„koszty pomocy prawnej” (koszty sądowe i koszty zastępstwa

1
Sygnatura
II FSK 2500/13
Data
2015-01-23
Sąd
Naczelny Sąd Administracyjny
Tezy
Wydatki Spółki na „koszty pomocy prawnej” (koszty sądowe i koszty zastępstwa
procesowego) związane z dochodzeniem przez jej pracowników roszczeń przeciwko Spółce,
wynikających z wypadków przy pracy lub niezdolności do pracy, do których zwrotu Spółka
została zobowiązana na podstawie wyroku lub ugody sądowej, nie stanowią kosztów
uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku
dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U.2011 nr 74, poz. 397), bowiem nie powodują
powstania przychodu u Spółki i nie mają bezpośredniego związku z prowadzoną przez Spółkę
działalnością gospodarczą.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Jacek Brolik
(sprawozdawca), Sędzia NSA Tomasz Zborzyński, Sędzia del. WSA Barbara KołodziejczakOsetek, Protokolant Justyna Bluszko-Biernacka, po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2016 r.
na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Zakładów [...] "S." S.A. z siedzibą w G. od
wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 9 maja
2013 r. sygn. akt I SA/Go 140/13 w sprawie ze skargi Zakładów [...] "S." S.A. z siedzibą w G.
na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu działającego z
upoważnienia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2012 r. nr ILPB3/423-323/12-4/JG w
przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych 1) oddala skargę kasacyjną, 2)
zasądza od Zakładów [...] "S." S.A. z siedzibą w G. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w
Poznaniu działającego z upoważnienia Ministra Finansów kwotę 240 (słownie: dwieście
czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 9 maja 2013 r., sygn. akt I SA/Go 140/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny
w Gorzowie Wielkopolskim oddalił skargę Zakładu [...] "S." Spółka Akcyjna w G. na
interpretację indywidualną przepisów prawa podatkowego z dnia 22 listopada 2012 r., nr
ILPB3/423-323/12-4/JG, wydaną przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu działającego z
upoważnienia Ministra Finansów, w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych.
Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco.
Skarżąca spółka we wniosku z dnia 20 sierpnia 2012 r. (uzupełnionym pismem z dnia 19
listopada 2012 r.) wskazała, że poszkodowani w wyniku wypadków przy pracy - pracownicy
Spółki, po otrzymaniu renty z ZUS występowali do pracodawcy, na podstawie art.444 i
art.445 Kodeksu cywilnego z roszczeniami o: 1) zwrot kosztów leczenia, które było
niezbędne w związku z wypadkiem przy pracy, 2) zapłatę kwot niezbędnych dla
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych
2
przygotowania do wykonywania innego zawodu, 3) przyznanie tzw. renty wyrównawczej stanowiącej różnicę pomiędzy świadczeniem przyznanym przez ZUS z tytułu renty a
wynagrodzeniem, które poszkodowani pracownicy mogliby uzyskiwać, gdyby ich
dotychczasowe możliwości zarobkowania nie zostały ograniczone (całkowicie lub częściowo)
wypadkiem przy pracy, 4) przyznanie jednorazowego odszkodowania, 5) zadośćuczynienie za
doznaną krzywdę spowodowaną wypadkiem przy pracy. W związku ze zgłoszonymi przez
pracowników roszczeniami i wszczynanymi przez nich postępowaniami sądowymi po stronie
Spółki powstała konieczność: 6) skorzystania z usług profesjonalnego pełnomocnika dla
prowadzenia ww. postępowań sądowych i reprezentowania jej w negocjacjach warunków
ugody zawieranych z poszkodowanymi, 7) pokrycia kosztów pomocy prawnej świadczonej na
rzecz osób występujących z roszczeniami wskazanymi w pkt 1-5. Strona wskazała, że przez
"koszty pomocy prawnej" świadczonej na rzecz osób występujących z roszczeniami
wskazanymi w pkt 1 - 5 rozumie koszty sądowe poniesione przez
pracowników/poszkodowanych w celu dochodzenia praw
i roszczeń wynikających z wypadku przy pracy lub niezdolności do pracy, do pokrycia których
została zobligowana w postępowaniu sądowym lub w zawartej z
pracownikiem/poszkodowanym ugodzie pozasądowej. Spółka zwróciła się do organu, z
pytaniami czy powyższe wydatki stanowią koszty uzyskania przychodu w świetle art. 15 ust.
1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U.2011
nr 74, poz. 397; dalej: u.p.d.o.p.).
