D - Sąd Okręgowy w Toruniu

IX Ka 465/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 października 2013 r.
Sąd Okręgowy w Toruniu w Wydziale IX Karnym Odwoławczym w składzie:
Przewodniczący – S.S.O. Marzena Polak
Sędziowie: S.O. Rafał Sadowski
S.O. Aleksandra Nowicka (spr.)
Protokolant st. sekr. sąd. Magdalena Maćkiewicz
przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Toruniu Marzenny Mikołajczak
po rozpoznaniu w dniu 29 października 2013r.
sprawy A. J. oskarżonego z art. 286§1 kk i art. 297§1 kk w zw. z art. 11§2 kk
na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego
od wyroku Sądu Rejonowego w Chełmnie z dnia 21 maja 2013r., sygn. akt II K 476/12
I. zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;
II. zwalnia oskarżonego z obowiązku poniesienia kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym, a całością
wydatków powstałymi w tym postępowaniu obciąża Skarb Państwa;
III. zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Chełmnie) na rzecz adw. W. K. kwotę 516,60 (pięćset szesnaście
złotych sześćdziesiąt groszy) zł brutto tytułem zwrotu nieopłaconych kosztów obrony udzielonej oskarżonemu z
urzędu w postępowaniu odwoławczym.
IX Ka 465/13
UZASADNIENIE
A. J. został oskarżony o to, ze w dniu 24 listopada 2009r. w C. działając w celu osiągniecia korzyści majątkowej
doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia pieniędzmi w kwocie 90.000 zł (...) we W., za pomocą wprowadzenia
w błąd co do zamiaru i możliwości wywiązania się z zaciągniętego zobowiązania w ten sposób, ze w trakcie zawierania
umowy pożyczki złożył pisemne, nierzetelne oświadczenia dotyczące własności mienia w postaci maszyn i urządzeń
rolniczych stanowiących na mocy zawartej tego samego dnia umowy przewłaszczenia zabezpieczenia powstałej
wierzytelności, w wyniku czego otrzymał w/w kwotę pożyczki, nie mając zamiaru ani możliwości jej spłacić
tj. o przestępstwo z art. 286§1 kk i art. 297§1 kk w zw. z art. 11§2 kk.
Sąd Rejonowy w Chełmnie wyrokiem wydanym w trybie art. 387 kpk w dniu 21 maja 2013r. przechylając się do
wniosku oskarżonego uznał jego winę w zakresie zarzucanego jemu czynu i w myśl art. 11§3 kk na mocy art. 286§1 kk
wymierzył jemu karę 2 lat pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres lat 5 tytułem próby,
zobowiązał oskarżonego w trybie art. 46§1 kk do naprawienia szkody poprzez zapłaty na rzecz pokrzywdzonego kwoty
90.000 zł; kosztami procesu został obciążony Skarb Państwa.
Apelację od powyższego orzeczenia złożył oskarżony domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości,
wywodząc, że Sąd meriti „niewystarczająco wnikliwie zapoznał się z dowodami w sprawie. Przedstawiłem dowody
świadczące o ty, że nie popełniłem zarzucanego mi czynu, a których Sąd nie rozpatrzył”.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja oskarżonego, jako bezzasadna w stopniu oczywistym, nie zasługiwała na uwzględnienie.
Skarżący niezasadnie twierdził, że zaskarżony wyrok, jako wydany po dokonaniu jednostronnej oceny dowodów, nie
może się ostać. Prawdą jest, że został on oparty na dowodach niekorzystnych dla oskarżonego. W realiach sprawy fakt
ten nie uprawniał jednak do sformułowania zarzutu obrazy art. 4 kpk w zw. z art. 7 kpk. Rozstrzygnięcie poprzedzone
zostało wszak rzetelną analizą całokształtu zgromadzonego materiału dowodu. Z pisemnych motywów orzeczenia
wynika, że orzekając o winie oskarżonego sąd miał na uwadze wszystkie zebrane dowody, miarodajne dla odtworzenia
sytuacji finansowej oskarżonego, okoliczności zaciągnięcia i spłaty zobowiązania z umowy pożyczki zawartej przez
niego 24 listopada 2009 r. ze (...), w tym i dokumenty przedłożone na rozprawie przez oskarżonego, i uznał go za
winnego dopuszczenia się oszustwa po dokonaniu analizy wszystkich wynikających z nich okoliczności.
Sam wniosek co do sprawstwa i winy oskarżonego również uznać należy za prawidłowy.
