Recenzje książek • Book Review

diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics
2012 • Volume 48 • Number 1 • 113-114
Recenzje książek • Book Review
Autorzy: Krystyna Sztefko
Wydawnictwo: Gruyter, Walter de GmbH
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 162
ISBN: 9783110249477
Wydanie I
Postęp w diagnostyce laboratoryjnej, którego jesteśmy świadkami w znacznej mierze wynika z dynamicznego rozwoju
nauk podstawowych – m.in. biochemii, biologii molekularnej,
genetyki, immunologii, ale istotną rolę w jego stymulacji należy również przypisać wzrastającemu zapotrzebowaniu na
wyniki badań laboratoryjnych ze strony współczesnej medycyny klinicznej, zwłaszcza biorąc pod uwagę coraz silniej
zaznaczające się w szeregu dziedzin klinicznych tendencje
do indywidualizacji metod terapii. Z jednej strony znacznie
poszerzył się panel badań. Niewątpliwie czynnikiem sprzyjającym temu procesowi był rozwój technologii pomiarowych,
wdrożenie do praktyki laboratoryjnej wysoce czułych i swoistych metod immunochemicznych miało w tym względzie
znaczenie decydujące. Stało się możliwym badanie, występujących w śladowych ilościach w płynach ustrojowych,
substancji biologicznie czynnych takich jak hormony, czynniki wzrostu, chemokiny, markery kardiologiczne, nowotworowe, kostne, przeciwciała, czy leki. Z drugiej zaś strony dzięki
automatyzacji procesu analitycznego, zapewniającej istotny
wzrost precyzji wykonywanych badań, a także pozwalającej
na minimalizację objętości zarówno próbek materiału biologicznego jak i odczynników, ten postęp ma charakter ilościowy, wielokrotnie wzrosła liczba wykonywanych oznaczeń.
Jesteśmy świadomi, że wyniki badań laboratoryjnych są elementem obecnym w przeważającej większości medycznych
procedur diagnostycznych i terapeutycznych. Jednak, wyniki
tych badań, aby mogły wnosić użyteczne informacje, muszą
być wiarygodne. Spełnianie tego warunku leży u podstaw
funkcjonowania systemu zarządzania jakością w medycznych laboratoriach diagnostycznych.
Wdrożenie metod immunochemicznych zmieniło oblicze diagnostyki laboratoryjnej. Reakcja, posiadającego własności
immunogenne lub tylko antygenowe, analitu z przeciwciałem skierowanym przeciwko determinancie, znajdującej się
na jego cząsteczce, cechuje się wysoką czułością i swoistością analityczną. Jednak równocześnie w metodach immunochemicznych istnieje znaczne ryzyko popełnienia błędów
m.in. ze względu na różnorodność wersji przebiegu reakcji,
zmienność własności antygenu, brak w szeregu przypadków
wzorców I rzędowych oraz standaryzacji metod, zmienność
własności przeciwciał, różnice w matrycy kalibratorów i badanych próbek, różnice w metodach izolacji kompleksu antygenu i przeciwciała, występowanie różnego rodzaju substancji interferujących a także problemów z ustaleniem zakresów
wartości referencyjnych. Zatem w badaniach przy użyciu tych
metod, potencjalne ryzyko błędnych wyników jest wysokie.
Substancje biologicznie czynne, których poziom oznacza
się właśnie przy użyciu metod immunochemicznych, mają
istotne znaczenie dla przebiegu wielu procesów w organizmie. Zmiany ich poziomu w płynach ustrojowych mogą być
wykładnikami zaburzeń, do jakich dochodzi w następstwie
rozwijającej się choroby, względnie wnosić istotne informacje odnośnie efektów stosowanej terapii. Z tego względu wyniki badań tych wskaźników mają często znaczący wpływ na
podejmowane decyzje diagnostyczne i terapeutyczne i stąd
jeżeli są niewiarygodne to mogą stanowić poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa pacjenta.
Monografia „Immunodiagnostics and Patient Safety” autorstwa prof. dr hab. n. med. Krystyny Sztefko stanowi z wielu
względów wyjątkową pozycję. Jest trzecim z kolei tomem
z cyklu monografii poświęconych relacjom pomiędzy wynikami badań laboratoryjnych, a bezpieczeństwem pacjentów,
którego inicjatorami i redaktorami są Oswald Sonntag i Mario Plebani, znakomici znawcy problemów wiarygodności
badań laboratoryjnych, autorytety naukowe w tej dziedzinie
cieszące się powszechnym uznaniem na świecie. Fakt zaproponowania prof. dr hab. Krystynie Sztefko, aby podjęła
się trudu przygotowania kolejnego tomu, poświęconego
metodom immunochemicznym, jest wyrazem ogromnego
uznania ze strony redaktorów tego cyklu monografii dla Jej
wiedzy i umiejętności naukowych. W piśmiennictwie polskim
podręczniki i monografie poświęcone problemom metod
immunochemicznych są nader nieliczne. Brak jest pozycji
w tak systematyczny i wnikliwy sposób jak obecna, omawiających szeroki panel zagadnień związanych z wykonywaniem badań przy użyciu metod immunochemicznych,
a przyjęcie konwencji analizy wielu zagadnień metodycznych
w aspekcie szeroko pojmowanego bezpieczeństwa pacjenta
113
Recenzje książek
nadaje monografii „Immunodiagnostics and Patient Safety”
wyjątkowy charakter. W kolejnych rozdziałach książki omówiono poszczególne warianty metod immunochemicznych,
problem ich standaryzacji, przygotowania kalibratorów,
wyznaczania zakresów referencyjnych. Osobne rozdziały
poświęcono analizie błędów popełnianych w fazie przedanalitycznej jak i pomiarowej, czynnikom interferującym
w badaniach immunochemicznych, a także bardziej szczegółowemu omówieniu metod oznaczeń wybranych hormonów. Książka należy do grupy bardzo nielicznych podręczników akademickich, w których problemy metodologiczne
rozważane są właśnie z punktu widzenia bezpieczeństwa
pacjenta. Na podkreślenie zasługuje proste, jednak staranne opracowanie edytorskie, a także precyzyjnie dobrane pozycje piśmiennictwa na końcu każdego z rozdziałów.
Jan Kanty Kulpa
Zakład Analityki i Biochemii Klinicznej Centrum Onkologii,
Oddział w Krakowie
114