W opinii Spółki poniesione przez nią wydatki, o których mowa w pytaniach od 1 do 7,
stanowią koszty uzyskania przychodu, albowiem wydatki te spełniają warunki uznania ich za
koszty uzyskania przychodów; mają charakter definitywny (ich wysokość jest bowiem
określona w wyrokach, ugodach), a także zostały należycie udokumentowane. Wydatki te
pozostają również w związku z prowadzoną przez Spółkę działalnością - wynikają bowiem ze
zdarzeń mających miejsce przy jej prowadzeniu.
Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający z upoważnienia Ministra Finansów w
interpretacji indywidualnej z dnia 22 listopada 2012 r. uznał stanowisko strony za:
nieprawidłowe - w części odnoszącej się do pokrycia kosztów pomocy prawnej świadczonej
na rzecz osób występujących z roszczeniami wskazanymi w pkt 1-5 wniosku, oraz za
prawidłowe - w pozostałym zakresie. Organ interpretacyjny stwierdził, że wydatki
przedstawione w pkt 1-5 mogą stanowić dla Spółki koszty uzyskania przychodów na
podstawie art.15 ust.1 u.p.d.o.p., jako wydatki związane z jej funkcjonowaniem, które
poniesione zostały w celu zachowania (zabezpieczenia) źródła przychodów, z zastrzeżeniem,
że koszty pokrycia kosztów pomocy prawnej świadczonej na rzecz osób występujących z
roszczeniami wskazanymi w pkt 1-5 stanu faktycznego należy wyłączyć z kosztów
podatkowych strony, jako wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów. Organ
wskazał również, że kosztami uzyskania przychodów Spółki, będą także wydatki z tytułu
renty wyrównawczej oraz odsetek ustawowych od tego świadczenia (pytanie nr 7), jak i
koszty sądowe i koszty zastępstwa procesowego ponoszone przez Spółkę, o których traktuje
pytanie nr 6.
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych
3
Skarżąca nie zgadzając się z organem, w części, w której uznał on jej stanowisko za
nieprawidłowe, wezwała go do usunięcia naruszenia prawa.
W odpowiedzi na ww. wezwanie organ stwierdził brak podstaw do zmiany interpretacji
indywidualnej.
W skardze strona wnosząc o uchylenie przedmiotowej interpretacji w części odnoszącej się
do pokrycia kosztów pomocy prawnej świadczonej na rzecz osób występujących z
roszczeniami wskazanymi w pkt 1 – 5, zarzuciła naruszenie art.15 ust.1 u.p.d.o.p., poprzez
jego niezastosowanie i tym samym uznanie, że sporne wydatki nie stanowią kosztu
uzyskania przychodu.
Organ w odpowiedzi na skargę, uznając stanowisko Spółki za bezzasadne, wniósł o jej
oddalenie.
Sąd pierwszej instancji oddalił skargę wniesioną przez Spółkę i zgodził się z organem
interpretacyjnym, że ocena kosztów pomocy prawnej na rzecz osób występujących z
roszczeniami pod kątem spełnienia przesłanek wynikających
z art.15 ust.1 u.p.d.o.p. nie pozwala na uznanie tych wydatków za koszty podatkowe. W
ocenie składu orzekającego w takim przypadku nie zachodzi bezpośredni związek
przyczynowo – skutkowy pomiędzy poniesieniem kosztu zastępstwa procesowego, a
osiągnięciem przychodu lub zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodu. Wydatki
te związane są ściśle z dochodzeniem przez poszkodowanego swoich praw i roszczeń przed
sądem, i nie mają związku z przychodem strony pozwanej, tylko z jego wydatkiem.
W skardze kasacyjnej Spółka zarzuciła naruszenie art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. poprzez błędną
jego wykładnię i nieprawidłowe zastosowanie polegające na uznaniu, że wydatki związane z
pokryciem kosztów pomocy prawnej świadczonej na rzecz osób występujących z
roszczeniami wskazanymi we wniosku podatnika z dnia 22 sierpnia 2012 r. w pkt 1- 5 nie
stanowią kosztu uzyskania przychodu. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
merytoryczne rozpoznanie sprawy poprzez uchylenie w całości zaskarżonej interpretacji
indywidualnej, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania , a także o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.
Odpowiadając na skargę kasacyjną organ wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na jego
rzecz kosztów postępowania, w tym także kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu.
W rozpoznawanej skardze kasacyjnej Spółka przedstawiła jeden zarzut – naruszenia art. 15
ust. 1 u.p.d.o.p.
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych
4
Na podstawie art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione
w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z
wyjątkiem kosztów wymienionych
w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p.
