Rynek cukru w Unii Europejskiej w czwartym roku reformy
Transkrypt
Rynek cukru w Unii Europejskiej w czwartym roku reformy
Aktualności Rynek cukru w Unii Europejskiej w czwartym roku reformy Danuta Błeszyńska, Naczelnik Wydziału Rynku Cukru i Izoglukozy w MRiRW W sezonie 2009/2010 przemysł cukrowniczy w Unii Europejskiej wchodzi w czwarty rok reformy. Na zreformowanym rynku w dalszym ciągu pozostają kwoty produkcji cukru, które zgodnie z obowiązującymi przepisami mają być stosowane do sezonu 2014/2015, cena referencyjna cukru i minimalna cena buraków cukrowych. Jest to ostatni rok ograniczonej interwencji na rynku, która w nowej formie nie była jednak stosowana. Systemy ochrony rynku wewnętrznego, takie jak wspólna taryfa celna, licencje wywozowe i przywozowe czy możliwość zastosowania mechanizmów ochronnych, ulegają ciągłym modyfikacjom. Następuje dalsze otwarcie unijnego rynku na import cukru z krajów trzecich. Od października 2008 roku nie ma wsparcia w postaci refundacji wywozowych zarówno dla cukru eksportowanego w formie naturalnej jak i w towarach przetworzonych. Natomiast producenci cukru są w dalszym ciągu zobowiązani do wnoszenia opłaty produkcyjnej. Plantatorzy buraka cukrowego mogą nadal korzystać z płatności bezpośredniej w postaci oddzielnej płatności cukrowej. Jest to także ostatni rok funkcjonowania funduszu restrukturyzacji przemysłu cukrowniczego we Wspólnocie, chociaż jego skutki będą odczuwalne jeszcze w najbliższych latach. 4 / 2 0 0 9 B U R A K C U K R O W Y Można już dziś zastanowić się nad odpowiepierwszych dwóch latach reformy system dzią na pytanie: czy pakiet reform wprowanie zadziałał zgodnie z przewidywaniami dzony przez Komisję Europejską od roku Komisji. Kwoty produkcji cukru, izoglugospodarczego 2006/2007 i zmodyfikowakozy i syropu inulinowego zostały zmniejny jesienią 2007 roku osiągnął swoje cele, szone w łącznej wysokości 2,278 mln ton, w takie jak likwidacja nadwyżki strukturalnej tym zaledwie o 1,825 mln ton cukru. Pozocukru we Wspólnocie, eliminacja najsłabstała redukcja dotyczyła całej kwoty syropu szych producentów i obszarów upraw buinulinowego (320,71 tys. ton) i niewielkiej raków cukrowych, umożliwienie państwom Ciąg dalszy na str. 11 Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) Zwrot kwot cukrowych według 27 krajów Unii Europejskiej oraz państwom Państwo członkow- Kwota począt- Zrzecze- Kwota Udział w najsłabiej uprzemy- skie UE kowa w t1 nie w %2 2009/10 w t UE27 w % słowionym (LDC) BG, IRL, LV, P, SL Σ 393 208 100 0 – szerszego dostępu H, I, GR, E Σ 3 273 590 Ø 61,17 Σ 1 270 981 Σ 9,53 do unijnego rynku, Słowacja, Finlandia Σ 353 519 Ø 45,32 Σ 193 319 Σ 1,45 czy reforma oznaSzwecja 368 262 24,04 293 186 2,20 cza niższe ceny cuBelgia 819 812 23,38 676 235 5,07 kru dla konsumenCzechy 454 862 21,58 372 459 2,79 tów? NIemcy 3 416 896 20,71 2 898 256 21,73 Sprzedaż kwot pro1 671 926 20,70 1 405 608 10,54 dukcji cukru do Polska 3 288 747 18,78 2 956 787 22,17 funduszu restruktu- Francja ryzacji zredukowa- Litwa 103 010 18,70 90 252 0,68 ła nadwyżki cukru Dania 420 746 17,70 372 383 2,79 na wspólnotowym Holandia 864 560 13,59 804 888 6,04 rynku. Producenci, Wielka Brytania 1 138 627 13,51 1 056 474 7,92 którzy dobrowolAustria 387 326 13,50 351 027 2,63 nie zrezygnowali Rumunia 109 164 4,10 104 686 0,78 z produkcji cukru F-DOM+Azory 490 198 0,00 490 198 3,68 otrzymali wspar1 2 bez kwoty dodatkowej łącznie z kwotą dodatkową cie finansowe. W Ciąg dalszy ze strony 3 Rynek cukru w Unii Europejskiej w czwartym roku reformy ilości kwot produkcji izoglukozy (32,66 tys. ton). Całkowicie z produkcji cukru buraczanego zrezygnowano w Irlandii, na Łotwie i w Słowenii. Część państw członkowskich znacząco obniżyło swoją produkcję (m.in. Włochy, Węgry, Czechy, Słowacja, Hiszpania). Redukcja kwot produkcyjnych Dla osiągnięcia