Jan NOWAK - Wydział Organizacji i Zarządzania

ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ
Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 92
2016
Nr kol. 1955
Katarzyna KATANA
Politechnika Śląska
Wydział Organizacji i Zarządzania
Katedra Stosowanych Nauk Społecznych
e-mail: [email protected]
INNOWACJE SPOŁECZNE W KONTEKŚCIE ROZWOJU
INTELIGENTNYCH ORGANIZACJI
Streszczenie. Celem artykułu jest analiza zagadnienia innowacji społecznych oraz
znaczenia innowacji społecznych dla przedsiębiorstwa. Opracowanie przedstawia
również, czym jest inteligentny rozwój i inteligentna organizacja. Niniejsze rozważania
mają charakter teoretyczny i stanowią przegląd literatury dotyczącej tego zagadnienia.
Słowa kluczowe: innowacje, innowacje społeczne, inteligentne organizacje,
inteligentny rozwój
SOCIAL INNOVATION IN THE CONTEXT OF THE DEVELOPMENT
OF INTELLIGENT ORGANIZATIONS
Summary. This article aims to analyze the issue of social innovations and the
meaning of them for enterprise. The study also shows what is smart growth and
intelligent organization. These reflections are theoretical and provide the review of the
literature of this issue.
Keywords: innovation, social innovation, intelligent organizations, smart growth
1. Istota innowacji społecznych
Schumpeterowskie spojrzenie na kwestie związane z innowacjami otworzyło drogę do
rozważań nad innowacjami społecznymi, które z czasem stały się przedmiotem dociekań
badaczy z zakresu nauk społecznych, zarządzania i ekonomii. Aktualnie innowacje społeczne
są nieodzownym elementem polityki współczesnego świata. Początkowo zagadnienie to
144
K. Katana
utożsamiano wyłącznie z poprawą warunków bytowych społeczeństw, nie skupiając się na
innych możliwościach, wynikających z generowania innowacji społecznych. Obecnie istnieje
wiele definicji innowacji społecznych, co potwierdza, iż zagadnienie to można rozpatrywać
pod wieloma aspektami. Ogólnie innowacje społeczne mają za zadanie przyczynić się do
poprawy jakości życia ludzi, ale także do rozwoju i umocnienia pozycji rynkowej
współczesnych organizacji. Innowacje społeczne w kontekście rozwoju inteligentnych
przedsiębiorstw odgrywają ważną rolę. Dzięki nim przedsiębiorstwo może jeszcze lepiej się
rozwijać i działać przez lata na bardzo zmiennym obecnie rynku.
Celem niniejszego opracowania są teoretyczne rozważania oraz przegląd literatury
dotyczącej zagadnienia innowacji społecznych, inteligentnych organizacji oraz związku
pomiędzy innowacjami społecznymi a inteligentnymi przedsiębiorstwami.
W drugiej połowie XX wieku zagadnienie innowacji społecznych stało się przedmiotem
zainteresowania badaczy wielu dyscyplin naukowych. Obecnie innowacje społeczne stały się
nieodzownym elementem działań, które mają spowodować polepszenie życia społeczeństwa.
W literaturze przedmiotu można spotkać się z wieloma definicjami tego zagadnienia, co
świadczy o wieloaspektowym ujmowaniu innowacji społecznych.
Pierwsze definiowanie pojęcia innowacji społecznych przypisuje się W.F. Ogburnowi,
który zwrócił uwagę, iż obiektem innowacji społecznych jest wypełnienie „luki kulturowej’,
którą badacz rozumie jako dystans między rozwojem kulturowym i technicznym 1. Inna
definicja innowacji społecznych podkreśla, iż odnoszą się one do poprawy kapitału
społecznego w celu zwiększenia efektywności organizacyjnej, a tym samym jej zdolności
konkurencyjnej 2. W. Zapf z kolei definiuje innowacje społeczne jako nowe sposoby dotarcia
do celów, w szczególności nowe formy organizacyjne, nowe przepisy, nowe style życia,
zmieniające kierunek zmian społecznych i rozwiązywania problemów lepiej, niż czyniły to
wcześniej stosowane praktyki 3. Według P. Druckera innowacje społeczne są bardzo istotne
i uzupełniają one innowacje technologiczne 4.
W literaturze znaleźć można również pogląd, iż innowacje społeczne wywodzą się
z ruchów społecznych wymagających reintegracji gospodarki w społeczeństwie, a także
osadzenia stosunków społecznych w systemie gospodarczym. Innowacje społeczne powodują
zatem przemiany społeczno-kulturowe oraz gospodarcze we współczesnych społeczeństwach,
a także prowadzą do poprawy jakości życia jednostek 5.
