docDarmowy fragment www.bezkartek.pl
download 
Reklamacja Transkrypt
Darmowy fragment www.bezkartek.pl
t en m l ragek.p f wy kart o rm.bez a D ww w H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 Podstawa przekładu: Hubertus von Schoenebeck Antipädagogik im Dialog. Eine Einführung in antipädagogisches Denken Schoenebeck Verlag, 1989 © Copyright for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009 Korekta: Anna Poinc Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska t en m l ragek.p f wy kart o rm.bez a D ww w ISBN 978-83-7587-092-3 ISBN 978-83-7850-332-3 Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (0-12) 422-41-80, fax: (0-12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie III poprawione na podstawie wyd. z 1991 r. (Uniwersytet Mikołaja Kopernika, „Studia Kulturowe i Edukacyjne”), Kraków 2009 H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 Spis treści Słowo Autora do wydania polskiego ....................................................... 9 Wstęp do wydania polskiego .................................................................... 11 I. Wprowadzenie ....................................................................................... 1. Dialog antypedagogiczno-pedagogiczny ............................................ nt e 2. Replika na recepcję pedagogiczną ....................................................... m l 3. Problematyka antropologiczna ........................................................... ragek.p f 4. O tożsamości antypedagogiki ............................................................. wy kart o 5. O tożsamości pedagogiki .................................................................... rm ez Daww.b w II. Dialogi .................................................................................................... A. Dialog z Andreasem Flitnerem: Konradzie, mawiała Pani Matka... ....... 1. Antypedagogika pokazuje swym bezładnym lżeniem wszystkich nauczycieli i wychowawców, że chodzi jej nie tyle o poważną dyskusję, ile o efekt publicystyczny .................................................................... 2. Antypedagogika powraca do nierealnych marzeń romantyków .......... 3. Antypedagogika nie wyjaśnia, w jaki sposób ma dojść do interpretacji świata i doświadczania jego sensu, jeśli dzieciom mają być przekazywane treści nauczania z pominięciem wychowania ............... 4. Antypedagogika nie myśli o dzieciach, które bez obowiązku szkolnego byłyby całkowicie odcięte od wszelkiej nauki, a zatem i od wszelkiego rozwoju ich wolności ................................................. 5. Antypedagogika nie dostrzega społecznej strony rozwoju własnego Ja i proponuje sterylny stosunek podporządkowania ........... 6. Antypedagogika odrzuca odpowiedzialność wychowawcy za dziecko ........................................................................................... 5 17 17 20 21 25 38 43 43 43 46 47 49 52 56 H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 7. Antypedagogika wzmaga skłonność do uchodzenia z pola walki i pozostawiania dzieci samym sobie; ryzykuje zatem wydanie dzieci na pastwę tych wszystkich, którzy dzisiaj wyciągają po nie ręce ......... 8. Antypedagogika chce się uwolnić od pośredniczenia w stosowaniu wymagań i przymusu wobec dzieci ..................................................... 9. Antypedagogika wprowadza w błąd w tym względzie, że istnieje wgląd dorosłych w konieczności, których dziecko nie może jeszcze zrozumieć i przyjąć za własne .................................. 10. Antypedagogika poprzez Niemiecki Manifest Dziecięcy rości sobie również prawo do wymagań sprzecznych z zagwarantowanymi prawami dziecka ............................................... 60 62 65 69 B. Dialogi z Jürgenem Oelkersem i Thomasem Lehmannem Antypedagogika: wyzwanie i krytyka ....................................................... 73 11. Antypedagogika rozmija się zwyczajnie z problematyką pedagogiczną, chcąc się uwolnić od dialektyki jednostki i kultury ..... 