celu w postaci redukcji kwot produkcji w wysokości około 6 mln ton, jesienią 2007 roku Komisja Europejska dokonała dalszych modyfikacji systemu, stosując metodę kija i marchewki. Z jednej strony znacząco zwiększono zachęty finansowe zarówno dla plantatorów buraka cukrowego jak i dla producentów cukru, z drugiej jednak przewidziano zastosowanie obligatoryjnego cięcia kwot w 2010 roku, bez wsparcia finansowego, jeśli zaplanowany cel redukcji kwot nie zostanie osiągnięty. W tej sytuacji, w trzecim roku reformy, 2008/2009, do funduszu przystąpili najwięksi producenci – Francja, Niemcy, Polska, Wielka Brytania, a także wszystkie pozostałe państwa członkowskie. Kwota produkcji cukru białego obowiązująca w Unii Europejskiej w roku gospodarczym 2005/2006 w wysokości 17,55 mln ton, zmniejszyła się w roku gospodarczym 2008/2009 do 13,36 mln ton, przy konsumpcji szacowanej w UE-27 na 16,6 mln ton. Średnia redukcja produkcji cukru w całej Wspólnocie wyniosła ok. 28 %, w tym w Niemczech i w Polsce po 20,7 %, we Francji ok. 18 % (bez kwot izoglukozy i syropu inulinowego). Producenci cukru w Niemczech oddali do funduszu restrukturyzacji 757,7 tys. ton cukru, we Francji 638,7 tys. ton cukru plus część kwot izoglukozy i całość kwot syropu inulinowego. Redukcja kwot produkcji cukru w Polsce wyniosła 366,8 tys. ton. Bułgaria i Portugalia dołączyły do państw, które całkowicie zrezygnowały z produkcji cukru buraczanego. Łącznie, w wyniku reformy, wszystkie państwa członkowskie oddały do funduszu restrukturyzacji 5,77 mln ton kwot produkcji cukru, izoglukozy i syropu inulinowego, w tym 5,23 mln ton cukru buraczanego. Głównym powodem wysokiej redukcji produkcji cukru w całej Unii była stopniowa redukcja cen, wysokie zachęty finansowe i determinacja Komisji do zastosowania 4 / 2 0 0 9 B U R A K C U K R O W Y obowiązkowego cięcia kwot produkcji cukru w 2010 roku. W wyniku reformy nastąpiła stopniowa redukcja cen cukru i ceny minimalnej buraków cukrowych. Cena gwarantowana (interwencyjna) na cukier biały została zastąpiona ceną referencyjną, która w roku gospodarczym 2008/2009 określona została na poziomie 541,5 euro/t, a od roku gospodarczego 2009/2010 wynosić będzie 404,4 euro/t. Cena referencyjna cukru surowego od roku gospodarczego 2009/2010 to zaledwie 335,2 euro/t. Cena referencyjna cukru nie jest gwarancją ceny. Ceny buraków cukrowych W przypadku buraków cukrowych użytych do produkcji cukru kwotowego utrzymano mechanizm gwarantowanej ceny minimalnej, która w roku gospodarczym 2008/2009 wynosiła 27,83 euro/t, natomiast od roku gospodarczego 2009/2010 zmniejszy się do 26,29 euro/t. Reforma zakładała pozostawienie na rynku tylko najwydajniejszych producentów. Te państwa członkowskie, gdzie plony buraków cukrowych były niskie, a produkcja cukru mało opłacalna, miały wypaść z rynku. Opłacalność produkcji cukru i uprawy buraków cukrowych w państwach Unii Europejskiej jest bardzo zróżnicowana. W ostatnich pięciu latach Francja osiągała średnio blisko 12 ton cukru z hektara, Holandia, Belgia, Wielka Brytania, Austria, Portugalia, Hiszpania, Dania i Niemcy znacznie ponad lub blisko 10 ton cukru z hektara. Wszystkie te państwa, w wyniku reformy, były zmuszone do ograniczenia lub jak w przypadku Portugalii do całkowitej likwidacji, uprawy buraka cukrowego i produkcji cukru buraczanego. Oznacza to, że reforma zmusiła także najbardziej efektywnych producentów cukru do ograniczenia produkcji i wyłączyła również najlepsze obszary z uprawy buraków cukrowych. Natomiast mimo niskich plonów, część państw członkowskich kontynuuje uprawę buraków i produkcję cukru buraczanego i nie zamierza z tej uprawy i produkcji rezygnować. Nie zawsze jednak produkcję rolniczą można podporządkować wyłącznie administracyjnym regulacjom. Istotne znaczenie odgrywają warunki glebowo-pogodowe i rozwój