Ogburn W.F.: Kultur und soziale Wandel. Ausgewählte Schriften. Neuwied, Berlin 1969, [za:] WiktorskaŚwięcka A., Moroń D., Klimowicz M.: Zarządzanie innowacjami społecznymi. Trendy, perspektywy,
wyzwania. Difin, Warszawa 2015, s. 23.
2
Moulaert F., Martinelli F., Swyngedouw E., Gonzalez S.: Towards alternative model(s) of local innovation.
„Urban Studies”, Vol. 42(11), 2005, p. 1974.
3
Zapf W.: Über soziale Innvationen. „Soziale Welt”, Nr 40(1-2), 1989, S. 177.
4
Drucer P.F.: Natchnienie i fart, czyli innowacja i przedsiębiorczość. Studio Emka, Warszawa 2004, s. 35.
5
Edwards-Schachter M.E., Matti C.E., Alcántara E.: Fostering quality of life through social innovation: a living
lab methodology study case. “Review of Policy Research”, Vol. 29, No. 6, 2012, p. 675.
1
Innowacje społeczne w kontekście…
145
W „Guide to social innovation”, podręczniku powstałym na zlecenie Komisji Europejskiej,
innowacje społeczne definiowane są jako rozwój oraz wprowadzanie nowych pomysłów
w celu zaspokojenia potrzeb społecznych. Istotą innowacji społecznych jest polepszenie
dobrobytu ludzi. Innowacje społeczne odnoszą się do całego procesu, gdzie nowe odpowiedzi
na społeczne potrzeby wypracowane zostały, aby przynieść lepsze rezultaty społeczne.
Na proces innowacji społecznych składają się cztery główne elementy, a mianowicie 6:
•
identyfikacja nowych potrzeb społecznych bądź niedostatecznie spełnionych potrzeb,
które już istnieją,
•
rozwój nowych rozwiązań w odpowiedzi na zaistniałe potrzeby społeczne,
•
ocena skuteczności nowych rozwiązań, które powstały, aby zaspokoić potrzeby
społeczne,
• skalowanie skutecznych innowacji społecznych.
W podejściu podmiotowym innowacje społeczne to szczególnego rodzaju zmiany, które
wynikają z marzeń, pragnień czy potrzeb ludzi, generowanych w społecznym otoczeniu.
Wynika z tego, iż podmiot innowacji społecznych nie jest zarezerwowany dla jednej tylko
dziedziny czy jednego konkretnego obszaru, lecz stanowi działania będące na styku sektorów
i branż, wdrażane zarówno przez podmioty formalne i nieformalne, kształtowane przez
inicjatywy trwale wpisane w istniejący już kontekst instytucjonalny, ale również powstający
doraźnie dla zaspokojenia jednej konkretnej potrzeby 7.
Zdaniem F. Westleya innowacje społeczne to inicjatywa, produkt, proces bądź program,
który zmienia dotychczas przyjętą rutynę, zasoby czy wpływ autorytetów funkcjonujących
w każdym systemie społecznym. Innowacje społeczne, które trafnie zostały przeprowadzone,
mają charakter trwałego oraz szerokiego wpływu na funkcjonowanie społeczeństwa 8.
Tymczasem G. Mulgan zdefiniował innowacje społeczne jako innowacyjne działania i usługi
motywowane celem zaspokojenia potrzeby społecznej, które są wdrażane i upowszechniane
przeważnie przez organizacje kierujące się celami społecznymi 9.
Dokonując analizy zagadnienia innowacji społecznych, należy podkreślić, iż jest ono
komponentem zmiany społecznej. Najczęściej innowacje społeczne są postrzegane jako
zmiany procesowe, gdzie w kreowaniu, wprowadzaniu oraz upowszechnianiu biorą udział
różnorodne grupy społeczne i zawodowe. Kolejnym bardzo ważnym kryterium dotyczącym
rozważań nad innowacjami społecznymi jest zakres zmian, jakie powodują. W tym aspekcie
rozpatrywane są zmiany w wąskim lub szerokim zakresie. Zmiany w szerokim znaczeniu
Guide to social innovation. European Commission. Brussels 2013, p. 6-7.
Wiktorska-Święcka A., Moroń D., Klimowicz M.: Zarządzanie innowacjami społecznymi. Trendy,
perspektywy, wyzwania. Difin, Warszawa 2015, s. 11.
8
Westley F.: The social innovation dynamic. Social Innowation Generation. University of Waterloo, Waterloo
2008, p. 1.
9
Mulgan G.: Social innovation. What it is, why it matters and how it can be accelerated. Young Foundation,
London 2007, p. 8.
6
7
146
K. Katana
odnoszą się do procesów, które zachodzą w różnych sferach aktywności organizacji, jak
również społeczeństwa, stanowiących odpowiedź na dynamikę procesów rynkowych oraz
wiedzy i zapotrzebowania społeczeństwa. Natomiast zmiany wąsko pojmowane odnoszą się
jedynie do produktów i ich zmian technologicznych 10.
„Innowacja społeczna jest to coś, co wykracza poza tradycyjną filantropię i odpowiada na
potrzeby społeczne, to nowy zestaw modeli biznesowych, procedur, produktów i usług, który
tworzy nową społeczną współpracę. Sam biznes nie rozwiąże wszystkich problemów świata
ani żaden inny sektor nie zrobi tego samodzielnie. Współpraca biznesu z rządem i społeczeństwem obywatelskim może przyczynić się do innowacji i rozwoju społecznego. Liczą się
nie tylko krótkoterminowe efekty, ale także rezultaty w dłuższej perspektywie. Żeby biznes
przetrwał, musi postępować w sposób zrównoważony” 11.
A. Olejniczuk-Merta zwróciła uwagę, iż do analizy innowacji społecznych wykorzystać
można ogólne kryteria charakterystyki innowacji, a mianowicie: charakter zmian, zakres
zmian, czas powstawania zmian oraz efekty zmian. W odniesieniu do charakteru zmian
innowacje społeczne postrzegane są jako element zmiany społecznej, jednocześnie tworzący
zmiany społeczne. Są to przeważnie zmiany procesowe, które tworzone, wprowadzane
i upowszechniane są przez grupy społeczne oraz zawodowe. W aspekcie zakresu zmian
innowacje społeczne można pojmować wąsko i szeroko, jednakże dominujące jest szerokie
rozumienie innowacji społecznych, które obejmują zmiany w sektorze produkcji, wymiany
i konsumpcji. Zmiany te przenikają działalność społeczną oraz ekonomiczną, występują
w produktach i usługach czy procesach wytwórczych i rynkowych. Natomiast wąsko
pojmowane innowacje społeczne w tym aspekcie odnoszą się tylko do produktów i zmian
technologicznych, np. do jednej lub dwu nowych cech w produkcie. Trudno jest mówić
o jednoznacznej granicy zmian innowacji społecznych, ponieważ adresowane są one do
konkretnych, większych lub mniejszych, grup osób. Kolejnym kryterium charakteryzującym
innowacje społeczne jest czas wprowadzania zmian. W tym przypadku również można
stosować wąski i szeroki zakres znaczenia tego zagadnienia. W szerokim ujęciu innowacje
społeczne to zarówno nowe, jak i sprawdzone już rozwiązania stosowane w nowych obszarach
geograficznych. Natomiast wąskie ujęcie innowacji społecznych koncentruje się na pierwszym
zastosowaniu zmiany innowacyjnej. Ostatnim kryterium analizy innowacji społecznych jest
efekt zmian, który skupia się na wynikach innowacji. Można tu dokonać rozróżnienia na
innowacje społeczne miękkie (to zmiany w organizacji pracy, służące podniesieniu jakości
10
11
Olejniczuk-Merta A.: Innowacje społeczne. „Konsumpcja i Rozwój”, nr 1, 2013, s. 27-28.
Panek-Owsiańska M.: Innowacje społeczne, [w:] Ćwik N. (red.): Wspólna odpowiedzialność. Rola innowacji.
Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2013, s. 42.
Innowacje społeczne w kontekście…
147
życia w miejscu pracy) oraz innowacje społeczne twarde, czyli techniczne, technologiczne
(spełniające również cele innowacji społecznych) 12.
2. Idea organizacji inteligentnej
Organizacja inteligentna to forma organizacji uczącej się, jednakże stoi ona na wyższym
poziomie, dzięki zdolności adaptowania się do zmian zachodzących w otoczeniu, a co
ważniejsze – dzięki wyprzedzaniu tych zmian oraz aktywnemu kształtowaniu otoczenia 13.
Zdaniem B.J. Quinna inteligentne przedsiębiorstwa to takie organizacje, których
najważniejszym i najcenniejszym produktem jest wiedza, która ma postać wartościowych
usług 14.
Organizacja inteligentna to taka organizacja, która spełnia łącznie pewne warunki,
a mianowicie:
•
posiada sformalizowaną strategię rozwoju, określającą długoterminowe cele
rozwojowe oraz sposoby ich osiągnięcia;
•
posiada sformalizowaną politykę zarządzania kadrami;
•
posiada stronę internetową oraz wewnętrzną sieć komputerową, a także wykorzystuje
specjalistyczne programy informatyczne;
podczas sprzedaży lub zakupów oprócz wymiany informacji w inny sposób wymienia
wiedzę z otoczeniem 15.