Zgromadzone dowody - pośród których znajdowały się również materiały przedłożone przez oskarżonego, który w
toku postępowania miał nieskrępowaną możliwość przedstawiania dowodów przydatnych w jego mniemaniu dla
dokonania ustaleń niezbędnych do prawidłowego orzeczenia o jego odpowiedzialności za popełnienie zarzucanego
mu przestępstwa - wyjaśniały w zakresie wystarczającym do wydania rozstrzygnięcia wszystkie okoliczności sprawy
istotne dla odtworzenia przebiegu wydarzeń i oceny zawinienia oskarżonego, umożliwiając uwzględnienie złożonego
przez oskarżonego na rozprawie w trybie art. 387 kpk wniosku.
W ich świetle nie ulegało zaś wątpliwości, że sąd orzekający słusznie uznał za niewiarygodne nie tylko twierdzenia
oskarżonego, że w związku z pożyczką zaciągniętą w (...) nie dopuścił się przestępstwa, ale i jego późniejsze
oświadczenie, że choć nie jest bez winy, to nie do końca przyznaje się do popełnienia czynu opisanego w akcie
oskarżenia.
Z zeznań świadków: jednoznacznie wynikało, że oskarżony już od 2005 roku był niewypłacalny. Toczące się wobec
niego postępowania egzekucyjne kończyły się umorzeniem z uwagi na to, że nie posiadał on środków pozwalających
na przymusowe wyegzekwowanie od niego spłaty swoich licznych zobowiązań. Do 2009 roku sytuacja w tym zakresie
nie uległa zmianie. Ocenić należy, że w okresie, w jakim zaciągnął on u pokrzywdzonego pożyczkę w nie małej
w jego położeniu kwocie 90 tys. zł, zobowiązując się do jej zwrotu w ciągu roku, jego kondycja finansowa była
na tyle zła, że obiektywnie rzecz biorąc wykluczała możliwość dokonania przez niego spłaty. (...) zgodził się jej
udzielić pod warunkiem przedstawienia przez oskarżonego aż trzech zabezpieczeń, z których jednym miała być umowa
przewłaszczenia maszyn rolniczych o znacznej wartości. Oskarżony podpisał tę umowę, która – z czego doskonale
musiał zdawać sobie sprawę – stanowiła dla pokrzywdzonego istotną przesłankę przy podejmowaniu decyzji o tym,
czy można pożyczyć mu pieniądze, nierzetelnie przedstawiając w niej okoliczności kluczowe z punktu widzenia
pokrzywdzonego - tj. istotne dla oceny ryzyka z jakim związane jest udzielenie pożyczki w wypadku, gdyby z takich,
czy innych powodów oskarżony nie wywiązał się ze zobowiązania. W uzasadnieniu wyroku próżno szukać szerszych
wywodów na ten temat, nie ulega jednak wątpliwości, że treść jego oświadczenia wywołała u pokrzywdzonego mylne
wrażenie, że oskarżony dysponuje mieniem dającym mu gwarancję bezproblemowego zaspokojenia roszczenia o zwrot
pożyczki.
Z oświadczenia tego wynikało, że jest on podmiotem, któremu na mocy prawa własności przysługują wyłączne
uprawnienia do wartościowych maszyn rolniczych w postaci pługa, ciągnika i rozrzutnika. Tymczasem kategorycznie
i bez żadnych zastrzeżeń stwierdzając dnia 24 listopada 2009 r., że „przewłaszczona rzeczy stanowią jego wyłączną
własność, znajdują się w jego posiadaniu, nie są obciążone prawami osób trzecich, a rozporządzanie nimi przez
przewłaszczającego nie podlega żadnym ograniczeniom ustawowym ani umownym” oskarżony doskonale zdawał
sobie sprawę z tego, że dnia 17 kwietnia 2009 r. zawarł umowę pożyczki nr (...) z (...) SA, w § 8 pkt 2 której
wyraźnie wskazano, że warunkiem wypłaty pieniędzy jest dokonanie przez niego przewłaszczenia na zabezpieczenie
na rzecz tego podmiotu m.in. właśnie ciągnika rolniczego. Co do pozostałych maszyn (pługu i rozrzutnika) świadom
był tego, że zawierając z (...)w dniu 6 lipca 2009r. umowę o przyznanie pomocy na ich zakup (aneks do umowy
z dnia 16 września 2009r. k. 151), zobowiązał się w „trakcie realizacji operacji oraz przez okres 5 lat od dnia
dokonania przez (...) płatności ostatecznej do nieprzenoszenia posiadania lub prawa własności nabytych dóbr” (§5
pkt 3) podpkt b). Ze znajdujących się faktur wynika, ze oskarżony od 25 sierpnia 2009r. był w posiadaniu tychże
maszyn, za które uiścił należność odpowiednio 29 grudnia 2009r. i 29 listopada 2009r. k. 130). Informacja o tym,
że ciążą na nim zobowiązanie umowne do przewłaszczenia ciągnika i niezbywania pozostałych maszyn bez wątpienia
miała istotne znaczenie dla pokrzywdzonego. Nierzetelne są dokument lub oświadczenie pisemne, gdy zawierają
informacje nieprawdziwe lub niepełne bądź ujęte w taki sposób, że może sugerować adresatowi stan rzeczy niezgodny
z rzeczywistością (Górniok (w:) Górniok i in., t. 2, s. 443; Zawłocki (w:) Wąsek II, s. 1177; Kardas (w:) Zoll III, s.