agrotechniczny. Niekorzystny w Aktualności niektórych regionach Europy dla uprawy buraków cukrowych rok gospodarczy 2008/2009, w innych przyniósł nadwyżki cukru. Dzięki dogodnym warunkom pogodowym, w kampanii buraczanej 2009/2010 w Europie, a także i w Polsce zapowiadane są rekordowe zbiory. Przewiduje się, że produkcja cukru w Niemczech w roku gospodarczym 2009/2010 przekroczy 4 mln ton i będzie większa od produkcji w poprzednim roku o 11 % i jednocześnie większa o 31 % od posiadanej kwoty produkcji. We Francji szacuje się rekordowo wysoką zawartość cukru w burakach na poziomie 18,5 %, co oznacza plon technologiczny w wysokości około 12 ton cukru na hektar upraw. O rekordowo wysokich zbiorach, przekraczających średnią dziesięciolecia, melduje także Belgia. Oznacza to, że w roku 2009/2010 należy spodziewać się znacznej produkcji cukru pozakwotowego, która nie znajdzie nabywców na wspólnotowym rynku i musi być wyeksportowana. Co zrobić z produkcją pozakwotową Problem z produkcją pozakwotową wystąpił już w roku gospodarczym 2008/2009. Komisja Europejska, która w latach 2006/2007 i 2007/2008 stosowała bardzo rygorystyczne instrumenty ograniczenia produkcji nie tylko pozakwotowej ale i kwotowej, w roku gospodarczym 2008/2009 wyraziła zgodę na wywóz do państw trzecich cukru pozakwotowego, bez refundacji. Wyznaczony limit w wysokości 650 tys. ton dla całej Wspólnoty został osiągnięty już w czerwcu 2009 roku. Na początku sierpnia br. podwyższono ów limit do 950 tys. ton cukru. Także w roku gospodarczym 2009/2010 będzie możliwy wywóz cukru pozakwotowego w wysokości 650 tys. ton. Limity te nie satysfakcjonują jednak unijnych producentów cukru. Domagają się oni zwiększenia wywozu cukru pozakwotowego do wysokości limitu uzgodnionego w ramach WTO, czyli do 1,37 mln ton. Jeśli więc przyjrzeć się rynkowi cukru w czwartym roku reformy, to jej ocena co do zgodności planów Komisji nie może być jednoznacznie pozytywna. Ceny zbytu cukru w UE tylko nieznacznie zmniejszyły dystans do ceny referencyjnej i ciągle pozostają na wyższym poziomie niż na rynku światowym, mimo znacznego wzrostu tych ostatnich. Produkcja pozakwotowa cukru będzie uzależniona głównie od warunków pogodowych i rozwoju agrotechniki. 11 Aktualności Porozumienie o Partnerstwie Gospodarczym będą obowiązywać mechanizmy ochronne, które zakładają, że bezcłowy import może być zawieszony, jeżeli: 1) sprowadzany cukier pochodzący z krajów AKP nie należących do LDC przekroczy: a) 1,38 mln ton w sezonie 2009/10 (październik/wrzesień); b) 1,45 mln ton w sezonie 2010/11; c) 1,6 mln ton w sezonach 2011/12– 2014/15; 2) wolumen sprowadzonego cukru ze wszystkich krajów AKP przekroczy w danym roku gospodarczym 3,5 mln ton. Czy państwa AKP i LDC skorzystają z możliwości bezcłowego eksportu na unijny rynek, zależeć będzie także od możliwej do uzyskania ceny. W okresie do 30 września 2012, kupujący cukier na unijny rynek z ww. państw jest zobowiązany do zapłacenia za cukier ceny minimalnej, która musi wynosić przynajm- Reforma unijnego rynku cukru została wdrożona nie tylko by zmniejszyć wsparcie i produkcję, ale by móc sprostać międzynarodowym porozumieniom handlowym. Od 1.10.2009 roku weszło w życie Porozumienie o Partnerstwie Gospodarczym (EPA), na mocy którego państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) i kraje najsłabiej rozwinięte (LDC) mają praktycznie nieograniczony i bezcłowy dostęp do unijnego rynku cukru. Odpowiednie rozporządzenia unijne wprowadzają wprawdzie przejściowy system ochrony unijnego rynku przed nadmiernym napływem cukru z państw AKP i LDC, ale z praktyki wiadomo, że wprowadzenie ograniczeń, głównie ze względów politycznych, będzie bardzo trudne. Przez pięć kolejnych sezonów od wejścia w życie EPA niej 90 % unijnej ceny referencyjnej. Unijne ceny referencyjne uległy jednak znacznej redukcji i dla niektórych