S. Łobejko definiuje organizację inteligentną jako organizację uczącą się, która korzysta
z wiedzy w celu własnego rozwoju. Organizacja ta przypisuje ogromną wagę wiedzy, ponosi
znaczne nakłady finansowe na rozbudowę infrastruktury informatycznej, oprogramowania,
a także systemy zarządzania wiedzą. Inteligentne przedsiębiorstwo potrafi radzić sobie
z ogromną ilością informacji, jakie docierają do niej, a także przygotowane jest na elastyczne
kształtowanie swojej przyszłości poprzez zaadaptowanie, zintegrowanie i wdrażanie
elementów optymalizacji dopływających do niej danych i informacji 16.
M. Brzeziński definiuje inteligentne organizacje jako takie, w których „dynamiczne
przenikanie się wiedzy i fragmentów przyjętego podejścia w integracji strukturalnej ma na celu
harmonizowanie czterech wymiarów środowiska wymiany wiedzy tak, aby zespoły twórcze
•
Olejniczuk-Merta A.: Innowacje społeczne – aktywizacja społeczeństwa czy coś więcej? [w:] MONOGRAFIE
IBRKK: Innowacje społeczne od idei do upowszechnienia efektu. Warszawa 2014, s. 21-22.
13
Kożuch B.: Nauka o organizacji. CeDeWu, Warszawa 2008, s. 255.
14
Stoner J., Freeman R., Gilbert D.: Kierowanie. PWN, Warszawa 2001, s. 621.
15
Kordel P., Kornacki J., Kowalczyk A., Kowalczyk K., Pylak K., Wiktorowicz J.: Inteligentne organizacje –
zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników, PARP, Warszawa 2010, s. 80.
16
Łobejko S.: Trendy rozwojowe inteligentnych organizacji w globalnej gospodarce. PARP, Warszawa 2009,
s. 3-4.
12
K. Katana
148
w ramach zespołów procesowych «oplatane» były przez sieciowe struktury, umożliwiające
przepływy wiedzy, komunikację itp., dla integracji różnorodnych zadań i harmonizacji
potencjału wiedzy” 17.
Analizując tematykę dotyczącą inteligentnych organizacji, można wyróżnić pewne cechy
takiej organizacji, a mianowicie 18:
•
odrzuca ona tradycyjne struktury działalności;
•
posiada wysoki poziom przedsiębiorczości wewnętrznej;
•
ma umiejętność ciągłego uczenia się;
•
podtrzymuje partnerskie układy z interesariuszami;
• posiada wyjątkowe metody współpracy z klientami i dostawcami.
Zdaniem J. Penca osiągnięcie „inteligentnego dostosowania” jest możliwe przez
występowanie czterech cykli w strukturze organizacji inteligentnej, takich jak: poznanie,
adaptacja, innowacyjność i realizacja. Każdy z tych cykli to sieć wzajemnych sprzężeń
zachodzących pomiędzy atrybutami organizacji, którymi są: przyswajanie, zrozumienie,
nauczanie, rozwiązywanie, komunikacja, myślenie, wartość, zachowanie, wiedza 19.
Koncepcja inteligentnej organizacji wyłoniła się jako odpowiedź na ciągle rosnącą
konkurencję, wysokie tempo rozwoju technologii, a także zmienne warunki gospodarowania.
Jest ona wrażliwa na sygnały płynące z otoczenia i potrafi szybko na nie reagować, umie
zdobywać wiedzę i ją rozwijać wewnątrz przedsiębiorstwa, dzięki odpowiedniemu szkoleniu
kadry pracowniczej. Proces ciągłego uczenia się pozwala organizacji inteligentnej wyprzedzać
konkurencję, która wolniej się uczy bądź nie uczy się wcale 20.
3. Innowacje społeczne jako czynnik rozwoju inteligentnych organizacji
Przegląd literatury międzynarodowej wskazuje, iż zagadnienie innowacji społecznych
pojawia się w kontekście pięciu obszarów 21:
•
transformacji społecznej,
•
modelu zarządzania organizacją,
Brzeziński M.: O organizacjach przyszłości raz jeszcze. „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie’, nr 1(30), 2014,
s. 46.
18
Mikuła B.: Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem w gospodarce opartej na wiedzy. Difin, Warszawa 2007,
s. 51.
