które pierwsze prześlą poprawną odpowiedź na pytanie: Jak nazywa się konkurs na najlepiej prowadzone działania promocyjne, organizowany przez Urząd Marszałkowski? Odpowiedzi prosimy przesyłać do 10 czerwca na adres [email protected]. 10. Forum Samorz㶁dowe w Kołobrzegu ABC PROMOCJI 21 Od komunikatu do obrazu Profesjonaliści motorem działań promocyjnych KONKURS „RÓŻA PROMOCJI” 24 Na fali wygranej W sierpniu rusza II edycja „Róży promocji” WARSZTAT BENEFICJENTA 25 Finanse pod lupą Rozmowa z Agatą Tomczak-Mróz i Aurelią Ławicką na temat konsekwencji niezwrócenia nienależnie pobranych środków 27 WIELKA MAJÓWKA EUROPEJSKA W SZCZECINIE Biuletyn Informacyjny RPO WZ wydawany na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego ul. Korsarzy 34, 70-540 Szczecin www.forumsamorzadowe.wzp.pl 10. Forum Samorządowe Kołobrzeg, 2-3 czerwca 2014 10 lat Polskich Samorządów w Unii Europejskiej 2-3 czerwca 2014 r. w Marine Hotel w Kołobrzegu odbędzie się 10. Forum Samorządowe. W tym roku spotkanie zostanie poświęcone dziesięcioleciu polskich samorządów w Unii Europejskiej – osiągnięciom i sukcesom, szansom, ale też wyzwaniom, jakie stawia przed Polską członkostwo w zjednoczonej Europie. Uczestnicy spotkania dokonają bilansu członkostwa Polski w UE – z jakimi przywilejami, ale też obowiązkami wiąże się przynależność? Czy Polska wykorzystała wszystkie szanse? Jakie doświadczenia i oceny przyniosło rozszerzenie UE w 2004 r. o kraje „dziesiątki”? Jakie miejsce zajmuje Polska w UE? Jak nasz kraj Wydział Zarządzania Strategicznego ul. Wyszyńskiego 30 70-203 Szczecin tel. 91 44 11 195 e-mail: [email protected] www.rpo.wzp.pl Adres do korespondencji: ul. Korsarzy 34 70-540 Szczecin Egzemplarz bezpłatny 2 Dane zawarte w biuletynie – stan na 23 maja 2014 r. sytuuje się na tle reszty grupy państw, które razem z nami przystąpiły do wspólnoty? Podczas gali podsumowującej efekty realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2007-2013 zostaną uhonorowani najaktywniejsi beneficjenci. Uczestnicy spotkania spojrzą też w przyszłość, analizując wyzwania stojące przed polityką regionalną Unii Europejskiej, a także niezbędne kierunki zmian. Analizowana też będzie rola samorządów w Polsce po roku 2020, możliwości inwestycyjne samorządów i przedsiębiorców w perspektywie finansowej UE 2014‐2020. Realizacja: Smartlink Sp. z o.o. (www.smartlink.pl) Redakcja: Jerzy Gontarz, Joanna Gontarz, Agata Rokita (Smartlink) Współpraca z redakcją: Marcin Szmyt, Natasza Wolska, Aleksandra Kosowicz (UMWZ) Projekt graficzny i skład: Maciej Pachowicz Fotografia na okładce: Konrad Królikowski WST㶐P nr 2 (16)/2014 Potencjał regionu Świętujemy 10 lat przynależności do wspólnoty europejskiej. Jak wykorzystaliśmy ten czas? Czy zdecydowanie i z optymizmem wchodzimy w kolejną perspektywę? W jakim kierunku będzie ewoluować nowy Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego? Fot. Konrad Królikowski W minionym okresie programowania odeszliśmy od centralizacji w zarządzaniu środkami europejskimi. Dzięki doświadczeniu zdobytemu w latach 2004-2014 mogliśmy zaproponować model RPO starający się odpowiedzieć na najaktualniejsze potrzeby regionu. Skorzystaliśmy zarówno z lepszej możliwości kreowania i wyznaczania kierunków wsparcia, jak i skuteczniejszej metody dystrybucji środków. To, jak wiele zmieniło się w regionie, pokazała m.in. majówka europejska, zorganizowana 1 maja w Szczecinie. Ponad 100 beneficjentów pochwaliło się efektami projektów realizowanych w wielu dziedzinach, m.in. w turystyce, przedsiębiorczości, edukacji, ochronie zdrowia czy środowiska. W minionym okresie nauczyliśmy się myślenia perspektywicznego. Ważne jest bowiem nie tylko „tu i teraz”, ale świadome, racjonalne i długofalowe planowanie. Dzięki wielu inwestycjom współfinansowanym z RPO WZ na Pomorzu Zachodnim żyje się lepiej. Zapewniamy coraz lepszą opiekę medyczną, korzystamy z nowych środków masowego transportu, jeździmy po wybudowanych lub zmodernizowanych szlakach komunikacyjnych. Ten potencjał odkrywają nie tylko rodzime firmy, ale też zagraniczne koncerny, odnajdując w naszym regionie idealne warunki do rozwoju i ekspansji na kolejne rynki. W sierpniu ogłosimy kolejną edycję konkursu „Róża promocji” na najlepiej prowadzone działania promocyjne. Ubiegłoroczni laureaci udowodnili, że planując konkretne efekty, nie można brać pod uwagę wyłącznie twardych wskaźników, jak parametry techniczne inwestycji. Najważniejsze są bowiem niekiedy trudne do określenia niewymierne wskaźniki, jak np. identyfikowanie się społeczności lokalnej z projektem, nowo powstałym miejscem, zachęcanie do korzystania z jego efektów, budzenie poczucia współodpowiedzialności. Dobry projekt jest kołem zamachowym lokalnego rozwoju. Inspiruje, wyznacza nowe kierunki poszukiwań. Twórca projektu nie może poprzestać na idei. Jak dobry gospodarz musi otworzyć daną inwestycję na odbiorców. Zadowoleni wrócą – nierzadko przyciągając kolejnych zainteresowanych. I o takie ponadprogramowe efekty konkursu „Róża promocji” nam chodzi. Mam nadzieję, że – podobnie jak rok temu – pokażą nam Państwo, że Pomorze Zachodnie to mała ojczyzna ludzi otwartych, kreatywnych, podejmujących wyzwania współczesności. Zapraszam do lektury! Olgierd Geblewicz Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego 3 PODSUMOWANIE RPO 2007-2013 Fundusze dobrze wykorzystane Do ko㶠ca 2013 r. Instytucja Zarz㶁dzaj㶁ca RPO WZ 2007-2013 podpisała z beneficjentami 1532 umowy i decyzje o dofinansowanie na ł㶁czn㶁 warto㶄㶛 ponad 3,1 mld zł ze 㶄rodków EFRR, co stanowi 87 proc. alokacji przeznaczonej na realizacj㶝 programu. Warto㶄㶛 ta wkrótce osi㶁gnie 100 proc. Rozliczenie programu przed Komisj㶁 Europejsk㶁 powinno nast㶁pi㶛 do ko㶠ca 2015 r. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego 2007-2013 (RPO WZ), ukierunkowany na rozwój regionu, wspiera konkurencyjną gospodarkę, budowę infrastruktury drogowej, transportowej i energetycznej. Kluczowym celem jest poprawa warunków życia mieszkańców regionu poprzez inwestowanie w ochronę środowiska naturalnego oraz infrastrukturę społeczną. Wśród najważniejszych wspieranych obszarów (tzw. osi priorytetowych) znalazły się też: turystyka, infrastruktura kulturalna, rewitalizacja i kształtowanie społeczeństwa informacyjnego. Owocem siedmiu lat realizacji programu jest wiele dobrych projektów. UJ㶐CIE PROCENTOWE WARTO㵼CI PODPISANYCH UMÓW/DECYZJI O DOFINANSOWANIE W STOSUNKU DO ALOKACJI POSZCZEGÓLNYCH OSI (㵼RODKI EFRR; OD URUCHOMIENIA PROGRAMU) 100% 97% 94% 88% 80% 84% 60% 60% 90% 84% 64% 40% 20% Przypomnijmy: na program składa się osiem osi priorytetowych, a każdej z nich przyporządkowano oddzielny budżet (alokację) z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 0% Oś 1 Oś 2 Oś 3 Oś 4 Oś 5 Oś 6 Oś 7 Oś 8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI/SIMIK 2007-2013, wg stanu na dzień 31.12.2013 r. Oś 1. Gospodarka – Innowacje – Technologie: 250 753 899 euro Oś 2. Rozwój infrastruktury transportowej i energetycznej: 225 159 580 euro Oś 3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego: 42 000 000 euro Oś 4. Infrastruktura ochrony środowiska: 61 280 000 euro Oś 5. Turystyka, kultura i rewitalizacja: 74 935 655 euro Oś 6. Rozwój funkcji metropolitalnych: 116 780 745 euro Oś 7. Rozwój infrastruktury społecznej i ochrony zdrowia: 58 480 000 euro Oś 8. Pomoc techniczna: 33 417 525 euro Powyższe kwoty zostały zwiększone o wkład krajowy, w tym budżet państwa i wkład własny beneficjentów. W każdej z osi zaplanowano działania wspierające różne typy projektów. Wsparcie najczęściej wypłacane jest jako refundacja wydatków. ropejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa). Podpisano 1532 umowy i decyzje o dofinansowaniu na łączną wartość ponad 3,1 mld zł ze środków EFRR, co wynosi 87 proc. alokacji przeznaczonej na realizację RPO. Do końca 2013 r. w województwie zachodniopomorskim złożono prawie 3 tys. poprawnych formalnie wniosków o dofinansowanie projektów. Wnioskowana kwota sięgnęła niemal 5 mld zł, co stanowiło 129 proc. środków przeznaczonych na realizację RPO (z Eu- Postępuje także przekazywanie środków EFRR na konta beneficjentów realizujących projekty. Do końca ubiegłego roku wykazali oni we wnioskach o płatność wydatki w wysokości 2,34 mld zł dofinansowania (65 proc. alokacji EFRR). Do 31 grudnia 2013 r. zakoń- 4 Fot. freeimages.com czono (co oznacza zatwierdzenie wniosków o płatność końcową) 1082 przedsięwzięcia, ich ogólna wartość dofinansowania z EFRR wynosi 1,2 mld zł, co stanowi 34 proc. alokacji EFRR przeznaczonej na realizację programu. Przyjrzyjmy się efektom wykorzystania funduszy unijnych w ramach RPO WZ w podziale na poszczególne osie priorytetowe. nr 2 (16)/2014 O㶄 1. Gospodarka ‒ Innowacje ‒ Technologie Projekty nakierowane na rozwój przedsiębiorstw sektora MŚP otrzymywały wsparcie m.in. poprzez inwestycje i doradztwo. Dofinansowanie udostępniano poprzez dotacje oraz instrumenty zwrotne. Dzięki tej pomocy firmy wdrażały innowacje produktowe, usługowe lub procesowe, korzystając przy tym z usług instytucji badawczo-rozwojowych. Dofinansowanie trafiało również na rozwój infrastruktury badawczej służącej gospodarce oraz wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu. Osobna pula pieniędzy zadedykowana została tworzeniu nowych i podnoszeniu jakości istniejących terenów inwestycyjnych. mikro (283), małych (111) i średnich (67) przedsiębiorstw wsparto dotacjami z RPO; wiele firm sięgnęło po wsparcie na przynajmniej dwa projekty 461 projektów zrealizowano w ścisłej współpracy między instytucjami produkcyjnymi a badawczymi 21 projektów promowało atrakcyjność regionu i wspierało międzynarodową aktywność przedsiębiorstw 115 1200 miejsc pracy utworzono w sektorze przedsiębiorstw wyniosła wartość dodatkowych inwestycji wykreowanych dzięki wsparciu z RPO WZ 95 mln euro 3485 285,7 mln zł przedsiębiorstw otrzymało wsparcie z inicjatywy JEREMIE, w tym ok. 20 proc. to firmy rozpoczynające działalność* to wartość środków przekazanych do MŚP w formie wsparcia zwrotnego w ramach Inicjatywy JEREMIE* 541 projektów wiązało się z bezpośrednią pomocą inwestycyjną (w formie dotacji) dla sektora MŚP *stan na koniec stycznia 2014 r. Fot. Konrad Królikowski Projekt: Dostosowanie budynku Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii do świadczenia nowych usług proinnowacyjnych Beneficjent: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Poddziałanie 1.2.1 „Wsparcie proinnowacyjnych instytucji otoczenia biznesu” Wartość projektu: ok. 14,5 mln zł / Dofinansowanie: ok. 10,8 mln zł Projekt: Wdrożenie innowacyjnej technologii hartowania szkła Beneficjent: Q4Glass, ABJ Investors Sp. z o.o. Sp. komandytowa Poddziałanie 1.1.3 „Inwestycje MŚP w nowe technologie” Wartość projektu: ok. 8 mln zł / Dofinansowanie: 4 mln zł 5 Fot. Q4Glass Koszalińska firma Q4Glass to nowa marka na rynku szyb dla budownictwa. Jej sztandarowym produktem są hartowane szyby powłokowe o bardzo małej emisyjności. W ramach inwestycji wdrożono innowacyjną na skalę światową technologię hartowania szkła niskoemisyjnego. W tym celu niezbędny był zakup: pieca do hartowania szkła płaskiego, systemu składowania, sortowania i pobierania szkła, linii do rozkroju oraz szlifowania szkła, myjni szyb, systemu kontroli rozkładu temperatury szkła oraz stanowiska do zespalania szyb. Szyby powstające w Q4Glass wyróżniają się doskonałą płaskością tafli przy zachowaniu pełnej funkcjonalności, jakości oraz właściwości optycznych. Wprowadzone rozwiązania technologiczne są stosowane na świecie nie dłużej niż 3 lata. Zmodernizowane Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii służy instytucjom zajmującym się przede wszystkim budowaniem współpracy pomiędzy sferą nauki i przemysłu: transferem i komercjalizacją technologii, ochroną własności intelektualnej oraz promocją przedsiębiorczości. Działają tu firmy powstające w ramach Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości oraz innowacyjne spin-offy i start-upy, tj. firmy powstałe wskutek oddzielenia od macierzystej jednostki oraz w początkowej fazie rozwoju. W specjalistycznych laboratoriach przeprowadzane są badania zamówione przez sektor przemysłu. Sale szkoleniowo-konferencyjne przygotowano z myślą o organizowaniu szkoleń e-learningowych dla wydziałów ZUT oraz dla przedsiębiorców. RCIiTT, koordynując i wspierając innowacyjne przedsięwzięcia, zwiększa atrakcyjność inwestycyjną regionu. PODSUMOWANIE RPO 2007-2013 O㶄 2. Rozwój infrastruktury transportowej i energetycznej Dofinansowaniem objęto projekty związane z budową, przebudową oraz remontem dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych, w tym budowę obwodnic i obiektów inżynieryjnych, takich jak mosty i wiadukty. Aby podnieść standard transportu miejskiego, kupowano tabor, budowano i przebudowywano infrastrukturę niezbędną do uruchomienia nowych linii oraz infrastrukturę towarzyszącą. Dzięki wsparciu z tej osi priorytetowej województwo zachodniopomorskie wzbogaciło się o nowe szynobusy i – co istotne – o nowe i zmodernizowane fragmenty linii kolejowych. Ważną rolę w regionie odgrywają porty morskie i rzeczne. Dotacje unijne pozwoliły wzmocnić ich znaczenie transportowe i turystyczne. Wsparcie przeznaczono też na rozbudowę i modernizację lokalnych sieci dystrybucyjnych: energetycznych i gazowych. projektów z zakresu infrastruktury transportowej zrealizowano dzięki wsparciu z RPO WZ 97 300,27 km Ponad 200 km 22 Na ulice wyjechały 153,3 tys. Prawie linii kolejowych objęto modernizacją pojazdy komunikacji miejskiej oferujące łącznie 540 miejsc pasażerów więcej korzysta z komunikacji miejskiej 1 mln euro wynoszą roczne oszczędności wynikające ze skrócenia czasu przejazdu nowymi i zmodernizowanymi drogami Projekt: Wykonanie i dostawa 10 sztuk autobusów szynowych o napędzie spalinowym Fot. Konrad Królikowski dróg przebudowano lub wybudowano Smerfy, jak brzmi ich potoczna nazwa, wprowadziły nowy standard podróżowania na Pomorzu Zachodnim. W komfortowych szynobusach czeka na podróżnych po 157 wygodnych foteli, przystosowanych do długich podróży. System informacji dźwiękowej i wizualnej (monitory) na bieżąco podaje komunikaty o kolejnych etapach podróży. Podróżni mogą swobodnie korzystać z laptopów, mają też zapewniony dostęp do internetu. Dla niepełnosprawnych, rodziców z małymi dziećmi, turystów podróżujących z rowerami przygotowano udogodnienia, takie jak toaleta przystosowana do potrzeb osób z dysfunkcjami, toaleta z przewijakiem dla niemowląt, uchwyty na zamocowanie wózka inwalidzkiego oraz na 6 rowerów. Warto podkreślić aspekt ekologiczny inwestycji – w porównaniu z innymi pociągami smerfy emitują znacznie mniej substancji szkodliwych i hałasu. Beneficjent: Województwo Zachodniopomorskie / Poddziałanie 2.1.7 „Regionalny transport kolejowy”, Schemat B: Tabor kolejowy Wartość projektu: ok. 149 mln zł / Dofinansowanie: ok. 122 mln zł 6 Beneficjent: Urząd Morski w Szczecinie Poddziałanie 2.1.5 „Zintegrowany system transportowy województwa” Wartość projektu: ok. 42 mln zł Dofinansowanie: ok. 21 mln zł Fot. Urząd Morski w Szczecinie Pomorze Zachodnie nabiera wiatr w żagle. Udowadnia, że na rozwój trzeba patrzeć w szerszym kontekście, planując inwestycje komplementarne i prorozwojowe. W ramach projektu zmodernizowano łącznie ponad 400 m nabrzeży (Trzebież, Wolin, Lubin, Baza Oznakowania Nawigacyjnego w Szczecinie), wyspę falochronową w porcie w Trzebieży (ok. 9 ha), pole odkładu urobku pogłębiarskiego w Międzywodziu, a także budynki kapitanatu trzebieskiego portu oraz bosmanatów w Wolinie i Nowym Warpnie. Na torach podejściowych do portów łącznie wydobyto ok. 180 tys. m3 urobku. Zakupiono też nowoczesne i ekologiczne pławy, wyposażone w instalację solarną, oraz szybkie łodzie „Kasię” i „Magdę”, przeznaczone m.in. do przeprowadzania inspekcji na wodzie, kontroli basenów portowych, torów podejściowych, koordynacji akcji przeciwrozlewowych czy ratowniczych. Inwestycja w bezpieczeństwo na szlakach wodnych, tak chętnie uczęszczanych przez żeglarzy i motorowodniaków, jest spójna z flagowym projektem regionu – Zachodniopomorskim Szlakiem Żeglarskim, którego głównym celem jest zwiększenie atrakcyjności turystycznej Pomorza Zachodniego. Projekt: Porty Zalewu Szczecińskiego – poprawa jakości infrastruktury szansą na rozwój nr 2 (16)/2014 O㶄 3. Rozwój społecze㶠stwa informacyjnego Realizacja projektów w ramach tej osi rozpoczęła się stosunkowo niedawno. Dofinansowanie uzyskały przedsięwzięcia związane z rozwojem infrastruktury teleinformatycznej, mającej wspierać rozwój społeczny i gospodarczy województwa. Projekty są nakierowane na zwiększenie dostępu do usług elektronicznych oraz internetu. Wsparte zostały również inwestycje polegające na budowie, rozbudowie oraz wdrożeniu publicznych usług elektronicznych wraz z niezbędną infrastrukturą. 