Polska - Mniejszości Narodowe i Etniczne
Transkrypt
Polska - Mniejszości Narodowe i Etniczne
Uwagi do Raportu Komitetu Ekspertów do spraw Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych z dnia 19 czerwca 2015 r. W związku z przygotowaniem przez Komitet Ekspertów ds. Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych Raportu dla Komitetu Ministrów Rady Europy na temat realizacji przez Rzeczpospolitą Polską postanowień Karty, zgodnie z art. 16 ust. 3 Karty, rząd polski przedstawia następujące informacje. Rozdział 1 Informacje ogólne Ad 4. Nie można zgodzić się z tezą, że „Istnieją duże rozbieżności między danymi spisowymi a innymi rodzajami statystyk krajowych co do liczby użytkowników wszystkich regionalnych lub mniejszościowych grup językowych. Stwarza to problemy z zastosowaniem Karty i jej wdrożeniem.” Rozbieżności takie nie istnieją, a Komitet Ekspertów nie przedstawił żadnych wiarygodnych danych, że jest inaczej. Ad 8. Należy zauważyć, że w odniesieniu do ustalenia dodatkowych nazw miejscowości lub obiektu fizjograficznego w języku mniejszościowym lub regionalnym nie obowiązują progi. Dodatkowa nazwa miejscowości lub obiektu fizjograficznego może być ustalona, jeżeli za ustaleniem takiej nazwy opowiedziała się w konsultacjach ponad połowa mieszkańców uczestniczących w konsultacjach. Konsultacje nie są potrzebne, jeżeli liczba mieszkańców gminy należących do mniejszości lub społeczności posługującej się językiem regionalnym jest nie mniejsza niż 20%. Ad 29. Należy wskazać, że Polska prowadzi dialog ze wszystkimi użytkownikami języków mniejszościowych i języka regionalnego. Ad 33. Komitet Ekspertów niewłaściwie zinterpretował przekazane mu dane. Nakład, o którym pisze w raporcie, nie jest nakładem jednostkowym, ale łącznym. Podobnie w przypadku adresatów, jedna osoba mogła być adresatem kilku działań. W takiej sytuacji liczona była kilkakrotnie. Należy jednak zapewnić, że dane dotyczące adresatów projektów, na które się powołuje Komitet Ekspertów, są uwzględniane przy podejmowaniu decyzji w sprawie języków mniejszościowych i języka regionalnego. Ad 34. Nie ma żadnych różnić dotyczących liczb pomiędzy Głównym Urzędem Statystycznym a Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji. Zgodnie z ustawą o statystyce publicznej oficjalnymi danymi statystycznymi są dane ustalone przez Główny Urząd Statystyczny i takimi też danymi posługuje się Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Przynależność do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym zadeklarowały w trakcie Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 394 332 osoby. 1 Zgodnie z ustaleniami z Komisją Wspólną Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, Główny Urząd Statystyczny uważa za osobę należącą do mniejszości narodowych lub etnicznych, tego kto odpowiadając na przynajmniej jedno z dwóch pytań o narodowość zadeklarował przynależność do mniejszości narodowej lub etnicznej. Zgodnie z tymi ustaleniami także osoby, które zadeklarowały na pierwszym miejscu narodowość polską, w przypadku gdy w odpowiedzi na drugie pytanie wymieniły narodowość mniejszościową, zostały zaliczone do mniejszości narodowych lub etnicznych. Ad 36. Przedstawione w tym punkcie obawy są całkowicie bezpodstawne. Komitet Ekspertów nie przedstawił ani jednego przykładu, który uzasadniałby tego typu przypuszczenia. Wspomniany w raporcie 20% próg nie ma wpływu na organizowanie nauczania języka mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego. Ad 37. Należy zaznaczyć, że jedynymi oficjalnymi danymi statystycznymi są dane Głównego Urzędu Statystycznego. Nie ma też potrzeby uzupełniania danych spisowych innymi danymi. Byłby one z pewnością mniej wiarygodne. Ad 41, 111, 114, 117, 120, 224, 228, 232, 337, 340, 343, 448, 451, 454, 457, 654, 657, 660, 760, 765, 768, 771. Państwo polskie zapewnia możliwości prawne i finansowe