73 12. Antypedagogika nie rozwiązuje aporii rozumu i wychowania ........... 77 13. Antypedagogika wzmacnia irracjonalność i podatność na pokusy polityczne przez wyłączne umiejscowienie „prawdziwego Ja” w wymiarze uczuciowym ................................................................... 80 t n e 14. Antypedagogika czyni z dzieci istoty sztuczne, pokazujące się m l zawsze tylko z dobrej strony .............................................................. 83 ragek.p f y art wyrażanie nienawiści, 15. Antypedagogika sugeruje, że w spontaniczne o k zawiści, rywalizacji, lekceważenia, rm.bez obojętności itd. a nie pociąga za sobą żadnych D ww negatywnych skutków .......................... 86 16. Antypedagogika nie pyta w dzieci, czy chcą antypedagogiki i nie poddaje swoich wartości pod dyskusję ....................................... 89 17. Antypedagogika chce, by dzieci nauczyły się działać według zasad moralnych innych niż prawo silniejszego ................................. 92 18. Antypedagogika daje dziecku wolną rękę w wykorzystywaniu dorosłych zgodnie z jego wolą i nie ma możliwości poskramiania jego samowoli .................................................................................... 95 19. Antypedagogika zmierza w kierunku pedagogiki ułatwień, czyniącej w końcu z dzieci niewolników potrzeb, które można zaspokoić tylko sytuacyjnie ................................................................ 100 20. Antypedagogika pomija to, że przyjaźń oznacza dla dzieci coś zupełnie innego niż dla dorosłych ............................................... 102 C. Dialogi z Michaelem Winklerem Uwagi krytyczne do antypedagogiki ....................................................... 105 21. Antypedagogika pozwala jednostce samodzielnie decydować, czego zamierza się uczyć, i odrzuca tezę, że trzeba sobie przyswoić warunki ludzkiego życia, by móc żyć ................................................ 105 6 H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 22. Antypedagogika chce pozostawić dzieci samym sobie; młode pokolenie musi zaczynać od początku, samo i zdane tylko na własne siły ........................................................................... 110 23. Antypedagogika kwestionuje czyn moralny i moralność w ogóle; triumfuje „władza silniejszego” ......................................................... 113 24. Antypedagogika ukazuje wszelki altruizm jako wyobcowanie; dla niej każdy człowiek jest sam dla siebie bliźnim ........................... 118 25. Antypedagogika wyklucza cele i perspektywy, nie zna kategorii czasu i bazuje na idei „tu i teraz” ....................................................... 120 26. Antypedagogika odrzuca sprzeczność i uwagi krytyczne jako bezcelowe i jako świadectwo niedostatecznej zdolności myślenia ............................................................................ 122 27. Antypedagogika nie uważa się za uzasadnioną naukowo i neguje kryterium metodycznego myślenia i argumentowania ......... 125 28. Antypedagogika nie uznaje wpływu norm społecznych na rozwój osobowości dziecka i przez to wzmacnia tylko ich oddziaływanie ............................................................................. 129 29. Antypedagogika ustawia się przeciw cywilizacji, podnosi wolę dziecka do rangi kryterium i czyni ludzi ślepymi wobec wszystkich momentów obiektywności, które wynikają nt e z indywidualnego działania .............................................................. 133 m pl realnej g 30 Antypedagogika nie przyjmuje do wiadomości a . fr tek y....................................................... dialektyki nakazów społecznych 137 w ar o k Spojrzenie w przyszłość .......................................................................... 139 z rm e Daww.b Literatura ..................................................................................................... 141 w Aneks .......................................................................................................... 