12_Struktury rynku

2015-12-27
GOSPODARKA
RYNKOWA:
Podstawowe struktury
rynku
Zasadniczym warunkiem funkcjonowania
systemu rynkowego oraz przesłanką
realizacji jego zalet jest konkurencja.
Z konkurencją mamy do czynienia, jeśli
większa liczba zainteresowanych dąży do
tego samego celu, którego nie mogą
osiągnąć równocześnie.
• to taka, w której sterowanie
procesami gospodarczymi odbywa
się poprzez RYNEK jako
koordynatora działalności
występujących na nim podmiotów
gospodarczych.
Konkurencja to proces, w którym
uczestnicy rynku, dążąc do realizacji
swoich interesów, próbują przedstawić
korzystniejsze od innych oferty pod
względem ceny, jakości oraz innych
czynników wpływających na decyzję
zawarcia transakcji.
Struktury rynku
sprzedawcy
Uwzględniając popytową i
podażową stronę rynku można
wyróżnić konkurencję między
nabywcami i między
sprzedającymi.
jeden
kilku
liczni
jeden
monopol
bilateralny
ograniczony
monopson
monopson
kilku
ograniczony
monopol
bilateralny
oligopol
oligopson
monopol
podażowy
oligopol
podażowy
polipol
nabywcy
liczni
1
2015-12-27
Modele rynku
KONKURENCJA DOSKONAŁA
od strony sprzedającego
•
•
•
•
Konkurencja doskonała
Konkurencja monopolistyczna
Oligopol
Monopol
Rynki
niedoskonałe
Powyższe struktury wyróżniamy w oparciu o
następujące kryteria:
1) Ilość przedsiębiorstw w gałęzi
2) Możliwość wpływania przez przedsiębiorstwo na
cenę
3) Zakres swobody wejścia na rynek i wyjścia z rynku
4) Rodzaj dobra: homogeniczne lub/i heterogeniczne
- duża liczba przedsiębiorstw i duża liczba nabywców
- homogeniczny (jednorodny) wyrób
- nikt nie ma wpływu na cenę; cena data – jest dana
przez rynek; wszyscy są cenobiorcami
- doskonała przejrzystość (=doskonała informacja o
rynku)
- doskonała mobilność i elastyczność czynników
produkcji
- brak barier wejścia na rynek i wyjścia z rynku
- brak konkurencji niecenowej (np. reklamy)
KONKURENCJA
MONOPOLISTYCZNA
PEŁNY MONOPOL
- jedno przedsiębiorstwo
- wytwarzane dobro nie ma bliskich
substytutów
- monopol jest cenodawcą (cenotwórcą)
- istnieją bariery wejścia na rynek (np. siła
ekonomiczna monopolu, bariery
technologiczne i prawne)
- występuje konkurencja niecenowa typu
public relation
- duża liczba przedsiębiorstw zróżnicowanych co
do wielkości
- produkt heterogeniczny (zróżnicowany)
- słaba mobilność czynników produkcji
- konkurencja niecenowa: reklama, znak firmowy,
nazwa
- możliwe wejście na rynek i wyjście z rynku, ale
związane jest z kosztami
MODELE RYNKU
OLIGOPOL
- kilka dużych przedsiębiorstw
- produkt jest homo- lub heterogeniczny
- znaczny wpływ na cenę, zwłaszcza w
przypadku zmowy
- poważne przeszkody w wejściu na rynek i
wyjściu z rynku
- znaczna konkurencja niecenowa
CECHY
RYNKU
Rynek doskonały
(konkurencja
niedoskonała)
Rynki niedoskonałe
Konkurencja
monopolistyczna
oligopol
monopol
Bardzo dużo
Duża liczba firm
zróżnicowanych,
co do wielkości
Kilka dużych
przedsiębiorstw
Jedno
przedsiębiorstwo
Swoboda
wejścia na
rynek
Brak barier wejścia na
rynek i wyjścia z rynku;
czynniki produkcji są
doskonale elastyczne i
mobilne
Wejście na rynek i
wyjście z rynku
jest możliwe; słaba
mobilność
czynników
produkcji
Poważne
przeszkody w
wejściu na rynek i
wyjściu z rynku;
bardzo mała
mobilność
czynników
produkcji
Wejście na rynek
jest praktycznie
niemożliwe ze
względu na bariery
ekonomiczne lub
prawne
Cechy
produktów
Wyrób homogeniczny
(jednorodny)
Wyrób
heterogeniczny
(zróżnicowany)
Wyrób
homogeniczny lub
heterogeniczny
Produkt nie
posiada bliskich
substytutów
Wpływ na
cenę
Żaden producent nie ma
wpływu na cenę, jest ona
dana przez rynek;
przedsiębiorstwa są
cenobiorcami
Firma ma pewien
wpływ na cenę
Znaczny wpływ na
cenę, zwłaszcza w
przypadku tzw.
zmowy
oligopolistycznej
Firma jest
cenotwórcą
(cenodawcą)
Liczba
firm
2
2015-12-27
Kto z kim konkuruje?
Konkurencja potencjalna
Konkurencja bezpośrednia – firmy
oferujące te same produkty lub podobny
asortyment i działające na tym samym rynku
(np. regionalnym)
Konkurencja substytucyjna
– firmy oferujące różne od naszych wyroby, ale
zaspokajające te same lub podobne potrzeby
Wyróżnia się najczęściej trzy
podstawowe rodzaje
konkurencji:
Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa
Analiza decyzji przedsiębiorstw w ramach 4
modeli rynku to m. in. poszukiwanie
optymalnej wielkości produkcji.
Produkcja może być optymalna z
technicznego i ekonomicznego punktu
widzenia.
koszty
• konkurencję cenową, wykorzystującą cenę lub takie
instrumenty promocji, które są oparte na materialnym
zainteresowaniu nabywcy (np. instrumenty promocji
sprzedaży)
• konkurencję jakościową, wykorzystującą takie
instrumenty marketingu mix jak: produkt,
opakowanie, dystrybucja czy sprzedaż osobista
• konkurencję informacyjną, wykorzystująca markę,
reklamę, public relations; oparta jest ona na
pozamaterialnym zainteresowaniu nabywców.
koszty
– potencjalna możliwość pojawienia się na
rynku nowych produktów bądź usług; jest
to też konkurencja generowana przez
wszystkie firmy działające w sektorze,
zabiegające o pieniądze tych samych
konsumentów.
KM
KPC
min KPC
Interpretacja graficzna
optimum ekonomicznego jest
inna dla każdego modelu
rynku, ponieważ firmy mają
lub nie wpływ na cenę, a tym
samym krzywe ich utargów
mają inną postać.
Q
Q
Optimum techniczne:
Wyznacza wielkość produkcji, która jest
wytwarzana przy najniższym koszcie
przeciętnym.
Warunek optimum technicznego: KM=KPC min
Optimum ekonomiczne:
Wyznacza wielkość produkcji, dla której zysk
jest maksymalny.
Warunek optimum ekonomicznego:
KM=UM
QT
3