dla takiego nauczania. Praktyczne skorzystanie z tych możliwości zależy wyłącznie od użytkowników języków mniejszościowych i języka regionalnego. Ad 42 i 62. W ostatnim czasie specjalna grupa robocza Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych opracowała plan wydawania brakujących podręczników na najbliższe lata. W jej skład wchodzą przedstawiciele administracji rządowej oraz środowisk mniejszości narodowych i etnicznych. Ad 52. Przedstawiciele mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym byli na bieżąco informowani o przebiegu przygotowań do kampanii w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W związku z zakończeniem kampanii w pierwszej połowie bieżącego roku trudno ocenić na ile wzrosła wiedza na temat zapisów Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych. Ad 71. W punkcie tym Komitet Ekspertów wymienia sytuacje, które nie miały miejsca („wandalizm w kościołach prawosławnych”, „otwarcie nowych klas, gdzie nauczany jest niemiecki, regularnie spotyka się z niechęcią lokalnych władz”), albo pojedyncze sytuacje traktuje jako zjawiska permanentne („Dwujęzyczne tablice z nazwami miejsc we wszystkich językach regionalnych lub mniejszościowych są zamalowywane sprayem raz za razem.”). Uogólnienia przyjęte na tej podstawie („powtarzające się incydenty wskazują na brak tolerancji i przyjaznej atmosfery wobec języków regionalnych lub mniejszościowych oraz ich użytkowników”) uznać należy za nieuzasadnione. Ad 75. 2 Decyzja rodziców w sprawie wyboru modelu edukacji dziecka jest decyzją suwerenną, a w kwestiach dotyczących wyboru sposobu podtrzymywania ich tożsamości językowej i kulturowej (co łączy się z wyborem modelu nauczania języka) wszelkie ingerencje ze strony władz są ustawowo nieuprawnione. Władze mogą jedynie stosować środki zachęty przez wprowadzanie rozwiązań systemowych, czego Komitet Ekspertów nie odnotowuje w sposób właściwy. Faktyczny brak przedszkoli lub szkół z nauczaniem w językach mniejszości oraz języka regionalnego, spowodowany brakiem chętnych do podjęcia nauki języka w takiej formie, nie może stanowić podstawy do zarzutu, że władze polskie nie wywiązują się z przyjętych zobowiązań realizacji zapisów Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych. Upoważnia to jedynie do stwierdzenia, że nie ma takich szkół, mimo prawnej i finansowych możliwości ich utworzenia. Nie można bowiem udostępniać szkoły, gdy brak jest uczniów i zainteresowania rodziców. W prawodawstwie polskim każda szkoła jest zobowiązana zorganizować naukę języka mniejszości na wniosek rodziców. Ad 78. Komitet Ekspertów nie udowadnia tezy, że „lokalne władze wydają się nieprzygotowane, a w niektórych przypadkach niechętne organizowaniu nauczania języków regionalnych lub mniejszościowych”. Ad 80. W celu znalezienia rozwiązań poprawiających dotychczasowy system finansowania oświaty dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego Komisja Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych powołała grupę roboczą ds. finansowania zadań oświatowych służących podtrzymywaniu tożsamości narodowej, etnicznej i językowej. W jej skład wchodzą przedstawiciele administracji rządowej oraz środowisk mniejszości narodowych i etnicznych. Ad 83. Wprowadzenie zaleceń Komitet Ekspertów mogłoby utrudnić rozwój nauczania języków mniejszościowych i języka regionalnego, byłoby więc sprzeczne z zasadami Karty. Naruszałoby też zasady samorządności i obowiązujące w Polsce przepisy prawa. Ad 105. Nie jest prawdą, że w opracowanych zasadach funkcjonowania Instytutów Kultury Mniejszości Narodowych i Etnicznych przewidziano, że byłyby one finansowane jedynie w 50% przez państwo. W rzeczywistości projekt przewidywał, że będą one finansowane ze środków publicznych, ale przychodami Instytutów „mogą być także dochody z prowadzenia działalności własnej, inne dotacje, darowizny, wpływy z najmu i dzierżawy składników majątkowych”. Ponadto projekt przewidywał, że w komisji konkursowej wyłaniającej dyrektorów Instytutów zasiadali będą „w równej liczbie: przedstawiciele Ministra oraz przedstawiciele mniejszości”. Ad 126, 239, 459, 665 i 777. Udział w nauce historii i kultury własnej dla uczniów uczących się języka mniejszości nie jest dobrowolny – złożenie wniosku w sprawie udziału w nauce języka mniejszości automatycznie obejmuje również obligatoryjny udział w nauce historii i kultury własnej mniejszości. Ad 133-135. System monitorowania Strategii rozwoju oświaty mniejszości białoruskiej w Polsce zapewnia właściwy sposób monitorowania postępów osiągniętych w nauczaniu języka białoruskiego jako języka mniejszości. Protokoły z posiedzeń monitorujących są zawsze publikowane w internecie. 3 Ad 142-143. Sam Komitet Ekspertów zauważa, że „polskie ustawodawstwo pozwala na stosowanie języka regionalnego lub mniejszościowego w kontaktach z lokalnymi władzami gmin”. Stwierdza też, że język białoruski „może być stosowany w kontaktach z lokalnymi władzami, w pięciu” gminach. W tej sytuacji nie można się zgodzić, że nie zostało spełnione zobowiązanie do zapewnienia użytkownikom języka białoruskiego możliwości składania ustnych lub pisemnych wniosków w tym języku. Ad 145. Zdanie „Nie ma prawnej możliwości przyjęcia nazw białoruskich w powiatach Hajnówka, Bielsk, Białystok, Siemiatycze, Sokółka i w województwie podlaskim.” jest nieprawdziwe. We wszystkich miejscowościach położonych w wymienionych w nim powiatach oraz w całym województwie podlaskim istnieje możliwość wprowadzenia dodatkowych nazw w języku białoruskim, w przypadku gdy wolę taką wyrazi w trakcie konsultacji ponad połowa mieszkańców miejscowości, której nazwie w języku polskim ma towarzyszyć nazwa dodatkowa. 146. Opisany incydent miał miejsce w maju 2012 r. i od tej pory nie powtórzył się. Ad 163. Wsparcie dla tygodnika „Niwa” pozostaje od lat na niezmienionym poziomie. Ad 192, 307, 418, 552, 623, 727, 849. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji respektuje każdą kandydaturę strony mniejszościowej Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, spełniającą ustalone przez Komisję Wspólną kryteria. Kwestia ich przynależności narodowej nie jest przez Ministerstwo badana, a o tym jaką narodowość reprezentuje przedstawiciel strony mniejszościowa Komisji Wspólnej, decyduje ona sama. 246-248. System monitorowania Strategii rozwoju oświaty mniejszości niemieckiej w Polsce zapewnia właściwy sposób monitorowania postępów osiągniętych w nauczaniu języka niemieckiego jako języka mniejszości. Protokoły z posiedzeń monitorujących są zawsze publikowane w internecie. 254-255. Sam Komitet Ekspertów zauważa, że „polskie ustawodawstwo pozwala na stosowanie języka regionalnego lub mniejszościowego w kontaktach z lokalnymi władzami gmin”. Stwierdza też, że język niemiecki „może być stosowany w kontaktach z lokalnymi władzami w 22 gminach”. W tej sytuacji nie można się zgodzić, że nie zostało spełnione zobowiązanie do zapewnienia użytkownikom języka niemieckiego możliwości składania ustnych lub pisemnych wniosków w tym języku. 356. Od ubiegłego roku etnofilologia została udostępniona na Uniwersytecie Gdańskim. 389. W ostatnich latach, m. in. w związku z zachętami finansowymi ze strony władz polskich, „Pomerania” zmieniła swój charakter – z pisma ukazującego się przede wszystkim w języku polskim, w pismo dwujęzyczne. Komitet Ekspertów nie odnotował tej ewolucji. 4 568-570. System monitorowania Strategii rozwoju oświaty mniejszości litewskiej w Polsce zapewnia właściwy sposób monitorowania postępów osiągniętych w nauczaniu języka litewskiego jako języka mniejszości. Protokoły z posiedzeń monitorujących są zawsze publikowane w internecie. 