149 Aktualne rozważania ................................................................................. 151 Na temat rozumienia antypedagogicznej ................................................ 151 Na temat praktyki antypedagogicznej ..................................................... 153 Słownik antypedagogiczny ....................................................................... 157 Test antypedagogiczny .............................................................................. 165 H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 Słowo Autora do wydania polskiego W styczniu 1990 roku zostałem zaproszony przez dr. Bogusława Śliwerskiego na Uniwersytet Łódzki z wykładami o antypedagogice. Był on nie tylko moim naukowym opiekunem, ale i tłumaczem w czasie wszystkich spotkań z moimi słuchaczami. Z tej bliskiej współpracy zrodziła się przyjaźń, która wkrótce zaowont przeze e cowała udziałem trzech polskich rodzin w organizowanym mnie w Lienen m pl g a . k. Münster latem 1990 roku antypedagogicznym seminarium dla rodziców. Tam fr tek y r też dr Śliwerski zaproponował mi wydanie w dialogu w języku pola ow zkAntypedagogiki m skim, w serii książkowej „Studia Kulturowe i Edukacyjne” Uniwersytetu Mikołaja e r Dawwto.bz radością, gdyż projekt wyszedł od osoby, Kopernika w Toruniu. Przyjąłem która sama już opublikowała w w Polsce kilka artykułów o antypedagogice. W ten oto sposób doszło do polskiej edycji książki, za co dziękuję mojemu przyjacielowi. Antypedagogika w dialogu jest rozprawą o charakterze naukowym i teoretycznym. Chciałbym jednak zwrócić uwagę czytelników na to, że sens antypedagogiki można uchwycić przede wszystkim poprzez uczucia, a nie intelekt. Pisałem o tym w innych moich książkach, w tej natomiast wskazuję na podłoże tego twierdzenia. Nauka, także nauki humanistyczne, przedkładają intelekt nad uczucia. Kogo zatem interesuje ów emocjonalny komponent antypedagogiki, ten powinien – jak sądzę – zacząć czytanie mojej książki od rozdziału Aktualne rozważania i od zamieszczonego na końcu słownika podstawowych terminów antypedagogiki. W czasie swoich wykładów staram się dzielić dość subtelną wiedzą z zakresu psychologii antypedagogiki. Przedstawiam wówczas moje poglądy z perspektywy dziecka, tak jak postrzegają je antypedagodzy, a mianowicie: Nie jestem człowiekiem-wychowawcą, lecz normalną istotą ludzką. Chciałbym, żebyś to respektował i utrzymywał ze mną normalne, a nie jakieś tam specjalne stosunki, które określasz mianem stosunków wychowawczych. Nie jestem homo educan- 9 H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 dus. Potrzebuję twojej miłości i troski, ale nie wychowania. Pragnę twojej lojalności i solidarności, twojej autentyczności i wsparcia, nigdy zaś wychowywania mnie. Antypedagogika przenosi zasadę szacunku wobec wewnętrznego świata drugiego człowieka na dzieci. Tak jak my dzisiaj uczymy się poszanowania odmiennych kultur, filozofii, religii i ludzi; tak jak pojmujemy dzisiaj świat i jego ludzkość jako solidarną wspólnotę – tak samo odnosimy się do dzieci. Zdejmujemy z siebie „astronautyczny skafander” pedagogicznych ekspertów i zapraszamy dzieci z powrotem do naszego wnętrza: są one pełnowartościowymi ludźmi, tak jak my wszyscy. Respektujemy to w nich jako równowartościowych istotach ludzkich w okresie postpedagogicznym. W ten sposób odzyskujemy ponownie szacunek do samych siebie, którego oduczyliśmy się w pedagogicznym dzieciństwie. Moim życzeniem jest, aby ta książka pomogła wielu ludziom w odnalezieniu własnej drogi do dzieci. Hubertus von Schoenebeck Łódź, 19 marca 1991 roku t en m l ragek.p f wy kart o rm.bez a D ww w H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 Wstęp do wydania polskiego Z daję sobie sprawę z tego, że promując na polskim rynku wydawniczym książkę Hubertusa von Schoenebecka Antypedagogika w dialogu, namawiamy czytelników do zainteresowania się nowym nurtem edukacyjnym, określanym także jako nowa filozofia życia i współżycia ludzi nt u