19
Penc J.: Encyklopedia zarządzania. Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2008, s. 588.
20
Łobejko S.: op.cit., s. 11.
21
Caulier-Grice J., Davies A., Patric R., Norman W.: Defining Social Innovation. A deliverable of the project:
“The theoretical, empirical and policy foundations for building social innovation in Europe” (TEPSIE).
European Commission – 7th Framework Programme, Brussels: European Commission, DG Research, Brussels
2012, p. 6.
17
Innowacje społeczne w kontekście…
•
przedsiębiorczości społecznej,
•
rozwoju nowych produktów i usług,
149
• modelu zarządzania.
W niniejszych rozważaniach istotny jest obszar zarządzania organizacją, czyli
rozpatrywanie innowacji społecznych w kontekście budowania strategii biznesowych, które
przyczyniają się do zmian w kapitałach ludzkich, społecznych i instytucjonalnych,
prowadzących do poprawy sprawności organizacyjnej oraz polepszenia konkurencyjności,
a także poprawy zarządzania zasobami ludzkimi 22.
W literaturze przedmiotu zagadnienie innowacji społecznej jest najczęściej rozpatrywane
w obszarze przedsiębiorczości społecznej bądź rozwoju nowych usług, produktów czy
programów, pomijając często kwestie znaczenia innowacji społecznych w obszarze
zarządzania organizacją.
Według Holenderskiego Instytutu Społecznych Innowacji innowacje społeczne
w kontekście rozwoju organizacji można traktować jako odbudowę organizacji ukierunkowanej na pracowników i relacje pracownicze, które prowadzą do sprawniejszego
funkcjonowania organizacji oraz możliwości rozwijania i realizowania uzdolnień. W ten
sposób rozumiane innowacje społeczne w odniesieniu do organizacji posiadają pewne cele,
dzięki którym możliwy jest rozwój organizacji oraz jej przetrwanie na rynku. E. Jędrych
wyróżnia trzy rodzaje celów innowacji społecznych w organizacji:
•
społeczne,
•
organizacyjne,
• pracownicze.
Odnośnie do celów społecznych innowacja społeczna ma za zadanie zachowanie oraz
zachęcenie do dalszego wzrostu, polepszenie pozycji konkurencyjnej sektora prywatnego,
pokonanie problemu braków wykwalifikowanych pracowników oraz umożliwienie wdrażania
innowacji technologicznych.
Innowacje społeczne w odniesieniu do celów organizacyjnych skupiają się na poprawie
działania organizacji, dzięki wzrostowi produktywności pracowników, efektywniejszemu
wykorzystaniu zasobów wiedzy, umiejętności oraz technologii w organizacji, przyspieszeniu
rozwoju nowych produktów i/lub usług, uformowaniu oraz spowodowaniu sytuacji, w której
organizacja stanie się atrakcyjniejsza na konkurencyjnym rynku pracy.
W ostatnim z wyróżnionych celów innowacje społeczne powodować mają polepszenie
satysfakcji z pracy, znalezienie równowagi między pracą zawodową a życiem prywatnym oraz
promowanie możliwości rozwoju osobistego i trwałego zatrudnienia 23.
22
23
Ibidem, p. 6.
Jędrych E.: Inwestowanie w innowacje społeczne w organizacjach gospodarczych. PWN, Warszawa 2013,
s. 106-107.
K. Katana
150
Takie rozumienie i postrzeganie innowacji społecznych wpływa na rozwój i pozycję
inteligentnych przedsiębiorstw na rynku. Organizacje inteligentne rozwijają się dzięki
tworzeniu i wdrażaniu innowacji społecznych.
Inteligentne przedsiębiorstwa, aby tworzyć i wspierać innowacje społeczne, muszą skupiać
się wokół wspierania własnych zasobów ludzkich w celu budowania postaw twórczych,
zaangażowania i przepływu wiedzy wśród pracowników 24.
Działania organizacyjne przedsiębiorstw są ważnym źródłem praktyk innowacji społecznych w zakresie nowych struktur zarządzania, zwiększenia zaangażowania i upodmiotowienia pracowników, nowych typów przedsiębiorstw społecznych i partnerstw międzysektorowych 25.
W dalszych rozważaniach nad innowacjami społecznymi w pespektywie rozwoju
organizacji można wykazać szereg argumentów przemawiających za stosowaniem innowacji
społecznych w przedsiębiorstwach. Można zaliczyć do nich następujące kwestie 26:
•
Innowacje społeczne podnoszą produktywność organizacji poprzez zwiększenie
efektywności procesów w organizacji, zachęcenie pracowników do osobistego
rozwoju, zwiększenie odpowiedzialności i kreatywności wśród pracowników.
