„Podróż do mojego świata”, czyli jak wykorzystać potencjał

„Podróż do mojego świata”, czyli jak wykorzystać potencjał najbliższej okolicy
w edukacji i wychowaniu
25 maja 2012 roku w Tolkmicku, pod hasłem „Podróż do mojego świata”,
nauczyciele i uczniowie ośmiu szkół uczestniczyli w 13 edycji Zlotu EkologicznoTurystycznego organizowanego z inicjatywy nauczyciela i konsultanta ds. biologii
Janiny Meller we współpracy Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Doskonalenia
Nauczycieli w Elblągu- Elbląskiego Centrum Edukacji Ekologicznej, Gimnazjum im.
Jana Pawła II w Tolkmicku i Nadleśnictwa Elbląg.
Wzorem lat ubiegłych, przygotowaliśmy scenariusz jednego dnia na łonie
natury, tym razem w prawdziwie dzikiej scenerii górzystej Wysoczyzny, objętej
rezerwatem przyrody Dolina Stradanki w okolicach Tolkmicka.
Warsztatom terenowym w rezerwacie Dolina Stradanki, podsumowanym na zielonej
trawce Tolkmickiego Ośrodka Kultury towarzyszyły cele edukacyjne i wychowawcze:
 Promocja walorów przyrodniczych, krajobrazowych i turystycznych Wysoczyzny
Elbląskiej.
 Pogłębianie wiedzy biologiczno-ekologicznej przez aktywny udział w zajęciach
terenowych i konkursach.
 Edukacja leśna, środowiskowa i artystyczna.
 Kształtowanie przyjaznych postaw wobec środowiska naturalnego.
 Promocja turystyki pieszej i aktywnego wypoczynku.
 Aktywizacja i integracja uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z
różnego typu placówek
Wszyscy uczestnicy warsztatów najpierw udali się na rajd w dolinę rzeki Stradanki.
Na trasie rajdu zaplanowano przystanki tematyczne, podczas których wszyscy
uczestnicy zlotu zapoznawali się z osobliwościami Parku Krajobrazowego
Wysoczyzny Elbląskiej a w szczególności z charakterystyką rezerwatu przyrody
Dolina Stradanki, przyrodą i historią Ziemi Tolkmickiej i Romantycznej Wysoczyzny.
Zawiłości i ciekawostki rezerwatu odkrywali przed uczestnikami zajęć przedstawiciele
Nadleśnictwa Elbląg i Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej. W trakcie
wędrówki drużyny rozwiązywały zadania dotyczące życia w ekosystemie leśnym.
Pierwsze zadanie konkursowe, podsumowujące wiedzę zdobytą podczas rajdu,
polegało na rozwiązaniu Krzyżówki krajobrazowej (załącznik nr 1). Na mecie Zlotu
czekały na jego uczestników atrakcje (otwarty konkurs rzutu podkową i rekreacyjnie
rzut lotką do tarczy) i nowe zadania: Test pod chmurką pod nazwą Osobliwości
przyrodnicze i walory turystyczne Wysoczyzny Elbląskiej (Załącznik Nr 2) oraz
rozpoznawanie gatunków flory i fauny występujących na Wysoczyźnie Elbląskiej
(Załącznik Nr 3).
Po trudach rajdu i zmaganiach konkursowych zaserwowano skromny posiłek
turystyczny w postaci grochówki, która najlepiej smakuje na świeżym powietrzu,
więc nikogo nie trzeba było zachęcać do konsumpcji.
Ostatnią konkurencją Zlotu był tradycyjny mini festiwal piosenki zielono-zakręconej.
Prezentowane piosenki zawierały w tekście słowo: woda, rzeka, jezioro, zalew,
potok, strumyk lub jego odmiany. Były występy z towarzyszeniem gitar, instrumentów
klawiszowych i z podkładami muzycznymi.
Na koniec Zlotu podsumowano wyniki konkurencji indywidualnych i drużynowych.
Szkołom wręczono pamiątkowe puchary, ufundowane przez Burmistrza Tolkmicka,
który sprawował honorowy patronat nad Zlotem. Uczniowie wyróżnieni w konkursach
otrzymali nagrody sfinansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej w Olsztynie i Nadleśnictwo Elbląg.
Z tej wyjątkowej, terenowej i interdyscyplinarnej lekcji (biologii, ekologii,
geografii, turystyki, muzyki, kultury fizycznej) skorzystało ponad stu uczestników, w
tym 14 nauczycieli, którym leży na sercu wszechstronny rozwój powierzonych im
uczniów. Z mojego wieloletniego doświadczenia w pracy z młodzieżą gimnazjalną
jak i uczniami ze szkoły podstawowej wyrasta nie tylko moje przekonanie, że
najbardziej efektywna jest wiedza oparta na bezpośredniej obserwacji i
rozwiązywaniu problemów w kontakcie z naturą. Dlatego powinniśmy dbać o to, by
uczniowie mieli emocjonalny kontakt ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym
swojej najbliższej okolicy. Mówi o tym podstawa programowa, doświadczenie i logika.
Mimo to, współczesnemu uczniowi bliższe jest środowisko wirtualne niż najbliższy
las. Jednakże, jeśli ma się nieomalże za oknem, niezrównanie piękną i bogatą
przyrodę Romantycznej Wysoczyzny, nie wolno przejść obok niej obojętnie; jeśli tak
fascynujące są dzieje i miejsca w naszej okolicy, trzeba je odkrywać i pokazywać
naszym uczniom. Tak wiele zależy od nauczyciela, od jego fascynacji i
zaangażowania, od jego pomysłów i woli realizacji. Są wśród nas tacy nauczyciele i
są uczniowie, którzy takie lekcje wspólnie przeżywają.