progu XXI wieku. Jest to pierwsza zwarta i źródłowa praca naukowam wenaszym kraju, której autorem ag k.pl przedstawicieli antypedajest jeden z najbardziej kompetentnych ifrtwórczych e gogiki w Europie. Schoenebeck przebywał wy karwt Polsce dwukrotnie – w styczniu o 1990 i w marcu 1991 roku – prezentując rm.bezswoje poglądy i doświadczenia w takich a wWrocław i Toruń. Jest więc już nieco znany – ośrodkach akademickich, jakD Łódź, ww publikacji o antypedagogice, jakie pojawiły jeśli nie bezpośrednio, to z niektórych się na łamach naszych czasopism naukowych, biuletynów czy książek. Zanim poprosiłem Schoenebecka i Wydawnictwo Beltza o bezinteresowne udostępnienie nam praw autorskich do polskiej edycji jego książki, odbyłem z nim wiele spotkań i rozmów, poddałem studiom monograficznym bogatą literaturę przedmiotu, wreszcie sam przeprowadziłem wiele wykładów dla polskich nauczycieli i studentów. Wszystko to głównie po to, by tak samemu, jak i w dialogu z przyszłymi potencjalnymi odbiorcami publikacji z tej dziedziny wiedzy i praktyki edukacyjnej zmierzyć się z jej kontrowersyjnymi tezami. Nie ukrywam, że studiowanie antypedagogiki czy nawet doraźne zetknięcie się z jej przesłankami, budzi dość sprzeczne uczucia: niepokoju i radości, lęku i zachwytu, podziwu i przerażenia, ufności i niewiary. Nie wiem, czy ta książka wywoła tak silny spór o antypedagogikę jak ten, który doprowadził do jej powstania. Przypuszczam, że nie, gdyż przedstawione w niej zarzuty dotyczą bardzo różnych stanowisk i aspektów nurtu, który jest wewnętrznie zróżnicowany. Hubertus von Schoenebeck nie broni tu jedynie swoich poglądów czy doświadczeń, ale podejmuje wyzwanie w imieniu innych przedstawicieli an- 11 H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 typedagogiki: Alice Miller, Ekkeharda von Braunmühla, Helmuta Ostermayera, Wolfganga Hinte czy Christiane Rochefort. Dialog, którego się podjął z własnej inicjatywy w ich i w swoim imieniu, ujawnia spór o antypedagogikę w dwu płaszczyznach: zewnętrznej, czyli z odbiorcami i użytkownikami jej wytworów, i wewnętrznej, czyli z jej współtwórcami, uczestnikami i kontynuatorami. O ile w tej pierwszej sferze dominuje nastawienie na osiągnięcie porozumienia w zakresie spornych roszczeń ważności między oponentami (zrozumiałość, prawdziwość, szczerość i słuszność aktu komunikacji), o tyle w tej drugiej płaszczyźnie unika zarówno argumentu przymusu, jak i przymusu lepszego argumentu, poszukując racji dla własnego obszaru badań i wdrażania w życie wynikających z nich wniosków. Tak jak nie ma jednej pedagogiki, tak i nie ma jednej antypedagogiki. Doszukiwanie się zatem w poglądach jej twórców jakiegoś konsensusu jest nieuzasadnione. W zależności od różnych aspektów obecności pedagogiki w naszym codziennym życiu, w nauce, kulturze, społeczeństwie czy w polityce zmieniają się ich opcje, postawy na skali od skrajnego nihilizmu po radykalny idealizm. Na przykład: E. v. Braunmühl i A. Miller odmawiają pedagogice prawa do istnienia i do własnego rozwoju, podczas gdy H. v. Schoenebeck czy W. Hinte odchodzą od radykalnej krytyki, by zainspirować praktykę edukacyjną inną strukturą stosunków międzyludzkich. W kwestii zaś praw człowieka i zasadności przyznania t ich wszystkim ludziom bez względu na wiek życia n powyżsi antypedagodzy różnią e m się między sobą w odwrotnej relacji. Przebieg linii sporu wewnętrznego i zepl ragek.niniejszej f wnętrznego jest wyraźnie widoczny na kartach książki. Każde z tych y art w podejść stanowi określoną opcję wostosunku do istniejącej rzeczywistości, tworzy zk tworzy mzbinnymi, e rsię własny system krytyki, a łącząc zarys i kształt antypedagogiki a D ww. jako pewnej całości, jako alternatywnego wobec pedagogiki nurtu edukacyjnego, w a zarazem i ruchu społeczno-politycznego. Pod wspólną nazwą antypedagogika mieszczą się zatem zarówno liderzy jej nihilistycznego, anarchistycznego „skrzydła”, jak i przedstawiciele jej konstruktywnej opcji, do której zaliczam między innymi Schoenebecka. Między