•
Innowacje społeczne prowadzą do uzyskania większych zysków poprzez podnoszenie
rentowności stosowanych innowacji w organizacji, zwiększenie możliwości
przełożenia wiedzy na rezultaty, stymulowanie jakości dóbr i usług w organizacji.
•
Innowacje społeczne zwiększają satysfakcję z pracy poprzez możliwość większego
zróżnicowania i elastyczności pracy, tworzenie przestrzeni do rozwoju własnych idei,
ułatwienie łączenia życia zawodowego i prywatnego.
Innowacje społeczne są niezbędne do kontaktu ze światem zewnętrznym poprzez
możliwość rekrutacji osób do pracy, najlepiej dopasowanych do potrzeb organizacji,
zwiększenie zdolności organizacji do szukania innowacji i rozwiązywania problemów,
zwiększenie zdolności organizacji do przystosowania się do zmieniających się
warunków.
Z badań prowadzonych przez naukowców z Hiszpanii wynika, iż zorientowanie przedsiębiorstw na marketing wewnętrzny sprzyja tworzeniu innowacji społecznych, co powoduje
lepsze przygotowanie organizacji do tworzenia nowych, innowacyjnych produktów czy
usług 27.
Już od kilku lat polityka Unii Europejskiej skierowana jest ku rozwojowi innowacji
społecznych i rozwojowi organizacji inteligentnych, co pozwoli na zażegnanie kryzysów, które
•
Panek-Owsiańska M.: op.cit., s. 44.
Sanzo-Perez M., Álvarez-Goznález L., Rey-García M.: How to encourage social innovations: a resource-based
approach. „The Service Industries Journal”, Vol. 7-8, 2015, p. 4.
26
Jędrych E.: op.cit., s. 109-111.
27
Sanzo-Perez M., Álvarez-Goznález L., Rey-García M.: op.cit., p. 12-14.
24
25
Innowacje społeczne w kontekście…
151
co jakiś czas destabilizują świat społeczny i gospodarczy. W wielu dokumentach
strategicznych poruszane są kwestie współpracy polityki, gospodarki i społeczeństwa w celu
poprawy warunków życia ludzi, które z kolei przełożą się na wzmocnienie gospodarki. Unia
Europejska podkreśla wagę zarówno innowacji społecznych, jak i inteligentnego rozwoju oraz
inteligentnych przedsiębiorstw. Łączenie ze sobą inteligentnej organizacji i innowacji
społecznych przyniesie zysk zarówno tej organizacji, która będzie się rozwijać i poprawiać
pozycję na rynku, oraz społeczeństwu, które dzięki wprowadzaniu innowacji społecznych
będzie miało możliwość lepszego życia.
W rozważaniach nad innowacjami społecznymi w kontekście inteligentnych organizacji
należy zwrócić uwagę, iż można je rozpatrywać jako proces uczenia się organizacji. Procesy
innowacyjne w tym przypadku potrzebują zdolności i gotowości odpowiednich podmiotów do
współpracy, dzielenia się wiedzą i pomysłami oraz wymiany zasobów 28.
W „Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu. Europa 2020” inteligentny rozwój definiowany jest jako zwiększenie roli wiedzy
i innowacji jako sił napędowych naszego przyszłego rozwoju, co wymaga podniesienia jakości
edukacji, poprawy wyników działalności badawczej, wspierania transferu innowacji i wiedzy,
pełnego wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych, a także zadbania o to, by
innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które przyczyniałyby się do
zwiększenia wzrostu, tworzenia nowych miejsc pracy i rozwiązywania problemów
społecznych w Europie i na świecie 29.
Komisja Europejska w 2011 roku uruchomiła inicjatywę innowacji społecznych w Europie
(Social Innovation Europe). Inicjatywa ta ma za zadanie wspierać innowatorów społecznych
w tworzeniu nowych towarów i/lub usług, a także opracowywanie nowych metod pracy,
tworzących wartość społeczną oraz wywierających wpływ na organizacje i klientów. Kolejnym
celem inicjatywy jest pomoc w szukaniu funduszy i fachowej wiedzy, która pozwala zmienić
pomysły innowacji społecznych na projekty oraz działalność gospodarczą 30.
Inteligentne przedsiębiorstwo to organizacja o charakterze innowacyjnym, która zdolna jest
do ciągłego generowania i realizowania innowacji, znajdująca uznanie u odbiorców ze względu
na wysoki poziom nowoczesności oraz konkurencyjności 31. Mówiąc o generowaniu
i wdrażaniu innowacji społecznych, należy podkreślić, iż ważnym ogniwem gwarantującym
powodzenie tych działań są inteligentne organizacje, ponieważ bez umiejętności tworzenia,
Bekkers V., Tummers L., Voorberg W.: From public innovation to social innovation in the public sector:
a literature review of relevant drivers and barriers. Erasmus University, Rotterdam 2013.