613). Świadome przemilczenie tych informacji było nierzetelnością ze strony oskarżonego. Rekomendacja Komisji
Kredytowej pokrzywdzonego proponowała zabezpieczenie pożyczki wekslem, poręczeniem strony i cesją z dopłat (...).
Tymczasem decyzja Zarządu pokrzywdzonego wyraźnie wskazywała na konieczność zabezpieczenia pożyczki także
poprzez przewłaszczenie zakupionych maszyn rolniczych (k.7). Oskarżony nie wskazał na żadne konkretne, będące
w jego posiadaniu dowody, które przydatne byłyby dla odtworzenia okoliczności kluczowych dla orzeczenia o jego
odpowiedzialności.
Na gruncie ustaleń poczynionych w oparciu o uznane za wiarygodne, niekorzystne dla oskarżonego dowody, sąd
orzekający należycie ocenił jego zamiar, przypisując jemu popełnienie oszustwa, znamiennego działaniem w celu
osiągnięcia korzyść majątkowej w wyniku wprowadzenia w błąd poprzez złożenie nierzetelnego oświadczenia co do
sytuacji prawnej maszyn stanowiących zabezpieczenie pożyczki udzielonej przez pokrzywdzonego.
Odwołać się także można do stanowiska orzecznictwa. I tak Sądu Apelacyjnego w Łodzi w wyroku z dnia 2000-07-26
w sprawie II AKa 93/00 stwierdził, że „na zaistnienie przestępstwa oszustwa kredytowego wystarczy, że starający się o
kredyt przedstawi choć jeden fałszywy lub stwierdzający nieprawdę dokument, choć jedno nierzetelne oświadczenie.
Zatajone bądź zniekształcone informacje o sytuacji majątkowo-osobistej oskarżonych miały istotne znaczenie przy
podejmowaniu decyzji kredytowej, stanowiąc jedną z istotnych przesłanek przyznania świadczenia, o którym mowa, a
biorąc pod uwagę, że przestępstwo ma charakter formalny - nawet wystąpienie rzeczywistej szkody dla jego zaistnienia
nie stanowi warunku odpowiedzialności karnej”. Zaś Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 1998-08-19 I
I AKa 127/98 (KZS 1998/10/26) wskazywał, że „przedmiotem rozpoznania w sprawach o wyłudzenie kredytów
zwykle nie jest całokształt działalności sprawców, ale poszczególne czyny stanowiące fragmenty tej działalności.
Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą zwykle nie zamierzają dokonywać przestępstw, lecz pragną zarobić
na tej działalności zgodnie z prawem. Jeśli jednak wskutek niepowodzeń chcą zapobiec bankructwu czy je odsunąć
i uzyskują kredyty, które przeznaczają na cele niezgodne z umówionymi albo pożyczki bez realnych planów oddania
ich, to ów pierwotny zamiar (o ile nadal istnieje) sprowadza się do mrzonki, pozbawionej znaczenia przy konkretnych
działaniach. Zbędne się staje zajmowanie się nim, bo istotne są znamiona tych konkretnych działań, a nie rojenia
sprawców, marzenia o szczęśliwej odmianie losu. Ten właśnie zamiar znamienny ma być wykazany przez zgłaszającego
twierdzenie, iż pobrane sumy zamierzał oddać. Dowodzenie tego obciąża więc sprawcę. Oskarżyciela nie obciąża
wykazanie, że oskarżony takiego zamiaru nie miał. Okoliczności negatywnych nie dowodzi się, bo dowieść ich nie
można”.
Zastrzeżeń, jako ukształtowane zgodnie z regułami określonymi w art. 53 kk, nie budzi orzeczenie o karze. Sąd meriti
należycie ocenił stopień społecznej szkodliwości czynu oskarżonego, jego zawinienie, a także właściwie uwzględnił
pozostałe okoliczności mające wpływ na wysokość kary.
Sąd odwoławczy nie dopatrzył się w zaskarżonym orzeczeniu żadnych uchybień mogących stanowić bezwzględne
przyczyny odwoławcze, będących podstawą do uchylenia wyroku z urzędu, dlatego należało utrzymać go w mocy.
Uwzględniając prawidłowe ustalenia Sadu meriti co do sytuacji majątkowej oskarżonego podstawie art. 636 kpk w zw.
z art. 624§1 kpk oskarżony został zwolniony od obowiązku poniesienia kosztami procesu powstałymi w postępowaniu
odwoławczym.