100 km wyniesie w 2015 r. długość wybudowanej sieci internetu szerokopasmowego 3200 wyniesie liczba nowych podłączeń do internetu szerokopasmowego osób będzie mogło korzystać po zakończeniu realizacji projektów z publicznych punktów dostępu do internetu (tzw. PIAP) 100 tys. 60 nowych usług online może zostać uruchomionych dzięki realizacji projektów w osi 3. O㶄 4. Infrastruktura ochrony 㶄rodowiska Dotacje otrzymywały inwestycje z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, takie jak budowa, rozbudowa lub przebudowa sieci kanalizacji zbiorczych, przepompowni, zbiorników oraz oczyszczalni ścieków. Ich celem jest poprawa jakości wód powierzchniowych i zapobieganie odprowadzaniu zanieczyszczeń do wody i gruntów. Chodziło przy tym o efektywne wykorzystanie potencjału istniejącej infrastruktury, np. oczyszczalni ścieków. Priorytet objął inwestycje z zakresu odnawialnych źródeł energii, polegające na budowie, przebudowie, modernizacji i instalacji infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych, elektrowni wiatrowych, pomp ciepła, małych elektrowni wodnych, geotermii, jak również urządzeń do spalania biomasy. Wsparcie przeznaczano na wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu oraz modernizację i rekultywację nieczynnych składowisk odpadów. Dofinansowano inwestycje służące poprawie jakości powietrza. Wspierano też działania edukacyjne i związane z bezpośrednią ochroną siedlisk oraz zachowaniem różnorodności gatunkowej. Ważnym celem była poprawa zabezpieczeń przeciwpowodziowych, przeciwpożarowych oraz zwiększenie ochrony przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń środowiska. 3618 osób uzyskało dostęp do sieci wodociągowych 77,15 km 10 530 osób dzięki inwestycjom z RPO objęto selektywną zbiórką odpadów 8,9 tys. 1,69 mln wynosi długość nowo wybudowanej sieci kanalizacyjnej osób zostało przyłączonych do sieci kanalizacyjnych osób objęto systemami ochrony przed pożarami lasów i innymi zagrożeniami 94,5 MWh energii ze źródeł odnawialnych wytwarzanych jest dzięki inwestycjom wspartym z RPO WZ 7 PODSUMOWANIE RPO 2007-2013 Proekologiczne działania przeprowadzono w ramach projektu na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, postawiono na infrastrukturę i sprzęt – zakupiono pojazd do selektywnej zbiórki wraz z żurawiem i wywrotką, śmieciarkę o pojemności załadunku 16 m3, pojazd hakowiec do selektywnej zbiórki (odbiór kontenerów) oraz 160 plastikowych pojemników na posegregowane odpady. Po drugie, zadbano o aspekt społeczno-edukacyjny projektu. W szkołach podstawowych w gminie Kamień Pomorski przeprowadzono kampanię edukacyjną, zorganizowano też kurs e-learningowy na temat zbiórki odpadów i konkurs ekologiczny. Zainteresowani mogą zgłębiać tematykę selektywnej zbiórki odpadów na stronie PGK Sp. z o.o. Fot. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. Projekt: Rozbudowa systemu selektywnej zbiórki odpadów przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim Beneficjent: Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. Działanie 4.2 „Gospodarka odpadami” Wartość projektu: ok. 1,5 mln zł / Dofinansowanie: ok. 796 tys. zł Projekt: Budowa ścieżki edukacji ekologicznej wzdłuż obszaru Natura 2000 „Dorzecze Regi” w Gminie Resko Beneficjent: Gmina Resko / Poddziałanie 4.5.1 „Promowanie bioróżnorodności i ochrona przyrody (w tym NATURA 2000)” Wartość projektu: ok. 1,17 mln zł / Dofinansowanie: ok. 938 tys. zł O㶄 5. Turystyka, kultura i rewitalizacja Projekty pozwoliły na dywersyfikację i poprawę jakości oferty turystycznej, przyczyniły się do wzrostu roli turystyki jako czynnika stymulującego rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Priorytetowo potraktowano programy budowy markowych produktów turystycznych, m.in. wodnych szlaków turystycznych i uzdrowisk. Finansowano działania w zakresie przebudowy i budowy placówek kulturalnych, m.in. muzeów, filharmonii, oper, teatrów. Wspierano przedsięwzięcia zmierzające do poprawy stanu nieruchomości oraz obiektów ruchomych, np. kościołów i innych budowli wpisanych do rejestru wojewódzkiego konserwatora zabytków. Dotacje, a także pożyczki w ramach inicjatywy JESSICA, otrzymywały projekty kompleksowej rewitalizacji, łączące w sobie zarówno remonty, przebudowę przestrzeni publicznych, rewaloryzację i zabezpieczenie zabytków, jak i działania przyczyniające się do rozwoju gospodarczego i społecznego. 37 obiektów infrastruktury turystycznej wybudowano lub zmodernizowano 18 50 800 obiektów kultury zbudowano bądź unowocześniono dzięki wsparciu z RPO osób korzysta z efektów projektów z zakresu kultury 67,3 mln zł z Inicjatywy JESSICA przeznaczono na 9 projektów rewitalizacji w miastach całego województwa poza Szczecińskim Obszarem Metropolitalnym* *stan na koniec marca 2014 r. 8 Fot. Konrad Królikowski Pomorze Zachodnie to raj dla miłośników natury. Aby z przyrodniczego dziedzictwa mogły korzystać kolejne pokolenia, ochronę przyrody i bioróżnorodności należy łączyć z działaniami służącymi kształtowaniu postaw ekologicznych. Taką funkcję pełni ścieżka edukacji ekologicznej, biegnąca na trasie Łagiewniki – Resko – Taczały. Na obszarze objętym projektem żyje ponad 70 chronionych gatunków roślin i zwierząt. Na zainteresowanych czeka 10 przystanków. Znajdują się na nich tablice informacyjne, wiaty, elementy małej architektury, ogrodzenia oraz oznaczenia i kierunkowskazy, ułatwiające sprawne poruszanie się w tym terenie. Działaniami projektowymi objęto także park miejski w Resku, w którym wyremontowano alejki parkowe wraz z oświetleniem oraz oczyszczono rowy melioracyjne. nr 2 (16)/2014 Pochodzący z XIV w. Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinku odzyskał blask. I w nowym wcieleniu zaczął drugie życie. Dziś w gruntownie odrestaurowanym obiekcie znajdują się m.in. sale szkoleniowe i klubowa, galeria, restauracja i część hotelowa. Odzyskana przestrzeń jest miejscem konferencji naukowych, a także scenerią różnorodnych wydarzeń kulturalnych: wystaw, koncertów oraz spektakli. Zamek stał się wizytówką miasta, podnosząc jego walory kulturalne i wzbogacając ofertę turystyczną regionu. Swoją przystań znalazły tu lokalne instytucje kulturalne i prospołeczne, jak Samorządowa Agencja Promocji i Kultury, Uniwersytet III Wieku, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Szczecinku czy Muzeum Regionalne. Kontynuacją inwestycji jest rewaloryzacja pobliskiego parku. Fot. Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinku Projekt: Odrestaurowanie zabytkowego skrzydła Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinku na centrum kongresowo-szkoleniowe z zapleczem gastronomicznym i hotelowym Beneficjent: Miasto Szczecinek Poddziałanie 5.5.2 „Zachowanie dziedzictwa kulturowego” Wartość projektu: ok. 11 mln zł / Dofinansowanie: ok. 4,3 mln zł Projekt: Budowa infrastruktury rekreacyjnej i żeglarskiej w Stepnicy Beneficjent: Gmina Stepnica Działanie 5.1 „Infrastruktura turystyczna” Wartość projektu: ok. 7,96 mln zł / Dofinansowanie: ok. 3,98 mln zł O㶄 6. Rozwój funkcji metropolitalnych Mając na uwadze właściwy rozwój funkcji metropolitalnych, wsparto budowę sprawnego systemu transportu publicznego, zapewniającego skomunikowanie metropolii z ośrodkami podmiejskimi oraz z innymi metropoliami europejskimi. Na dofinansowanie mogły liczyć działania zmierzające do poprawy spójności przestrzennej Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego (SOM), w tym przedsięwzięcia rewitalizacyjne, wynikające z lokalnych programów rewitalizacji (objęte także inicjatywą JESSICA). W ramach osi realizowano projekty o charakterze metropolitalnym w zakresie infrastruktury związanej z rozwojem funkcji kulturalnych i turystycznych. 10 obiektów infrastruktury turystycznej na terenie SOM zbudowano lub zmodernizowano 31 657 8 491 osób korzysta z efektów projektów z zakresu kultury nowych miejsc powstało w środkach komunikacji miejskiej zakupionych dzięki wsparciu RPO 78,3 mln zł z Inicjatywy JESSICA przeznaczono na realizację 8 projektów w Szczecińskim Obszarze Metropolitalnym* *stan na koniec marca 2014 r. 9 Fot. Konrad Królikowski W 2011 r. na Kanale Młyńskim w Stepnicy powstała nowoczesna przystań żeglarska. Mieści się tu jednocześnie ok. 300 jachtów. Długość kanału wynosi ok. 700 m. Oba jego brzegi zabudowano szczelną ścianką wyposażoną w pachoły cumownicze. Nowo wybudowana przystań to urokliwy i ogólnodostępny obiekt pod stałym nadzorem. Wyposażona jest w pełen węzeł sanitarny, punkty poboru wody i prądu. Ławki i latarnie parkowe oraz droga z bruku kamiennego wzdłuż portu nadają temu miejscu wyjątkowy klimat. Na terenie mariny znajduje się bosmanat oraz klub żeglarski i motorowodny. Marina stanowi część Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego – sieci portów i przystani jachtowych w otoczeniu Zalewu Szczecińskiego, w Szczecinie oraz na wybrzeżu Bałtyku. PODSUMOWANIE RPO 2007-2013 O㶄 7. Rozwój infrastruktury społecznej i ochrony zdrowia Wsparciem objęto przedsięwzięcia regionalne: budowę, rozbudowę oraz wyposażenie obiektów infrastruktury edukacyjnej. Inwestycje mają służyć doskonaleniu i rozwijaniu kwalifikacji ogólnych i zawodowych przez całe życie. Fundusze umożliwiły rozwój infrastruktury sportowej na terenie województwa – zbudowano nowe obiekty, rozbudowano istniejącą bazę sportową i podniesiono jej jakość. Mając na uwadze poprawę jakości i dostępności placówek ochrony zdrowia, dofinansowano przedsięwzięcia obejmujące m.in. budowę i przebudowę placówek medycznych, dostosowywanie ich do potrzeb pacjentów, w szczególności osób niepełnosprawnych. Inwestowano także w zakup nowych urządzeń medycznych. 26 projektów zrealizowano z zakresu infrastruktury oświaty 2771 10 studentów korzysta z efektów projektów projektów obejmowało infrastrukturę sportową 12 488 szpitali zmodernizowano sztuk sprzętu medycznego zakupiono dzięki RPO 131,7 tys. 118,5 tys. badań medycznych przeprowadzono sprzętem zakupionym w ramach projektów osób już korzysta z infrastruktury społecznej powstałej w wyniku realizacji projektów Fot. Konrad Królikowski Projekt: Budowa i wyposażenie Centrum Diagnostyki i Terapii Nowotworów Piersi Beneficjent: Zachodniopomorskie Centrum Onkologii Poddziałanie 7.3.1 „Regionalna infrastruktura ochrony zdrowia” Wartość projektu: ok. 44,5 mln zł / Dofinansowanie: ok. 24,4 mln zł Projekt: Budowa i wyposażenie Międzygminnego Zakładu Aktywności Zawodowej Beneficjent: Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Szczecinie / Działanie 7.4 „Infrastruktura dla osób niepełnosprawnych” Wartość projektu: ok. 16 mln zł / Dofinansowanie: ok. 13 mln zł Jerzy Gontarz / Współpraca Agata Rokita 10 Fot. Konrad Królikowski Międzygminny Zakład Aktywności Zawodowej w Dobrej przełamuje bariery i schematy. Jest najnowocześniejszym i największym w Polsce obiektem służącym rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. To obiekt szyty na miarę – wybudowany w myślą o funkcjach, które ma wypełniać. Zatrudnienie znalazło tu 127 osób niepełnosprawnych. MZAZ oferuje usługi w siedmiu działach, takich jak: pralnia, stolarnia, kuchnia, montaż i demontaż, niszczenie dokumentów, utrzymanie czystości, ogrodnictwo i pielęgnowanie terenów zielonych. Placówka dysponuje też zapleczem konferencyjno-szkoleniowym. Wypracowany w Dobrej model warto naśladować. Onkolodzy stawiają konkretną diagnozę: wczesne wykrycie nowotworu, szybkie podjęcie nowoczesnej terapii daje ogromne szanse na całkowite wyleczenie choroby. Na wagę złota jest więc każda inwestycja, która przybliża polską medycynę do standardów europejskich. Szczecińskie Centrum ułatwia dostęp do diagnostyki i terapii nowotworów piersi na terenie Pomorza Zachodniego przy wykorzystaniu najnowocześniejszych technik diagnostycznych. W czteropoziomowym budynku znajdują się: Oddział Onkologii Klinicznej z salami jedno- i dwuosobowymi, Przyszpitalna Przychodnia Onkologiczna, laboratorium, pracownie: diagnostyki obrazowej, histopatologii, cytostatyków. W placówce postawiono nie tylko na najwyższej jakości leczenie. Nie mniej ważne jest stworzenie komfortowych warunków pobytu pacjentów. WYWIAD nr 2 (16)/2014 Czujemy si㶝 Europejczykami Rozmowa z Olgierdem Geblewiczem, Marszałkiem Województwa Zachodniopomorskiego środki europejskie. To się przełożyło na przeniesienie na poziom regionalny większych kompetencji i większej puli funduszy. Przystępowaliśmy do prestiżowego klubu, aspiracje mieliśmy duże, ale też spory dystans do nadrobienia. Pojawiła się nowa jakość w podejściu do rozwiązywania problemów – zastosowanie metody projektowej. Trudno było się tego nauczyć? Fot. Konrad Królikowski Pierwsze doświadczenia przyniosły nam programy przedakcesyjne: PHARE, ISPA czy SAPARD. Aktywnie korzystaliśmy z udostępnianych poprzez nie funduszy. Wstępnie pozwoliły nam sprawdzić, czy jako przyszły członek Unii Europejskiej będziemy potrafili korzystać z instrumentów polityk europejskich. 