29
Europa 2020: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu. Komisja Europejska, Bruksela 2010, s. 13.
30
European Commission: State of the innovation Union. Taking stock 2010-2014, Directorate – General for
Research and Innovation, Brusseles 2014, p. 65.
31
Sosnowska A., Łobejko S., Kłopotek A.: Zarządzanie firmą innowacyjną. Difin, Warszawa 2000, s. 13.
28
152
K. Katana
wykorzystania wiedzy i zarządzania tą wiedzą przedsiębiorstwa nie potrafiłyby włączyć się
w proces tworzenia innowacji, który w obecnych czasach przesądza o obecności na rynku.
Inteligentne przedsiębiorstwa rozumieją znaczenie wiedzy i traktują ją jako strategiczny
kapitał przedsiębiorstwa. Są one nastawione na pozyskiwanie wiedzy związanej z innowacjami, co pozwala na lepszą odpowiedź na wyzwania obecnej gospodarki, która opiera się
na wiedzy. Inteligentne organizacje łatwiej dostosowują się do zmiennego otoczenia, są
bardziej konkurencyjne i bardziej odporne na kryzysy i niepowodzenia rynkowe. Z tego też
powodu można stwierdzić, iż inteligentne przedsiębiorstwa są najlepiej przygotowane do
tworzenia i wdrażania innowacji społecznych, które pozwolą tej organizacji na jeszcze lepszy
rozwój i na zajęcie jeszcze lepszej pozycji rynkowej.
4. Podsumowanie
Połączenie tematyki organizacji inteligentnej oraz innowacji społecznych w niniejszych
rozważaniach jest bardzo istotne. Obecnie, w trudnych i zmiennych warunkach rynkowych
przedsiębiorstwo, aby mogło funkcjonować na rynku przez długi czas i być konkurencyjne
w stosunku do innych firm, musi nieustannie się rozwijać. Już nie wystarcza tylko stworzenie
i sprzedanie produktu czy usługi. Aktualnie o przetrwaniu przedsiębiorstwa decydują kwestie,
czy firma posiada cechy organizacji inteligentnej, czyli organizacji opartej na wiedzy, która
potrafi wygenerować i zarządzać nią, aby ciągle się rozwijać, a także czy umie tę wiedzę
wykorzystać do generowania innowacji, w tym przypadku innowacji społecznych, ponieważ
to one są aktualnie najbardziej pożądane i oczekiwane przez społeczeństwo oraz świat biznesu
i polityki. Tworzenie i stosowanie innowacji społecznych w celu rozwoju inteligentnych
przedsiębiorstw wydaje się na dzień dzisiejszy najlepszym rozwiązaniem, które pozwoli
organizacji na uzyskanie dobrej pozycji rynkowej. Przedsiębiorstwa inteligentne powinny
skupić się na stosowaniu innowacji społecznych w samym przedsiębiorstwie, co już w znaczny
sposób poprawi kondycję danej firmy. Poprawa warunków pracy, lepsze wykorzystanie
zasobów i umiejętności pracowników przełożą się na lepsze zaangażowanie w pracę i lepszą
wydajność, co w przyszłości może przełożyć się na wygenerowanie innowacji społecznych
związanych już bezpośrednio z produktem i/lub usługą. Innowacje społeczne są szansą, którą
należy wykorzystać, aby funkcjonować na obecnym rynku.
Na podstawie badań literaturowych można stwierdzić, iż znaczenie innowacji społecznych
w kontekście inteligentnego przedsiębiorstwa jest ważnym zagadnieniem, jednakże cały czas
za mało poruszanym w badaniach naukowych. Innowacje społeczne rozpatrywane są
przeważnie w kontekście przedsiębiorczości społecznej oraz rozwoju nowych produktów czy
usług, które mają za zadanie polepszyć byt społeczeństwa. Widoczna jest luka badawcza
Innowacje społeczne w kontekście…
153
w obszarze rozpatrywania organizacyjnych innowacji społecznych, które przekładają się na
rozwój inteligentnego przedsiębiorstwa. Niniejsze rozważania teoretyczne mogą być
przyczynkiem do podjęcia badań empirycznych z tego zakresu.
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Bekkers V., Tummers L., Voorberg W.: From public innovation to social innovation in the
public sector: a literature review of relevant drivers and barriers. Erasmus University,
Rotterdam 2013.