575-575. Sam Komitet Ekspertów zauważa, że „polskie ustawodawstwo pozwala na stosowanie języka regionalnego lub mniejszościowego w kontaktach z lokalnymi władzami gmin”. Stwierdza też, że język litewski „może być stosowany w kontaktach z lokalnymi władzami w Puńsku”. W tej sytuacji nie można się zgodzić, że nie zostało spełnione zobowiązanie do zapewnienia użytkownikom języka litewskiego możliwości składania ustnych lub pisemnych wniosków w tym języku. 578. Zdanie „Ani w Sejnach, ani województwie podlaskim nie ma możliwości prawnych zastosowania nazw litewskich.” jest nieprawdziwe. Zarówno w Sejnach, jak i w całym województwie podlaskim, istnieje możliwość wprowadzenia dodatkowych nazw w języku litewskim, w przypadku gdy wolę taką wyrazi w trakcie konsultacji ponad połowa mieszkańców miejscowości, której nazwie w języku polskim ma towarzyszyć nazwa dodatkowa. 586. Nie ma żadnych przeciwwskazań, aby nadawane były programy radiowe w języku litewskim. Zasady przyznawania dotacji zachęcają do składania wniosków na takie zadania, ale jak do tej pory przedstawiciele mniejszości litewskiej takich wniosków nie składali. 672-674. System monitorowania Strategii rozwoju oświaty mniejszości ukraińskiej w Polsce zapewnia właściwy sposób monitorowania postępów osiągniętych w nauczaniu języka ukraińskiego jako języka mniejszości. Protokoły z posiedzeń monitorujących są zawsze publikowane w internecie. 683. We wszystkich miejscowościach w których wolę taką wyrazi w trakcie konsultacji ponad połowa mieszkańców miejscowości, której nazwie w języku polskim ma towarzyszyć nazwa dodatkowa istnieje możliwość wprowadzenia dodatkowych nazw w języku ukraińskim. Osoby należące do mniejszości ukraińskiej były informowane o takiej możliwości i zachęcane do skorzystania z niej w trakcie kampanii prowadzonej przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. 693. Nie ma żadnych przeciwwskazań, aby nadawane były programy radiowe w języku ukraińskim. Zasady przyznawania dotacji zachęcają do składania wniosków na takie zadania, ale jak do tej pory przedstawiciele mniejszości ukraińskiej takich wniosków nie składali. 797. We wszystkich miejscowościach, w których wolę taką wyrazi w trakcie konsultacji ponad połowa mieszkańców miejscowości, której nazwie w języku polskim ma towarzyszyć nazwa dodatkowa, istnieje możliwość wprowadzenia dodatkowych nazw w języku mniejszości narodowej, etnicznej lub w języku regionalnym. 5 805. Nie ma żadnych przeciwwskazań, aby nadawane były programy radiowe w językach mniejszości narodowych i etnicznych. Zasady przyznawania dotacji zachęcają do składania wniosków na takie zadania. Ad 3.1.I. Należy zauważyć, że na edukację nie są przyznawane dotacje celowe, ale subwencja. Z punktu widzenia promocji języków mniejszościowych oraz języka regionalnego rozwiązanie to jest niezwykle korzystne, sprawia bowiem, że władze lokalne są zainteresowane wprowadzeniem i utrzymaniem edukacji w tych językach. Rozwiązanie to powinno być uznane za modelowe z punktu widzenia promocji celów, które przyświecają Europejskiej karcie języków regionalnych lub mniejszościowych. Ad 3.1.J. Informacja o obowiązku corocznego składania wniosków przez rodziców jest nieprawdziwa. Nie ma bowiem takiego wymogu – wniosek raz złożony dotyczy całego okresu pobytu ucznia w danej szkole, co zapewnia stabilność jego edukacji językowej i kulturowej. Ad 3.1.N. Nie można zgodzić się z twierdzeniem, że „istniejący system grantów nie zapewnia ciągłego funkcjonowania instytucji kulturalnych”. Komitet Ekspertów nie wziął pod uwagę specyfiki obowiązującego systemu, który w sposób zasadniczy różni się od klasycznego systemu grantowego, uwzględnia bowiem specyfikę sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych, zasadę konsensusu i współpracę strony mniejszościowej z administracją rządową. Należy zwrócić uwagę na praktykę i tradycje związane z obowiązującym systemem. Jego praktyczne funkcjonowanie zapewnia ciągłość projektów, które się sprawdziły i mają wieloletnią tradycję. 6