10 lat w Unii Europejskiej to nie tylko możliwość uczestnictwa w dużym projekcie politycznym, ale zupełnie nowe podejście do rozwoju regionów. To prawda, przeszliśmy szkołę funkcjonowania we wspólnocie państw europejskich. Pozwoliła nam ona zdobyć odpowiednie szlify w zakresie mądrego myślenia o rozwoju regionalnym. Początek naszego członkostwa przypadł na rok 2004, a więc już po połowie perspektywy finansowej na lata 2000-2006. Zyskaliśmy możliwość zdobycia pierwszych kompetencji w zakresie udziału w polityce spójności. W pierwszej fazie był to jednak model scentralizowany – regiony niemal nie uczestniczyły w zakresie wyboru kierunków wsparcia. Lata 2007-2013 to pierwsza perspektywa, w której Polska miała okazję w pełni partycypować. Na poziomie regionalnym pojawiły się nie tylko większe możliwości dystrybuowania środków, ale też kreowania kierunków wsparcia w ramach polityki spójności. Jak widać po rozstrzygnięciach z ostatniego czasu, które Polska zaprezentowała Komisji Europejskiej w projekcie Umowy Partnerstwa, ten kierunek regionalizacji polityki spójności okazał się trafny. Regiony udowodniły przecież, że potrafią sprawnie i efektywnie inwestować Ale to prawda – inna kultura realizacji przedsięwzięć, wpisująca się w nurt horyzontalnych polityk Unii Europejskiej, to niewątpliwa korzyść naszej obecności w UE. Dzięki podejściu projektowemu myśli się o przedsięwzięciu przez pryzmat rezultatu, jaki przyniesie jego realizacja. W racjonalny sposób planuje się koszty przedsięwzięcia, analizując jednocześnie, w jaki sposób inwestycja będzie funkcjonować w kolejnych latach po zakończeniu. Tego rodzaju kultura realizacji różnych zamierzeń, zarówno infrastrukturalnych, jak i miękkich, jest ważnym dorobkiem 10 lat obecności w Unii. Najpierw zmierzyliśmy się z realizacją programów przedakcesyjnych, potem przyszło wdrażanie ZPORR. Był to program w jakiś sposób narzucony regionom, ale udział w jego realizacji łączył się z organizowaniem struktur, oceną i wyborem projektów, kontrolą i rozliczaniem. Z tym musiała się zmierzyć nie tylko administracja rządowa, ale i samorządowa. Trudno było? Trudno mi dziś oceniać, jak wyglądało to w każdym z województw. Jeśli chodzi o tworzenie struktury do obsługi tych środków, prace rozpoczęły się w 2004 r. i można powiedzieć, że trwają do dziś. Przypomnijmy, że w pierwszej fazie dużą część kompetencji urzędy marszałkowskie współdzieliły z urzędami wojewódzkimi. W związku z tym początek naszego uczestnictwa w polityce spójności – lata 2004-2006 – nie pozwolił na wykształcenie w Urzędzie Marszałkowskim takich zasobów i doświadczeń, które wprost mogłyby być przeniesione na lata 2007-2013. To w urzędach wojewódzkich zajmowano się kontraktacją środków, następnie monitorowaniem realizacji projektów, wreszcie ich rozliczaniem. Urzędy marszałkowskie kończyły swoje zadania na dokonaniu wyboru projektów. O budowaniu zespołu wykwalifikowanych pracowników, którzy w sprawny i efektywny sposób realizują program, możemy mówić od roku 2007 – od tego momentu, kiedy prace przygotowawcze dotyczące pierwszego RPO WZ wkroczyły w finalną fazę. Wówczas w strukturach urzędu pojawiły się wydziały, których potencjał jest stale budowany. Miały one możliwość przejścia całego procesu – od powstawania programu, przez wybór, kontrole i rozliczanie projektów, aż po moment, do którego już dotarliśmy – analizę zakończonych projektów w okresie trwałości. Trzeba było pomyśleć też nad tym, jak informować o programie, o funduszach europejskich. Wraz z poszerzeniem kompetencji zaczęliśmy budować system komunikacji społecznej. Warto wyraźnie komunikować, kto odpowiada za dystrybucję funduszy przeznaczonych na rozwój województwa. Dziś większa część społeczeństwa Pomorza Zachodniego ma świadomość, że samorząd województwa może inspirować procesy rozwojowe i wspierać je ze środków przeznaczonych na realizację polityki spójności. Zatem perspektywa 2007-2013 przyniosła zmianę w sposobie planowania programów i zarządzania nimi. Samorząd województwa zyskał większy wpływ na rozwój regionu. Czy ten test samodzielności zaliczyliśmy? Z pewnością otrzymaliśmy nowy instrument wspierający rozwój. Nadal nie mamy pełnej swobody – z jednej strony Komisja Europejska narzuca ramy, z drugiej rząd koordynuje procesy związane z programowaniem. Doświadczaliśmy tego zarówno w odchodzącej perspektywie, tak będzie i w nowej. Oczywiście województwo dzięki idei programów regionalnych ma możliwość realnego wpływu na rzeczywistość, ale trzeba to mierzyć ich skalą. To nie jest narzędzie, które pozwala rozwią- 11 WYWIAD zywać wszelkie problemy zidentyfikowane w województwie. Za pomocą RPO nie wzmocnimy też tych wszystkich potencjałów, które mogą się stać naszymi atutami. Wsparcie pochodzące z RPO musi być uzupełnieniem dla mądrze i w porozumieniu z regionami dokonanej interwencji z poziomu krajowego. O takową będziemy zabiegać, negocjując z rządem nasz Kontrakt Terytorialny. Moim zdaniem, test samodzielności został zdany. Nie ma oczywiście takiego procesu, w którym nie można czegoś usprawnić. Najbliższe lata niosą nowe możliwości, których nie mieliśmy w latach 2007-2013. Nowa perspektywa i nowy RPO – w moim przekonaniu – mogą jeszcze lepiej zapracować na rzecz budowy naszej wizji rozwoju Pomorza Zachodniego. Po drodze mieliśmy rok 2010. Już było wiadomo, że główny cel wyznaczony przez Strategię Lizbońską nie zostanie osiągnięty – kraje UE nie będą najbardziej innowacyjnym i konkurencyjnym obszarem gospodarczym. Unia odczuła też skutki kryzysu na rynkach finansowych. W tych warunkach przeformułowuje swoje cele strategiczne, które znajdują wyraz w dokumencie Europa 2020. Czy te zmieniające się okoliczności miały wpływ na realizację RPO WZ? Czy program dawał narzędzia, by elastycznie reagować na nowe warunki? Programy regionalne wpływają na wskaźniki makroekonomiczne w ograniczonym zakresie. Uruchomiliśmy jednak kilka działań, które niekorzystnym konsekwencjom spowolnienia gospodarczego mogły przeciwdziałać – zwłaszcza w skali regionalnej. W 2009 r. wprowadziliśmy chociażby zaliczki w projektach realizowanych przez przedsiębiorców. Uruchomiliśmy też dodatkowe konkursy na dotacje dla firm. Podobne działania podjęto we wszystkich programach zasilanych z funduszy europejskich, co na pewno pomogło zneutralizować skutki kryzysu gospodarczego. łatwiej wypracować sobie konkurencyjną pozycję. To dlatego pojawiły się w naszym RPO dodatkowe nabory wniosków o dotacje dla przedsiębiorców. Lata 2010 i 2011 to jest też moment, w którym zaczęła w pełni funkcjonować i przynosić pierwsze efekty Inicjatywa JEREMIE. Region przetestował, z dobrym skutkiem, nowe instrumenty odnawialne: JEREMIE i JESSICA. Na ile te instrumenty i doświadczenia przydadzą się w kolejnych latach? Podejmując się realizacji obu inicjatyw, zdobyliśmy niebagatelne know-how. To były odważne decyzje – chociaż niosły ze sobą wiele wątpliwości i ryzyk. Brak – z wyjątkiem kilku ogólnych przepisów – szczegółowych uwarunkowań prawnych i pionierski charakter tego rodzaju modeli finansowania nie ułatwiał dobrego przygotowania systemu finansowania zwrotnego w regionie. Ale okazało się, że jest spore zapotrzebowanie na takie wsparcie nawet wśród podmiotów publicznych. Podstawowym problemem, z którym borykają się firmy, jest dostęp do kapitału. Niekoniecznie musi on mieć charakter bezzwrotnej dotacji. Często wystarczy przyjazne finansowanie zwrotne, łatwo osiągalna pożyczka udzielana na korzystnych warunkach. Potwierdzają to liczby wskazujące na ogromną popularność Inicjatywy JEREMIE. To duży atut w sytuacji, gdy system dotacyjny powoli się wyczerpuje. Są oczywiście w ramach RPO „wolne moce” z uwagi na to, że program jest organizmem żywym. Niektóre projekty kończą się z niższym, niż zakładano, budżetem, pojawiają się oszczędności. Niemniej to już faza schyłkowa realizacji programu. W innych regionach, które nie dysponują takim nowatorskim systemem wsparcia zwrotnego, może to oznaczać powstanie luki w finansowaniu oferowanym firmom – aż do czasu uruchomienia nowych programów. W województwach, które wdrażały JEREMIE, wsparcie jest cały czas obecne. Polska nie miała ujemnego wskaźnika wzrostu PKB. W JEREMIE obrócono już całym budżetem, a środki pochodzące ze spłat pożyczek odnawiają budżet tego instrumentu. Tak, to był niewątpliwie efekt tej wielkiej machiny inwestycyjnej uruchomionej dzięki funduszom europejskim w perspektywie 2007-2013. Staraliśmy się pomóc przedsiębiorcom, którzy w sytuacji kryzysu gospodarczego w pierwszej kolejności redukują swoje plany inwestycyjne. Wyszliśmy z założenia, że to dobry czas dla tych, którzy mimo wszystko chcą inwestować, bo na rynku w stagnacji To prawda, jesteśmy już na etapie drugiego obrotu, co dowodzi, iż inicjatywa trafiła na podatny grunt. Uruchamiane są kolejne tury wsparcia dla pośredników finansowych, którzy na terenie całego województwa oferują firmom finansowanie zwrotne na atrakcyjnych warunkach. Ten mechanizm rewolwingu, swoistego perpetuum mobile, dzisiaj pozwala zbierać owoce. 12 W wypadku Inicjatywy JESSICA obrót nie dokonuje się tak szybko? To innego rodzaju przedsięwzięcia, duże projekty inwestycyjne, deweloperskie, które wymagają innych warunków finansowania. Są rozpisane na zdecydowanie dłuższe okresy. Niemniej to też środki zwrotne, które w dalszej perspektywie będą nadal służyć szeroko pojętej rewitalizacji. Będą nadal w regionie pracować. Biorąc pod uwagę dotychczasowe przykłady, udało się w województwie zrobić wiele dobrego. Jeszcze cztery lata temu nie do końca rozumiano, czym jest Inicjatywa JESSICA. Realizowane dziś projekty świadczą o tym, jak bogate w rozmaite pomysły mogą być procesy rewitalizacyjne i jak dobrze dopasowana do nich jest formuła finansowania zwrotnego. JESSICA i JEREMIE wymuszają na beneficjentach bardziej rynkowe podejście. Możemy się przekonać, że inaczej podchodzi się do środków pożyczanych. Nie można oczywiście powiedzieć, że dotacje są marnotrawione. Z większą jednak troską i rozwagą podchodzi się do inwestycji, w których finansowanie będzie pochodzić finalnie ze środków własnych. Pożyczkę w końcu trzeba spłacić wraz z odsetkami w całości. Takie przedsięwzięcia muszą być więc bardzo dobrze przygotowane pod kątem funkcjonowania po zamknięciu procesu inwestycyjnego. Muszą opierać się o taki pomysł, który pozwoli zabezpieczyć trwałe utrzymanie przedsięwzięcia. Na pewno za takimi inwestycjami stoi duża racjonalność i dobre ekonomiczne uzasadnienie, wzmocnione jeszcze szczegółową analizą finansową, prowadzoną przez banki. To one w przypadku tej inicjatywy były naszymi pośrednikami finansowymi. Marzy mi się model – i nad tym pracujemy w kontekście perspektywy 2014-2020 – w którym projekty o bardzo wyraźnym prospołecznym nastawieniu będą mogły uzyskać częściowe zwolnienie ze spłat odsetek lub nawet kapitału. Dziś inicjatywa jest produktem, który – jak mówią finansiści – musi się „bankować”. To może powodować, że prospołeczne przedsięwzięcia, nawet mając zapewnione trwałe finansowanie po zakończeniu realizacji, nie przejdą rygorystycznej oceny dokonywanej przez bank. Stanowi to dla nas wyzwanie: zbudować taki model, w którym procedury bankowe nie będą ograniczać możliwości realizacji ważnych ze społecznego punktu widzenia inwestycji. nr 2 (16)/2014 Jesteśmy w trakcie obchodów 10-lecia przystąpienia do UE. Realizacja programu jest bardzo zaawansowana. Wartość dofinansowania na podstawie podpisanych umów to już prawie 3,5 mld zł. Wygląda na to, że finansowo program zostanie domknięty. Czy Państwo przewidzieli jakieś procedury, które pozwolą w ostatniej fazie realizacji RPO WZ na lata 2007-2013 wykorzystać pojawiające się oszczędności? Rozważamy takie rozwiązanie, oparte na nowelizacji rozporządzenia Rady nr 1083/2006 z grudnia 2013 r. Wprowadziła ona mechanizm rozliczania – bez konieczności uzyskiwania zgody KE – projektów na kwotę o 10 proc. większą, niż wynosi alokacja w danej osi priorytetowej. To jest tzw. mechanizm elastyczności. Jego zastosowanie nie oznacza zwiększenia budżetu programu, ale pozwala zebrać do 10 proc. środków ponad przypisaną danej osi alokację z niewykorzystanych środków w innych osiach, ale tak, by bilans wychodził na zero. Mechanizm elastyczności daje możliwość uniknięcia – w przypadku potrzeby przesuwania środków pomiędzy osiami – renegocjacji programu z Komisją Europejską. To proces złożony i długotrwały. Mechanizm elastyczności już zapracował w naszym RPO. Zapewniliśmy większą pulę środków dla przedsiębiorców, których projekty znajdowały się na listach rezerwowych w pierwszej osi priorytetowej RPO. Niedawno, bo na początku maja, Zarząd Województwa podjął decyzję o dofinansowaniu niemal 70 projektów złożonych przez firmy kwotą ponad 82 mln zł. Poza dofinansowaniem projektów z list rezerwowych są także inne rozwiązania. Środki z oszczędności możemy jeszcze przeznaczyć na projekty objęte konkursami. Będą to przedsięwzięcia do realizacji w stosunkowo niedługim czasie. Chcemy doprowadzić do tego, by każde euro z programu zostało zainwestowane na Pomorzu Zachodnim i by niczego nie oddawać do Brukseli. Tempo wykorzystania i sprawność to jedno, druga sprawa to wskaźniki i efektywność. Czy wszystkie wskaźniki uda się osiągnąć? Dzisiaj takich zagrożeń w realizacji wskaźników nie widzimy. Są pewne obszary, w których wdrażanie programu wyglądało inaczej niż w 2006 czy 2007 r., gdy przyjmowaliśmy jego założenia. Na przykład wsparcie dla infrastruktury energetycznej – z uwagi na różne, pozostające poza naszym wpływem, czynniki – nie cieszyło się specjalnie dużym zainteresowaniem spółek energetycznych. Natomiast większość wskaźników RPO – jak wynika z naszych szacowań – zostanie osiągnięta. Wiele w procencie wyższym, niż zakładano. Dokonujemy oceny jakości wsparcia w poszczególnych obszarach. Wykorzystujemy ewaluacje i różnorodne ekspertyzy pozwalające zweryfikować, jak przedsięwzięcia wspierane z programu pracują na rzecz rozwoju regionalnego. Które przedsięwzięcia wsparte z Funduszy Europejskich zostawią po sobie trwały ślad, najbardziej zmienią region? Bardzo ważne są inwestycje, które pozwalają nam budować podstawową infrastrukturę warunkującą procesy rozwojowe. W tym katalogu znajdą się z pewnością przedsięwzięcia duże. Ale nie tylko, bo istotne są też takie projekty, które w swojej masie mają pozytywny wpływ. Mam tu na myśli projekty przedsiębiorców i projekty społeczne, które oddziałują na sytuację regionu. Spośród dużych przedsięwzięć należy wymienić drogę ekspresową S3. Dorobkiem tej perspektywy jest z pewnością odcinek S3 na dystansie Szczecin – Gorzów, wydłużony jeszcze w maju tego roku o fragment do Międzyrzecza. Projekt wymaga jednak kontynuacji. W kierunku północnym realizacji powinien się doczekać odcinek ze Szczecina do Świnoujścia, wraz z budową tunelu pomiędzy wyspami Wolin i Uznam. W kierunku południowym zależy nam na połączeniu z Czechami. Jest to jedno z przedsięwzięć wpisujących się w porozumienie pięciu województw w ramach przyjętej przez rząd w końcu kwietnia Strategii Rozwoju Polski Zachodniej 2020. Powstało kilka ważnych obwodnic, w tym obwodnica Nowogardu, która usprawnia ruch na drodze krajowej numer 6. Zakładamy, że ta trasa zyska w nowym okresie programowania rangę drogi ekspresowej na odcinku pomiędzy Szczecinem i Gdańskiem. Do strategicznych należą inwestycje energetyczne, z budową Gazoportu w Świnoujściu na czele. Nie da się pominąć inwestycji z zakresu ochrony środowiska. W tym dziesięcioleciu zrealizowano ogromny i kompleksowy projekt związany z poprawą jakości wody w Szczecinie. Rozpoczęto go jeszcze dzięki finansowaniu z funduszu przedakcesyjnego ISPA. Jest to jedna z największych inwesty- cji, obok warszawskiej oczyszczalni Czajka, wspieranych środkami unijnymi w Europie. Do tego należy dodać wiele pozostałych przedsięwzięć wodno-kanalizacyjnych. Dzięki nim Pomorze Zachodnie należy do województw o najwyższym wskaźniku skanalizowania w Polsce. Poprzez budowę odpowiedniej infrastruktury stworzyliśmy też dobrą, regionalną ofertę inwestycyjną. Nasze tereny, odpowiednio przygotowane pod działalność przemysłową i w większej części objęte przywilejami strefowymi, są rozpatrywane pod kątem lokalizacji poważnych inwestycji międzynarodowych koncernów. To dorobek ostatnich lat. Jakie nadzieje wiąże region z nową perspektywą? Będziemy kontynuować te działania, które od roku 2004 przynoszą najlepsze rezultaty. Liczymy, że dalsza regionalizacja funduszy europejskich skutecznie przysłuży się do rozwoju naszego regionu. Wyraźnie progospodarcze nastawienie interwencji ze środków europejskich, wymiar terytorialny, koncentracja środków w określonych obszarach, kompleksowość podejmowanych zadań, większa integracja – to elementy, które lepiej wpisują się w naszą wizję rozwoju województwa. Chcemy tak wykorzystać tę perspektywę, by stworzyć sobie warunki do trwałego rozwoju nawet w sytuacji, gdy po 2020 r. nie będziemy już mogli liczyć na tak wielki napływ środków zewnętrznych. Widać wzrost entuzjazmu? Oczywiście zawsze znajdą się krytycy, którzy będą podkreślać, że ostatnie 10 lat to upadek przemysłu w Szczecinie i okres stagnacji w całym województwie. Obiektywnie trzeba jednak zauważyć, że region jest dobrym beneficjentem wielu polityk, w tym polityki spójności. Jesteśmy transgranicznym województwem i mam wrażenie, że mieszkańcy Pomorza Zachodniego – może nawet bardziej niż Polacy z innych części kraju – czują się Europejczykami. Potrafią korzystać z walorów i praw, które przysługują obywatelom Unii Europejskiej. Rozmawiał Jerzy Gontarz 13 WYDARZENIA 10 Dziesi㶁te urodziny Dekada przynale㶊no㶄ci Polski do Unii Europejskiej to doskonała okazja do podsumowa㶠 ‒ miliardy euro, tysi㶁ce projektów inwestycyjnych, miliony osób, których 㶊ycie zmieniło si㶝 dzi㶝ki dotacjom. Wielka majówka europejska w Szczecinie pokazała, jaka siła tkwi w ludziach, którzy nie bali si㶝 wykorzysta㶛 szans zwi㶁zanych z przyst㶁pieniem do europejskiej rodziny. Z wejściem do UE Polacy wiązali ogromne nadzieje. Proces zapoczątkowany 1 maja 2004 r. znacząco zmienił standard i jakość życia mieszkańców w całym kraju. – Te 10 lat to czas dobrze wykorzystany przez Polskę i przez Pomorze Zachodnie. Świadczy o tym liczba projektów i środki, które trafiły do naszego regionu – podkreśla Marcin Szmyt, dyrektor Wydziału Zarządzania Strategicznego w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego. Na wielkiej europejskiej majówce, zorganizowanej 1 maja na Jasnych Błoniach w Szczecinie, zaprezentowało się ponad 100 wystawców. Byli najlepszym dowodem na to, że efekty przynależności do UE są tuż obok, na wyciągnięcie ręki. – Każdy z nas korzysta z inwestycji zrealizowanych dzięki unijnym funduszom, ale często o tym nie wiemy. Wystawcy pokazali, jak zmieniło się ich życie, a także jak zmieniały się poszczególne miejsca naszego regionu – mówi Marcin Szmyt. Zgrana orkiestra Przemysł, oświata, infrastruktura, kultura, zdrowie – trudno wskazać sferę życia, w której zabrakłoby korzystnego wpływu funduszy europejskich. Podczas majówki zaprezen- szej obecności w strukturach europejskich władze zabiegały o jak największe wsparcie dla szkoleń umożliwiających Polakom podniesienie kompetencji. – Dzisiejsza majówka to dla nas spotkanie ze znajomymi. Wielu wystawców bowiem najpierw trafiło do nas z pomysłami na działalność gospodarczą, a potem dzięki dofinansowaniu zakładało własne firmy i dziś chwali się osiągnięciami – mówi Katarzyna Brzychcy, wicedyrektor ds. Europejskiego Funduszu Społecznego w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Szczecinie. KA㶀DY Z NAS KORZYSTA Z INWESTYCJI ZREALIZOWANYCH DZI㶐KI UNIJNYM FUNDUSZOM, ALE CZ㶐STO O TYM NIE WIEMY. TYMCZASEM S㵹 TU㶀 OBOK, NA WYCI㵹GNI㶐CIE R㶐KI towali się różnorodni beneficjenci unijnego wsparcia. To oni najlepiej pokazali mieszkańcom Pomorza Zachodniego, że zmiany dokonują się obok nas. Jednym z największych problemów w naszym kraju jest bezrobocie. Od początku na- Dotyczy to zarówno spółdzielni socjalnych, jak i firm, których determinacja i perspektywiczne planowanie rozwoju najlepiej pokazują, jak środki unijne zmieniają jakość życia. – Każdy projekt przynosi inne efekty. Cieszymy się, że udało się wyzwolić w ludziach kreatywność, dzięki której dziś sami są dla siebie pracodawcami, a często nawet dają pracę innym – dodaje Katarzyna Brzychcy. Fot. Konrad Królikowski Na festynie obecny był jeden z największych beneficjentów RPO – Zachodniopomorskie Centrum Onkologii, które dzięki dotacjom utworzyło pierwsze w Polsce Centrum Diagnostyki i Terapii Nowotworów Piersi. – W 2006 r. zaczęliśmy integrować pod jednym dachem wszystkie poradnie, pracownie diagnostyczne i oddział onkologii klinicznej. Dzięki pieniądzom z Unii Europejskiej jesteśmy w stanie skutecznie walczyć z rakiem piersi – mówi dr Mariusz Holicki z Zachodniopomorskiego Centrum Onkologii. Podczas majówki odbywały się zajęcia edukacyjne, mieszkańcy uczyli się metod samobadania. Pod platanami zaparkował też mammobus, który na co dzień jeździ po całym województwie, umożliwiając kobietom mieszkającym z dala od większych miast przeprowadzenie mammografii. Gospodarzem majówki europejskiej w Szczecinie był Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz. Istotnym urodzinowym akcentem był tort w barwach UE 14 nr 2 (16)/2014 Z roku na rok umacnia się pozycja Pomorza Zachodniego w ogólnopolskich rankingach atrakcyjności turystycznej. Piękne pojezierza i Morze Bałtyckie sprawiają, że nasz region to dla wielu osób wymarzona przystań wakacyjnego wypoczynku. Zapewne niejeden majówki świadczy o tym, że rozpoczynający się wkrótce sezon może być rekordowy. Wśród wystawców nie zabrakło także gmin z Pomorza Zachodniego. W Szczecinie promowały się m.in. Banie, Kołobrzeg, Barzko- i Opera na Zamku. Na Jasnych Błoniach swoją wioskę rozbili także wikingowie, którzy zwykle urzędują w Wolinie. Jak mówili, nawet ich przekonała do siebie Unia Europejska, choć to przecież teoretycznie nie ten czas i nie ta cywilizacja… – Wioska Słowian i Wikingów jest Fot. Konrad Królikowski Uczestnicy festynu mogli się przekonać, że wpływ Unii Europejskiej jest odczuwalny w każdej dziedzinie aktywności uczestnik majówki po odwiedzeniu stoiska Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego zaplanuje wakacje pod żaglami. Dzięki tej inwestycji region zyskał sieć nowoczesnych portów i marin, od Gryfina, przez Nowe Warpno, Świnoujście, po Kamień Pomorski czy Darłowo. – Wsparcie z RPO uczyniło nasz region żeglarską mekką i alternatywą dla uwielbianych przez turystów Mazur – mówi Tomasz Matyszkiewicz, koordynator szlaku. Szlak z roku na rok zyskuje coraz większą popularność wśród żeglarzy, a liczba pytań ze strony uczestników wice i Wałcz. W gminie Suchań wybudowano oczyszczalnię ścieków, sieć wodociągów, świetlice, remontowano domy kultury. – Mając do dyspozycji tylko nasz budżet, w 100 lat nie zrobilibyśmy tego, co umożliwiło wsparcie Unii w minionej dekadzie – mówi Kamila Krzysztofik z Urzędu Miejskiego w Suchaniu. Od kultury do natury Instytucje kultury reprezentowały Akademia Sztuki, Muzeum Narodowe w Szczecinie pełnoprawnym członkiem wspólnoty – mówi Adam Czerwiński z wolińskiego skansenu. Miejsce przeżyło prawdziwe oblężenie, wielu mieszkańców choć na chwilę chciało się przenieść w czasie i zobaczyć, jak wyglądało życie wieki temu. Od kilku lat w Mirosławcu, w którego okolicach żyje w naturze stado żubrów, Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze podejmuje działania mające na celu ochronę tego zagrożonego gatunku. – Z funduszy unijnych Fot. Konrad Królikowski Na wielkiej europejskiej majówce na Jasnych Błoniach w Szczecinie zaprezentowało się ponad 100 wystawców 15 WYDARZENIA wybudowano zagrodę, w której zamieszkało pięć żubrów. Zamierzamy odbudować populację w naszym regionie – mówi Malwina Kujawa z Zachodniopomorskiego Towarzystwa Przyrodniczego. Oczywiście żubrów na Jasnych Błoniach nie było. Policyjne konie stanowiły za to niebywałą atrakcję dla dzieci. tucjach i firmach działających na Pomorzu Zachodnim zorganizowano drzwi otwarte. Wśród instytucji, które zdecydowały się pokazać od wewnątrz, znalazły się m.in. Politech- ry teraz zachwyca swym wyglądem, a jeszcze kilka lat temu wręcz odstraszał. – To miejsce bardzo interesujące architektonicznie. Odbywają się tu badania oraz rozmaite szkolenia W PIERWSZEJ POŁOWIE MAJA W PONAD 60 INSTYTUCJACH Duże zainteresowanie na festynie wzbudzili także twórcy produktów regionalnych, którzy chętnie częstowali mieszkańców swoimi wyrobami. W tym wielkim tyglu każdy mógł znaleźć dla siebie coś, co odpowiadało jego zainteresowaniom i pasjom. I FIRMACH DZIAŁAJ㵹CYCH NA POMORZU ZACHODNIM ZORGANIZOWANO DRZWI OTWARTE Słodki symbol integracji nika Koszalińska, Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki, Międzygminny Zakład Aktywności Zawodowej w Dobrej czy Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie. Choć Urząd Morski w Szczecinie jest jedną z najważniejszych jednostek w mieście, rzadko pozwala obcym wejść na swój teren. – Dziś robimy wyjątek i zabieramy mieszkańców na nabrzeże, by mogli zobaczyć supernowocze- dla przedsiębiorców i studentów – tłumaczyła Joanna Niemcewicz, dyrektor RCIiTT. Instytucje kultury prezentowały wystawy. Muzeum Narodowe ponownie przedstawiło ekspozycję „Złoty wiek Pomorza”, główną atrakcję ubiegłorocznych setnych urodzin gmachu przy Wałach Chrobrego. Dużym zainteresowaniem cieszyły się pokazy filmowe na Zamku Książąt Pomorskich. Miejsce to zaprezen- Fot. Konrad Królikowski Po południu zabrzmiała „Oda do radości”, hymn Unii Europejskiej. Uczestników wielkiej majówki przywitał Olgierd Geblewicz, Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego. – Swoją obecnością tutaj potwierdzają Państwo, że wartości Unii Europejskiej są ważne – mówił do mieszkańców, dziękując za mądrą decyzję podczas referendum dotyczącego integracji. Jak na urodziny przystało, nie zabrakło imponującego tortu w kolorach W wielkim tyglu działań każdy mógł znaleźć dla siebie coś, co odpowiadało jego zainteresowaniom i pasjom flagi UE, autorstwa jednego z beneficjentów RPO WZ. Dzień przepełniony atrakcjami zakończyły występy artystyczne. Na scenie zaprezentowali się raperzy Łona, Webber & The Pimps oraz zespół Hey. Echem unijnej majówki był zorganizowany 3 maja Bieg 10 km na 10 lat w Unii Europejskiej, który symbolicznie pokazał, jak szybko udało nam się wejść w struktury wspólnoty. Drzwi otwarte By mieszkańcy lepiej mogli się przyjrzeć efektom wykorzystania unijnego wsparcia, w pierwszej połowie maja w ponad 60 insty- 16 sne jednostki inspekcyjne, które kupiliśmy w ramach jednego z projektów. To łodzie o szerokim zastosowaniu, przydatne nawet w akcjach ratowniczych – mówił Piotr Jesion, naczelnik Wydziału Oznakowania Nawigacyjnego w Urzędzie Morskim (więcej o inwestycji na str. 6). Od 5 maja w swoje progi zapraszał zainteresowanych również Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, a dokładniej Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii, otwarte kilka miesięcy temu (więcej o inwestycji na str. 5). Pojawiła się niecodzienna okazja do zwiedzenia od wewnątrz budynku, któ- towało się jako jedna z turystycznych perełek Euroregionu Pomerania. Podczas festynu i drzwi otwartych przekonaliśmy się, jak wiele zmieniło się na Pomorzu Zachodnim w ciągu minionej dekady. Organizatorzy zapewniają, że podsumowanie kolejnej perspektywy będzie równie efektowne. Michał Kaczmarek RPO WZ 2014-2020 nr 2 (16)/2014 Czas na zmiany Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020 to nie tylko nowe unijne 㶄rodki, ale równie㶊 nowe priorytety, nowe instrumenty wsparcia, nowe sposoby dystrybucji. I ‒ oczywi㶄cie ‒ nowe nadzieje. Na ile uda si㶝 je spełni㶛, przekonamy si㶝 w najbli㶊szych latach. Zmiany, zmiany, zmiany – tak najkrócej można scharakteryzować nowy RPO WZ. I choć to, co nowe, budzi zwykle obawy, warto spojrzeć na ten program nie przez pryzmat zagrożenia dla „starego” porządku, ale w kontekście szans, jakie niosą ze sobą zmiany. W poszukiwaniu złotego 㶄rodka Warto pamiętać, że zmiany są po prostu nieuniknione. Przede wszystkim dlatego, że całkiem inne niż przed 2007 r. jest dziś podej- i Rozwoju. Nawet najwięksi zwolennicy status quo nie chcieliby przecież, by Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020 konstruowany był w oderwaniu od tych doświadczeń. Wszystko to musiało znaleźć odzwierciedlenie w nowym RPO WZ. Choć – jak obrazowo mówi Marek Orszewski, zastępca dyrektora Wydziału Zarządzania Strategicznego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodnio- NOWY REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY B㶐DZIE DWUFUNDUSZOWY. ZŁO㶀㵹 SI㶐 NA NIEGO 㵼RODKI FINANSOWE POCHODZ㵹CE Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU REGIONALNEGO I EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO W efekcie ponad 600 mln euro z dostępnej puli ma wspierać w sposób bezpośredni gospodarkę regionu, drugie tyle – infrastrukturę, a przeszło 300 mln euro – kapitał społeczny. Jednak zarówno projekty infrastrukturalne, jak i te dotyczące społeczeństwa muszą mieć pośrednio charakter progospodarczy. W praktyce będzie to np. oznaczało, że dofinansowanie z RPO WZ może uzyskać przedsięwzięcie polegające na budowie drogi lokalnej, o ile będzie ona prowadziła do istniejącej już Specjalnej Strefy Ekonomicznej, mającej – dzięki tej inwestycji – realne szanse przyciągnięcia przedsiębiorców, którzy stworzą nowe miejsca pracy. Takie progospodarcze nastawienie – podkreśla Marek Orszewski – wymaga nowych rozwiązań. Nierzadko zróżnicowanych w zależności od specyfiki poszczególnych obszarów województwa. pomorskiego – prace nad programem przypominały próby godzenia wody z ogniem… Weźmy na przykład infrastrukturę turystyczną i drogi lokalne. Nie ma ich już dziś w priorytetach Komisji Europejskiej, mimo że nadal pozostają ważne dla beneficjentów. A to tylko jedna z rozbieżności. – Analizując zmiany (pamiętajmy, że trwają właśnie ustalenia w tym zakresie pomiędzy władzami regionu a Komisją Europejską), które pojawiły się w projekcie nowego RPO WZ w stosunku do poprzedniego, warto pamiętać jeszcze o jednym – zaznacza Marek Orszewski. – Przygotowując obecny program, mieliśmy na uwadze przede wszystkim koncentrację środków oraz to, by jak najefektywniej wykorzystać niemal 1,6 mld euro, które otrzymamy w jego ramach. Notabene, po raz pierwszy jest on dwufunduszowy, co oznacza, że składają się na niego środki finansowe pochodzące z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego. Zdajemy sobie sprawę, że po 2023 r. Fot. Konrad