Brzeziński M.: O organizacjach przyszłości raz jeszcze. „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie”, nr 1(30), 2014.
Caulier-Grice J., Davies A., Patric R., Norman W.: Defining Social Innovation.
A deliverable of the project: „The theoretical, empirical and policy foundations for
building social innovation in Europe” (TEPSIE). European Commission – 7th Framework
Programme, Brussels: European Commission, DG Research, Brussels 2012.
Drucer P.F.: Natchnienie i fart, czyli innowacja i przedsiębiorczość. Studio Emka,
Warszawa 2004.
Edwards-Schachter M.E., Matti C.E., Alcántara E.: Fostering quality of life through social
innovation: a living lab methodology study case. „Rewiew of Policy Research”, Vol. 29,
No. 6, 2012.
Europa 2020: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego
włączeniu społecznemu. Komisja Europejska, Bruksela 2010.
7. European Commission: Guide to social innovation. Brussels 2013, http://ec.europa.eu/
regional_policy/sources/docgener/presenta/social_innovation/social_innovation_2013.pdf,
14.01.2016.
8. European Commission: State of the innovation Union. Taking stock 2010-2014,
Directorate – General for Research and Innovation, Brusseles 2014. http://ec.europa.eu/
research/innovation-union/pdf/state-of-the-union/2013/state_of_the_innovation_union_
report_2013.pdf, 10.02.2016.
9. Jędrych E.: Inwestowanie w innowacje społeczne w organizacjach gospodarczych. PWN,
Warszawa 2013.
10. Kordel P., Kornacki J., Kowalczyk A., Kowalczyk K., Pylak K., Wiktorowicz J.:
Inteligentne organizacje – zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników. PARP,
Warszawa 2010.
11. Kożuch B.: Nauka o organizacji. CeDeWu, Warszawa 2008.
12. Łobejko S.: Trendy rozwojowe inteligentnych organizacji w globalnej gospodarce. PARP,
Warszawa 2009.
K. Katana
154
13. Mikuła B.: Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem w gospodarce opartej na wiedzy.
Difin, Warszawa 2007.
14. Moulaert F., Martinelli F., Swyngedouw E., González S.,: Towards alternative model(s)
of local innovation. „Urban Studie”, vol. 42(11), 2005.
15. Mulgan G.: Social innovation. What it is, why it matters and how it can be accelerated.
Young Foundation, London 2007.
16. Olejniczuk-Merta A.: Innowacje społeczne. „Konsumpcja i Rozwój”, nr 1, 2013.
17. Olejniczuk-Merta A.: Innowacje społeczne – aktywizacja społeczeństwa czy coś więcej?
[w:] MONOGRAFIE IBRKK: Innowacje społeczne od idei do upowszechnienia efektu.
Warszawa 2014.
18. Panek-Owsiańska M.: Innowacje społeczne, [w:] Ćwik N. (red.): Wspólna odpowiedzialność. Rola innowacji. Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2013.
19. Penc J.: Encyklopedia zarządzania. Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź
20.
21.
22.
23.
24.
25.
2008.
Sanzo-Perez M., Álvarez-Goznález L., Rey-García M.: How to encourage social
innovations: a resource-based approach. „The Service Industries Journal”, vol. 7-8, 2015.
Sosnowska A., Łobejko S., Kłopotek A.: Zarządzanie firmą innowacyjną. Difin,
Warszawa 2000.
Stoner J., Freeman R., Gilbert D.: Kierowanie. PWN, Warszawa 2001.
Westley F.: The social innovation dynamic. Social Innovation Generation. University of
Waterloo, Waterloo 2008, http://sig.uwaterloo.ca/sites/default/files/documents/TheSocial
InnovationDynamic_001.pdf, 14.01.2016.
Wiktorska-Święcka A., Moroń D., Klimowicz M.: Zarządzanie innowacjami społecznymi.
Trendy, perspektywy, wyzwania. Difin, Warszawa 2015.
Zapf W.: Über soziale Innvationen. „Soziale Welt”, Nr 40(1-2), 1989.
Abstract
With social innovation we have had since, the dawn of history, however only in the second
half of the twentieth century began to be interested in this question scientifically. The subject
of social innovation has become discussed among representatives of social sciences and
management sciences. At present, social innovations has become an indispensable element of
the policy of the modern word. Analyzing the aspect of social innovations it should be
emphasized their role in many facts of human life. They both contribute to improving the
quality of life of society but also to the development and to stay in the market of modern
organizations. The current policy of many enterprises focus on smart growth through efficient
knowledge management and to implement social innovations.