państw AKP i LDC sprzedaż cukru na unijny rynek, mimo braku cła, może okazać się nieatrakcyjna ekonomicznie. Poza importem cukru w ramach EPA, także szereg innych państw trzecich uzyskało preferencyjny dostęp do unijnego rynku. Należą do nich państwa Bałkanów Zachodnich i Mołdawia, dla których ustalono bezcłowe kontyngenty taryfowe. Przywóz cukru z tzw. innych państw trzecich jest możliwy przy stawce celnej obniżonej do 98 euro/t. Łączna ilość dostarczonego dla UE-27 cukru może wynieść maksymalnie 674 tys. ton. Połowa tej ilości została zarezerwowana dla Brazylii, ok. 12 % dla Kuby i 1,5 % dla Australii, z tym że przywóz cukru z Brazylii może być w ramach pozostałej ilości łącznego kontyngentu zwiększony. Światowe i polskie ceny cukru Łukasz Chmielewski, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA Ceny światowe gnoz światowego deficytu cukru (produkcja mniejsza od konsumpcji o około 10 mln statnie miesiące przyniosły rekordowe ton w sezonie 2008/09 i 8 mln ton w sezonie notowania cukru. Na nowojorskiej gieł2009/10) były dwa czynniki. Pierwszym z dzie towarowej cukier surowy podrożał nich jest spadek produkcji cukru w Indiach do najwyższego do ponad 28 lat poziomu w br. z 26 do 15 mln ton. Dodatkowo na ~537 US$/t, a w Londynie cukier biały był skutek wyjątkowo niskich opadów monsunajdroższy w historii, wzrastając do 582,5 nowych, które negatywnie wpłyną na zbioUS$/t. Szybko drożał także cukier nierafiry trzciny cukrowej, szacuje się, że w 2010 nowany w Nowym Jorku na rynku rzeczyroku w Indiach zostanie wyprodukowane wistym, przekraczając pod koniec sierpnia około 17 mln ton cukru. Przy konsumpcji, br. 550 US$/t. która wynosi rocznie 19 mln ton, i szybko Głównymi powodami szybko drożejącego kurczących się zapasach cukru, Indie będą cukru były oprócz utrzymującego się pronajprawdopodobniej drugi sezon z rzędu zmuszone importować cukier. A jeszcze w 2008 roku były jego ����� ��� znacznym eksporterem i sta��� ��� nowiły realną konkurencję dla ��� ��� brazylijskiego cukru. Drugim ��� ��� ��� ��� ��� czynnikiem są z kolei nadmier��� ��� ��� ��� ��� ��� ne opady deszczu właśnie w ��� ��� ��� ��� ��� Brazylii, największym produ��� ��� cencie cukru na świecie. Zbyt ��� obfite deszcze mogą ograniczyć nie tylko wolumen zebranej ���� trzciny, ale także i zawartość cu��������������������� ������������������������� kru oraz opóźnić same zbiory, ����������������������������������������������� ����������������������������������������������� co nie pozostanie bez znaczenia ��������������� dla wysokości produkcji cukru. ����� ������ ���� ������ ���� ����� ����� ������ ���� ���� ������ ����� O ����� 12 Na szybko drożejący cukier na przełomie sierpnia i września br. miały także wpływ zapowiedzi importu ze strony Pakistanu, USA, a nawet Meksyku. Od początku roku cukier surowy podrożał aż o 90 %, a biały o 75 %. Po tak gwałtownych wzrostach przyszły oczywiście spadki. Część analityków zauważa, że może to być oznaką końca wzrostów. Z drugiej strony sytuacja na rynku nie zmieniła się i dalej jest korzystna dla wysokich cen, a ostatnie obniżki to przede wszystkim skutek realizacji zysków przez fundusze inwestycyjne. Za wzrastającym potencjałem na rynku cukru mogą przemawiać też wyniki pakistańskiego przetargu (z końca sierpnia br.) na zakup 75 tys. ton cukru białego. Najniższa oferta, jaką złożono, wyniosła 638,1 US$/ t, czyli około 60 US$/t więcej niż ówczesne notowania cukru. Transakcja zostanie najprawdopodobniej zrealizowana. Dodatkowo wysokie obecnie ceny cukru nie muszą pociągnąć za sobą automatycznego i szybkiego wzrostu upraw trzciny cukrowej i co za tym idzie większej produkcji cukru, która obniży presję cenową. Powodem jest światowy kryzys gospodarczy, który ograniczył możliwości kredytowe. Odczuła to już na przełomie 2008 i 2009 roku dotkliBURAK CUKROWY 4/2009