tymi biegunami sytuują się różne reakcje na kryzys i anomalie pedagogiki, ale ich wspólnym mianownikiem jest jej negacja tak w sensie aktów odżegnawczych („Wychowanie – nie, dziękuję!”), jak i w sensie odmienności ontologicznej czy logicznej. Z tego też względu już sama nazwa tego nurtu wydaje się niezbyt szczęśliwa i trafna. Nie oddaje sensu wszystkich swoich opcji, zawężając nawet odbiór pola jej dociekań badawczych i zainteresowań do zwalczania pedagogiki. A tak w istocie nie jest, o czym świadczy niniejsza książka. Nazwa tego prądu była zasadna w pierwszych latach jego powstawania, kiedy to jego liderzy przyjmowali perspektywę rewolucyjną, tak charakterystyczną dla wszelkich ruchów kontestacyjnych, ruchów oporu i sprzeciwu wobec istniejącej przemocy i zniewolenia (np. ruch praw człowieka, ruch feministyczny, ruch antyrasistowski itp.). Wielu przedstawicieli tego prądu w ogóle nie używa i nigdy nie stosowało nazwy antypedagogika, choć są z nią utożsamiani bądź do niej przypisywani. 12 H. von Schoenebeck, Antypedagogika w dialogu, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-332-3, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009 W zamieszczonym na końcu niniejszej książki wykazie literatury antypedagogicznej określenie „antypedagogika” odnajdziemy jedynie u E. v. Braunmühla i H. v. Schoenebecka, natomiast pozostałych, a przypisanych do niej twórców, łączy niezgoda na intencjonalne (dyrektywne) wychowanie dzieci i młodzieży i promującą je pedagogikę. W swej książce Zur Vernunft kommen1 E. v. Braunmühl wprowadził podtytuł: Eine Anti-Psychopädagogik (Antypsychopedagogika), akcentując przezeń niszczącą psychikę dziecka rolę pedagogiki. To zresztą dzięki niemu antypedagogika uzyskała w 1975 roku własny, autonomiczny kształt i błyskawicznie rozprzestrzeniła się w Europie. Nadal będzie skupiać pod swoim szyldem kontestatorów intencjonalnego pedagogizowania życia jednostek ludzkich, choć będą oni używać innych nazw dla swoich opcji. We wstępie do niniejszego wydania H. v. Schoenebeck stwierdził, że nadszedł „czas postpedagogiczny”. To specyficzne określenie na zaznaczenie końca pedagogiki nie jest wyrazem jej powszechnej redukcji, lecz tego wszystkiego, co powinno przyjść po niej, co powinno się wiązać z przekroczeniem bariery pedagogicznego myślenia, odczuwania i działania. Nie wiem, czy ten nowy termin jest dobry, gdyż po prefiksie „post-” – zawiera jednak tak „znienawidzone” słowo „pedagogika”, podobnie zresztą jak i pierwotne określenie „antypedagogika”, które sugeruje jakąś „pedagogikę przeciwko pedagogice” – tyle tylko, że może nieco inną, bardziej nt humanistyczną. Drugie e m pl jakiejś innej „pedagogiokreślenie natomiast wywołuje skojarzenie z powstaniem ragesemantyczny, k. f ki po pedagogice”. Nie jest to jednak dylemat lecz ontologicznot y r w a antropologiczny. Schoenebecka nieozadowala fakt, iż główni oponenci zk na bowiem m wbataku e rsię jego teorii i praktyki koncentrują nazwę, a nie wczuwają się w istotę a . D ww przemiany mentalności, postawy człowieka wobec siebie i innych, jaka powinna w się z tym wiązać. Przez postpedagogikę rozumie on [...] taką formę kultury, w której dotychczasowym jej wzorcom post- i kofiguratywnym przeciwstawia się wolna od wychowania praktyka i filozofia życia. Czytając niniejszą książkę, warto mieć na uwadze specyfikę podejścia Schoenebecka do rezygnacji z pedagogiki w naszym codziennym życiu. Przyjmując strategię „zejścia z pola walki” na rzecz nieantagonistycznej rywalizacji z pedagogiką, wychodzi poza granice tego, co ona już osiągnęła. Ryzykowne? Tak. Niepewne? Owszem. Ale jest to jedna z równouprawnionych dróg możliwego postępu w stosunkach międzyludzkich. Książka Hubertusa von Schoenebecka zachowuje wierność tematowi sformułowanemu w jej tytule. Jest ona w pełnym tego słowa znaczeniu dialogiem między antypedagogiem a pedagogami. Każdy z jej oponentów napisał i wydał w Niem- 1 E. v. Braunmühl, Zur Vernunft kommen. Eine Anti-Psychopädagogik, Weinheim und Basel 1990. 13