Królikowski ście Komisji Europejskiej. Przypomnijmy, że zgodnie z przyjętą przez nią filozofią, środki publiczne w Polsce mają mieć przede wszystkim charakter prorozwojowy, a co za tym idzie – powinny być kierowane w znacznym stopniu na rozwój, czyli tworzenie – nie zakup! – nowych technologii oraz kreowanie miejsc pracy. Na przeciwległym biegunie znajdują się oczekiwania beneficjentów, które narosły przez lata obowiązywania dotychczasowego programu, oraz ich przyzwyczajenia z tego okresu. Dotyczy to w równym stopniu przedsiębiorców, jak i jednostek samorządu terytorialnego. I jedni, i drudzy przywykli bowiem do stosowanego w poprzedniej perspektywie finansowej systemu dystrybucji unijnych środków oraz priorytetów przyjętych przez Komisję Europejską. Te głosy również były brane pod uwagę przy konstruowaniu projektu przyszłego RPO WZ. Nie zapominajmy także o cennych doświadczeniach w zakresie wydatkowania unijnych funduszy, zgromadzonych w ostatnich latach przez władze regionu oraz przez Ministerstwo Infrastruktury tych pieniędzy może być znacznie mniej, a nawet może ich nie być w ogóle. W związku z tym musimy przygotować województwo do funkcjonowania przy ograniczonych środkach zewnętrznych, optymalizując wsparcie oraz tworząc mechanizmy współpracy na rzecz rozwoju regionu. Marek Orszewski: Prace nad nowym RPO WZ przypominały próby godzenia wody z ogniem… 17 RPO WZ 2014-2020 Najwa㶊niejsze nowo㶄ci RPO 2014-2020 1. Wsparcie ukierunkowane na rozwój regionalnych i inteligentnych specjalizacji W pierwszej kolejności – opierając się na analizach wyników badań, statystyce publicznej oraz danych z Izby Skarbowej – województwo wskazało obszary, które są najmocniejsze, chodzi więc nie tyle o rozwój potencjału, ile o likwidację licznych przeszkód i barier rozwoju. Stosowanie wobec tak różnych terenów takich samych instrumentów czy kryteriów z góry skazywałoby słabsze z nich na przegraną. Dlatego przewidziano konkursy ukierunkowane terytorialnie, tylko dla wybranych gmin, np. tych ze Specjalnej Strefy Włączenia, a także konkursy ukierunkowane tematycznie, dostosowane do specyfiki danego obszaru. STOSOWANIE WOBEC SZCZECI㶒SKIEGO OBSZARU METROPOLITALNEGO I SPECJALNEJ STREFY WŁ㵹CZENIA TAKICH SAMYCH KRYTERIÓW, Z GÓRY SKAZYWAŁOBY SŁABSZE CZ㶐㵼CI REGIONU NA PRZEGRAN㵹. DLATEGO W RPO PRZEWIDZIANO KONKURSY UKIERUNKOWANE TERYTORIALNIE, TYLKO DLA WYBRANYCH GMIN − Liczymy na to, że dzięki temu instrumentowi wszystkie zainteresowane podmioty, które są skupione na realizacji wspólnych celów, zaczną ze sobą efektywnie współpracować, a rezultaty będą zdecydowanie lepsze niż przy podejmowaniu działań w pojedynkę – mówi Marek Orszewski. 4. Profesjonalizacja usług instytucji otoczenia biznesu Instytucje otoczenia biznesu, wyposażone w poprzednim okresie programowania w odpowiednią infrastrukturę, będą musiały sprostać wyzwaniom nowoczesnej gospodarki w zakresie zwiększania konkurencyjności, wdrożeń innowacji, transferu technologii i rozwoju działalności badawczo-rozwojowej. − Chcemy, między innymi, aby instytucje otoczenia biznesu stały się ogniwem kojarzącym i łączącym świat biznesu ze światem nauki − tłumaczy dyrektor Orszewski. 5. „Odwrócony” popytowy system finansowania szkoleń dla przedsiębiorców i ich pracowników czyli takie, które w regionie mogą liczyć na odpowiednie zaplecze badawczo-rozwojowe oraz realne wykorzystanie w produkcji. Dzięki temu powstała lista regionalnych specjalizacji, która ma charakter wstępny i może być poszerzana. Kolejnym krokiem było zestawienie ich z faktycznymi możliwościami i potencjałem przedsiębiorców oraz zachodniopomorskich uczelni i jednostek B+R w celu wyznaczenia inteligentnych specjalizacji. Wstępnie w regionie wytypowano pięć takich specjalizacji: biogospodarkę, działalność morską i logistykę, przemysł metalowo-maszynowy, turystykę i zdrowie, usługi przyszłości (nowe technologie i telekomunikacja, przemysły kreatywne). Oznacza to, że unijne wsparcie będzie się koncentrować na tych właśnie obszarach oraz na branżach z nimi powiązanych. 2. Uzależnienie instrumentów wsparcia od lokalizacji i przedmiotu dofinansowania (wsparcie terytorialne i tematyczne) Diametralnie inna sytuacja w Szczecińskim Obszarze Metropolitalnym (SOM) aniżeli w Specjalnej Strefie Włączenia (SSW) wymaga zastosowania zupełnie innych rozwiązań. Pierwszy obejmuje tereny o wysokim potencjale rozwojowym. Drugi tworzą obszary popegeerowskie, z charakterystyczną dla nich spuścizną: wysokim bezrobociem, słabą dostępnością usług publicznych, kiepską infrastrukturą drogową. W tym przypadku 18 3. Wprowadzenie Kontraktów Samorządowych Kontrakty Samorządowe to odpowiednik Kontraktu Terytorialnego na poziomie regionalnym, zawierany pomiędzy zarządem województwa a jednostkami samorządu terytorialnego, który W poprzedniej perspektywie finansowej wielokrotnie to firma szkoleniowa opracowywała wniosek o dofinansowanie, a dopiero potem zaczynała szukać chętnych, którzy skorzystają z jej oferty. Teraz dofinansowanie w ramach RPO WZ otrzymają szkolenia przygotowane w odpowiedzi na oddolną inicjatywę uczest- W NOWEJ PERSPEKTYWIE ZARÓWNO PROJEKTY INFRASTRUKTURALNE, JAK I TE DOTYCZ㵹CE SPOŁECZE㶒STWA, MUSZ㵹 MIE㶎 CHARAKTER PROGOSPODARCZY został stworzony z myślą o obszarach z potencjałem rozwojowym. Założeniem Kontraktu Samorządowego jest urzeczywistnienie idei planowania i realizowania procesów rozwojowych w województwie zachodniopomorskim w oparciu o ich wymiar terytorialny. Kontrakt ma być negocjacyjnym narzędziem do planowania i realizacji zintegrowanych przedsięwzięć istotnych dla rozwoju danego obszaru, tworzonym w oparciu o współpracę wszystkich partnerów, a więc nie tylko samorządów, ale również przedsiębiorców, szkół wyższych, organizacji pozarządowych itd. ników. – Dzięki temu będą one lepiej dopasowane do rzeczywistych potrzeb przedsiębiorców – zauważa Marek Orszewski. Dorota Kornacka DOBRE PRAKTYKI nr 2 (16)/2014 Wiatr w 㶊agle Inwestorzy od lat doceniaj㶁 potencjał naszego województwa, a ich referencje stanowi㶁 silny bodziec zach㶝caj㶁cy inne podmioty do lokalizowania swoich zakładów na Pomorzu Zachodnim. Stałemu wzmacnianiu znaczenia regionu na gospodarczej mapie Europy słu㶊y kompleksowy projekt promocji, finansowany ze 㶄rodków unijnych. Obecnie trwa jego II etap. Wszystkie drogi prowadzą na… Pomorze Zachodnie. Lokalizacja to bezcenny walor naszego regionu: półtora godziny drogi do Berlina, blisko Skandynawii, nad Morzem Bałtyckim, przy najkrótszej trasie łączącej zachodnią kowanie biznesu właśnie w naszym regionie. Duński Espersen w Koszalinie zbudował swój największy w Europie zakład produkcyjny białej ryby. Tak wybór lokalizacji tłumaczy Klaus Nielsen, prezes zarządu Espersen Polska INWESTORÓW PRZYCI㵹GAJ㵹 NA POMORZE ZACHODNIE SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE I PARKI PRZEMYSŁOWE. W PARKU PRZEMYSŁOWYM WYSOKICH TECHNOLOGII W STARGARDZKIEJ DZIELNICY KLUCZEWO DZIAŁAJ㵹 㵼WIATOWI GIGANCI, TACY JAK BRIDGESTONE I CARGOTEC i wschodnią Europę oraz kraje nordyckie ze środkową i południową Europą. Wykorzystaniu atutu położenia sprzyja stale poprawiająca się infrastruktura transportowa, w tym bezpośrednie połączenie z europejską siecią autostrad. Na pasażerów i ładunki czekają także porty morskie (Szczecin, Świnoujście), terminal promowy (Świnoujście) i lotnisko międzynarodowe w Goleniowie. Oni ju㶊 tu s㶁 Najsurowszym recenzentem działań proinwestycyjnych są zawsze sami zainteresowani: firmy z Polski i zagranicy, które chwalą ulo- Inwestorów przyciągają specjalne strefy ekonomiczne i parki przemysłowe. W Parku Przemysłowym Wysokich Technologii w stargardzkiej dzielnicy Kluczewo ulokowali się światowi giganci, tacy jak Bridgestone i Cargotec. Bardzo dobrze rozwija się inwestycja grupy Cargotec w Stargardzie Szczecińskim. W roku 2009 powstała tam fabryka marki Kalmar z grupy Cargotec. – Kiedy zapadła decyzja o poszukiwaniu lokalizacji dla naszej nowej inwestycji, przeanalizowaliśmy dziesiątki rozwiązań. Wylądowaliśmy na niemal stu lotniskach i stało się oczywiste, że Stargard Szczeciński będzie najlepszy. Posiada wszystkie cechy pozwalające prowadzić działalność gospodarczą: bliskość do naszych europejskich klientów, port, autostrady, odpowiednie rozwiązania logistyczne i plany inwestycji drogowych. Jestem także pod wrażeniem zachodniopomorskich ośrodków akademickich. Cieszy mnie perspektywa współpracy z nimi. Jolanta Kielmas, Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego: Realizowany projekt obejmuje szeroki wachlarz działań promocyjnych, zarówno tradycyjnych, jak i wykorzystujących najnowsze zdobycze technologii. Łączy je jeden cel: zwiększenie napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Zachodniopomorskiego, a w konsekwencji – tworzenie nowych miejsc pracy, pobudzenie gospodarki regionu, transfer technologii i kultury organizacyjnej. Liczymy, że w wyniku realizacji projektu tereny inwestycyjne województwa zachodniopomorskiego staną się bardziej rozpoznawalne wśród potencjalnych inwestorów krajowych i zagranicznych. Fot. Archiwum UMWZ Przepis na idealne miejsce dla biznesu? Wykorzystać wyjątkowe położenie, wspierać zrównoważony rozwój infrastruktury transportowej, stawiać na nowoczesne, poszukiwane na świecie specjalizacje biznesu, inwestować w wiedzę i kompetencje ludzi oraz wzmacniać przyjazne przedsiębiorczości otoczenie administracyjno-prawne. Tylko tyle i aż tyle – chciałoby się powiedzieć. Tę niełatwą sztukę tworzenia idealnych warunków dla rozwoju biznesu Zachodniopomorskie doskonali od lat. Warto, by o unikalnych walorach regionu było jeszcze głośniej – i w Polsce, i na świecie. Sp. z o.o.: – Chcielibyśmy podkreślić przyjazną postawę ze strony władz miasta, a także istniejącą infrastrukturę: od portów rybackich wzdłuż wybrzeża Bałtyku, do bliskości głównych dróg wiodących do Europy. Ponadto bardzo istotna była też dostępność wykwalifikowanego personelu. W Szczecinie swój zakład buduje Bilfinger Crist Offshore Sp. z o.o. – Doceniamy doświadczenie i tradycje Polski w przemyśle stalowym. Poziom cen jest konkurencyjny, na miejscu są wykwalifikowane kadry, dostępne są atrakcyjne grunty pod inwestycje. Pod uwagę wzięliśmy małą odległość od miejsc instalowania farm wiatrowych. Wszystkie studia wykonalności wykazywały, że to najlepsza lokalizacja – tłumaczył, podpisując w 2012 roku list intencyjny, Christoph Wellendorf, prezes zarządu firmy. 19 DOBRE PRAKTYKI Po pierwsze, doskonała współpraca z władzami lokalnymi. Po drugie, możliwość nabycia działki o powierzchni 41 ha. Po trzecie, powiązania logistyczne i bliskie położenie w stosunku do naszej bazy klientów – wyliczał w 2009 r., podczas ogłoszenia decyzji inwestycyjnej, Harri Ojala, wiceprezes Cargotec Corporation. Pod koniec ubiegłego roku zakończono budowę zakładu firmy HIAB (producent dźwigów, należący do grupy Cargotec). Obecnie firma przenosi część swojej produkcji ze Szwecji i z Hiszpanii do Stargardu Szczecińskiego. riały o gminach i powiatach. Dysponowanie nimi ułatwia prezentowanie oferty inwestorom zagranicznym, a tym samym – skuteczne zabieganie o przyciągnięcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych do regionu. szym regionie mogą być Bridgestone i Cargotec w Stargardzie Szczecińskim, Faymonville w Goleniowie czy Homanit w Karlinie. Planowanym efektem kampanii będzie znaczący wzrost zainteresowania Pomorzem Zachodnim – jako doskonałym miejscem do prowadzenia biznesu – wśród polskich i zagranicznych inwestorów już obecnych w Polsce. Wypromowanie województwa przełoży Po obu stronach Bałtyku W ramach zadania zrealizowano także cykl programów telewizyjnych o współpracy polsko-skandynawskiej. Filmy „Po obu stronach Poka㶊my si㶝 㶄wiatu CELEM PROJEKTU POLEGAJ㵹CEGO NA PROMOCJI WALORÓW Ważną rolę we wzmacnianiu znaczenia Pomorza Zachodniego na gospodarczej mapie Europy odgrywa promocja i komunikacja nie tylko z potencjalnymi inwestorami, ale także podmiotami, które są już obecne w regionie, nierzadko od lat (jak pokazuje wieloletnia obserwacja, ich pozytywne referencje są jedną z najsilniejszych zachęt przyciągających nowe podmioty). INWESTYCYJNYCH WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO To zadanie spoczywa na Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów. Wśród wielu działań realizowanych przez COIE uwagę przykuwa kompleksowy projekt „Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej Województwa Zachodniopomorskiego – promocja walorów inwestycyjnych Województwa Zachodniopomorskiego”. II etap programu, finansowany w całości ze środków RPO, potrwa do września 2015 r. Made in Poland Wkrótce ruszy (obecnie trwa przetarg na wybór wykonawcy) najbardziej rozbudowany element programu, czyli kampania promocyjna skierowana do krajowych inwestorów. Struktura inwestycji bezpośrednich na Pomorzu Zachodnim pokazuje bowiem, że polski kapitał ma znaczący udział w trwających i planowanych w naszym regionie projektach. Co więcej, większość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w naszym kraju to reinwestycje, realizowane przez firmy już działające w Polsce. Przykładami takich projektów w na- MA BY㶎 WI㶐KSZY NAPŁYW BEZPO㵼REDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH DO REGIONU Bałtyku” (http://coi.wzp.pl/coi/po_obu_stronach_baltyku.htm), emitowane na antenie TVP Polonia oraz antenach Oddziałów Regionalnych TVP, promowały kontakty naszego regionu z państwami skandynawskimi. Projekt podkreślał morską specyfikę naszego regionu i korzyści wynikające z nadmorskiego położenia. Wskazywał też, ważne dla udanej współpracy, miękkie aspekty: różnice kulturowe i mentalne mieszkańców regionu Morza Bałtyckiego. się na wzrost gospodarczy regionu (poprzez napływ kapitału i nowych technologii) i utworzenie wielu nowych miejsc pracy. Stworzone w ramach programu materiały (spoty telewizyjne, reklamy prasowe itp.) będą spójne z działaniami w obszarze promocji turystycznej Pomorza Zachodniego. Z atlasem łatwiej W ramach projektu COIE wyposażyło wszystkie gminy i powiaty Pomorza Zachodniego w nowoczesne foldery w języku angielskim, prezentujące dostępne w danej gminie tereny inwestycyjne. Wydawnictwa przygotowano także w formie elektronicznej. Dzięki projektowi każda gmina województwa dysponuje jednolitymi, spójnymi oraz profesjonalnymi materiałami informacyjno-promocyjnymi na najwyższym poziomie. Cykl programów prezentował nie tylko szczególnie atrakcyjne inwestycyjnie miejsca w naszym regionie, ale także walory historyczne, przyrodnicze, krajobrazowe i turystyczne nadbałtyckich regionów. Taka formuła pozwoliła przybliżyć Zachodniopomorskie nie tylko od gospodarczej strony, pokazując nietuzinkowe sposoby i miejsca spędzania wolnego czasu przy okazji realizacji projektów inwestycyjnych. Małgorzata Remisiewicz Zachodniopomorskie zostało wyposażone w „atlasy inwestycyjne” (http://coi.wzp.pl/coi/ atlas_inwestycyjny.htm), zawierające mate- 1 20 ABC PROMOCJI nr 2 (16)/2014 Od komunikatu do obrazu Promuj㶁c realizowany przez nas projekt oraz jego efekty (produkty i rezultaty), chcieliby㶄my przekaza㶛 w komunikatach cel naszych działa㶠 i wszystkie zalety tego, co przygotowali㶄my. Tradycyjne komunikaty w formie tekstowej nie s㶁 dzi㶄 zbyt ch㶝tnie analizowane przez odbiorców. Przebicie si㶝 do 㶄wiadomo㶄ci publicznej wymaga uatrakcyjnienia przekazu, a to z kolei ‒ sporych umiej㶝tno㶄ci i dobrej współpracy ze specjalistami od tworzenia komunikatów wizualnych. Najbardziej liczy się to, co widać. Platon, opisując w „Timajosie” stworzenie człowieka i jego ciała, szczególną uwagę poświęca oczom. Wśród zmysłów największe znaczenie ma wzrok, ponieważ to dzięki niemu możliwe jest „doświadczanie wszechświata”. Przed wszystkimi narządami, według Platona, bogowie najpierw uformowali oczy, które niosą nam światło. Dusza rozumna ma bowiem „oglądać harmonię wszechświata”, podziwiać ją i naśladować. Dziś z tą harmonią nie jest najlepiej – coraz trudniej ją wyłowić z otaczającego nas chaosu komunikatów (o czym w poprzednim numerze trafnie pisał Waldemar Wojciechowski, profesor Akademii Sztuki w Szczecinie). Spojrzenia Wprawdzie nie mniej ważny jest słuch, dotyk i inne zmysły, ale można się zgodzić z Platonem, że poprzez obraz docierający do oczu w pierwszej kolejności analizujemy otaczającą nas rzeczywistość. Dziś bardzo liczy się czas. Skoro wzrok najszybciej porządkuje lub selekcjonuje to, co do nas dociera, bardzo ważną częścią działalności promocyjnej jest Konsultacje Potrzeb jest mnóstwo – projekty graficzne są konieczne do opracowania ulotki, plakatu, folderu, książki, mapy, strony internetowej, SPÓJNO㵼㶎 GRAFICZNA MA FUNKCJ㶐 PORZ㵹DKUJ㵹C㵹 ‒ POZWALA PRZYWRÓCI㶎 HARMONI㶐. NALE㶀Y DO NAJWA㶀NIEJSZYCH CZYNNIKÓW BUDOWANIA SYSTEMU IDENTYFIKACJI WIZUALNEJ Zaproszenie dla grafika Przystępując do realizacji projektu wspartego z RPO WZ, zastanawiamy się (oby nie za późno), jak go będziemy prezentować. Od tego bowiem w dużym stopniu zależy, czy rzeczywiście wypełni on pokładane nadzieje, czy wytworzone w wyniku jego realizacji produkty lub infrastruktura będą miały odpowiednią grupę użytkowników i – stosując nomenklaturę projektową – czy zostaną osiągnięte i utrzymane w wymaganym okresie wskaźniki rezultatu. Wówczas zwykle zaczynamy intensywniej myśleć o współpracy z zawodowym grafikiem. Warto ją zacząć jak najwcześniej. Osoba o takich kompetencjach powinna być JE㵼LI MATERIAŁY PROMOCYJNO-INFORMACYJNE S㵹 TWORZONE WEDŁUG KONSEKWENTNEJ LINII GRAFICZNEJ, B㶐DZIEMY LEPIEJ IDENTYFIKOWANI PRZEZ ODBIORCÓW wizualizacja graficzna. W naszych zespołach uczestniczących w realizacji projektów rzadko kiedy stałe miejsce zajmuje grafik. Raczej jest to profesja, do której uciekamy się w momencie konkretnej potrzeby. Teraz właśnie planujemy przetworzenie naszych komunikatów na obraz, ubranie ich w odpowiednią szatę graficzną. mocyjnych, które będziemy chcieli opracować i przy których niezbędna będzie pomoc grafika. włączona do zespołu pracującego nad kreacją działań promocyjnych (gdy już zaczniemy realizację wcześniej wypracowanej strategii). Obojętnie w jakiej formie – mogą to być nieformalne konsultacje z kilkoma grafikami, połączone z rozeznaniem rynku. Ważne jest to, byśmy uzyskali cenne wskazówki, pozwalające nam stworzyć katalog materiałów pro- broszury, citylightu, billboardu, filmu, aplikacji internetowej, publikacji cyfrowej, reklamy bannerowej itd. Są istotne również dla oprawy plastycznej organizowanych przez nas wydarzeń. Obecność grafika pomoże nam niekiedy w zaplanowaniu odpowiednich środków przekazu. Może on podpowiedzieć, jakiego rodzaju materiały najlepiej wpiszą się w nasze działania promocyjne, jaki powinien być ich format, jakich tworzyw i rodzajów wykończenia należy użyć. Da niezbędną wiedzę dotyczącą czasu powstawania projektów i czasu realizacji materiałów promocyjnych, a także kosztu pracy grafika. Zalecam zatem konsultowanie naszych planów i harmonogramów związanych z promocją i informacją ze specjalistami od komunikacji wizualnej. Projektowanie jako przywracanie harmonii Projektant zwróci nam uwagę na wizualną spójność i jakość przekazu informacji. Jeśli materiały promocyjno-informacyjne są tworzone według konsekwentnej linii graficznej, będziemy lepiej identyfikowani przez odbiorców. Wówczas rzut oka na logotyp lub szatę graficzną pozwoli przekazać prosty komunikat: tu mowa o moim projekcie – ścieżce rowerowej, inkubatorze przedsiębiorczości, atrakcjach turystycznych w mojej gminie, nowej usłudze stworzonej dzięki dotacji etc. Spójność graficzna ma dziś funkcję porządkującą – pozwala przywrócić ową Platońską harmonię. Należy do najważniejszych czynników budowania systemu identyfikacji wizualnej 21 990 Centrum Dziedzictwa Szkãa rzy Od go Centrum ']LHG]LFWZD6]NãD Z.URħQLH a rtow Spo A Wy sp 28 A BEM ZEF JÓ skie iaĄ ska koĄ Spo rtow a R Z E S Z OWSK A N. GE w Kroħnie FOT JANUSZ TATARKIEWI FOT. TATARKIEWICZ FOT. JANUSZ TATARKIEWICZ ABC PROMOCJI S. Jas na ā Åk ow a wa ddkki Prz Å SS.. Ok Ok rze rze i l on a A ăSK CZ Y 991 Za Cic iĄĄsk skiiegha S. eg OK o RZ EI MMaazazu zurrrrk zur kiiew kiiie kie wiiic wic czzów zóów S LLen eniika Ziel ka PProc rochhow ownnia ia TTebic ebic ha ha PPOD ODLEG LEG 991 āO Ě āOĚ CCII NNIE IE ia unarri KKrzyw rz y w a RRóļa óļa na na staĄców ĚlÅskich Pow klinowa Wi t l e ja A F. CChh o p gut ta ina FF.. CChhoppin K AC RP we j O I EG SKKIEGO RSK ORS SIKO SIKO Wā . Wā. EN.. GGEN iastowska PPiastowska ajo Armii Kr ch rÅļ y rów tte te pla r Starostw Starost S St Sta Star tarostw ta t ro rostwo rost ros ost stw two t wo wo Pow Powiat P Powiatow Powiato Powi owia owi ow wiato wiatowe wiat iato ato tow ttowe owe ow we e a in R. T r au sk i rom GO o Podch SKIE .52Ě&, (1.2 1,Ļ1( og o ogró ogródki ogródk gró g grród rró ódki ódk ódki ki dział działk dz dzia dzi działkow iałkow ia iałk ałłko łkow łk ko ko kowe owe we e s ieniaw kiego H. W ZU ZUS ZUS US Cmentar C Cm Cmenta Cme me entarz e enta nta tarz tar arz rz rz K Komu Ko Kom Komuna omu om omuna o muna mu unalny unal naln alny alny lln ny ny e S. Ļ POL Urząd U Urzą Ur rząd rzą ząd ąd ąd Wojewód Wo Wojewó Woje Woj W „Anna „„An „A „Ann AAnn Anna An oje oj nnna i Stanisław nna jew ewódzki e ewó wód wó ódzk ódz Stan St Sta SStanisła Stanisław” Stani ta tani annisła zzk zki nis nisław” ki ki isła isł sław sł sła ław ła ław” ław” aw w”” w i Bursak SKA iastowska PPiastowska WOJ Rondo Ro Naftowców wcó có o eg OS. S KS B. MAR KS. MARK ARK AR RKIEW IEWIC EWICCZ CZA ZA cza ewi ic k i W.. Witosa W Witosa kard. S. WyszyĄskiego a wwkka Lubbaattóó ta gutt gut Trau RR.. Trau M. Langiieewicza A DK PO XO%OLFK .URVQR KR KROSNO KROS K KRO RO RO ROSNO ROS OSNO SNOSNO NO NOOO-MIASTO -MIAS -MI -M MIASTO M MIAS MIA IA ASTO AST STO TO O www.miastoszk la.pl SIKO Wā . . Wā. d. S RSK 68&+ 2' IEGO a olsk od ch Su GEN a ka BIESZCZADZKA . Wyszy Ąskie go 28 czn SĂon e ka r F.K . Dmoc howski eeggo B ata en ka O D L E G āO Ě C I NI E P A. M WisĂok SK A JSKA WOJ WO GO SKIE POL WOWSKA LLWOWSKA JJ.. Lenarta Lenarta CAA SZ SZIC a Ăa MaĂa M Traugutta RR.. Traugutta W.. W W Witosa itosa wka Grodzk a Ste fan aB ato re Bu S. SSTA A pi Ą za za wic ieewic Iă S K a J. St Si e n k Bato r e go ana Lu b a t ó w W etn kks.s. SS.. Szp ara OS. OOS S. S GGR S. GROT GRO RROOOTTTTATATA -RO -ROW ROW RO O WEC OW W ECKI ECCK CKIE CKI KKIEG IIEG IEGO EGGOO EGO ĚlÅc zka Moon niuus szkki i St. iej ro w a Ħ1,( o neg FOT. $5&+:,80&'6:.52 Szp Szpita Szpital Sz Szp zpital zpi pital pita pit tall tal NÓ CK A TK A a ļak Pu asiewicza I. āuk PO D WAL E Nad Lubató w dowa Mio a bit na ecz a eczn Ku ra Ik a n SĂo SĂon o. A . Ě5' Ě5 Ě5 5'0 '0 '0, '0,( 0 0,( 0, 0,(Ě ,,(Ě& ,(((Ě&, (Ě& Ě&&, & ,( &,( Oleja rs Ăodow skiejCurie M. Sk KO R Wier z zu b y M. S Zaě ci ki Pop ieĂu sz ks. J. Pla t ks. S. wsk iego Zi e ogródki ogród ogr og o g gródki gród gró ród ró ódk ódki ód ó dki dki k działkow dz działko dział d dzi zzi zia iałko iia iałkowe iał ałkowe ał ałk łłkowe łko kow k ko owe o we we iego Z RØC ZIE ia wn cho Pro sk PiĂsud o eg iego rs k arski lcz elcza MMiei ěci ěci no llno WWoo arna ent Cm ików ików o tn LLotn w ni k ó Lot PPod od mie mi ejska jsk a a gutt rau R. T Wybór grafika czasem wymaga przedarcia się przez gąszcz procedur. Jeśli nie mamy go nego ciegien ks. P. Ě ecia Åcl oli nd ia A w ków Lotni Centraln Centr Ce Centraln entr ntrralna raln na a Szkoła Szko Szko zkoła koła Lotni Lotniczo LLotn Lotnic Lo Lotniczoo otn otnic a tni nic icz czo-Te czo o-Te Technicz echnicz echn chn hni niczna nicz Aerokl A Aerok Aer Aeroklub ero errok roklub zna ok okl na klubu klub klu bu bu Polskieg P Polskie Pol Pols ols lsk skiego skie ski iego ego o Sprecyzuj oczekiwania ze gór a ad zczza āK ies ĻÓ SS.. BBie T. A SST ANNA TM HEETM SK P. M ks. S. D e co OW lionów C hĂop skic h z AK L. K rucz kow skie go wic rĂo og ogródki o ogródk ogró gródki gród gródk g gró ró ód ó ódki ódk dki dk dki ki działkow działk dział dz dzia d dzi zi zia iałkowe iałkow ia iałk ałłk a łłko ko kowe k kow owe owe ow we ā88 ' 1 , ( OS. OOS S TTR TRAU TRA R GUT GUTT UTT UT TTA TTT TA TA nik ó GEOF GEOF GEO GE GEOFIZ EOFIZYK EO OFIZYK OFI IZYK ZYK YK A KRA YK KR KRAKÓ RAKÓW RA AKÓW A KÓW KÓ Ó ÓW W ]QDZ.URħQLH (dokładnie to przeanalizował w poprzednim numerze autor artykułu „Jak pokazać sukces”). Na spójność, konsekwencję i adekwatność przekazu uwagę zwracało jury I edycji konkursu „Róża promocji”. e órz ka KR 2632 lotnis lotn lot lo tni nis isk sko ko o sport spo por ort rto tow owe we we Aerok Aerok ero rok okl klu lubu lub ubu ub bu Podka Pod Po odka dkarp karpa kar rpack rpac rpa ackie cki kieg iego ie ego ego eg g Huta H Hut Hu uta u ta Szkła Szk zkł kła ła DECODECODEC DECO-G CO-GL -GL GLL AS AS 1000 Z AAW WOD Ka M. ów weww--óbbleieggoo Wrósskie k ni Jele ów rów gur gu Ma S.S. Ma JJ.. i r ORWQLVNR U]HĺE\QDȅ 6]NODQ\P6 ]ODNXȄ SRPQLNL NRěFLRĂ\ ĂNDPDS \ 500 m :\GDZFD 3URMHNWJ Ministerstwo UDʵF]Q\LRSU Rozwoju Regionaln 3URMHNWJ DFRZDQLH ego, Warszawa UDʵF]Q\RNĂDPDS\M 6WDQDNWXD GNLNina ac Map / Mariusz 2013 OL]DFMLǾNZ Dereszewi Mamet LHFLHĄ cz U ogródki ogró ogr og o gród g gródki gró ró ród ódki ód ó ódk dk d dki ki działkow dzi d dział działko dzia dzzzi zia ia ałkowe ał ałko ałk łłko ko kowe kow ow o we w e Z ag S. Go Cmentar Cmen Cm Cmenta Cme C me mentar ment m men entarz enta ent szc nt nta ta tar arz arrzz zyĄ ży żydowsk żydo żżyd ydows ydowski ydo yyd d dows dow ows owski o wski ws ski kii k skiieg ego ogródki ogródk ogró o ogr og gródki g gró ró ródk ród ód ódk ó dki dki k działk dział działkow dzi dz ziałkowe ziałk ziałkow zia iałko łkowe łk łko łkow ko kow ko owe we we Mostowa FOT. $5&+:,80&'6:.52 Ħ1,( De c o w s k i e g o i PX]HD NLQD 3RG]LD 0 Ļw zkowej zes Batalionów ChĂopskich ik a Or FOT. $5&+:,80&'6:.52 Ħ1,( BiaĂobrzeska er n A ZRØCIIăăSK A kiego ulic Ok A M. MiÙsowicza CK KKrótka rótka yskieg o t Lo .ROHMNDWXU\VW\F op M. K zka ick \QRZH VĂXļED]GUR ZLD SROLFMD VWUDļSRļDU QD SRF]W\ hotele LQIRUPDFMD WXU\VW\F]Q D V]NRĂ\ ODV\SDUNL FPHQWDU]H SR]RVWDĂHW HUHQ\]LHOR QH JUDQLFHDGP LQLVWUDF\MQH 5=(*, QXPHU\GU³ J VWDFMHEHQ] SDUNLQJL Woje Wojew Wo W Woj Wojewód Wojewó ojewó jjew jewódz ewó wód wó wódzki wódz ódz ódzk ó ód dzzk dzk dzki d gi zki zk kii il Ěcie „Rzeźba „Rzeźb „Rz „Rzeźb Rzeźba Rzzeźb zeź ks. P. eźb J. K źba źb źba ba LLoomina Lo Loomi Loom Loomina” ooomina oom oo oomin omi mina” mina mi minna” naa” a” nr n 12 12 ina a aftowa on NNaftowa St Stary S Star Sta tar tta tary ary ryy KKwi DELLPH DEL DELPH ge wiato Cmentar Cmen C Cm Cme Cment LPHI me ment men ent HI HI nta n atowa n. ttar tarz a aftowa arzz a IE W NNaftowa L. wa oj n Dworzec Dworz Dw Dworzec worz wo ry orz SK rzecc PKS pok wa hhry PK KS S. B ěěw. I EG Kolejo zuc w. Woj CCzuc Rondo Rondo ond J . P I ā SU D Wojjjjj ndo erg O o ciec SKIEGO 6R 6ROLGDUQRěF 66ROLG 6ROLGDUQR ciec MOSiR M MOS MO ROLGDUQRěF ma OSiR OSi GD QRěFL o iR R RěFLL ha ha na skiieeggo KROSNO KROSN KRO KR Willow W OSNO OSN LEG illow NO O „Sz „Szk „Szklana „Szk „Szklan „Szkl Szklan akow zkl kkla klan klana lan ana aan na na IO „Szklana „„S „Szkla Sp a Urzą Urząd U S kla Szkla Szklana Sz r zą rząd rzą A. Lew ząd Rzeka Rzek Rzeka” ąd a ąd lana ana Rzeka” ana zek eka ka” ka a” nr 8 cerow RRzeka Rze Centrum Centru Cen zeka zek ekka eka” waa ntru ka”” tru rum um Dzi Mia Miasta M Mi Miast nr 9 ze nr iast iast asta Dziedzict D Dzzziiedz Dzied Dziedz sta st ta zk i iieedzict iedzict sszki eddzi ddzzictw zictwa zictwa ictw Szkła Sz Szk Szkł Szkła twa zkł w wa kła odowa oěciu ła Krosno Kro Kros Kr Kros rosnoo ict Ln TT.. KKoěciu Ogr KO R C KK.. Puļaka Nad lich BBlich ia r addbrze ZY ă S K A „„Szklana „Szklan „Szkl SSzklan Szk Sz zkklan zklana zkl zklan brz ska „Szklan „Szklan „Szk „Szklana laana Szkklan naa RRzeka” derewskiego „Sz klan klana Paade KK.. Puļ II.. Paderewskiego ana Rzzek Rzek na Rzeka” na eļna ekk ” Rzek Rzeka Rz Rzeka KrÙ ļna Puļ ka” kkaa” nr 6 eka” nr nrr 7 zek ta ki aaka RRynek Ry ynek ynek s ki ka letówki KKletów ego Piieesza Piwnice Piwni Pi Piw iwniice iwnice iw „Szklana „Szklan „Szkl „S „Szklana wni w wn SSzk Sz Szkl nice zkl zzkklana kla kla kl ogródki og o ogród ogr icce ce lan grródki Klleettóówki ana an annaa Rzeka rród ód dki d Rz RRzek Rzeka” k ki zeka zeka” zek eka kkaa” kÅ przedpro przed pr przed prz a” rrzzed rzedpro z dpro nr 11 nr dppro dprożne pr prożne działkow dział d dz 11 ka” ziałkowe ział zziałko zia ziałkow ożne oż ożne i łkowe iał ia żnee łkowe łkow owe we we Ha H Hala KKop al a ala Kap LEGI la la opaalni ONÓ Spo Sportowo Sp S Sportow Spor K. por portowop ucy ortowo o lniana rto rtowortow tow tow to towo owo wo woo-o ana W Ąsk o -Wi -W -Widow -Wid -Widowis Wid W UM UM ido id idowisko idowisk idow dowi owisk o wis wiskow w a kieg isk sko sk „Tr „T „Trzy ko kow kowa k TTrzy ow owa rzy rz zyy Prządki” wa PPrządki Prz Prządk Przą Pr ows r ządki” rz rząd rzą ząądk ządk ząd ąądki” ki”” Rond Rondo Rond Ro ondo zajk do ddkki” NNiezapomin Niezap ieezapomi LLegi P. C appomi minajki ajki egioonó nów rsa Skar g i ki MOSiR M MOS MO Bursaki OS O OSiR OSi SiR iR BBurs R WSK WS WS ursaki SK Wigury K wirki i Wigury ĻĻwirki aki KROSNO KR K KRO ROSNO RO ROS R OS „Crosfl „„Crosfla „Cro CCr Cro SNO rosflave rro rosfl pl.l. „Crosflave ppl oosf ssfl sfflave fllave ffla laver” la laaver” lav aver ave avver” Monte Casino ver eer” r” Casi o „Dęby „D „Dęby Dęby Wigury ębyy św. wirki i Wigury SkĂadowaUrz św. św ĻĻwirki POD w Wojciecha „Szklana „Szkla „Sz „Szklana Szzkl Sz Szkl Szk Szkla W Wojci Woj iech Wojciech zkkla klan ana Rzeka” Urząd ech rzą cha ząd Rzek RRzeka haa” Rze ze zek eka” eka kka” ka a” K AR Park o wa nr nr 10 SzeSrzarych Sk Skarbo Ska Sk Skarbow 0 ka a arbowy arbo arb r owyy rb NNIE egó PAC IEP w Powst GGāā POODDL aĄcó KA a OOĚĚ LEEwW czk Ste CI Rondo Rondo Rond Ron nd arsz ĚlÅ f Honorowyc Honor onnorowyc norowyc aw rowyc ycchh skic D wców Daw Dawców ców ów Krwi go h wi Mo Most im im. m. ks. W. Findysza Be O ʵcerska Oʵcersk AA.. Asnyk Guzikó Asny a ka yk iego kkiego nyka isielews As Asn SS.. KKisielews AA.. Szpital S Szpita Szp Sz zp zpita zpital zpita tal al te ttte Wojewód Wojew W Wo rpla ojewódzk o ojew jew ewó wódzki wód ódz dzki dzk esteerpla zki kii J. Le West W lewe erów &HQWUXP']LH tterów la We Boha o ha G]LFWZD6]NãD BBoha L ste A 7UUDG 7UDG\FMHZ 7UDG\FMHZLQQH UDG UDG\F G\F HZ G\F HZLQQHZ.U Z QHZ.U Z.URħQLH Z.URħQLHNRQW Z.U Z Z .UUURħQLH URħQLH RħQ QLH NR QLH NRQW\Q NRQW\Q \QXXMH 6WRZDU]\V]H 6WRZ 6W 6WRZDU 6WRZDU]\ 6WRZDU]\V]HQLH WRZDU WRZ ZDU Z ZDU]\ DU \\V]H \V]HQLH3RUWLXV \V]HQLH3RUWL V]H LH3R LH3RUWL LH 3RUWLXV 3R 3RUWL RUWLLXV RUWLXV RUWL LXV Krosno a PK PK PKS KS Tys OS i 7 <6,Ä& . /(&,$ L. IăS K ieg o a ion ow a ecow skie go i lec iÅcclec Tys J es tka tka KA AR P kss.. SS. .D FOT. JANUSZ TATARKIEWICZ KAA SSKA KKróró gen. L. O kul ick POLAN opn 61 776 OLQLDNROHMR ZDVWDFMD NROHMRZD ERF]QLFDNR OHMRZD ]DEXGRZD PLHV]NDOQD ]DEXGRZD SU]HP\VĂRZ D EXG\QNL]D E\WNRZH EXG\QNLXļ \WHF]QRěFL SXEOLF]QHM ZRG\ Zak Za Zakład akł kła ład ad Uty Utyli Utylizacj tyl yli liz lizacji iza zaccjii Odp Od Odpadów dpadów dpa adów adó ów QLH M. K o n Hu H Huta Hut uta Szkł uta Szkła Szk Sz S zzkł zk zkła kła k ła KROSN K KROS KR ROSNO ROSN ROS R OS OSN OSNO SN S NO N O kiego PO D K L. Kruczkowskie go Z RØC ie d SÅs ZD6]NãDZ.URħ 28 K.K. BaczyĄs Ra ki Ăotk Ă ot OOpp cza tni Hu:DUV]WDW\Z&HQWUXP']LHG]LFW TysiÅc lecia KROSNO KRO KR ROSNO RO ROSN ROS OSNO OSN SN NO NOOO-PO -POL -P POL OLL A AN ANK NK NK A KK.K. .K. BBaczyĄskiego aczyĄskiego 5]HıED/RRPLQD LQD LQDQD LQDQDV DQDV]ODNXPDãH DQD DQDV QDV]ODNX QDV PDãHMDUFKLWHNW MDUFKLWHNWXU\V XU\ ]NODQHM ika M. Kop e r n OW Huta Hut Hu uta ta Szkła Szk Sz zkła zkł ła Ozdobn O Ozd Ozdob zd zdo zdobn dob obn bnego bne ego eg e g go o MAKOR MAKO MA MAKOR A AK AKO KOR KORA KORA OR O RA A ki eĂusz Popi ks. J. % , $ ā2 % Lege gend nda a XOLFHSU]HOR WRZH XOLFHJĂ³ZQ H SR]RVWDĂHX OLFH ěFLHļNL bo AK WUXP']LHG]LFWZ WUXP' ']LHG]LFWZD6]N ']LHG]L FWZD6]NãDZ.U D6]NãDZ.URħQ ãDZ.URħQLH RħQLH LH anek KR wa aĂo szt wa Kr y yno SSzzkkla lar ska PODKA RPAC KA rska rego ro b :\VWDZDZ&HQ a Ch BolesĂaw la Szk Skra jna DrzymaĂy M.. DrzymaĂy M LAUREAT 2013 LAUREAT 2013 ogródki ogr og o ogród gródki gró g gr ródki ró ród ód ód dki działkow dzi dzia działk działk dz ziałkowe ziałkow zia ia iał ałk ałk łkow łłko kow o owe we we oczyszcz occzyszcz oczys ocz czyszcza czysz czys zyys zys yszc szcz szcz sz zczalnia zzc cza zal allnia alnia aln lni nia ścieków śśccciekó ściekó ście cieków cie ieków eków ekó ków ów KK.. CCzĂ zĂoow wiieko eko wwsks kiieg eg o la BiaĂob rzeska LDV]NãD aĂy maĂy ym Dr z M.. Drzy M la Po W. W. P o 3RND]Z\UDELDQ aG Ħ1,( w ino DĂuga FOT. $5&+:,80&'6:.52 M al FOT. JANUSZ TATARKIEWICZ na na JJasas II ÓWKA ó ra ga DĂu āA AW AP JAN OS. TUR ASZ WWieie rzb rzb ooww a k sĂo Wi o skieg ow han Koc ga . AL DĂ u W. P o l a Chłoniemy świat wzrokiem – percepcja zaczyna się od spojrzenia. Seria wydawnictw zaprojektowanych według konsekwentnie wyznaczonej linii staje się spójnym i harmonijnym komunikatem wizualnym. Forma musi być uzupełnieniem treści, zgranym tandemem przekazu informacji. Tylko wtedy produkt, m.in. wydawnictwo, ma szansę zagościć w pamięci odbiorcy na dłużej. ā sytuacjach będzie on również występować w imieniu grafika). Pamiętajmy, by wśród kryteriów wyboru wykonawcy wziąć pod uwagę nie tylko cenę realizacji zamówienia, ale także jakość propozycji, a jednym z warunków powinno być doświadczenie w projektowaniu. Jeśli mamy oceniać jakość, to najlepiej na podstawie pro- W㵼RÓD KRYTERIÓW WYBORU WYKONAWCY NALE㶀Y WZI㵹㶎 POD UWAG㶐 NIE TYLKO CEN㶐 REALIZACJI ZAMÓWIENIA, ALE TAK㶀E JAKO㵼㶎 PROPOZYCJI, A JEDNYM Z WARUNKÓW POWINNO BY㶎 DO㵼WIADCZENIE W PROJEKTOWANIU Pokazana seria publikacji została stworzona według konsekwentnej linii graficznej. Zaproponowana przez grafika matryca jest istotna nie tylko dla estetyki, ale też percepcji treści wydawnictw. Staje się rozpoznawalną marką. A o to przecież chodzi. dania. Projektant skupi się na wyznaczonym kierunku – do celu będziemy podążać krótszą drogą. Standardem jest wymaganie trzech propozycji projektów linii graficznych. Zapewnijmy sobie prawo do kolejnych propozycji – na wypadek, gdy pierwsza prezentacja nie przyniesie oczekiwanego rezultatu. Wówczas jednak należy przekazać, w jakim kierunku powinny pójść zmiany w projekcie, dać dodatkowe wskazówki i podać rzeczowe argumenty („nie podoba mi się” – to zdecydowanie za mało i zbyt subiektywnie). Kolejna prezentacja projektów powinna już o wiele lepiej przemawiać do odbiorcy i nawiązywać do tematyki naszego przedsięwzięcia. Podstawa dla projektu w zespole, a pracy dla grafika jest dużo, w grę mogą wchodzić zamówienia publiczne. I już na etapie przygotowania specyfikacji i szczegółowego opisu zadań trzeba sprecyzować oczekiwania i określić zakres prac. Grafik, który przystępuje do konkursu lub zamówienia publicznego, musi dokładnie wiedzieć, ile czasu poświęci na przygotowanie wymaganych projektów, a potem na realizację materiałów. Musi – co oczywiste – oszacować koszt, ale do tego potrzebuje precyzyjnych parametrów. Jeśli prócz projektowania w grę wchodzą inne usługi (np. kreacja, redakcja tekstów, wykonanie zdjęć, druk, dystrybucja, emisja), zlecenie najczęściej znajdzie się w orbicie zainteresowania firm, takich jak studia graficzne czy agencje reklamowe. W takiej sytuacji koordynacją współpracy po stronie zleceniobiorcy zajmuje się tzw. menedżer projektu (w wielu 22 jektu (lub koncepcji kreatywnej) bezpośrednio związanego z przygotowywanymi materiałami promocyjnymi. Reguły współpracy Jesteśmy w uprzywilejowanej roli zleceniodawcy – to my zatem ustalamy reguły gry. Pamiętajmy jednak, że będą one obowiązywać obie strony umowy. Od grafika wymagamy dobrych projektów i wywiązywania się z terminów. Aby współpraca sprawnie przebiegała, sami powinniśmy doprecyzować swoje oczekiwania i upewnić się, że grafik otrzymał wszystkie niezbędne dane do stworzenia projektu. Praktyka pokazuje, że im bardziej precyzyjne wskazówki, im mniejsza wariantowość i dowolność, tym lepiej. Dobrze jest również, gdy grafik sam zadaje pytania; w ten sposób naturalnie stara się zrozumieć charakter za- Opierajmy się nie tylko na ustnie przekazywanych informacjach, ale także na dokumentach, do których można się odwołać w każdej chwili. Ważne, by przekazać rzeczowe informacje o projekcie, wskazówki i wyznaczyć grafikowi ramy wolności twórczej. Taki dokument (zwany w żargonie reklamowym „briefem”) powinien określać: kontekst projektu (rodzaj i cel realizowanego przez nas przedsięwzięcia, charakter i krótką historię naszej organizacji) nasze oczekiwania względem projektu (jakie wrażenie i skojarzenia powinien budzić, przykłady pasujące do naszego przedsięwzięcia jako element inspiracji) obszar kreacji – co wolno, a czego nie wolno (np. projekt graficzny nie może być żartobliwy, musi uwzględniać księgę znaku stosowanego przez zamawiającego itp.) rodzaje i liczbę projektów graficznych. Jerzy Gontarz nr 2 (16)/2014 TO CO MAM WŁA㵼CIWIE ZAPROJEKTOWA㶎? Fot. Matylda Pachowicz zmienimy na B4 pion”. To nie jest, niestety, takie proste. Projekt jest ograniczony formatem – to taka rama, stół roboczy, którego proporcje warunkują kompozycję elementów składowych projektu. Później przychodzi czas na pytanie, czy klient posiada już jakieś materiały graficzne (zdjęcia, firmowe ilustracje), które można wykorzystać w projekcie, czy ma CI, logotyp w postaci wektorowej. Pytanie o to, czy klient ma już jakąś wizję projektu, pozostaje najczęściej bez odpowiedzi. Rozmowa z Maciejem Pachowiczem, grafikiem, freelancerem z 10-letnim stażem Czy istnieją idealni klienci, którzy od początku do końca wiedzą, czego chcą? Jeśli istnieją, to pewnie tylko w świecie idei Platona. Są trzy grupy klientów: tacy, którzy, wiedzą, czego chcą; tacy, którzy nie wiedzą, czego chcą; wreszcie tacy, którzy zmieniają zdanie. Oczywiście najlepiej współpracuje się z osobami pierwszego typu, które już mają jakąś wizję projektu i potrafią ją w krótkim briefie opisać. A jeśli jeszcze załączą identyfikację wizualną firmy (CI), grafik może mówić o pełni szczęścia. Najgorzej współpracuje się z klientami, którzy zmieniają zdanie jak chorągiewka na wietrze pod wpływem opinii innych, rzadko kompetentnych osób (cioci, wujka, pani ze sklepu, sąsiada czy znajomego taksówkarza…). Ważna jest dyskusja nad projektem, ale w gronie osób, które rozumieją podstawowe pojęcia z zakresu projektowania graficznego i przy użyciu merytorycznych argumentów. Wtedy można sukcesywnie dojść do wyniku, który wszystkich zadowoli. Z klientami, którzy nie wiedzą, czego chcą (tzn. nie mają konkretnej wizji projektu, ale chcą mieć finalny produkt w postaci np. intrygującej wizytówki lub eleganckiej teczki ofertowej), bywa różnie. Najlepiej, gdy wśród nich znajdą się tacy, którzy dadzą wolną rękę grafikowi i mają zaufanie dla jego doświadczenia i kreatywności. Zdolny grafik, czując pełnię swobody, może stworzyć ciekawe projekty. Czego potrzebujesz do stworzenia dobrego projektu broszury, billboardu lub plakatu? Najczęściej proszę o podstawową rzecz, czyli format i objętość np. folderu czy broszury, bo nieraz nawet taką informację trudno uzyskać od klienta. Słyszę m.in. „Na razie zróbmy ten plakat A3 w poziomie, a potem najwyżej Idealnie byłoby, gdyby każdy zajmował się tym, co potrafi najlepiej. Jednakże podczas tworzenia projektów kontakt z klientem jest nieunikniony. Jakich informacji i argumentów powinny używać obie strony, by rezultat był najlepszy? Czy emocje należy wyeliminować, czy mogą mieć dobry wpływ na kreację? Dzięki swemu doświadczeniu wiem, że emocje do niczego dobrego nie prowadzą, bo z reguły to klient w swoim przekonaniu jest „najlepszym projektantem na świecie” i wie, co mu się podoba, a co nie, i kropka. Wtedy Jakie znaczenie ma brief? Czy można o nim mówić w kontekście prostych projektów graficznych? Brief ma duże znaczenie w przypadku realizowania dużych i wieloelementowych projektów, wykorzystujących jednocześnie szereg różnorodnych nośników przekazu. I gdy do tego mamy ściśle określony, najczęściej krótki termin realizacji usługi. Jest np. niezbędny w dużej kampanii reklamowej, którą realizuje zespół osób (w tym grafik) w agencji reklamowej. Gdy jednak ktoś poprosi mnie o projekt wizytówki czy ulotki, nie liczę na to, że otrzymam od niego brief. Ułatwiam sobie wtedy współpracę, zadając zleceniodawcy kilka krótkich pytań, np. do jakiej grupy odbiorców skierowana będzie ulotka – do nowych odbiorców reklamowanego produktu czy też do stałych klientów, którzy już produkt znają, a chcieliby się czegoś nowego o nim dowiedzieć. W przypadku pierwszej grupy – nowych klientów – ulotka lub folder muszą być atrakcyjne graficznie. Duży nacisk należy położyć na kreację i wykorzystanie intrygujących fotografii, które dziś bardzo łatwo kupić EFEKTYWNO㵼㶎 PRZEKAZU WIZUALNEGO NIE RÓWNA SI㶐 U㶀YCIU W PROJEKCIE MAKSYMALNEJ LICZBY MO㶀LIWYCH ELEMENTÓW GRAFICZNYCH, KOLORÓW I INNYCH „EFEKTÓW SPECJALNYCH najlepsza jest rzeczowa dyskusja, a argumenty muszą być merytoryczne, czyli odnosić się do podstawowej wiedzy z zakresu projektowania: zasad kompozycji, typografii, mocnych punktów obrazu. Czasami trzeba to wytłumaczyć prosto i dosadnie, np. że w folderze reklamującym biżuterię nie możemy użyć „komiksowej” czcionki Comic Sans, bo to tak, jakby wybierając się do opery, ubrać do garnituru chińskie trampki. Dobrą podporą w naszej argumentacji mogą być przykłady prac, nagrodzonych kampanii, wydawnictw, które możemy pokazać klientowi… bo czasami nasz zleceniodawca bez takich „naocznych” argumentów nie może pojąć, że „mniej znaczy więcej”. Efektywność przekazu wizualnego nie równa się bowiem użyciu w projekcie maksymalnej liczby możliwych elementów graficznych, kolorów i innych „efektów specjalnych”. za niewielkie pieniądze w bankach zdjęć. Gdy przekaz kierujemy do stałych klientów, lepiej się skoncentrować na opisie produktu, a forma ulotki czy folderu może być bardziej elegancka, prosta. Najtrudniejsze momenty w pracy grafika? Praca grafika jest stresująca. Najczęściej odbywa się ona pod wpływem presji czasu, gdy w głowie łomocze się słowo „deadline”, czyli ostateczny termin oddania gotowego projektu. Przy różnego rodzaju składach dużych objętościowo publikacji ważna jest umiejętność organizacji pracy, a przy wprowadzaniu korekt – skupienie i spostrzegawczość. Ale gdy wreszcie przyjdzie mailem upragniona akceptacja, grafik może poczuć ulgę. Rozmawiał JG 23 KONKURS Na fali wygranej Wybudowa㶛 i uczyni㶛 to 㶊ywym ‒ mówił marszałek Olgierd Geblewicz podczas podsumowania ubiegłorocznej edycji konkursu „Ró㶊a promocji , przekonuj㶁c, 㶊e promowa㶛 powinni㶄my nie tylko RPO WZ, lecz to, co dzi㶝ki niemu stworzyli㶄my. W sierpniu ogłosimy II edycj㶝 konkursu „Ró㶊a promocji , a do udziału w nim ju㶊 teraz zapraszamy. Nie ma si㶝 czego ba㶛 ‒ tu wszyscy wygrywaj㶁. względów z rywalizacji wyłączono działania promocyjne, które znalazły się na podium w pierwszej edycji. Konkurs patronatem objęli Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz oraz Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Przypomnijmy: w 2013 r. Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego ogłosił I edycję konkursu „Róża promocji” na najlepiej przeprowadzone działania promocyjne. W grupie 30 zgłoszeń nadesłanych z różnych miejsc regionu znalazły się pomysły, które skutecznie zachęcały do korzystania z produktów i infrastruktury powstałych dzięki wsparciu z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013. Nagrody przyznano Miastu Szczecin (za promocję bulwarów nadodrzańskich), Związkowi Miast i Gmin Dorzecza Parsęty (za konsekwencję w tworzeniu nowego produktu turystycznego „Ścieżki rowerowe po nasypie kolejki wąskotorowej”) oraz Zachodniopomorskiemu Urzędowi Wojewódzkiemu (za spopularyzowanie trasy zwiedzania gmachu ZUW). Ponadto przyznano pięć wyróżnień. Ogłoszenie II edycji konkursu „Róża promocji” zaplanowano na 4 sierpnia. Informacje i nowe dokumenty (m.in. formularz zgłoszeniowy i regulamin) zostaną zamieszczone tego dnia na oficjalnej stronie konkursu www.rozapromocji.pl, a także na portalach: www.rpo.wzp.pl, www.smartlink.pl. Do beneficjentów RPO WZ zostaną rozesłane zaproszenia do uczestnictwa w rywalizacji oraz regulamin. Pracownicy Biura Konkursu – podobnie jak rok temu – będą udzielać wyczerpujących wyjaśnień dotyczących przygotowania zgłoszenia. Działania promocyjne były skrupulatnie zaplanowane, prowadzone z konsekwencją i często przy fachowym wsparciu specjalistów od komunikacji wizualnej. Laureaci pokazali, że ważna jest dla nich lokalna społeczność i że zależy im na popularyzacji swoich małych ojczyzn w Polsce i na świecie. Laury odebrali na uroczystej konferencji z rąk marszałka województwa Fot. Franek Mazur Bohdan Pawłowicz, ekspert od komunikacji marketingowej, członek rady nadzorczej IAA – Międzynarodowego Stowarzyszenia Reklamy w Polsce, juror w konkursie „Róża promocji”: Zawsze byłem fanem różnego typu konkursów, festiwali czy innych form współzawodnictwa. Mówię oczywiście o tych prawdziwych konkursach, gdzie istnieje uczciwa rywalizacja, nie zaś scenariusz napisany przez kasę, politykę czy kolesiostwo. Dzięki temu, że zasiadam w kapitule konkursu „Róża promocji”, nie mam żadnych wątpliwości co do jego rzetelności. Skąd ten mój animusz do konkursów? Bo przynoszą uczestnikom mnóstwo korzyści. Najciekawsze jest jednak to, że te korzyści dotyczą zarówno „wygranych”, jak i „przegranych”. Celowo używam cudzysłowu, podkreślając umowność tych określeń, bo moim zdaniem wszyscy są właśnie wy- 24 Olgierda Geblewicza i wicemarszałka Andrzeja Jakubowskiego. Podczas tego wydarzenia można też było posłuchać opinii o zgłoszonych do konkursu działaniach, wziąć udział w dyskusji i zasięgnąć fachowej porady u cenionych ekspertów od komunikacji marketingowej. Oprócz przyznania nagród rzeczowych i statuetek, laureaci i wyróżnieni beneficjenci byli promowani w prasie i na stronach internetowych. Powstała albumowa publikacja drukowana, która doczekała się też nowatorskiej wersji cyfrowej z filmami i galeriami zdjęć (do pobrania pod adresem: www.rozapromocji.pl, http://online.smartlink.pl/rp/). Można ją przeglądać na wszystkich urządzeniach elektronicznych, bo dzięki zastosowaniu responsywnego dizajnu – z łatwością dostosowuje się do wielkości każdego ekranu. Idziemy z duchem czasu – tego typu narzędzia będą coraz częściej stosowane w promocji (użyta technologia nie wymaga pobierania żadnego dodatkowego oprogramowania). Konkurs „Róża promocji” skierowany jest do wszystkich beneficjentów RPO WZ (z udziału są wyłączone jedynie podmioty realizujące projekty systemowe). Z oczywistych grani. Może to truizm, ale dziadek mój powtarzał, że „nie jest wstydem przegrać, wstydem jest nie wyjść na boisko”. Przy okazji różnych jury, w których miałem okazję zasiadać, zawsze podkreślałem godną pochwały postawę tych, którzy wychodzą na owe boisko już nie tylko w roli nie-faworytów, ale takich, którzy są świadomi, że im jeszcze do „czołówki” sporo brakuje... Bo to odwaga, a w jej tle duża mądrość. Jak to powiedział Kamil Stoch: „Czasem trzeba sto razy przegrać, żeby raz wygrać...”. Przegrana w konkursie nigdy nie należy do tych przegranych najbardziej bolesnych, bo każda taka rywalizacja jest pewną „umową”. Za to ilość korzyści, nawet w przypadku owej przegranej – duża. Żeby nie być gołosłownym, tłumaczę: możliwość konfrontacji w bezpiecznych warunkach – to raz; szansa podpatrzenia, jak pewne rzeczy robią inni (zarówno jako porównanie, jak i inspiracja) – to dwa; konieczność uruchomienia pewnych dodatkowych zasobów wewnątrz naszego podmiotu (a to daje czasem niezwykle ciekawe konsekwencje – odkrycie Zgłoszenia trzeba będzie przesłać do 8 września. Zwycięzców tegorocznej edycji poznamy pod koniec października, podczas konferencji w Koszalinie. Oprócz trzech nagród głównych przewidziano również wyróżnienia specjalne. Na zwycięzców czekają atrakcyjne nagrody rzeczowe oraz promocja w prasie i sieci internetowej. Realizacja inwestycji to tak naprawdę początek – musimy ją stale ożywiać, czyli promować. Póki czas, pomyślmy o promocji swoich projektów w kontekście konkursu. Z pewnością wiele z tego, co robimy, może zostać ocenione jako dobra praktyka w promocji projektów. Do dzieła! dodatkowej kreatywności, nowych szans, nowych kompetencji) – trzy; zawsze towarzysząca wszelkim konkursom dodatkowa możliwość promocji i komunikacji – cztery... Myślę, że mógłbym jeszcze kilka korzyści wymienić. Co ciekawe, bardzo często te korzyści są niezwykle pozytywnym odkryciem wielu konkursowiczów. I to tych, którzy przystępowali do rywalizacji trochę na siłę. A w konsekwencji, już przy następnym wydaniu chętnie i z animuszem sami się zgłaszają. I jestem bardziej niż pewny, że taka sytuacja będzie dotyczyć wielu uczestników zeszłorocznej edycji „Róży promocji”. Bardzo bym chciał zachęcić tych, którzy jeszcze się wahają. Proszę mi wierzyć: to jest oczywiście wysiłek, ale na ogół zwraca się on z nawiązką. Zatem bardzo proszę: porzućcie niepewność i na linię startu! W tym wyścigu są tylko wygrani. I to jest pewna sprawiedliwość w stosunku do wspomnianych pseudokonkursów – tam na ogół, tak naprawdę, przegrywają wszyscy, a najbardziej niby-wygrani. WARSZTAT BENEFICJENTA nr 2 (16)/2014 Finanse pod lup㶁 Rozmowa z Agat㶁 Tomczak-Mróz, p.o. kierownik Biura ds. Finansowych Wydziału Wdra㶊ania RPO, i Aureli㶁 Ławick㶁, inspektorem w Biurze ds. Finansowych Wydziału Wdra㶊ania RPO, na temat konsekwencji niezwrócenia nienale㶊nie pobranych 㶄rodków W jakich sytuacjach Instytucja Zarządzająca Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Zachodniopomorskiego (IZ RPO WZ) może nakazać beneficjentowi zwrot dotacji? zbadać wszystkie okoliczności sprawy, mając do dyspozycji całą dostępną dokumentację dotyczącą wszystkich etapów cyklu życia projektu (m.in. umowę o dofinansowanie, wnioski o płatność, protokół z przeprowadzonej DOFINANSOWANIE NALE㶀Y ZWRÓCI㶎 W PRZYPADKU WYKORZYSTANIA PRZEZ BENEFICJENTA 㵼RODKÓW NIEZGODNIE Z PRZEZNACZENIEM, Z NARUSZENIEM PROCEDUR B㵹D㵿 W SYTUACJI, KIEDY 㵼RODKI ZOSTAŁY POBRANE NIENALE㶀NIE LUB W NADMIERNEJ WYSOKO㵼CI Co może zrobić beneficjent, jeśli otrzyma wezwanie do zwrotu środków? Agata Tomczak-Mróz: W takiej sytuacji beneficjent ma 14 dni na decyzję, czy zwraca środki lub wyraża zgodę na pomniejszenie środków z kolejnej płatności (o ile jest taka możliwość), czy czeka na wszczęcie procedury administracyjnej. Tak jak wspomniano wcześniej, na etapie prowadzonego postępowania administracyjnego analizujemy całą dokumentację, stan faktyczny oraz prawny sprawy. Weryfikujemy ustalenia zespołu kontrolnego, biur rozliczających wnioski o płatność. Sprawdzamy, czy beneficjent faktycznie dopuścił się stwierdzonych wcześniej naruszeń. Finalnie wydajemy decyzję administracyjną, określającą kwotę przypadającą do zwrotu i termin, od którego nalicza się odsetki oraz sposób zwrotu środków. Czyli Biuro ds. Finansowych WWRPO niejako weryfikuje ustalenia innych biur Aurelia Ławicka: Na etapie prowadzonego postępowania IZ RPO WZ ma obowiązek kontroli projektu, wyjaśnienia beneficjenta). Ponadto przy badaniu poszczególnych spraw konieczna jest analiza aktualnych przepisów prawa oraz obowiązującej linii orzeczniczej. Co oznacza sformułowanie „środki wykorzystane z naruszeniem procedur”? Agata Tomczak-Mróz: Wykorzystanie przez beneficjenta środków z naruszeniem procedur jest najczęstszą przyczyną konieczności zwrotu środków. Poprzez procedury rozumiemy m.in. obowiązujące przepisy prawa czy też zapisy umowy o dofinansowanie. Naruszenie procedur następuje zatem przykładowo w sytuacji naruszenia przepisów Ustawy prawo zamówień publicznych na etapie prowadzonych postępowań przetargowych przez beneficjentów. Do innego rodzaju naruszenia zaliczamy pobranie przez beneficjenta środków nienależnie lub w nadmiernej wysokości, co przykładowo następuje w sytuacji nierozliczenia otrzymanej zaliczki w terminie. Z kolei z wykorzystaniem środków niezgodnie z przeznaczeniem mamy do czynienia wtedy, gdy zostały poniesione inne wydatki, niż zaplanowano na etapie składania wniosku aplikacyjnego. Fot. Konrad Królikowski Agata Tomczak-Mróz: Obowiązek zwrotu powstaje w przypadku wykorzystania środków przez beneficjenta niezgodnie z przeznaczeniem, z naruszeniem procedur bądź w sytuacji, kiedy środki zostały pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości. Do stwierdzenia powyższego dochodzi najczęściej na etapie weryfikacji wniosku o płatność bądź też podczas kontroli prawidłowej realizacji projektu. Obowiązek zwrotu środków powstaje także w przypadku rozwiązania umowy o dofinansowanie zarówno na wniosek beneficjenta, jak i wtedy, gdy IZ RPO WZ zdecyduje się (na mocy obowiązujących przepisów) taką umowę rozwiązać. Pierwszym krokiem do odzyskania środków już wypłaconych jest wezwanie beneficjenta do ich zwrotu lub do wyrażenia zgody na pomniejszenie kolejnej płatności przysługującej beneficjentowi o środki należne do zwrotu (art. 207 Ustawy o finansach publicznych) w wyznaczonym terminie. W przypadku braku zwrotu oraz zgody na pomniejszenie, zgodnie z Kodeksem Postępowania Administracyjnego wszczynane jest postępowanie administracyjne, które kończy się wydaniem decyzji administracyjnej w przedmiocie zwrotu środków. Agata Tomczak-Mróz, p.o. kierownik Biura ds. Finansowych Wydziału Wdrażania RPO: Pracownicy IZ RPO WZ robią wszystko, aby na każdym z etapów realizacji projektów udzielać beneficjentom informacji, które pomogą im uniknąć błędów. Niestety nie zawsze się to udaje i wówczas, mając na uwadze, jakie zadania leżą po stronie IZ RPO WZ, musimy wzywać beneficjentów do zwrotu wypłaconych środków. 25 WARSZTAT BENEFICJENTA Ile może trwać postępowanie administracyjne? Agata Tomczak-Mróz: Każde postępowanie administracyjne jest inne, specyficzne i niepowtarzalne. Na długość trwania procesu składa się wiele czynników, takich jak przyczyna zwrotu środków, stanowisko beneficjenta w sprawie, wysokość kwot, do których zwrotu został wezwany beneficjent. Bywa, że z uwagi na konieczność przeanalizowania wszystkich możliwych aspektów sprawy postępowanie musi zostać odpowiednio wydłużone. Fot. Konrad Królikowski Oznacza to, że zaczyna się etap sądowy. Aurelia Ławicka, inspektor w Biurze ds. Finansowych Wydziału Wdrażania RPO: Na etapie prowadzonego postępowania IZ RPO WZ ma obowiązek zbadać wszystkie okoliczności sprawy, mając do dyspozycji całą dostępną dokumentację dotyczącą wszystkich etapów cyklu życia projektu. funkcjonujących w ramach wydziału, dotyczących stwierdzonych naruszeń, jakich dopuścili się beneficjenci? Aurelia Ławicka: Można tak powiedzieć. Przed wydaniem decyzji analizujemy dokumentację zebraną na wcześniejszych etapach, ponadto uwzględniamy stanowisko beneficjenta, jego wyjaśnienia i nowe dowody wniesione w trakcie toczącego się postępowania. Jak wygląda droga odwoławcza? Agata Tomczak-Mróz: Po wydaniu przez IZ RPO WZ decyzji o zwrocie środków beneficjent ma jeszcze możliwość złożenia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy. Wówczas pracownik, który dotychczas nie brał udziału w sprawie, zapoznaje się ze zgromadzoną dokumentacją i argumentami beneficjenta, biorąc pod uwagę nowe okoliczności (o ile takie zaszły). Finalnie wydawana jest decyzja administracyjna, dzięki której IZ RPO WZ może utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję, uchylić ją w całości lub w części. Należy pamiętać o tym, że skorzystanie z drogi odwoławczej nie wstrzymuje naliczania odsetek. 26 Agata Tomczak-Mróz: Po wydaniu decyzji po ponownym rozpoznaniu sprawy beneficjent ma możliwość złożenia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od daty doręczenia decyzji po ponownym rozpoznaniu sprawy. IZ RPO WZ skargę beneficjenta wraz z odpowiedzią oraz całą dokumentację przekazuje do sądu. Po tym czekamy na wyznaczenie terminu rozprawy. Należy ponownie wskazać, że skierowanie sprawy na drogę sądową nie wpływa na zatrzymanie biegu naliczania odsetek. Aurelia Ławicka: Należy podkreślić, że chcąc uniknąć dalszego naliczania odsetek, beneficjent może zwrócić środki, zastrzegając przy tym, iż nie zgadza się z rozstrzygnięciem IZ RPO WZ. Beneficjenci często nie chcą spłacać środków w obawie przed tym, że zamkną sobie drogę odwoławczą. Obawiają się, że poprzez ich spłatę niejako przyznają się do popełnienia stwierdzonych przez IZ RPO WZ naruszeń. Należy wskazać, że w przypadku braku zwrotu środków, w chwili kiedy decyzja staje się ostateczna, IZ RPO WZ rozpocznie procedurę egzekucyjną (bez względu na to, czy beneficjent złoży skargę do sądu, czy nie). Na czym polega procedura wstrzymania wykonalności? Agata Tomczak-Mróz: Wniosek o wstrzymanie wykonalności to opcja, dzięki której beneficjent może uniknąć egzekucji administracyjnej do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Niestety powyższe nie powoduje wstrzymania biegu naliczania odsetek. Wniosek, odpowiednio uzasadniony, może złożyć zarówno jednostka samorządu terytorialnego, jak i przedsiębiorca. Taki wniosek można skierować do rozpatrzenia przez IZ RPO WZ, a także przez sąd wraz ze skargą na wydaną przez IZ RPO WZ decyzję administracyjną. IZ RPO WZ jest zobowiązana do rozpatrzenia wniosku i po analizie argumentacji beneficjenta może wyrazić zgodę bądź odmówić wstrzymania wykonania decyzji. Każdą sprawę IZ RPO WZ traktuje indywidualnie, oceniając przesłanki, które spowodowały, że beneficjent nie jest w stanie spłacić środków w wymaganym terminie. Co dzieje się w sytuacji, kiedy beneficjent nie zwróci środków? Agata Tomczak-Mróz: Wówczas wszczynane jest postępowanie egzekucyjne, tzn. IZ RPO WZ kieruje wniosek do właściwego Naczelnika Urzędu Skarbowego. Czy dużo jest przypadków konieczności zwrotu środków? Agata Tomczak-Mróz: Tak naprawdę ciężko to oszacować. Jest na pewno więcej, niż byśmy sobie tego życzyli. Celem programu jest przecież wypłacanie środków, a nie ich odzyskiwanie. Pracownicy poszczególnych biur robią wszystko, aby na każdym z etapów realizacji projektów udzielać beneficjentom informacji, które pomogą im uniknąć błędów. Niestety nie zawsze się to udaje i wówczas, mając na uwadze, jakie zadanie leżą po stronie IZ RPO WZ, musimy wzywać beneficjentów do zwrotu wypłaconych środków. Jakie błędy najczęściej popełniają beneficjenci przedsiębiorcy? Aurelia Ławicka: Jeżeli chodzi o projekty realizowane przez przedsiębiorców, kwestie problematyczne pojawiają się najczęściej podczas rozliczania poniesionych wydatków. Niezwykle ważne jest, aby projekt był realizowany zgodnie z założonym celem, aby wydatki zaplanowane we wniosku aplikacyjnym zgadzały się z tymi rzeczywiście poniesionymi. Beneficjenci są związani zapisami umowy o dofinansowanie, więc dokonując wszelkich zmian, powinni pamiętać o obowiązujących regułach, a pojawiające się wątpliwości lepiej wyjaśniać na początku, zanim spowodują negatywne konsekwencje dla beneficjenta. Rozmawiał Zbigniew Pankiewicz j s e k p a o r w u e S z a c k z w e c ó inie j a M Jasne Błonia, 1 maja 2 014 r. Ilustracja: made by Freepik.com Fot. Konrad Królikowski To cykl koncertów kameralnych orkiestry Baltic Neopolis, wspieranych przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego. Wydarzenia muzyczne mają na celu promocję nowoczesnej infrastruktury kulturalnej, która powstała na Pomorzu Zachodnim dzięki środkom unijnym pochodzącym z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. Seria koncertów orkiestry Baltic Neopolis odbędzie się w lipcu i sierpniu w kilku miejscach regionu, w których zrealizowane zostały projekty dofinansowane z RPO WZ. Fot. Radek Kurzaj (2x) Terminarz i szczegółowe informacje na temat koncertów: www.rpo.wzp.pl, www.balticneopolis.pl Artyści Baltic Neopolis Orchestra wykonują szeroki zakres kompozycji, od barokowych i klasycznych aż do dzieł XX i XXI wieku. Oprócz nich usłyszymy również: koncertmistrza z Deutsche Oper w Berlinie Tomasza Tomaszewskiego, saksofonistkę Alinę Mleczko oraz wiolonczelistę Adama Klocka. Udział tak wybitnych solistów i muzyków gwarantuje wysoką jakość zarówno poszczególnych koncertów, jak i całego projektu. Urz㶁d Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego ul. Wyszy㶠skiego 30, 70-203 Szczecin Wydział Zarz㶁dzania Strategicznego tel. 91 44 11 171, fax 91 48 81 015 e-mail: [email protected] Wydział Wdra㶊ania Regionalnego Programu Operacyjnego tel. 91 44 11 100, fax 91 48 89 994 e-mail: [email protected] www.rpo.wzp.pl