W zielonym lesie, w głębokim borze, szukać mądrości i zdrowia możesz! – to hasło,
już od kilku lat, towarzyszy majowym warsztatom terenowym na Wysoczyźnie
Elbląskiej. Tegoroczny cytat przewodni Zlotu Podróż do mojego świata
brzmiał nieco tajemniczo i był odczytywany bardzo osobiście przez jego
uczestników. Mam przekonanie, że w świecie każdego uczestnika Zlotu znalazło się
dużo miejsca dla natury i historii swojej najbliższej okolicy. Pozwala to mieć
nadzieję, że przyszli uczestnicy konkursu biologicznego dla gimnazjów i przyszli
olimpijczycy z przedmiotu biologia będą świadomi co nazywają i o czym mówią , gdy
przyjdzie ocenić zasoby przyrodnicze wskazanego ekosystemu, oszacować
zagrożenia i wskazać sposoby oraz zasadność ochrony danego biotopu czy
biocenozy.
Kto choć raz zobaczył z bliska dumnie wzniesione liście pióropusznika strusiego w
wilgotnej dolinie prawie górskiej rzeczki Stradanki, tak rzadko spotykanego na niżu,
zrozumie dlaczego trzeba ten gatunek chronić przed wyginięciem. Zrozumie też, że
trzeba ochroną objąć jego wyjątkowe, niezbyt liczne stanowiska.
Ktoś zwrócił uwagę na wspaniałe okazy pióropusznika strusiego (bezcenne!), ktoś
zatrzymał się w zachwycie przy bujnie rozkwitającej kalinie koralowej, pochylił się
nad poletkiem zimozielonego barwinka, wypatrując liliowoniebieskich płatków jego
kwiatów, ktoś odróżnił marzankę wonną, zwaną gajownikiem, od również biało
kwitnącej gwiazdnicy albo zanurzył się po kolana w łanie leśnego skrzypu.
Ktoś napotkał ślady małego jelenia sika i nie pomyli go już z innym. Ktoś
zainteresował się głęboką norą, być może wilczą jamą? Ktoś bieg rzeki w
meandrach dostrzegł i kierunek marszu do mety ustalił…
Zajęcia terenowe, nawet krótkie, dwugodzinne, to najcenniejsze lekcje przyrody,
biologii, geografii. Jeśli dodamy do nich emocje związane z lubianym przez uczniów
elementem rywalizacji w ramach ustalonych gier, to sukces edukacyjny
gwarantowany. I tu rodzi się refleksja: dlaczego tak nieliczni wychodzą w teren,
dlaczego znikają „zielone szkoły”, dlaczego nie ma pieniędzy na wyjazdy, wreszcie
dlaczego nauczyciele nie zawsze korzystają z dofinansowania z WFOŚiGW, który
promuje terenowe formy edukacji ekologicznej?
13 Zlot Ekologiczno-Turystyczny na Wysoczyźnie Elbląskiej przeszedł do historii. Za
nami moc wrażeń i emocji, bagaż wiedzy, doświadczeń i sukcesów. Chociaż wyniki
nie są może najważniejsze, to dla porządku podaję rezultaty trzech najważniejszych
konkursów:
1. Test pod chmurką Osobliwości przyrodnicze i walory turystyczne Wysoczyzny
Elbląskiej:
I m. – Jakub Sępka (Gimnazjum w Tolkmicku) – 22/25 pkt.
II m.- Mateusz Bałaj (Gimnazjum w Gronowie Górnym)
III m.- Barbara Malinowska (V LO w Elblągu)
2. Rozpoznawanie gatunków flory i fauny występujących na Wysoczyźnie Elbląskiej:
I m.- Nikol Staszewska (Gimnazjum w Tolkmicku) – 14,5/15 pkt.
II m. – Wioletta Langier (Gimnazjum nr 6 w Elblągu)
III m. – Małgorzata Jankowska (Gimnazjum nr 6 w Elblągu)
3. Mini festiwal piosenki zielono-zakręconej:
Im. – SOS-W Nr 1 w Elblągu
II m. – Gimnazjum w Gronowie Elbląskim
III m. – MOW w Kamionku Wielkim
Największa liczbę punktów w klasyfikacji generalnej Zlotu zdobyli reprezentanci
Gimnazjum w Tolkmicku ( pkt.), Gimnazjum w Gronowie Górnym ( pkt.) i
Gimnazjum Nr 6 w Elblągu 9 pkt.)
Literatura, źródła wiedzy:
o http://parkikrajobrazowewarmiimazur.pl/ - strony dotyczące Parku
Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej
o http://www.pkwe.pl/ - oficjalne strony Parku Krajobrazowego Wysoczyzny
Elbląskiej
o Rośliny chronione w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej, Hanna
Kruk, PKWE
o Dowolne przewodniki do oznaczania i charakterystyki gatunków flory i fauny.
o Dzieje Ziemi Tolkmickiej, Lechosław Rutkowiak
o Romantyczna Wysoczyzna Legendy, Marek Jagodziński, Dariusz Barton
Załączniki:
Załącznik nr 1
Krzyżówka krajobrazowa (Potencjał przyrodniczy i kulturowy Wysoczyzny Elbląskiej)
Załącznik nr 2
Test pod chmurką pod nazwą Osobliwości przyrodnicze i walory turystyczne
Wysoczyzny Elbląskiej
Załącznik nr 3
Lista gatunków flory i fauny występujących na Wysoczyźnie Elbląskiej
Janina Meller, konsultant ds. biologii