Naczelny Sąd Administracyjny stoi na stanowisku, że Sąd pierwszej instancji nie naruszył
materialnego prawa podatkowego w postaci art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. analizując i
przedstawiając możliwość zastosowania tego przepisu w stanie faktycznym sprawy. Trafne
jest rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji aprobujące zaskarżoną przez Spółkę
interpretację indywidualną przepisów prawa podatkowego. Należy zgodzić się z konstatacją
Sądu pierwszej instancji, wyrażoną w zaskarżonym wyroku, że wydatki Spółki na "koszty
pomocy prawnej" związane z dochodzeniem przez swoich pracowników roszczeń w związku
ze zdarzeniami wskazanymi w pkt 1 – 5 wniosku nie stanowią kosztów uzyskania przychodu
w świetle art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.
Wydatkami na "koszty pomocy prawnej", o których mowa we wniosku Spółki o wydanie
indywidualnej interpretacji są m.in. opłaty sądowe, wynagrodzenie profesjonalnego
pełnomocnika, opłaty skarbowe od pełnomocnictwa, koszty przejazdów pracownika do
sądu, równowartość zarobku utraconego przez pracownika wskutek stawiennictwa w sądzie
itp.
Wzmiankowanych wydatków nie można uznać za koszty uzyskania przychodów z kilku
powodów, o których poniżej.
Ad. 1.
Koszty sądowe i koszty profesjonalnego pełnomocnika ponosi poszkodowany pracownik w
trakcie procesu dochodzenia swoich roszczeń przed Sądem. Spółka natomiast zwraca
wzmiankowane koszty na podstawie wyroku, ugody sądowej lub pozasądowej, w których
taki zwrot zasądzono. Koszty te ponoszone są przez Skarżącą spółkę wskutek uwzględnienia
roszczeń pracowników, czyli przegranej sprawy z zakresu prawa cywilnego, czy też prawa
pracy. Poniesienie tych wydatków przez Spółkę jest zatem formą dolegliwości finansowej z
tytułu przegrania procesu sądowego. Zatem są to pewnego rodzaju dolegliwe dla Spółki
wydatki i nie przynoszą jej przychodu. Wydatki te są ściśle powiązane z dochodzeniem
roszczeń przez pracowników, ale są kosztami postępowania sądowego nie zaś
opodatkowanej działalności Spółki.
Ad. 2.
Wydatki stanowiące koszty pomocy prawnej pracowników Spółki niewątpliwie nie mają
bezpośredniego związku z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą.
Spółka (jak wynika z wniosku Skarżącej ) prowadzi bowiem działalność w zakresie: produkcji
przędzy z włókien chemicznych; produkcji tworzyw sztucznych w formach podstawowych;
produkcji włókien chemicznych; sprzedaży hurtowej wyrobów tekstylnych. Istnienie związku
przyczynowo – skutkowego pomiędzy spornymi wydatkami a przychodem Spółki można
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych
5
byłoby ewentualnie rozważyć, gdyby Spółka prowadziła działalność gospodarczą polegającą
na profesjonalnym świadczeniu usług prawniczych.
Ad.3
Niepowstanie przychodu u Spółki w związku z poniesieniem wydatków na "koszty pomocy
prawnej" powoduje, że nie można mówić o celowości takich wydatków w rozumieniu art. 15
ust. 1 u.p.d.o.p. Nie są one bowiem ponoszone przez Spółkę ani
w celu uzyskania przychodu ani jego zwiększenia bądź zachowania źródła przychodu. Dla
porównania własne sądowe i koszty zastępstwa procesowego ponoszone bezpośrednio
przez Spółkę w związku ze sprawami pracowniczymi prowadzonymi przeciwko niej są
konsekwencją ryzyka gospodarczego. Wydatki te są ponoszone w celu zachowania źródła
przychodu. Spółka w ten sposób broni swoich praw, jak każdy pozwany w procesach
sądowych.
Reasumując. Wydatki Spółki na "koszty pomocy prawnej" (koszty sądowe i koszty
zastępstwa procesowego) związane z dochodzeniem przez jej pracowników roszczeń
przeciwko Spółce, wynikających z wypadków przy pracy lub niezdolności do pracy, do
których zwrotu Spółka została zobowiązana na podstawie wyroku lub ugody sądowej, nie
stanowią kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego
1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U.2011 nr 74, poz. 397), bowiem
nie powodują powstania przychodu u Spółki i nie mają bezpośredniego związku z
prowadzoną przez Spółkę działalnością gospodarczą.
Z tych powodów, nie dopatrując się w zaskarżonym wyroku naruszeń prawa, które mogły
mieć istotny wpływ na podjęte przez Sąd pierwszej instancji rozstrzygnięcie, na podstawie
art. 184 i art. 204 pkt 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną i
orzekł o kosztach postępowania kasacyjnego.
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych