sprawozdanie 2009 - Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej

Transkrypt

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY
OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W ZIELONEJ GÓRZE
SPRAWOZDANIE
z działalności w 2009 roku
Zielona Góra, w lutym 2010 roku
Sprawozdanie z działalności w 2009 roku
Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze
2
SPIS TREŚCI
I. WPROWADZENIE ...................................................................................................4 II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNO - NADZORCZA. .....................................................7 II.1. Realizacja harmonogramu pracy ...................................................................8 II.2. Wyniki kontroli.................................................................................................9 II.3. Nieprawidłowości dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy....................9 II.4. Świadczenia ze stosunku pracy...................................................................11 II.5. Nieprawidłowości dotyczące prawa pracy..................................................12 II.6. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz powiadomienia
prokuratury...............................................................................................................13 II.7. Egzekucja administracyjna ..........................................................................14 II.8. Badanie wypadków przy pracy. ...................................................................14 II.9. Kontrola legalności zatrudnienia .................................................................15 II.10. Działalność interwencyjna - rozpatrywanie skarg pracowniczych ...........16 II.11. Efekty działalności kontrolno – nadzorczej ................................................18 III. Działalność prewencyjna i informacyjno-promocyjna. .....................................20 III.1. III.2. III.3. III.4. III.5. III.6. Działalność informacyjna .............................................................................20 Działalność prewencyjna.............................................................................23 Działalność promocyjna ...............................................................................26 Działalność rejestracyjna .............................................................................27 Spory zbiorowe..............................................................................................29 Efekty działalności profilaktycznej. .............................................................30 IV. Charakterystyczne zjawiska dla Lubuskiego (OIP Zielona Góra) ....................31 IV.1. Wypadki przy pracy.......................................................................................31 IV.2. Wypadki przy pracy rolniczej. ......................................................................33 IV.3. Choroby zawodowe.......................................................................................34 IV.4. Interwencje i poradnictwo ............................................................................35 IV.5. Współpraca z organami władzy, samorządami zawodowymi oraz
stowarzyszeniami.....................................................................................................37 IV.6. Współpraca z organami nadzoru i kontroli. ................................................40 IV.7. Przygraniczna współpraca międzynarodowa. ............................................43 V. Podsumowanie , wnioski oraz założenia i kierunki działania. ..........................44 Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze
3
I.
WPROWADZENIE
Państwowa Inspekcja Pracy jest organem podległym Sejmowi RP, zajmującym
się kontrolą i nadzorem przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz kontrolą legalności zatrudnienia. W zakresie określonym ustawą z
dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. nr 89, poz. 589 z późn.
zm.) nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy sprawuje Rada Ochrony Pracy.
Państwową Inspekcją Pracy kieruje Główny Inspektor Pracy powoływany przez
Marszałka Sejmu. Główny Inspektor Pracy wchodzi w skład unijnego Komitetu
Wyższych Inspektorów Pracy. Państwowa Inspekcja Pracy aktywnie uczestniczy
również w działaniach podejmowanych przez Międzynarodową Organizację Pracy
(MOP), współpracując ze wskazanymi przez MOP inspekcjami pracy z krajów Europy
Środkowej i Wschodniej.
Strukturę organizacyjną Państwowej Inspekcji Pracy tworzą: Główny Inspektorat
Pracy i 16 okręgowych inspektoratów pracy, w ramach których funkcjonują 42 oddziały.
Poszczególne okręgowe inspektoraty pracy obejmują zakresem swojej właściwości
terytorialnej obszar jednego województwa.
Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze wraz z Oddziałem w Gorzowie
Wlkp. obejmuje właściwością terytorialną województwo lubuskie.
Okręgowy inspektor pracy kieruje działalnością okręgowego inspektoratu pracy
i nadzoruje inspektorów pracy. Swoje zadania wykonuje przy pomocy zastępców: do
spraw nadzoru oraz prawno-organizacyjnych.
Przy Okręgowym Inspektorze Pracy
w Zielonej Górze działają stałe organy
opiniodawczo – doradcze: Lubuska Komisja Ochrony Pracy i Lubuska Komisja
ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy
w Rolnictwie oraz
Powiatowa Komisja
ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie dla powiatu żagańskiego.
Na koniec 2009 roku w OIP Zielona Góra zatrudnionych było 85 pracowników, w
tym kilku w niepełnym wymiarze czasu pracy. Funkcje kontrolno-nadzorcze prowadzi
48 inspektorów pracy – organów I instancji, wspomaganych przez pracowników
merytorycznych, głównie prawników. W omawianym okresie z pracy w OIP odeszły 3
osoby, w tym 2 inspektorów pracy. Pracę w charakterze inspektora pracy, po
ukończeniu aplikacji inspektorskiej w Ośrodku Szkolenia PIP we Wrocławiu, podjęło 9
osób uzyskując tytuł młodszego inspektora pracy, a szkolenie rozpoczęły 4 kolejne
osoby. Pracownicy OIP w przeważającej liczbie posiadają wyższe wykształcenie, w tym
4
wszyscy inspektorzy pracy i pracownicy merytoryczni. Są to głównie magistrowie
inżynierowie różnych specjalności oraz prawnicy i administratywiści.
Podstawową rolę w strukturze organizacyjnej okręgowych inspektoratów pracy
spełniają samodzielne stanowiska do spraw nadzoru i kontroli, na których zatrudnieni są
pracownicy wykonujący lub nadzorujący czynności kontrolne. Stanowiska te można
łączyć, w zależności od potrzeb, w zespoły koordynowane przez nadinspektorów pracy.
W Okręgu na koniec roku sprawozdawczego funkcjonowało 6 takich zespołów.
W świetle ustawy do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy w szczególności
nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepisów i zasad
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy
oraz
legalności
zatrudnienia.
Ponadto,
w
zainteresowaniu Państwowej Inspekcji Pracy pozostaje nadzór i kontrola zapewnienia
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom fizycznym wykonującym pracę
na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osobom wykonującym na własny rachunek
działalność
gospodarczą
w miejscu
wyznaczonym
przez
pracodawcę
lub
przedsiębiorcę.
Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają pracodawcy, a w zakresie
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy
oraz
kontroli
legalności
zatrudnienia
także
przedsiębiorcy, nie będący pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca
przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność
gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy.
Wszystkie ww. zadania były realizowane przez inspektorów pracy Okręgowego
Inspektoratu Pracy w Zielonej Górze.
W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów
dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są
uprawnione odpowiednio do:
1) nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w
przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
2) nakazania wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje
bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących
te prace lub prowadzących działalność. Skierowania do innych prac pracowników lub
innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach
wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób
dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby
nie posiadają odpowiednich kwalifikacji. Nakazy w tych sprawach podlegają
natychmiastowemu wykonaniu;
5
3) nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich
eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w
tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
4) zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w
których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia
ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
5) nakazania, w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny
pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę
na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek
działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności
określonego rodzaju;
6) nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn
wypadku;
7) nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także
innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy w tych sprawach podlegają
natychmiastowemu wykonaniu;
8) skierowania wystąpienia, w razie stwierdzenia innych naruszeń niż
wymienione w pkt 1-7, o ich usunięcie, a także o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku
do osób winnych.
Ponadto, w przypadku stwierdzenia popełnienia wykroczenia, w sprawach z
zakresu działania Urzędu, organy PIP są uprawnione do nakładania grzywien w drodze
mandatów karnych (w maksymalnej wysokości do 2 [lub 5] tys. zł) oraz kierowania
wniosków o ukaranie do sądów, gdzie zagrożenie grzywną sięga wysokości 30 tys.
złotych.
Państwowa Inspekcja Pracy przy realizacji swoich zadań współdziała ze
związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, organami samorządu załogi,
radami pracowników, społeczną inspekcją pracy oraz z organami administracji
państwowej, a w szczególności z organami nadzoru i kontroli, Policją, Strażą
Graniczną, Służbą Celną, urzędami skarbowymi i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych,
a także organami samorządu terytorialnego.
Państwowa Inspekcja Pracy jest uprawniona do nieodpłatnego korzystania z
danych zgromadzonych:
1) w Krajowej Ewidencji Podatników;
2) w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej
(REGON) prowadzonym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego;
6
3) przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na koncie ubezpieczonego i koncie
płatnika składek, w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym;
4) w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności (RCI
PESEL).
W razie uzasadnionej potrzeby oraz w celu zapewnienia bezpieczeństwa
kontrolującym, organy Policji są obowiązane, na wniosek inspektora pracy, do
udzielenia stosownej pomocy.
II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNO - NADZORCZA.
Zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy, podstawowe działania organów
Okręgowego Inspektoratu Pracy w 2009 roku miały charakter kontrolno-nadzorczy.
Rozwijaliśmy również działania prewencyjne, promocyjne i popularyzatorskie.
Prezentowane w niniejszym opracowaniu informacje i dane liczbowe pochodzą
bezpośrednio
z
przedsiębiorców,
wyników
gdzie
kontroli
występuje
przeprowadzonych
wysokie
u
tych
prawdopodobieństwo
pracodawców
i
niewłaściwych
warunków pracy lub nieprawidłowości w przestrzeganiu przepisów prawa pracy albo
przepisów z zakresu legalności zatrudnienia. Zatem, na podstawie tylko i wyłącznie
wyników kontroli, nie jest możliwa całkowita, obiektywna i jednoznaczna ocena stanu
ochrony pracy dla województwa lubuskiego, odnosząca się do wszystkich pracodawców
i przedsiębiorców. Taki odbiór prezentowanych poniżej danych byłby nie do końca
miarodajny z uwagi na to, że dobór przez inspektorów pracy zakładów do kontroli
wynika prawie wyłącznie z tzw. przesłanek negatywnych, a nie z wyboru wynikającego
ze wskaźników czysto statystycznych. Mówiąc o przesłankach negatywnych doboru,
należy rozumieć, że działania inspekcyjne prowadzone są głównie tam, gdzie
potencjalnie występują trudne warunki pracy lub naruszane jest prawo pracy np.
wynikające ze stosowanej technologii, została złożona skarga pracownicza, wydarzył
się śmiertelny, ciężki lub zbiorowy wypadek przy pracy, stwarzane są zagrożenia
publiczne, wpłynęły sygnały od organów władzy terenowej lub innych instytucji
kontrolnych, itp.
Niemniej, uzyskane dane z kontroli w roku 2009 umożliwiają dokonanie szeregu
spostrzeżeń i ocen oraz porównań w stosunku do lat poprzednich. Na ich podstawie
można w miarę precyzyjnie określić w jakim obszarze przepisów prawa pracy, w tym
bezpieczeństwa i higieny pracy, a także legalności zatrudnienia notuje się najwięcej
nieprawidłowości, jakiego rodzaju i kategorii pracodawców one dotyczą oraz jaka jest
ich skala i tendencje.
7
W ramach działalności kontrolno-nadzorczej realizowaliśmy zadania wynikające
z harmonogramu pracy, podejmowaliśmy działania rutynowe oraz interwencyjne.
II.1. Realizacja harmonogramu pracy
Do głównych działań wynikających z Programu Działania Państwowej Inspekcji
Pracy na 2009 rok należały:
9 analizowanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
9 kontrole przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy na placach budów,
9 kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bhp, w placówkach handlu
detalicznego
9 działania nadzorczo – prewencyjne w zakładach eksploatujących obrabiarki do metali
w zakresie przestrzegania wymagań minimalnych w odniesieniu do maszyn i urządzeń
technicznych
9 kontrole bezpieczeństwa pracy przy pozyskiwaniu drewna i innych pracach w leśnictwie,
z uwzględnieniem poprawności doboru środków ochrony indywidualnej,
9 kontrole bezpieczeństwa pracy w samochodowych warsztatach mechanicznych
i lakierniczych,
9 kontrole przestrzegania przepisów dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń ze
stosunku pracy
9 kontrole przestrzegania przepisów o czasie pracy, ze szczególnym uwzględnieniem czasu
pracy w transporcie drogowym.
Działania rutynowe to głównie:
9 kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej, w tym wykonywanej przez
cudzoziemców,
9 sprawdzanie poprawności informacji – składanych do ZUS przez pracodawców –
zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe
9 kontrole przestrzegania przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych
9 kontrole przestrzegania przepisów o urlopach wypoczynkowych
9 kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy dot. zatrudniania młodocianych
9 kontrole przestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem
Do działań interwencyjnych zaliczyć należy głównie:
9 kontrole związane z badaniem skarg.
8
II.2. Wyniki kontroli.
W 2009 r. inspektorzy pracy przeprowadzili 2 621 kontroli, którymi objęto 1943
podmioty. W kontrolowanych podmiotach wykonywało pracę ponad 125 tys. osób. Dla
wyeliminowania ujawnionych nieprawidłowości wydano 8 836 decyzji, w tym 8 692
dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz 144 decyzje nakazujące wypłatę
wynagrodzenia lub innych świadczeń pieniężnych.
Z uwagi na bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników 265 razy
wstrzymano wykonywanie prac, a 219 razy kierowano do innych prac pracowników lub
inne osoby dopuszczone do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach
wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, albo pracowników lub inne osoby
zatrudnione przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadały
odpowiednich kwalifikacji.
Zestawienie podstawowych danych w tym zakresie z ostatnich lat (2001 – 2009)
zawiera poniższa tabela:
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Liczba kontroli
2711
2832
2853
2555
2788
2395
2327
2348
2621
Liczba zakładów objętych
2283
2318
2118
1977
2116
1885
1838
1844
1943
17362
1809
1552
1243
1293
9962
9600
9815
8836
5
8
9
0
kontrolą
Liczba wydanych decyzji,
w tym:
Decyzje wstrzymania
1042
682
697
569
451
319
395
319
265
prac / liczba osób
4601
2651
2891
1888
1497
1261
1648
955
993
Decyzje skier. do
382
286
245
230
230
172
275
249
219
innych prac / liczba
1375
973
980
799
687
630
717
703
568
.osób
II.3. Nieprawidłowości dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy
Stwierdzone nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczyły
głównie:
9 przygotowania pracowników do pracy – 1343 – dot. 5547 pracowników,
• braku lub niewłaściwie przeprowadzonych szkoleń pracowników – 624 – dot.
2474 pracowników,
• braku lub niewłaściwie przeprowadzonych badań lekarskich – 274 – dot. 698
pracowników,
• braku uprawnień kwalifikacyjnych – 70 – dot. 114 pracowników,
9 maszyn i urządzeń technicznych – 1145 – dot. 5400 pracowników,
9
• braku lub niewłaściwych urządzeń ochronnych i sterowniczych – 421 – dot.
1812 pracowników,
9 stanowisk i procesów pracy – 1142 – dot. 7717 pracowników,
• nieprawidłowości w prowadzeniu procesu technologicznego – 357 – dot. 2403
pracowników,
• nieprawidłowości przy organizowaniu prac szczególnie niebezpiecznych – 115
– dot. 1076 pracowników,
• braku lub niewłaściwego zabezpieczenia stanowisk pracy – 152 – dot. 505
pracowników,
9 urządzeń i instalacji energetycznych – 831 – dot. 8731 pracowników,
• prowadzeniu eksploatacji urządzeń i instalacji w sposób zagrażający
bezpieczeństwu obsługi i otoczenia – 316 – dot. 2534 pracowników,
• braku lub niewłaściwego zabezpieczenia instalacji i urządzeń elektrycznych –
143 – dot. 1717 pracowników,
• niewłaściwej eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych – 76 – dot.
1054 pracowników.
Nieprawidłowości dot. bezpieczeństwa i higieny pracy w 2009 r.
52
594
302
1751
265
1142
OBIEKTY I POMIESZCZENIA PRACY
ZAPLECZE HIGIENICZNO-SANITARNE I ŚRODKI HIGIENY OSOBISTEJ
WENTYLACJA, OGRZEWANIE, OSWIETLENIE
STANOWISKA I PROCESY PRACY
1343
MASZYNY I URZADZENIA TECHNICZNE
URZADZENIA I INSTALACJE ENERGETYCZNE
1145
TRANSPORT
MAGAZYNOWANIE I SKLADOWANIE
NARAŻENIA I ZAGROŻENIA CZYNNIKAMI SZKODLIWYMI
551
PRZYGOTOWANIE DO PRACY
458
831
INNE ZAGADNIENIA BEZPIECZENSTWA I HIGIENY PRACY
INNE
258
W związku z realizacją wydanych przez inspektorów decyzji poprawiono warunki
pracy 66 6271) pracownikom.
(1)
– liczonych tyle razy, ile razy poprawiono im warunki pracy)
10
Okręgowy Inspektor Pracy na wniosek inspektorów pracy wydał 7 decyzji
zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju na
podstawie art. 11 u. 5 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Jedna z tych decyzji
dotyczyła
zaprzestania
prowadzenia
działalności
części
zakładu,
pozostałe
zaprzestania działalności określonego rodzaju, głównie prowadzenia działalności
powodującej występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonywanej w
pomieszczeniach do takiej działalności niedostosowanych.
Decyzje te wydano w stosunku do:
9 PPHU „TARTAK ŁAGÓWEK” Mirosław Zdanowicz w Łagówku,
9 Doktor Leks S. A. z siedzibą we Wrocławiu Oddział w Zielonej Górze, ,
9 "BETO-LUXS" Lucjan Krzysztof Sieniewicz w Żarach,
9 „M-S & PICO” RUSZTOWANIA Sp. z o.o. w Borowinie (wydano dwie decyzje),
9 Przedsiębiorstwo
Handlowo
-
Produkcyjne
"13-KA"
Karol
Krzeszowski
w Rusinowie (wydano dwie decyzje).
W związku ze stwierdzeniem w czasie dwóch kolejnych kontroli rażącego
naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy inspektorzy pracy skierowali do
jednostek
organizacyjnych
Zakładu
Ubezpieczeń
Społecznych
8
wniosków
o
podwyższenie płatnikom o 100% stopy procentowej składek na ubezpieczenie
wypadkowe, ustalanych na najbliższy rok składkowy.
II.4. Świadczenia ze stosunku pracy
W związku z niewypłaceniem wynagrodzenia, bądź innych świadczeń inspektorzy
pracy wydali 144 decyzje nakazujące ich wypłatę w kwocie 6 605 528,50 zł.
Do zakładów, w których stwierdzono największe zaległości należały:
9 ODZIEŻÓWKA sp. z o. o. w Żarach,
9 ESSER POLSKA sp. z o. o. w Nowej Soli,
9 IROMET sp. z o. o. w Sulęcinie,
9 ZPUH ALUCAR w Żaganiu,
9 SUN-D-YAN sp. z o. o. w Żaganiu.
W latach 2001-2009 opisana wyżej problematyka przedstawia się następująco:
Rok
2001
Kwota zaległych
Liczba
wynagrodzeń (w zaokrągleniu pracowników
- mln zł)
2,9
11
2002
14,0
ok. 13 000
2003
6,5
6200
2004
3,7
4691
2005
5,3
5397
2006
1,5
2040
2007
4,0
4003
2008
2,5
1851
2009
6,6
5183
W wyniku zastosowania odpowiednich środków prawnych pracodawcy wykonali
polecenia zawarte w 68 decyzjach, to jest wypłacili pracownikom 2 674 448,41 zł. W
zakresie 33 decyzji na kwotę 949 074,41 zł prowadzone jest postępowanie
egzekucyjne. Z uwagi na utratę przez zobowiązanych statusu pracodawcy lub stan
upadłości
likwidacyjnej
stwierdzono
wygaśnięcie
3 decyzji.
W stosunku do spółki ODZIEŻÓWKA w Żarach wydano 4 decyzje wypłaty
wynagrodzenia i innych świadczeń na kwotę 1 868 948 zł. W związku z porzuceniem
firmy
przez
pracodawcę
i niewypłaceniem
należnych
pracownikom
świadczeń
powiadomiona została Prokuratura, która w tej sprawie wszczęła postępowanie.
II.5. Nieprawidłowości dotyczące prawa pracy
Kontrole wykazały naruszenia przepisów prawa pracy oraz legalności zatrudnienia w
wyniku czego inspektorzy skierowali do pracodawców wystąpienia obejmujące 8453
wnioski. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły głównie:
9 stosunku pracy, w tym nieprawidłowo sporządzonych umów o pracę, niepoinformowania
pracowników o istotnych warunkach umowy – 2776,
9 czasu pracy – 1351,
9 wynagrodzeń za pracę i innych świadczeń – 935.
12
Nieprawidłowości dot. praworządności w stosunkach pracy w 2009 r.
1337
1249
60
50
16
312
PRZYGOTOWANIE DO PRACY
STOSUNEK PRACY
137
CZAS PRACY
OCHRONA PRACY MLODOCIANYCH
UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM
WYNAGRODZENIE ZA PRACE I INNE SWIADCZENIA
935
LEGALNOŚĆ ZATRUDNIENIA I INNEJ PRACY ZAROBKOWEJ
2776
57
URLOPY PRACOWNICZE
SPOLECZNA INSPEKCJA PRACY
173
SRODKI NADZORU NAD PRZESTRZEGANIEM PRAWA PRACY
ZAKŁADOWY FUNDUSZ SWIADCZEŃ SOCJALNYCH
INNE
1351
II.6. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz powiadomienia prokuratury
Konsekwencją
stwierdzenia
przez
inspektorów
pracy
wyczerpujących znamiona 2607wykroczeń było wszczęcie
postępowań
nieprawidłowości
wobec 1069 osób
wykroczeniowych.
W stosunku do obwinionych zastosowano:
9 wniosek do sądu – 156 w związku z popełnieniem 350 wykroczeń,
9 postępowanie mandatowe – 664 w związku z popełnieniem 1817 wykroczeń,
9 środki wychowawcze – 249 w związku z popełnieniem 440 wykroczeń.
Ponadto do organów prokuratury przesłano 44 zawiadomienia o zachowaniach
pracodawców wyczerpujących, zdaniem inspektorów pracy, znamiona przestępstw.
W przeważającej części zawiadomienia dotyczyły popełnienia przez pracodawców
przestępstw z art. 218 § 1 k.k. oraz z art. 225 § 2 k.k.
Rozstrzygnięcia prokuratury kształtowały się następująco:
9 wszczęcie postępowania przygotowawczego – 7 przypadków,
9 odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego - 6 przypadków,
9 umorzenie postępowania - 10 przypadków,
9 zawieszenie postępowania – 1 przypadek,
9 skierowanie aktu oskarżenia – 16 przypadków,
13
W okresie sprawozdawczym, prokuratura w 16 sprawach ( 36 % ) zdecydowała się
na sporządzenie aktu oskarżenia i skierowanie do sądu. Na dzień dzisiejszy 2
postępowania zostały zakończone wydaniem wyroku skazującego.
Dziesięciokrotnie korzystaliśmy z możliwości składania zażaleń na rozstrzygnięcie
prokuratury:
9 zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania – 5 przypadków,
9 zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania – 5 przypadków.
W wyniku wniesionych zażaleń prokuratura:
9 uwzględniła zażalenie – 1 przypadek,
9 nie uwzględniła zażalenia i w związku z tym przekazała zażalenie do sądu – 5
przypadków.
II.7. Egzekucja administracyjna
W związku z niewykonaniem przez pracodawców decyzji inspektorzy pracy wszczęli
34 egzekucje administracyjne mające na celu przymuszenie do wykonania obowiązków
z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (3 postępowania) i wypłaty należnych
wynagrodzeń (31 postępowań).
W odniesieniu do 2008 r. liczba ta jest dwukrotnie wyższa. Stosując środek
egzekucyjny inspektorzy pracy wydali 35 postanowień o nałożeniu grzywny w celu
przymuszenia na łączną kwotę 231100 zł. Do urzędów skarbowych złożono 28
wniosków o ściągnięcie nieuiszczonych i nieumorzonych grzywien na kwotę 190000 zł.
Ściągnięto 14000 zł.
II.8. Badanie wypadków przy pracy.
W 2009 roku inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 45 tragicznych w
skutkach wypadków przy pracy, w tym 5 zbiorowych. W zdarzeniach tych
poszkodowanych zostało ogółem 50 osób, z których 19 poniosło śmierć, a 24 doznały
ciężkich obrażeń ciała.
W porównaniu z rokiem ubiegłym ogólna liczba zbadanych wypadków przy pracy
uległa znacznemu zmniejszeniu – o prawie 37 %. Zauważalnie wzrosła (o 26 %) liczba
wypadków śmiertelnych, spadła natomiast (o ponad 22 %) liczba wypadków
powodujących ciężkie uszkodzenie ciała. Liczba wypadków zbiorowych od ponad 3 lat
pozostaje na zbliżonym poziomie.
Podobnie jak w latach ubiegłych zdecydowana większość wypadków wydarzyła się
w sektorze prywatnym (ponad 80 % ogólnej liczby badanych wypadków), z uwagi na
14
wielkość podmiotu, u pracodawców zatrudniających do 9 pracowników - 37 % i
pracodawców zatrudniających od 50 do 249 pracowników - ponad 25 % wypadków.
Największy procentowy udział zbadanych wypadków w poszczególnych branżach
kształtował się następująco:
9 działalność produkcyjna – 41 % ogółu,
9 budownictwo – 21 %,
9 handel – 11 %,
9 transport – 6 %.
Grupy zawodowe, z których wywodzi się największa liczba osób poszkodowanych,
to – podobnie jak w poprzednich latach – kierowcy pojazdów, robotnicy budowlani,
robotnicy pomocniczy w budownictwie oraz operatorzy maszyn i urządzeń.
Również struktura osób poszkodowanych w wypadkach z uwagi na staż pracy nie
ulega zmianom od wielu lat. Zdecydowanie najwięcej wypadków odnotowano w grupie
osób, których staż pracy w zakładzie nie przekroczył 1 roku (ponad 50 %), a ponad 3/4
osób poszkodowanych miała staż krótszy niż 3 lata. Świadczy to, z dużym
prawdopodobieństwem, o niewłaściwym przygotowaniu pracowników do pracy oraz o
braku lub niewłaściwym szkoleniu w zakresie bhp.
Wśród przyczyn zaistniałych wypadków przeważały wynikające ze stanu fizycznego
i zachowań pracownika – ponad 50 % ogółu oraz związane z niewłaściwą organizacją
pracy. Zdecydowanie najmniejszy był udział przyczyn technicznych. Analiza wszystkich
wypadków przy pracy w województwie lubuskim (za trzy kwartały 2009r.) znajduje się w
pkt. IV sprawozdania.
II.9. Kontrola legalności zatrudnienia
W
okresie
sprawozdawczym,
w
ramach
kontroli
legalności
zatrudnienia
przeprowadzono 463 kontrole, którymi objęto 6617 osób świadczących pracę.
Najwięcej kontroli – przy podziale dokonanym wg klasyfikacji PKD – zrealizowanych
zostało w handlu i naprawach [144], działalności produkcyjnej [113], budownictwie [89]
oraz w rolnictwie i łowiectwie [26]. W ich wyniku inspektorzy stwierdzili nieprawidłowości
w zakresie zawierania umów o pracę oraz naruszenia przepisów ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dla przywrócenia stanu zgodnego z prawem
inspektorzy wydali 168 wniosków wystąpień, w tym 118 dotyczących legalności
zatrudnienia. W stosunku do 74 osób naruszających przepisy dotyczące legalności
zatrudnienia skierowano do sądów wnioski o ukaranie.
15
Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły:
9 niezawarcia umowy o pracę w formie pisemnej lub zawarcia jej z uchybieniem terminu,
9 niezgłoszenia osób zatrudnionych do ubezpieczenia społecznego lub nie terminowego ich
zgłoszenia,
9 niepowiadomienia przez bezrobotnych PUP o podjęciu pracy zarobkowej,
9 nieopłacania składek na Fundusz Pracy lub nieterminowego ich opłacania,
9 nieopłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
Inspektorzy
pracy
w
wyniku
stwierdzonych
nieprawidłowości
stosowali
powiadomienia innych organów i tak: w 12 przypadkach powiadomiono starostów o
fakcie niepowiadomienia PUP przez bezrobotnego o podjęciu pracy zarobkowej. W ich
wyniku z rejestrów bezrobotnych poszukujących pracy wyrejestrowano 10 osób, w tym
4 osoby zobowiązano do zwrotu pobranych zasiłków.
W 24 przypadkach powiadomiono ZUS o niezgłoszeniu pracowników do
ubezpieczenia społecznego, nieopłacaniu przez pracodawców należnych składek na
ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy.
Przeprowadzono 3 kontrole wspólnie z Policją, 1 ze Strażą Miejską i 6 kontroli z
udziałem funkcjonariuszy Straży Granicznej. Kontrole wspólne ze Strażą Graniczną
prowadzono w firmach zatrudniających cudzoziemców.
Należy podkreślić dobrą współpracę z Powiatowymi Urzędami Pracy w zakresie
dostępu do informacji z rejestru bezrobotnych.
II.10. Działalność interwencyjna - rozpatrywanie skarg pracowniczych
W latach dziewięćdziesiątych systematycznie rosła liczba skarg napływających
do naszego OIP, lecz w ostatnich kilku latach dynamika wzrostu została zahamowana,
a ich liczba się ustabilizowała.
W roku sprawozdawczym wpłynęły do naszego OIP 984 skargi, zawierające
łącznie 2070 problemów, a zatem, w porównaniu do roku poprzedniego, ich liczba
nieznacznie wzrosła (wzrost liczby skarg o 1,6%, a problemów o 7,9%).
W roku 2009 zasadność skarg był podobny do roku poprzedniego, czyli
utrzymała się na poziomie ok. 70%.
Kilka przykładowych wskaźników liczbowych w latach 2003-2009 dot. skarg
przedstawia poniższa tabela:
16
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
841
829
849
864
940
969
984
-dot.
wynagrodzeń
63%
59%
47%
43%
42,5%
42%
47,8%
- od byłych
pracowników
i anonimowe
52%
47%
65%
51%
67,7%
65%
65,8%
-dot. warunków
pracy
12%
10%
12%
19%
14%
18,8%
13,7%
Odsetek skarg
niezasadnych
14%
12%
23,5%
19,5%
24%
30%
30%
Rok
Liczba skarg
w tym %
skarg:
Tak jak dotychczas, dominowały skargi z zakresu szeroko rozumianej prawnej
ochrony stosunku pracy (ok.79%), w tym szczególnie wiele, bo aż ok. 48% dotyczyło
problematyki wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy (w poprzednim roku
ok. 42%), ok.14% czasu pracy (poprzednio ok. 12%) i problematyki nawiązywania i
rozwiązywania stosunku pracy 19% (poprzednio ok. 16,5%).
Jak widać, wzrósł odsetek skarg dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń
ze stosunku pracy, a spadła liczba skarg dotyczących nieodpowiednich warunków pracy
do poziomu prawie 14% ogółu (poprzednio: ok. 19%). Najprawdopodobniej zjawisko to
wynika z faktu, że na niektórych obszarach Ziemi Lubuskiej występuje w dalszym ciągu
wysokie bezrobocie, powodując u pracujących obawy o utratę pracy, a tym samym
zgodę na pracę w złych warunkach.
Zmalał znacznie (ok. 20%, poprzednio 25%) udział anonimowych nadawców, a
już tradycyjnie dominowały skargi byłych pracowników (ok. 46%, poprzednio ok.40%),
co stanowi łącznie aż 66% (poprzednio ok. 65%) wszystkich skarg.
Najczęściej inspektorzy pracy stawali przed koniecznością interwencji w
zakładach przetwórstwa przemysłowego (28,3%), handlu oraz transporcie. Porównując
z rokiem poprzednim, spadła liczba interwencji dot. ochrony zdrowia (59,4%) oraz w
sektorze publicznym (41,5%).
Wzrósł do ponad 39% poziom ingerencji dot. skarg w mikroprzedsiębiorstwach
tj. zakładach zatrudniających do 9 pracowników.
Praktycznie, od lat nie zmienia się lista przyczyn inspirujących występowanie
ze skargami na działanie pracodawców. Za główne należy przyjąć:
17
• zmiany przepisów prawa pracy, ich nieznajomość przez pracodawców;
• wadliwa interpretacja i niewłaściwe stosowanie przepisów w praktyce.
• świadome działanie pracodawców na niekorzyść osób zatrudnionych.
• trudna sytuacja ekonomiczna niektórych firm;
Mimo
poważnej
skali
naruszeń
w
dziedzinie
prawa
pracy
zatrudnieni
powściągliwie zwracają się do PIP ze skargami na postępowanie swoich pracodawców
z obawy przed utratą miejsca pracy i niemożliwością znalezienia innego zatrudnienia w
związku z sytuacją na rynku pracy daleką od pożądanej.
W działalności inspektorskiej niedogodność w szybkim i kompleksowym
rozpatrywaniu skarg stanowią zmiany adresów siedzib firm, lokowanie firm w
mieszkaniach prywatnych, brak dokumentacji pracowniczej, w tym umów o pracę, list
płac, ewidencji czasu pracy, a niekiedy wręcz arogancja i poczucie bezkarności
przedsiębiorców zatrudniających pracowników.
II.11. Efekty działalności kontrolno – nadzorczej
Zaangażowanie inspektorów pracy przyniosło wymierne korzyści w zakresie
poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w kontrolowanych przedsiębiorstwach. Należy
jednak podkreślić, że uzyskane efekty były w poszczególnych zakładach zróżnicowane,
gdyż w dużej mierze zależały od kondycji finansowej, pozycji na rynku i perspektyw
rozwoju tych firm. Na stopień poszanowania prawa miało też wpływ przekonanie kadry
zarządzającej, że warto jest dbać o sprawy bhp, bo dobre warunki pracy przekładają się
również na jakość produkowanych wyrobów lub świadczonych usług oraz wizerunek
firmy.
Statystyczne ujęcie rezultatów pracy inspektorów stanowi ważny wyznacznik
skuteczności, choć oczywiście nie wyczerpuje całokształtu działań Okręgowego
Inspektoratu Pracy na rzecz likwidowania nieprawidłowości w zatrudnieniu oraz
zagrożeń w środowisku pracy.
Poniżej przedstawiamy najistotniejsze efekty działań w roku sprawozdawczym, które
można ująć w postaci danych liczbowych:
9 wyeliminowanie nieprawidłowości z zakresu stosunku pracy, w tym legalności
zatrudnienia – w stosunku do 24.581 pracownikom,
9 wyeliminowanie nieprawidłowości związanych z przestrzeganiem przepisów o czasie
pracy – wobec 8 871 pracownikom, w tym nieprawidłowości w zakresie ewidencji i
określania norm czasu pracy – wobec 5 559 pracownikom,
18
9 wyeliminowanie nieprawidłowości w zakresie opłacania składek na Fundusz Pracy
w stosunku do 898 pracowników,
9 wyeliminowanie nieprawidłowości w zakresie udzielania i naliczania urlopów
pracowniczych w stosunku do 4762 pracowników,
9 wyegzekwowanie dla 2588 pracowników należności na kwotę 2 566 469 zł.
Ponadto, w wyniku kontroli wyegzekwowali wykonanie przez pracodawców
obowiązków określonych w przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym
dotyczących :
9 obiektów i pomieszczeń pracy ( w odniesieniu do 8297 pracowników ),
9 zaplecza higieniczno-sanitarnego i środków higieny osobistej ( w odniesieniu do 4402
pracowników ),
9 wentylacji, ogrzewania i oświetlenia ( w odniesieniu do 4402 pracowników ),
9 przygotowania do pracy ( w odniesieniu do 4715 pracowników ),
9 urządzeń i instalacji energetycznych ( w odniesieniu do 8117 pracowników ),
9 maszyn i urządzeń technicznych ( w odniesieniu do 4730 pracowników ),
9 dostosowania stanowisk i procesów pracy ( w odniesieniu do 6802 pracowników ),
9 ograniczenia narażenia i zagrożeń czynnikami szkodliwymi ( w odniesieniu do 3636
pracowników ).
W wyniku działań inspektorów pracy zlikwidowane zostały w kontrolowanych
zakładach bezpośrednie zagrożenia dla życia i zdrowia w odniesieniu do 993
pracowników.
19
III. Działalność prewencyjna i informacyjno-promocyjna.
III.1. Działalność informacyjna
a) poradnictwo
W roku sprawozdawczym inspektorzy i pracownicy merytoryczni OIP udzielili
47 311 porad:
• w siedzibie Okręgu i Oddziału w Gorzowie Wlkp., również w mediach i w
trakcie
dyżurów
realizowanych
na
rzecz
związków
zawodowych
pracownicy merytoryczni oraz inspektorzy pracy udzielili 44 798 porad, w
tym 42 874 prawnych i 1 924 technicznych;
• w trakcie czynności kontrolnych w zakładach 2 513, z tego 1182 prawnych
i 1331 technicznych.
Widoczny jest wzrost zainteresowania poradnictwem – w roku 2006 udzielono
35 280 porad, w 2007 roku – 36 426, w 2008 – 38 482 porady.
Najliczniej po porady zgłaszali się pracownicy – 25 865 a także kolejno
pracodawcy – 15 486, związki zawodowe – 1223 i inne podmioty –2.224.
Najwięcej porad udzielono w formie ustnej – 44 288 (osobiście lub telefonicznie)
a także pocztą elektroniczną – 331 i pisemnych (listownie) - 179.
Zakres tematyczny udzielonych porad kształtował się następująco:
•
stosunek pracy – 26,4% ogółu;
•
wynagrodzenia – 17,6%;
•
czas pracy – 16,8%;
•
uprawnienia dot. rodzicielstwa oraz zatr. młodocianych – 13,3%;
•
urlopy – 13,2%;
•
warunki pracy – 4,8%.
•
wypadki przy pracy – 1,6%;
•
mobbing i dyskryminacja – 1,5%;
Kolejny rok potwierdził wzrost liczby porad prawnych. Problematyka prawa pracy nadal
szeroko popularyzowana była w mediach. Na łamach „Gazety Lubuskiej” i „Wyborczej”
publikowano odpowiedzi i wyjaśnienia naszych prawników na najczęściej zgłaszane pytania
20
w trakcie dyżurów realizowanych w siedzibie OIP. W roku sprawozdawczym ukazało się
80 tego typu publikacji. Problematyka prawa pracy była tematem 14 audycji radiowych
i telewizyjnych. W mediach poruszano najistotniejsze i najbardziej aktualne problemy
obejmujące szerokie spektrum zagadnień prawa i bezpieczeństwa pracy m.in.; tematykę czasu
pracy, wynagrodzeń, zawierania umów o pracę na czas określony w świetle ustawy
antykryzysowej, problemy związane z udzielaniem urlopów wypoczynkowych, dochodzeniem
roszczeń ze stosunku pracy zarówno przed sądem pracy, jak również inspektorem pracy.
Poruszano też zagadnienia wypadków przy pracy oraz działań prewencyjnych podjętych w tym
zakresie, warunków pracy w niskich temperaturach i podczas upałów.
b) program edukacyjny - ” Młodzi pracownicy” i „ Kultura bezpieczeństwa”
dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i promocja prawa pracy w grupie ‹
26 lat
Działając na rzecz edukacji młodzieży w dziedzinie zagrożeń zawodowych i
kształtowania bezpiecznych postaw w procesie pracy 12 szkół zrekrutowano do udziału
w kolejnej edycji programu edukacyjnego „ Kultura bezpieczeństwa”, adresowanego do
uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Kontynuowano współpracę z KRUS, Izbami
Rzemieślniczymi w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze, ZHP i OHP współorganizując
spotkania mające na celu zapoznanie młodych ludzi i ich nauczycieli z przepisami
prawa pracy, jak również z zasadami propagującymi bezpieczeństwo w szkole, domu i
podczas wakacji. Cenną inicjatywą było nawiązanie współpracy z Biurem Karier
Uniwersytetu Zielonogórskiego. W działaniach korzystano również z możliwości jakie
dają lokalne media. Audycje z udziałem pracowników OIP docierały do szerokiej grupy
odbiorców.
Ważnym wydarzeniem było zorganizowanie debaty pod patronatem Lubuskiego
Kuratora Oświaty na temat wpływu szkoły/uczelni na stan świadomości zagrożeń
związanych z pracą i kształtowaniem wśród młodzieży bezpiecznych zachowań w
zatrudnieniu. Udział w konkursach o zasięgu lokalnym i ogólnopolskim, imprezach
targowych (np. Targi Pracy „ Etat 2009”, Targi Edukacyjne „ Absolwent”) i wystawach
dał możliwość upowszechnienia wśród młodzieży problematyki ochrony pracy.
W ramach akcji „ Bezpieczne lato” z dziećmi spędzającymi wakacje na obozach
zorganizowano pogadanki połączone z konkursami rysunkowymi. Drobne nagrody i
gadżety pozwoliły im miło wspominać wspólne spotkania.
c) europejska kampania informacyjna „ Ocena ryzyka zawodowego”
21
Wpisując się w europejską kampanię na rzecz oceny ryzyka zawodowego
zorganizowano 2 seminaria pn. „ Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy. Dobre dla Ciebie.
Dobre dla firmy” i „Firma przyjazna pracownikom”, a także 7 szkoleń inspirowanych
przez Lubuską Organizację Pracodawców i Izbę Rzemiosła i Przedsiębiorców w
Gorzowie Wlkp. oraz Organizację Pracodawców Ziemi Lubuskiej i Izbę Rzemieślniczą i
Przedsiębiorczości w Zielonej Górze. W spotkaniach uczestniczyło 275 pracodawców,
pracowników służb bhp oraz przedstawicieli związków zawodowych.
Formę przekazu wzbogaciły audycje w Radiu Zielona Góra, Radiu Zachód, TV Odra
oraz publikacje PIP rozpowszechniane m.in. na Targach Budownictwa i Wyposażenia
Wnętrz w Drzonkowie, Lubuskich Targach Edukacyjnych w Gorzowie Wlkp., Łużyckiej
Wystawie Gospodarczej oraz na Wakacyjnych Targach Pracy.
d) pisma o charakterze informacyjno – prewencyjnym
W 2009 roku wysłano 13 pism profilaktycznych do 1141 pracodawców. Pisma
zawierały informacje dotyczące;
• okoliczności i przyczyn ciężkiego wypadku przy pracy przy obsłudze agregatu
tynkarskiego – pismo przesłano do 224 firm z branży budowlanej,
• okoliczności i przyczyn ciężkiego wypadku przy pracy przy obsłudze wielopiły –
pismo skierowano do 214 firm zajmujących się obróbką drewna,
• okoliczności i przyczyn śmiertelnego wypadku przy pracach z zakresu gospodarki
leśnej – pismo przesłano do 245 firm tej branży,
• okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy przy pracach z preparatami
chemicznymi – pismo otrzymało 40 firm prowadzących działalność w zakresie produkcji
oraz wykorzystania w procesach technologicznych substancji i preparatów chemicznych.
Celem tych działań profilaktycznych było poinformowanie zakładów działających w danej
branży o przyczynach zaistniałych wypadków. Pisma zawierały również informacje
o działaniach organizacyjno - technicznych, jakie po zaistniałym zdarzeniu były podejmowane
przez pracodawców oraz celowości ich ewentualnego zastosowania we własnych firmach
w ramach dobrych praktyk.
Ponadto 6 zakładów działających w tzw. „branży paliwowej” wyposażono w publikacje
pt. „Zapobieganie poważnym awariom przemysłowym – zalecenia i wytyczne dla zakładów
dużego ryzyka”.
e) szkolenia dla partnerów społecznych.
22
W roku sprawozdawczym inspektorzy pracy i pracownicy merytoryczni uczestniczyli
w 32 przedsięwzięciach szkoleniowych, w których łącznie wzięło udział 1077 osób.
Spotkania szkoleniowe organizowane były zarówno przez OIP w ramach realizacji
tematów prewencyjnych, ale również przez partnerów społecznych (organizacje
pracodawców i związki zawodowe), którzy zwracali się o poprowadzenie zajęć przez
przedstawicieli inspekcji pracy.
Każdorazowo tematyka spotkań dostosowywana była do adresatów, ich sugestii i
oczekiwań. Dominowały więc zagadnienia prawne, w tym przepisy Kp, ustawy o
łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego, a także problematyka bezpieczeństwa
pracy.
III.2. Działalność prewencyjna
a) bezpieczeństwo pracy w budownictwie
Wypadki śmiertelne związane z pracą na wysokości stanowią ponad połowę
wszystkich wypadków śmiertelnych w branży budowlanej i przeszło 10% wypadków
śmiertelnych w gospodarce narodowej.
Szczególnie niebezpieczne są wszelkie prace prowadzone na dachach, takie jak:
• montaż elementów konstrukcji nośnych dachów i pokrycia dachowego,
• prace na ścianach zewnętrznych budynków [izolacje termiczne, nanoszenie
i malowanie tynków, montaż płytek ceramicznych, blach elewacyjnych].
W odpowiedzi na powyższe fakty Państwowa Inspekcja Pracy realizowała w 2009r.
ogólnopolską
kampanię
informacyjno-kontrolną
"Bezpieczeństwo
pracy
w
budownictwie - upadki, poślizgnięcia". Kampania, będąc jednym z działań
podejmowanych na rzecz realizacji Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa i Higieny
Pracy na lata 2007-2012, zakładającej ograniczenie wypadków przy pracy w krajach
Unii Europejskiej o 25% do roku 2012, promuje stosowanie środków ochrony zbiorowej
- pomostów roboczych, siatek bezpieczeństwa, a także prawidłowe stosowanie środków
ochrony indywidualnej wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości zastosowania
zabezpieczeń zbiorowych.
Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze prowadził w 2009r. szeroko zakrojone
działania prewencyjne, które miały na celu zwiększenie świadomości zagrożeń
zawodowych w budownictwie, w szczególności zagrożeń związanych z pracą na
wysokości i w konsekwencji ograniczenie wypadków przy pracy w tej branży. Podjęto
kompleksowe, zintegrowane działania na trzech płaszczyznach: informacyjnej,
23
medialnej i kontrolnej. Celem kampanii nie były zmasowane kontrole na placach
budowy, lecz przekonanie inwestorów, kierowników budowy i pracodawców branży
budowlanej, że warto jest dbać o bezpieczeństwo pracy.
W programie prewencyjnym udział wzięło 32 pracodawców branży budowlanej.
Beneficjenci Kampanii uczestniczyli w spotkaniach informacyjno-szkoleniowych oraz
pokazach zastosowania środków ochrony zbiorowej i indywidualnej wykorzystywanych
przy pracach na wysokości. Poza problematyką związaną z bezpieczeństwem pracy na
budowach w szkoleniach podejmowano również tematykę związaną z przyczynami
wypadków w budownictwie oraz oceną ryzyka zawodowego. Przyjęto założenie, że
jeżeli pracodawcy, kierownicy budów oraz kierujący pracownikami na budowach
uświadomią sobie, jakie ryzyko ponoszą nie przestrzegając przepisów prawa pracy, to
samodzielnie, bez bezpośredniej zagrożonej sankcjami ingerencji inspektora pracy,
zaczną podejmować działania zapobiegawcze i korygujące na kierowanych przez siebie
budowach. Na potrzeby Kampanii uruchomiono specjalny nr telefonu, pod którym
pracodawcy mogli uzyskać porady prawne i techniczne z zakresu bezpieczeństwa
pracy na budowach.
Podczas całego okresu realizacji Kampanii szeroko propagowano i akcentowano
znaczenie bezpieczeństwa pracy w budownictwie angażując w przekaz informacji o
przedsięwzięciu zarówno związki zawodowe i organizacje pracodawców, jak również
administrację samorządową. W krzewienie idei bezpieczeństwa pracy w budownictwie
włączone zostały regionalne media [prasa, radio i telewizja], które były stałym
uczestnikiem przedsięwzięć informacyjnych dotyczących Kampanii.
Jednym z elementów działań prewencyjnych stało się również uczestnictwo
inspektorów pracy na targach branżowych. Przykładem jest tu stoisko OIP
zorganizowane na 17 Targach Budownictwa i Wyposażenia Wnętrz w Drzonkowie,
gdzie zainteresowani mogli uzyskać nie tylko fachową informację, lecz także otrzymać
specjalistyczną literaturę z zakresu bhp.
Ponadto każdy z uczestników przedsięwzięcia uzyskał indywidualne doradcze
wsparcie inspektora pracy, który dokonując wstępnej oceny bezpieczeństwa na
wskazanym przez pracodawcę placu budowy, zapewniał ekspercką pomoc w ocenie
zagrożeń oraz proponował wdrożenie dobrych praktyk – rozwiązań, które eliminują lub
minimalizują
stwierdzone
zagrożenia.
Po
wprowadzeniu
przez
pracodawcę
zaproponowanych rozwiązań, inspektor pracy przeprowadzał następnie końcowy audyt
i ponownie oceniał stan bezpieczeństwa na placu budowy.
24
Na uwagę zasługuje nadanie odpowiedniej rangi przedsięwzięciu i podkreślenie
znaczenia w nim uczestnictwa poprzez wręczenie statuetek beneficjentom Kampanii
podczas uroczystego spotkania z udziałem przedstawicieli samorządu lokalnego oraz
organizacji związkowych i pracodawców.
b) ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym
Realizując wytyczne do projektu „Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym”,
przeprowadzono
szereg
zróżnicowanych
działań
prewencyjno-promocyjnych
w
obszarze sektora rolnictwa indywidualnego, skierowanych do rolników i członków rodzin
rolników, dzieci zamieszkujące tereny wiejskie a także młodzieży i uczniów szkół
rolniczych.
Głównym
celem
aktywności
w
tym
zakresie
było
zmniejszenie
poziomu
wypadkowości w rolnictwie, zarówno wśród dorosłych rolników, jak i dzieci wiejskich, a
także zmniejszenie poziomu zapadalności na choroby zawodowe.
Założenia kampanii realizowane był poprzez:
- szkolenia rolników: głównym celem szkoleń było pogłębianie świadomości
rolników związanej z zagrożeniami zawodowymi występującymi w polu i w
gospodarstwie, a także przeciwdziałanie zagrożeniom wypadkowym i zdrowotnym.
- pogadanki: celem spotkań było zapoznanie dzieci z zagrożeniami występującymi
na wsi, a także promocja bezpiecznego wypoczynku i bezpiecznej zabawy.
- punkty prewencyjno-promocyjne: skutecznym sposobem dotarcia do rolników
oraz zapoznania ich z zagrożeniami występującymi w rolnictwie jest uruchamianie
punktów informacyjnych w trakcie różnorodnych imprez rolniczych (festynów wiejskich,
dożynek, targów rolniczych). W czasie imprez zainteresowanym rolnikom specjaliści
PIP udzielali porad z zakresu bezpiecznej pracy w rolnictwie oraz wręczali materiały
prewencyjne poświęcone bezpiecznej pracy.
- działalność wizytacyjna i instruktażowa: w trakcie prowadzonych wizytacji
(gospodarstw
rolnych
oraz
przebiegu
prac
polowych)
wskazywano
rolnikom
bezpośrednio zagrożenia związane z wykonywaną pracą.
- konkursy i olimpiady o tematyce bhp w rolnictwie:
• Konkurs wiedzy z zakresu bhp dla uczniów szkół rolniczych, (z OR KRUS),
• liczne konkursy plastyczne dla uczniów szkół wiejskich, w tym między
innymi w ramach „Nieobozowego lata” oraz na obozach harcerskich ( z ZHP),
• Udział w konkursach skierowanych do rolników „Bezpieczne gospodarstwo
rolne” (z OR KRUS),
25
• Organizacja Olimpiady BHP w rolnictwie ( z LODR).
- współpraca z partnerami społecznymi i przedstawicielami instytucji
rolniczych:
w ramach Lubuskiej Komisji ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie oraz
Powiatowej Komisji ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie.
- popularyzacja zagadnień ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym:
Poprzez publikację zagadnień bezpiecznej pracy w rolnictwie w fachowej prasie
rolniczej (Lubuskie Aktualności Rolnicze, Rolniczy Puls), a także na stronie internetowej
Okręgu.
c) przestrzeganie prawa pracy w mikroprzedsiębiorstwach pn. „ Zdobądź
Dyplom PIP”
Realizację programu w 2009r. rozpoczął etap promocyjno-kwalifikacyjny, podczas
którego podejmowane zostały działania zachęcające do udziału przedsiębiorców w
programie. Do mikroprzedsiębiorców starano się dotrzeć za pomocą ogłoszeń
zamieszczanych w lokalnej prasie. Nawiązano również współpracę z partnerami
społecznymi oraz zamieszczono wzmianki dotyczące programu w Internecie.
Najskuteczniejszą zachętą do udziału w programie okazał się kontakt i rozmowa z
inspektorami pracy. Na przełomie maja i czerwca w Zielonej Górze i Gorzowie
Wielkopolskim
przeprowadzono
cykl
szkoleń,
w
których
uczestniczyło
31 mikroprzedsiębiorców. Podczas spotkań przedsiębiorców wyposażono w materiały
pomocnicze (listy kontrolne, publikacje PIP). Przez kolejnych kilka miesięcy,
po przeprowadzonych szkoleniach, pracodawcy dostosowywali swój zakład do
obowiązujących norm, a inspektorzy pozostawali do ich dyspozycji jako organ doradczy.
W wyniku pozytywnie zakończonych audytów nominacje na Dyplom PIP otrzymało 19
podmiotów. W listopadzie odbyło się uroczyste podsumowanie programu, na którym
Okręgowy Inspektor Pracy wręczył laureatom programu dyplomy i statuetki. W
spotkaniu na zaproszenie OIP uczestniczył wicewojewoda lubuski, przedstawiciele
związków zawodowych oraz pozostali partnerzy społeczni wspierający idee programu.
III.3. Działalność promocyjna
W ramach prowadzonej działalności promocyjnej prowadzimy z powodzeniem od
kilkunastu już lat różnego rodzaju konkursy o tematyce bezpieczeństwa pracy. W roku
sprawozdawczym przeprowadziliśmy kolejne edycje konkursów:
1) „ Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej”
26
2) „ Bezpieczna piekarnia”
3) „ Najaktywniejszy zakładowy społeczny inspektor pracy”
4) Konkurs dla pracowników młodocianych” realizowany ze Związkiem Rzemiosła
Polskiego
5) „ Bezpieczna budowa”
6) „ Bezpieczne gospodarstwo rolne” ( w ramach współpracy z Kasą Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego).
Udział Okręgu
w
uruchomieniem
stoiska
wyposażonego
w
organizowanych
informacyjnego,
wydawnictwa
PIP
w
województwie
targach
wiąże
odpowiednio
oznakowanego
tematycznie
związane
z
się z
wizualnie,
adresatami
przedsięwzięcia. W okresie sprawozdawczym zorganizowano 10 stoisk w trakcie:
• 17 Targów Budownictwa i Wyposażenia Wnętrz w Drzonkowie,
• VII Lubuskich Targów Edukacyjnych „ Absolwent” w Gorzowie Wlkp. i Zielonej
Górze,
• VII Targów Pracy „ Etat 2009” w Zielonej Górze,
• III Łużyckiej Wystawy Gospodarczej w Żarach z udziałem polskich i niemieckich
firm,
• Wakacyjnych Targów Pracy w Zielonej Górze,
• III Targów Pracy dla Osób Niepełnosprawnych w Gorzowie Wlkp.,
• Targów Rolniczych „ Agro Targi 2009” w Kalsku,
• Targów Rolniczych „ Jesień w Gliśnie” w Gliśnie,
•
Lubuskiego Kiermaszu Ogrodniczego w Kalsku
Stoiska organizowane przez Okręg zapewniały odwiedzającym również możliwość
skorzystania z porad prawnych udzielanych przez inspektorów pracy lub pracowników
merytorycznych. Jeśli targom towarzyszyły warsztaty tematyczne, spotkania dotyczące
ochrony pracy Okręg zapewniał
udział
swoich pracowników. Najczęściej były to
spotkania skupiające się na wyjaśnianiu wątpliwości i odpowiedzi na pytania
formułowane przez uczestników.
III.4. Działalność rejestracyjna
a) zakładowe układy zbiorowe pracy
27
Aktualnie jest zarejestrowanych w OIP 210 (obowiązujących) zakładowych układów
zbiorowych pracy.
W okresie sprawozdawczym wpłynęły 53 wnioski dotyczące zakładowych układów
zbiorowych pracy w tym:
2 – o rejestrację zakładowych układów zbiorowych pracy (nowych),
32 – o rejestrację protokołów dodatkowych do układów zbiorowych pracy,
19 – o wpis do rejestru informacji dotyczących układów.
Odmówiono rozpatrzenia 2 wniosków dotyczących rejestracji:
• 1 – nowego zakładowego układu zbiorowego pracy,
• 1 – protokołu dodatkowego do zakładowego układu zbiorowego pracy.
Zarejestrowano:
• 1 – układ zbiorowy –zawarty po rozwiązaniu dotychczasowego,
• 31 – protokołów dodatkowych,
• 18 – informacji dotyczących: wypowiedzenia układu – 2, rozwiązania układu –
4, rozwiązania organizacji związkowej – 1, zawieszenia stosowania układu – 7,
odstąpienia od stosowania (art. 24129 § 3 k.p.) – 1,zmiany nazwy lub adresu
pracodawcy – 3.
W 3 obowiązujących układach zbiorowych pracy wprowadzono porozumieniem
zawartym na podstawie ustawy z dnia 1 lipca 2009r. o łagodzeniu skutków kryzysu
ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców ( Dz.U. Nr 125, poz. 1035)
przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy do 6, 8 i 10 miesięcy oraz
indywidualne
rozkłady
czasu
pracy
pracowników
zawierające
różne
godziny
rozpoczynania i kończenia pracy-ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie
pracowniczej.
W celu wyeliminowania nieprawidłowości codziennie telefonicznie oraz osobiście
w siedzibach OIP w Zielonej Górze i Oddziału w Gorzowie Wlkp. udzielane są porady
z zakresu zawierania układów zbiorowych pracy. W opisywanym okresie udzielono 372.
porad, w tym 39 pisemnych.
28
b) porozumienia zawarte na podstawie ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o
łagodzeniu
skutków
kryzysu
ekonomicznego
dla
pracowników
i
przedsiębiorców
Odnotowano 21 porozumień, w których przedłużono okres rozliczeniowy czasu
pracy i wprowadzono indywidualne rozkłady czasu pracy, 15 zostało zawartych z
przedstawicielami (przedstawicielem) załogi i 6 ze związkami zawodowymi.
Okres rozliczeniowy czasu pracy przedłużano do 6 miesięcy – 3; 7 miesięcy – 1; 8
miesięcy – 2; 12 miesięcy - 15.
Struktura zakładów, w których wprowadzono przedłużony okres rozliczeniowy:
przetwórstwo przemysłowe
- 15, informacja i komunikacja
- 1, budownictwo - 4,
transport i gospodarka magazynowa – 1.
III.5. Spory zbiorowe
W okresie sprawozdawczym zarejestrowano 8 sporów zbiorowych, co stanowi 53 % spadek
wobec roku poprzedniego.
Żądania zgłoszone pracodawcom przez organizacje związkowe dotyczyły:
a) warunków pracy – 4
• uzgodnień w sprawie zmian organizacyjnych, w tym poziomu zatrudnienia
b) warunków płacy – 9
• wzrostu wynagrodzeń
c) innych zagadnień, nie objętych definicją sporu zbiorowego – 2
• zwiększenia wysokości odpisu na wyodrębniony rachunek bankowy ZFŚS
[w sytuacji, w której żadna ze stron nie dokonała wypowiedzenia obowiązującego
regulaminu wynagradzania],
• wycofania dokonanych przez pracodawcę wypowiedzeń umów o pracę.
Na dzień sporządzania informacji w 4 przypadkach [50 %] zawarto porozumienia.
Przywołując kryterium branżowe, spory zbiorowe dominowały w podmiotach prowadzących
działalność związaną z przetwórstwem przemysłowym oraz wytwarzaniem i zaopatrywaniem
w energię elektryczną. Zarejestrowane w 2009 roku w przywołanych sekcjach gospodarki spory
zbiorowe stanowiły 75 % ogółu.
29
III.6. Efekty działalności profilaktycznej.
W okresie sprawozdawczym, kontynuując działalność pozakontrolną o charakterze
prewencyjnym i promocyjno-informacyjnym, uzyskano poprawę stanu „kultury pracy”
w przedsiębiorstwach woj. lubuskiego, rozumianej jako codzienna troska o przyjazne
relacje pracownicze oraz bezpieczne warunki pracy.
Tak postawione cele osiągano m.in. poprzez:
• promowanie standardów bezpiecznej pracy w budownictwie, gdzie
kampanią szkoleniową, programem prewencyjnym i bieżącym monitoringiem na
placach budów objęto setki przedsiębiorców budowlanych, wpływając na 54%
spadek wypadków przy pracy w tym sektorze;
• zrekrutowanie ponad 30 mikroprzedsiębiorców do programu na „Dyplom
PIP”;
• dostosowanie użytkowanych maszyn do minimalnych wymagań bhp;
• zrekrutowanie 25 przedsiębiorców do udziału w konkursach „Pracodawca organizator pracy bezpiecznej”, „Bezpieczna piekarnia”, „Bezpieczna budowa”;
• przeszkolenie 1077 pracodawców, pracowników służb bhp, członków
związków zawodowych, w tym 107 społecznych inspektorów pracy, w zakresie
praworządności w stosunkach pracy, ustawy antykryzysowej, oceny ryzyka
zawodowego;
• popularyzację zagadnień ochrony pracy w mediach lokalnych oraz bieżące
poradnictwo na rzecz kilkudziesięciu tysięcy uczestników procesu pracy;
•
promowanie wśród młodzieży bezpiecznych zachowań w zatrudnieniu,
gdzie ofertą targową, szkoleniową, konkursową i programem edukacyjnym
„Kultura bezpieczeństwa” objęto ok. 2000 uczniów szkół ponadgimnazjalnych i
studentów.
Poważnym problemem w zakresie uzyskania oczekiwanego poziomu efektywności
działań
prewencyjnych
jest
zmotywowanie
szerszej
uczestnictwa w programach PIP, przekonanie ich
inspektorów
do
udzielania
merytorycznego
grupy
pracodawców
do
o przychylności i gotowości
wsparcia
w
zakresie
samooceny
bezpieczeństwa i warunków pracy oraz podejmowanych działań zapobiegawczych lub
korygujących.
30
IV. Charakterystyczne zjawiska dla Lubuskiego (OIP Zielona Góra)
Jak już wspomniano, na podstawie ustawy o PIP i przepisów wykonawczych,
Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze, zgodnie z ustaloną właściwością
terytorialną, obejmuje swoją działalnością województwo lubuskie.
Jak wynika z rocznika statystycznego (wg US Zielona Góra) na początku 2009
roku województwie lubuskim mieszkało 1 009 tys. osób. Ponad 318 tys. wykonywało
pracę, z tego ponad 220 tys. zatrudnionych lub wykonujących pracę na własny
rachunek (poza jednostkami budżetowymi i związkami wyznaniowymi). Na terenie
Lubuskiego zarejestrowanych było 101 861 podmiotów gospodarki narodowej, z czego
97 336 w sektorze prywatnym (ok.96%).
Powyżej przedstawiono wyniki i efekty działań kontrolno-nadzorczych oraz
prewencyjno-informacyjnych naszego Okręgu. Wynikają z nich określone wnioski i
oceny dotyczące stanu praworządności w stosunkach pracy na terenie Lubuskiego.
Oceny dotyczą jednak tylko tych podmiotów gospodarczych do których dotarliśmy. Z
uwagi na „negatywne” przesłanki doboru zakładów do kontroli naszych uwag i ocen nie
należy przenosić na ogół działalności gospodarczej województwa. Chcąc pokusić się o
takie
oceny
należałoby
przeprowadzić
działania
na
określonych
zasadach
statystycznych, a takich nie prowadzimy.
Poniżej przedstawiono niektóre ogólne dane oraz umieszczono opis kilku
charakterystycznych zjawisk w zakresie objętym działaniami naszego Urzędu w roku
2009, które w sposób obrazowy na obszarze naszego Regionu przedstawiają stan w
zakresie szeroko rozumianej ochrony pracy i obszary, które powinny być przedmiotem
szczególnej troski na przyszłość.
IV.1. Wypadki przy pracy.
W momencie opracowywania sprawozdania brak jest niestety jeszcze danych
statystycznych dotyczących 2009 roku.
Na podstawie uzyskanych informacji (z Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze)
wynika, że do końca III kw. 2009 roku w województwie lubuskim w wypadkach przy
pracy i w wypadkach traktowanych na równi z wypadkami przy pracy poszkodowanych
zostało 1526 (poprzednio – 2023) osób, tj. o 497 (ok.24,6%) mniej niż w trakcie
analogicznego okresu roku poprzedniego.
31
Najbardziej
obrazowe
są
wskaźniki
liczbowe
w
przypadku
wypadków
przynoszących najgroźniejsze skutki dla poszkodowanych. W trakcie trzech kwartałów
2009r.:
•
wzrosła liczba ofiar w wypadkach śmiertelnych – z 6 do 9 tj. wzrost o
50%,
•
zmalała liczba poszkodowanych, u których wypadek spowodował ciężkie
uszkodzenie ciała – z 24 osób do 16 tj. spadek o 33%.
W stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego, zanotowano również
spadek liczby wypadków zbiorowych – z 7 do 3 (mniej o ok.57%).
Poniższe tabele przedstawiają podstawowe dane dotyczące wypadków przy
pracy w województwie lubuskim w trakcie trzech kwartałów 2008 i 2009 (wg US Zielona
Góra):
a) Zestawienie skali odnotowanych wypadków przy pracy oraz wypadków traktowanych
na równi z wypadkami przy pracy.
Lp.
1.
Wypadki
Ogółem
Rok
I-III kw.2008
2023
I-IIIkw.2009 Zmiana w %
1526
-24,6
2.
Śmiertelne
6
9
+50
3.
Ciężkie
24
16
-33
4.
Zbiorowe
7
3
-57
b) Zestawienie skali odnotowanych wypadków przy pracy z uwagi na sekcje gospodarki.
Lp.
Wyszczególnienie
1. Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo
2. Górnictwo i kopalnictwo
Przetwórstwo przemysłowe ogółem
4.
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz, wodę
6. Budownictwo
Handel hurtowy i detaliczny, naprawy
7.
pojazdów i sprzętu
8. Hotele i restauracje
Transport, gospodarka magazynowa i
9.
łączność
10. Pośrednictwo finansowe
11. Obsługa nieruchomości
Administracja publiczna, obrona
12.
narodowa, ubezpieczenia społeczne
5.
I-III/2008
56
5
I-III/2009 Zmiana w %
45
- 19,6
13
+ 160
986
704
- 28,6
35
11
- 68,6
186
85
- 54,3
176
160
- 9,1
9
9
0
163
87
- 46,6
3
130
6
23
+ 100
- 82,3
64
77
+ 20,3
32
13. Edukacja
14. Ochrona zdrowia i opieka społeczna
Pozostała działalność usługowa,
15.
komunalna i społeczna
69
95
61
117
- 11,6
+ 23,2
46
11
- 76,1
Jak można zauważyć w powyższych tabelach, znaczne zmiany wskaźników
wypadkowych odnotowano w kilku
sekcjach gospodarki. Cieszy spadek liczby
wypadków ogółem o niecałe 25% oraz
wypadków
w sektorze budownictwa z 186 na 85
(o
ok.54%).
W innych sekcjach gospodarki, gdzie zatrudniona jest w regionie duża liczba
pracowników, m.in. odnotowano zmiany:
- rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo spadek o ok. 20% (z 56 do 45 wypadków);
- transport – spadek o 46,6%;
- przetwórstwo przemysłowe w całości sekcji spadek o 28,6 % liczby wypadków;
- edukacja – spadek o 11,6%.
Pełna analiza wypadkowości za rok 2009 na terenie Lubuskiego będzie mogła być
opracowana dopiero po uzyskaniu kompletnych danych statystycznych.
IV.2. Wypadki przy pracy rolniczej.
W 2009 roku zgłoszono (wg KRUS Oddział Regionalny w Zielonej Górze) 302
wypadki, tj. o 25 więcej niż w roku ubiegłym, co stanowi wzrost o 9%. Zarejestrowano
również
1 wniosek o jednorazowe odszkodowanie w związku z chorobą zawodową (w roku
ubiegłym takiego wniosku nie odnotowano).
Za wypadek przy pracy rolniczej w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym
rolników uznano 267 zdarzeń tj. o 23 więcej niż w 2008 roku. Śmiercią zakończyły się
2 wypadki, w 2008 roku tego rodzaju wypadków w woj. lubuskim nie stwierdzono.
Wypłacono 228 jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy rolniczej,
w następstwie których poszkodowani doznali stałego lub długotrwałego uszczerbku na
zdrowiu bądź zmarli, o 37 więcej niż w 2008 roku , co stanowi wzrost o 19,4 % .
Najwięcej osób zostało poszkodowanych z powodu:
• upadku osób – 110 poszkodowanych, tj. 48% wszystkich wypłaconych
jednorazowych odszkodowań,
• obsługi zwierząt – 28 poszkodowanych, tj 12,3% wypadków,
33
• upadku przedmiotów – 22 poszkodowanych, tj 9,6% wypadków
• pochwycenia
lub
uderzenia
przez
ruchome
części
maszyn
–
20
poszkodowanych, tj. 8,8%.
W
większości
wypadków
–
43%
zakończonych
wypłatą
jednorazowych
odszkodowań orzeczono uszczerbek na zdrowiu w przedziale od 5 do 10%. W 35%
przypadków orzeczono uszczerbek do 5%.
Wskaźnik wypadkowości w rolnictwie w województwie lubuskim wyniósł w 2009
roku 11,1 wypadków na 1000 ubezpieczonych. Wypadki śmiertelne stanowiły 0,9 %
wszystkich wypadków zakończonych wypłatą świadczeń.
Biorąc pod uwagę powyższe dane, bardzo niepokoi wzrost liczby wypadków przy
pracy rolniczej, a szczególnie zanotowane przypadki zdarzeń ze skutkiem śmiertelnym.
Zamierzamy kontynuować działania prewencyjne i informacyjne w tym obszarze
gospodarki.
IV.3. Choroby zawodowe.
Według danych Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2009 roku stwierdzono
w województwie lubuskim 68 chorób zawodowych (wzrost o 7 w porównaniu z rokiem
2008 – tj. o ponad 11%) oraz wydano 25 decyzji negatywnych (o 10 mniej niż w roku
poprzednim).
Z danych PIS wynika, że największa liczba chorób zawodowych dotyczyła
chorób zakaźnych – 51 (poprzednio: 2008-16, 2007- 9, 2006-19, 2005-12, 2004-10,
2003-18 i 2002-26). Można tu mówić wręcz o katastrofalnej sytuacji, szczególnie w
zakresie boreliozy – wzrost z 14 w roku 2008 do 46 w roku sprawozdawczym (o 328%).
Daje to duże pole do działań zapobiegawczych dla pracodawców i przedsiębiorców,
szczególnie tych działających w sektorze rolnictwa i leśnictwa. Biorąc pod uwagę
główne źródło zagrożenia, profilaktyką antykleszczową należałoby objąć narażonych
pracowników, szczególnie w ww. sektorach gospodarki.
Natomiast, w wyniku szeroko prowadzonej przez kilka kolejnych lat kampanii
prewencyjnej, szkoleń specjalistycznych nauczycieli i kandydatów do tego zawodu
w zakresie emisji głosu oraz odpowiedniej profilaktyki, (również przez nasz OIP we
współpracy z WOMP Zielona Góra), radykalnie maleje liczba chorób zawodowych u
nauczycieli. Przewlekłych chorób narządów głosu stwierdzono tylko 3 przypadki (w
34
poprzednich kilku latach odpowiednio: 2008-19, 2007-12, 2006-24, 2005-15, 2004-30,
2003-47 i 2002-60).
Liczbę i rodzaj chorób zawodowych stwierdzonych w województwie lubuskim w
latach 2007 - 2009 zawiera poniższa tabela (wg PIS):
Pozycja
wykazu
Wykaz chorób zawodowych
Liczba stwierdzonych chorób
2007
2008
1
1
3
4
1
-
3
4
1
12
19
3
2009
3
Pylice płuc
6
Astma oskrzelowa
7
12
Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie
pęcherzyków płucnych
Alergiczny nieżyt nosa
15
Przewlekłe choroby narządu głosu
17
Nowotwory złośliwe
-
1
-
18
Choroby skóry
9
4
4
19
Przewlekłe
choroby
układu
ruchu
wywołane sposobem wykonywania pracy
Przewlekłe choroby obwodowego układu
nerwowego
wywołane
sposobem
wykonywania pracy
Obustronny trwały ubytek słuchu typu
1
3
3
3
2
4
3
4
2
1
-
2
2
-
9
16
3
5
1
1
14
1
50
61
20
21
ślimakowego spowodowany hałasem
Zespół wibracyjny
22
Choroby układu wzrokowego wywołane
czynnikami fizycznymi chemicznymi lub
biologicznymi
Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo
ich następstwa, w tym:
1. wirusowe zapalenie wątroby typu
C
2. wirusowe zapalenie wątroby typu
B
3. borelioza
4. bruceloza
25
26
ogółem
1
1
1
51
2
2
46
1
68
IV.4. Interwencje i poradnictwo
W roku sprawozdawczym nieznacznie wzrosła liczba skarg, które wpłynęły do
naszego Okręgu. Odsetek zasadności skarg był podobny do roku poprzedniego. Tak
jak dotychczas, przeważająca liczba skarg dotyczyła szeroko rozumianej prawnej
35
ochrony stosunku pracy, w tym szczególnie wiele dotyczyło problematyki wynagrodzeń i
innych świadczeń ze stosunku pracy, których odsetek wzrósł. Zjawisko to wynika z
faktu, że na niektórych obszarach Ziemi Lubuskiej wystąpiły zjawiska recesji
gospodarczej i kryzysu ekonomicznego.
Zmalał znacznie udział anonimowych nadawców, a już tradycyjnie dominowały
skargi byłych pracowników. Praktycznie, od lat nie zmienia się lista przyczyn
inspirujących występowanie ze skargami na działanie pracodawców.
W działalności inspektorskiej niedogodność w szybkim i kompleksowym
rozpatrywaniu skarg stanowią zmiany adresów siedzib firm, lokowanie firm w
mieszkaniach prywatnych, brak dokumentacji pracowniczej, w tym umów o pracę, list
płac, ewidencji czasu pracy, a niekiedy wręcz arogancja i poczucie bezkarności
przedsiębiorców zatrudniających pracowników.
Z uwagi na dużą szkodliwość społeczną nieprawidłowości w zakresie stanu
regulowania zobowiązań finansowych wobec pracowników, wszystkie tego rodzaju
przypadki są ścigane przez inspektorów pracy, z wykorzystaniem całej gamy środków
prawnych będących w ich dyspozycji.
W porównaniu do roku poprzedniego nastąpił prawie 270% wzrost kwoty objętej
nakazami płatniczymi inspektorów pracy. Nakazy wydawane w tych sprawach dotyczą
niewypłaconych, należnych pracownikowi wynagrodzeń lub innych świadczeń ze
stosunku pracy i są objęte na mocy ustawy o PIP rygorem natychmiastowego
wykonania.
W roku 2009 wydano tego rodzaju decyzje na kwotę ponad 6,5 mln złotych.
Większość
nakazanych
do wypłaty
kwot
stanowiły
zaległości
płacowe
wobec
pracowników kilku przedsiębiorstw, które z przechodziły kłopoty finansowe.
W roku sprawozdawczym inspektorzy i pracownicy merytoryczni OIP udzielili aż
o 23% więcej porad niż w roku poprzednim. Zakres tematyczny udzielonych porad
obejmował praktycznie całość zagadnień objętych prawem pracy. Wg naszych
obserwacji, tak duże zainteresowanie poradnictwem prawnym spowodowane jest
przede wszystkim niejasnością lub złą jakością tworzonego prawa, brakiem stabilizacji
prawa i jego nieznajomością. To powoduje problemy z interpretacją prawa a niekiedy
stanowi zachętę do świadomego jego łamania. Wzrost
liczby
skarg,
zaległości
w
wypłatach świadczeń ze stosunku pracy i zainteresowania poradnictwem jest jednym z
objawów kryzysu ekonomicznego i stagnacji gospodarczej w Regionie.
36
IV.5. Współpraca z organami władzy, samorządami zawodowymi oraz
stowarzyszeniami.
Uznając społeczną rangę problematyki ochrony pracy i mając na uwadze fakt, że
Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi RP, ważne miejsce w naszej działalności
zajmują kontakty z parlamentarzystami reprezentującymi województwo lubuskie.
Kontakty na tym szczeblu realizowane były w miarę możliwości osobiście przez
Okręgowego Inspektora Pracy, a w niektórych przypadkach przez zastępców OIP lub
kierownika Oddziału. Główne przesłanki spotkań z posłami i senatorami to przede
wszystkim przekazanie istotnych materiałów oraz poinformowanie o bieżących
problemach
w
działalności
naszego
Urzędu,
szczególnie
tych
będących
w
zainteresowaniu poszczególnych parlamentarzystów, o najbardziej istotnych wynikach i
efektach prowadzonych kontroli w zakładach pracy na terenie naszego województwa, a
także uzyskanie informacji na temat prowadzonych prac i debat parlamentarnych w
zakresie ustawodawstwa pracy.
Spotkania
z
parlamentarzystami
intensyfikowały
się
również
przy
okazji
prowadzonych debat w Sejmie na tematy bliskie naszemu Urzędowi, w tym szczególnie
przy debacie plenarnej nad rocznym sprawozdaniem z działalności PIP składanym
przed Wysoką Izbą przez Głównego Inspektora Pracy.
W 2009 roku Okręgowy Inspektor Pracy kilkakrotnie spotykał się z marszałkiem
dr.Józefem Zychem i senatorem dr.Stanisławem Iwanem, który jest od wielu lat
przewodniczącym społecznej Lubuskiej Komisji Ochrony Pracy przy Okręgowym
Inspektorze Pracy w Zielonej Górze. W omawianym okresie poza przedstawionymi
wyżej kontaktami z posłami, doszło do kilku okolicznościowych spotkań z posłanką
Elżbietą Rafalską, członkiem Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP. Przekazano posłom
bieżące informacje z działalności naszego Okręgu oraz materiały prewencyjne,
promocyjne i informacyjne wydawane przez Główny Inspektorat Pracy oraz roczne
sprawozdanie z działalności Okręgowego Inspektoratu Pracy.
W roku sprawozdawczym miały miejsce liczne kontakty z Wojewodą Lubuskim oraz
przedstawicielami Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego. Zgodnie z postanowieniami
ustawy o PIP, przekazano Wojewodzie Lubuskiemu aktualne roczne sprawozdanie z
działalności OIP..
Po podjęciu decyzji o włączeniu się organów PIP w działania łagodzące skutki
kryzysu gospodarczego OIP spotkał w tej sprawie z Wojewodą. W efekcie 3 lutego
2009r. doszło do spotkania Rady Gabinetowej Wojewody Lubuskiego a w dniu 19
37
lutego na posiedzeniu WKDS, po omówieniu przez dyrektora WUP sytuacji na rynku
pracy i prognozy związanej z kryzysem, OIP przedstawił propozycję włączenia się
pracowników OIP w szkolenia i porady oraz ew. interwencje. Zadeklarowano pomoc
ekspercką
dla
potrzebujących
porady
pracodawców
i związków
zawodowych.
Propozycje zostały przyjęte z uznaniem przez wszystkie strony uczestniczące w WKDS.
Efektem tego było szereg szkoleń i porad udzielonych na rzecz organizacji
związkowych i pracodawców. W dniu 15 lutego 2009r. ponownie OIP wziął czynny
udział w WKDS, przedstawiając dotychczasowe działania oraz omawiając główne
nieprawidłowości stwierdzane w trakcie kontroli na terenie woj.lubuskiego.
Podobnie
jak
w
latach
poprzednich,
współpraca
z
organami
samorządu
terytorialnego w roku 2009 stanowiła bardzo szerokie spektrum. Obejmowała bowiem
Sejmik
Województwa
Lubuskiego,
Zarząd
Województwa
Lubuskiego
i
Urząd
Marszałkowski, oraz starostów i starostwa powiatowe, a także niektóre gminy.
Okręgowy Inspektor Pracy,
zgodnie z ustawą o PIP, przekazał Marszałkowi
Województwa Lubuskiego sprawozdanie z działalności OIP w 2008 roku. Przedmiotem
rozmów z przedstawicielami władz samorządowych były głównie sprawy związane z
wynikami kontroli organów inspekcji w zakładach, dla których organem prowadzącym
jest samorząd województwa, wynikające z faktu sprawowania funkcji organu
prowadzącego dla niektórych placówek samorządowych a także wspólne działania w
zakresie
warunków
i
bezpieczeństwa
pracy
w rolnictwie
rodzinnym.
Dyrektor
Departamentu Rolnictwa LUM jest członkiem i uczestniczy w spotkaniach Lubuskiej
Komisji Ochrony Pracy przy OIP oraz współprzewodniczącym Lubuskiej Komisji ds. Bhp
w Rolnictwie przy OIP.
Od kilku lat stało się tradycją, że na sesjach Sejmiku Województwa Lubuskiego OIP
przedstawia wyniki kontroli w roku poprzednim i krótką ocenę stanu praworządności
w stosunkach pracy i bezpieczeństwa pracy na terenie województwa lubuskiego. W
inicjatywę tę włączają się niektóre rady powiatów. W roku 2009 sprawozdanie z
działalności OIP zostało przedstawione na sesji Sejmiku w dn. 20 kwietnia, a w 26
stycznia na Radzie Powiatu Wschowskiego. Efekty tego są widoczne, choćby w bardzo
żywym zainteresowaniu i dyskusji oraz kontaktach radnych i przedstawicieli władz
samorządowych w sprawach nieprawidłowości na terenie poszczególnych jednostek
samorządu, szczególnie w tych zakładach dla których są one organami prowadzącymi.
Efektem coraz ściślejszej współpracy ze wszystkimi szczeblami organów i instytucji
samorządowych
jest
coraz
szersze
zrozumienie
zakresu
działania
i
funkcji
38
poszczególnych organizacji, ułatwienie kontaktów oraz rozpoznanie wzajemnych
potrzeb i oczekiwań.
Podobnie jak w latach poprzednich, również w roku sprawozdawczym z
powodzeniem
współpracowaliśmy
z
organami
samorządu
zawodowego
i
gospodarczego. Okręgowy Inspektor Pracy wielokrotnie kontaktował się i spotykał z
prezesami:
Organizacji
gorzowskiej
Lubuskiej
Pracodawców
Ziemi
Organizacji
Lubuskiej,
Pracodawców
prezesem
i
zielonogórskiej
Lubuskiego
Sejmiku
Gospodarczego, Izb Rzemieślniczych i Przedsiębiorczości w Zielonej Górze i Gorzowie
Wlkp. a także Lubuskiej Izby Budownictwa. Braliśmy aktywny udział w zebraniach,
seminariach
uczestniczyli
i
spotkaniach
w
różnych
tych
organizacji.
przedsięwzięciach
Przedstawiciele
informacyjnych
ww.
i
organizacji
prewencyjnych
organizowanych przez nasz Okręg oraz w posiedzeniach Lubuskiej Komisji Ochrony
Pracy przy OIP. Kontakty te należy ocenić jako dobre i przynoszące wiele pozytywnych
efektów, szczególnie jeśli chodzi o zrozumienie powinności pracodawców wynikających
z uregulowań prawa pracy.
Mając na uwadze troskę o stan bezpieczeństwa pracy w sektorze budownictwa, w
porozumieniu z Lubuską Izbą Budownictwa po raz kolejny przeprowadzono działania
prewencyjne i promocyjne skierowane do pracodawców tej branży. Działania te z
czasem powinny przynieść wzrost świadomości pracodawców, a w efekcie poprawę
sytuacji w tym przedmiocie. Były to szkolenia i prelekcje w naszych siedzibach w
Zielonej Górze i Gorzowie, które spotkały się z dużym zainteresowaniem. Po raz kolejny
zorganizowano wspólne stoisko informacyjne na Targach Budownictwa w Drzonkowie.
Wspólnie z Izbami Rzemieślniczymi i Przedsiębiorczości w Gorzowie i Zielonej
Górze braliśmy udział, jako współorganizatorzy, w kolejnej edycji konkursu na temat
bhp dla uczniów – pracowników młodocianych w zakładach rzemieślniczych.
Podsumowując w tym zakresie 2009 rok, można powiedzieć, że w coraz większym
stopniu organy samorządowe czują się gospodarzami na swoim terenie, ale mimo tego
nie udało nam się w zadowalającym stopniu zainteresować wszystkich szczebli
samorządu problematyką stanu warunków pracy i praworządności w stosunkach pracy.
Wśród zadań jakie stają przed nami w bieżącym roku i latach następnych, to
rozszerzanie kontaktów i dalsza popularyzacja problematyki ochrony pracy.
Organizacje pracodawców skupiają niestety tylko niewielki odsetek pracodawców i
ich pozytywne działania nie zawsze docierają do większości nie zrzeszonych
pracodawców, szczególnie tych mniejszych, gdzie stwierdza się najwięcej uchybień. W
39
województwie lubuskim na ok. 110 tys. pracodawców i przedsiębiorców tylko ok. 1 tys.
jest zrzeszona w organizacjach. Stanowi to zatem ok. 1% ogólnej ich liczby, choć
biorąc pod uwagę liczbę osób w nich zatrudnionych odsetek jest znaczniejszy. Trzeba
przyznać, że pracodawcy zrzeszeni w tych organizacjach są bardziej świadomi i
przygotowani do wypełniania zadań wynikających z przepisów prawa pracy. W
porozumieniu
z
organizacjami
pracodawców
inspektorzy
pracy
i pracownicy
merytoryczni OIP włączali się w działania informacyjne i prewencyjne związane
z ewentualnością
nasilonych
zwolnień
grupowych
spowodowanych
kryzysem
gospodarczym.
Na bieżąco wymieniano informacje z przedstawicielami zielonogórskiego Oddziału
Stowarzyszenia Pracowników Służby BHP. Przedstawiciel OIP poprowadził szkolenia
członków Stowarzyszenia m.in. na temat spraw związanych z badaniami wypadków
przy pracy.
Ponadto, w roku sprawozdawczym utrzymywano robocze kontakty z Lubuską
Okręgową Izbą Radców Prawnych, Lubuską Izbą Rolniczą. Doraźnie kontaktowano się
z Oddziałem Zielonogórskim NOT, SIMP, SEP oraz Lubuskim Klubem Techniki
i Racjonalizacji.
W roku 2009 współpracowaliśmy z Wydziałem Mechanicznym Uniwersytetu
Zielonogórskiego oraz działającym na Uniwersytecie kołem Polskiego Towarzystwa
Ergonomicznego. Na ww. Wydziale prowadzone są studia dzienne i zaoczne z zakresu
ergonomii, środowiska pracy oraz podyplomowe bezpieczeństwa i higieny pracy,
wspomagane merytorycznie przez wyspecjalizowanych inspektorów pracy. W zakresie
bezpieczeństwa pracy w budownictwie bardzo dobrą współpracę kontynuowano z
naukowcami z Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska UZ. Inspektorzy pracy oraz
pracownicy merytoryczni prowadzili zajęcia na studiach podyplomowych z zakresu bhp
również na innych uczelniach działających na terenie naszego województwa.
Współpracowali z Państwową Wyższą Szkołę Zawodową i Wyższą Szkołę Biznesu
w Gorzowie Wlkp. oraz Łużycką Wyższą Szkołę Humanistyczną w Żarach.
IV.6. Współpraca z organami nadzoru i kontroli.
Podobnie jak w latach poprzednich, rok 2009 był intensywnym okresem współpracy
z różnymi organami kontroli i nadzoru w woj. lubuskim. Na szczeblu kierownictw,
systematycznie w ciągu roku miały miejsce spotkania robocze lub okolicznościowe, na
których wymieniano materiały i informacje z prowadzonych działań kontrolnych oraz
40
omawiano problemy i kierunki dotyczące wspólnych zadań. Odbyło się spotkanie
wszystkich
organów,
zorganizowane
przez
nasz
Okręg,
podsumowujące
dotychczasową działalność, z okazji jubileuszu 90-lecia Inspekcji Pracy w Polsce.
Realizowano postanowienia porozumień o współpracy zawartych zarówno na
szczeblu centralnym jak i wojewódzkim. Współpraca była prowadzona intensywnie
mimo, iż z uwagi na specyfikę naszego województwa siedziby tych organów mieszczą
się w obu stolicach Ziemi Lubuskiej.
Podobnie jak w latach poprzednich, wspólne kontrole są prowadzone na bieżąco
w konkretnych sprawach, wymagających wyjaśnienia również przez inny organ. Z uwagi
na różne uwarunkowania prawne (ustawa o swobodzie działalności gospodarczej) i
praktyczne, łatwiej prowadzić kontrolę oddzielnie i wzajemnie wymienić odpowiednie
informacje lub dokumenty po jej zakończeniu.
Skala wspólnych działań z innymi organami była prawie identyczna jak w roku
poprzednim.
Szczegółowe dane liczbowe dotyczące współpracy w 2009 roku przedstawia poniższa
tabela:
Lp.
Nazwa organu kontroli i
nadzoru
Liczba
wspólnyc
wspólne
h działań
kontrole
W tym:
kontrole
na
wniosek
powiadom.
o wynikach
1. Państwowa Inspekcja
Sanitarna
11
1
1
9
2. Urząd Dozoru Technicznego
61
1
0
60
3. Prokuratura
42
0
9
33
4. Policja
36
3
15
18
5. Państwowa Straż Pożarna
8
0
0
8
6. Inspekcja Ochrony
Środowiska
2
0
0
2
7. Państwowy Nadzór
Budowlany
31
0
0
31
8. Najwyższa Izba Kontroli
1
0
1
0
9. Inne organy
22
8
7
7
41
Łącznie
214
13
33
168
Miało miejsce kilka spotkań na szczeblu Okręgowego Inspektora Pracy z
dyrektorami Oddziałów Urzędu Dozoru Technicznego w Zielonej Górze oraz
w
Gorzowie Wlkp., ale na roboczo kontaktowali się również przedstawiciele obu instytucji.
Rozmowy i spotkania dotyczyły wymiany informacji i doskonalenia wiedzy z zakresu
eksploatacji urządzeń poddozorowych oraz zmian w ustawie o PIP i przepisach bhp, a
także spraw związanych z wymaganiami minimalnymi i zasadniczymi urządzeń i
maszyn poddozorowych, zgodnie z właściwością rzeczową. Mimo intensywnych
wzajemnych kontaktów, działania te powinny być w przyszłości jeszcze ściślejsze, np. w
zakresie bezpieczeństwa pracy na budowach.
Współpraca z lubuskim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym i
inspektorami powiatowymi obejmowała m.in. zapobieganie chorobom zawodowym oraz
zwalczanie przyczyn ich powstawania, a także podejmowanie wspólnych przedsięwzięć
mających na celu ochronę zdrowia pracowników przed zagrożeniami tkwiącymi w
środowisku pracy. Zgodnie z przepisami, PWIS zwracał się o opinie dotyczące
projektów pomieszczeń pracy, gdy projekty te zawierały odstępstwa od wymogów bhp,
w zakresie oświetlenia (24) i obniżenia terenu dla pomieszczeń ze stanowiskami pracy
(51). Nie zgłaszaliśmy w tych sprawach sprzeciwów.
Podstawowym efektem współpracy organów kontroli i nadzoru na Ziemi Lubuskiej
jest bardziej kompleksowe rozpoznanie i podejmowanie działań w celu rozwiązania
istniejących problemów, szczególnie tych z pogranicza zakresu działania konkretnego
urzędu, a przede wszystkim szybsze i dogłębne załatwienie spraw zgłaszanych przez
zainteresowanych danym problemem.
W świetle rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów regulującego zasady współpracy
różnych organów kontroli i nadzoru z Państwową Inspekcją Pracy, należy mieć
nadzieję, że w kolejnych latach nastąpi intensyfikacja wspólnych działań oraz efektów
tego współdziałania.
42
IV.7. Przygraniczna współpraca międzynarodowa.
W 2009 roku kontynuowano współpracę między OIP Zielona Góra a Krajowym
Biurem Ochrony Pracy Brandenburgii (Landesamt fur Arbeitsschutz) - Regionalbereich
Sud w Cottbus (d. Urzędem Ochrony Pracy i Techniki Bezpieczeństwa – AAS Cottbus).
Tradycją stała się wspólna organizacja, w cyklu dwuletnim na przemian po obu
stronach
granicy,
seminariów
omawiających
tematykę
przewozu
towarów
niebezpiecznych w strefie przygranicznej, zmiany w przepisach ADR oraz działalność
organów specjalistycznych w tym zakresie w Polsce i Niemczech.
Jak jest w zwyczaju od lat, w stosunkach partnerskich Cottbus- Zielona Góra
przesyłamy wzajemnie czasopisma o tematyce ochrony pracy, a także sprawozdania
roczne z działalności. Uzyskane materiały pozwalają na zapoznanie ogółu inspektorów
pracy z problemami ochrony pracy w kraju partnerskim, podjęcie ewentualnych działań
zaradczych i przygotowanie odpowiednich publikacji w prasie specjalistycznej.
Współpraca OIP Zielona Góra i LAS RS Cottbus oceniana jest przez obie strony
jako dobra oraz owocna i będzie kontynuowana. W roku 2010 planujemy organizację
kolejnego VIII. Forum polsko – niemieckiego o tematyce związanej z ADR i czasem
pracy kierowców.
43
V. Podsumowanie , wnioski oraz założenia i kierunki działania.
W okresie sprawozdawczym Okręg zrealizował wszystkie zaplanowane zadania
kontrolne, nadzorcze oraz prewencyjne i promocyjne, w tym przyjęty harmonogram
pracy. W stosunku do roku poprzedniego nieznacznie wzrosła, a w zasadzie
ustabilizowała się liczba kontroli inspektorskich. Niestety, w dalszym ciągu niepokoją
nieprawidłowości w sferze warunków pracy oraz praworządności w stosunkach pracy.
Dotyczy to również popełnianych wykroczeń przeciwko prawom osób wykonujących
pracę zarobkową oraz liczby składanych skarg pracowniczych. Utrzymuje się wysoka
skala
zapotrzebowania
na
poradnictwo
prawne
i techniczne
oraz
szkolenia
przeprowadzane dla organizacji pracodawców i przedstawicieli związków zawodowych.
Efekty działalności kontrolnej, nadzorczej i prewencyjnej są zawsze trudne do
oszacowania. Są one wymierne bezpośrednio w tych sytuacjach, gdy w wyniku kontroli
inspektora pracy pracodawca np. wypłacił należność z tytułu wynagrodzenia, bądź
wydał świadectwo pracy. Pozytywne wyniki zauważalne są także, gdy zlikwidowano
zagrożenie wypadkowe lub doprowadzono do obniżenia przekroczeń dopuszczalnych
norm czynników szkodliwych, których intensywność dawała się negatywnie odczuć na
stanowiskach pracy. Konkretne efekty w skali makro są możliwe również do wykazania,
gdy w wyniku wykonania zastosowanych przez inspektora środków prawnych dokonano
zmian na lepsze w konstrukcji i technologii produkcji wyrobów, zabezpieczeń maszyn i
urządzeń, likwidacji lub ograniczenia emisji szkodliwości zawodowych itp. Niemniej są
przypadki w których zazwyczaj trudno jest wymiernie i jednoznacznie ustalić, w jakim
stopniu
poprawa
stanu
bezpieczeństwa
i praworządności
w
zakładach
jest
bezpośrednim wynikiem podjętych działań przez inspektorów pracy, a w jakim jest to
rezultatem samodzielnych, bądź tylko inspirowanych kontrolą działań pracodawców.
Przedstawiono wyżej, iż w roku 2009 inspektorzy pracy naszego Okręgu
ujawniając nieprawidłowości wydali 8692 decyzje nakazowe w sprawach dotyczących
szeroko pojmowanych warunków pracy, a także 144 decyzje dot. wypłaty należnych
świadczeń pieniężnych. Ponadto wystosowali 8453 wnioski zawarte w wystąpieniach,
przede wszystkim w sprawach z zakresu szeroko rozumianej prawnej ochrony pracy i
przepisów dot. legalności zatrudnienia.
Aby określić efektywność i skuteczność tych działań, podobnie jak w latach
poprzednich,
monitorowane
jest
przez
inspektorów
pracy
wykonanie
decyzji
nakazowych i wystąpień. Dane te są rejestrowane na podstawie odpowiedzi
otrzymywanych od pracodawców oraz wynikają z protokołów kontroli sprawdzających.
44
Na bieżąco, jeszcze w trakcie trwania kontroli, sprawdzane jest wykonanie wszystkich
tzw. decyzji ustnych.
Zakładając, że każda zrealizowana decyzja nakazowa i wniosek z wystąpienia
załatwia pewien konkretny problem, można w sumie mówić o znacznej efektywności
działań, co świadczy o dużym wpływie inspektorów na stan ochrony pracy
w kontrolowanych zakładach. Mimo to, nie można jednoznacznie stwierdzić że
skuteczność
działania
naszych
organów
w
pełni
zadowala
wszystkich
zainteresowanych. Dotyczy to choćby tych przypadków, gdzie z uwagi na braki
dokumentacji nie ma możliwości załatwienia sprawy i trzeba skarżącego skierować do
sądu pracy, aby tam szukał rozwiązania swojego problemu.
Poprzez działania prewencyjne i promocyjne oraz współpracę z partnerami
społecznymi
również
wpływano
na
poprawę
sprawozdawczym prowadziliśmy szeroką
stanu
ochrony
pracy.
W
roku
aktywność szkoleniową dla partnerów
społecznych, tj. pracodawców i przedstawicieli związków zawodowych. Wszystkie
inicjatywy dotyczące tej problematyki zostały spełnione, zwiększając świadomość prawa
pracy u tej grupy osób.
Efektem współpracy z organizacjami pracodawców jest podniesienie poziomu
wiedzy z zakresu ochrony pracy u kadry zarządzającej firmami.
Prowadzone były akcje promocyjne i prewencyjne, m.in. dotyczące startu
zawodowego absolwentów szkół i młodych pracowników. Świadczone w ogromnej skali
doradztwo prawne i techniczne, przynosi efekty w rozwiązywaniu zbiorowych oraz
indywidualnych spraw pracowniczych.
Działalność kontrolna inspektorów pracy sporadycznie, ale znacznie częściej niż
w latach poprzednich, dostarcza także przykładów pozytywnych. Mamy dane o
zakładach w których warunki pracy są coraz lepsze, a nawet zupełnie zadowalające.
Mowa tu głównie o przedsiębiorstwach nowopowstałych lub sprywatyzowanych w
drodze kapitałowej, co umożliwiło wymianę parku maszynowego i wprowadzenie
nowoczesnych technologii, trwale poprawiających warunki i stan środowiska pracy.
Coraz częściej zakłady te wprowadzają, również z naszą pomocą, nowoczesne
systemy zarządzania bezpieczeństwem pracy i oceny ryzyka zawodowego albo
systemy jakości wg norm ISO.
W zakresie poprawy stanu warunków pracy wydaje się, że wprowadzone kilka lat
wcześniej przepisy dotyczące zróżnicowanej składki na ubezpieczenie wypadkowe
przyniosą spodziewane efekty. Rozwiązanie to powinno, w dłuższej perspektywie
45
czasu, uruchomić mechanizm ekonomiczny, motywujący pracodawców do większej
dbałości o stan bezpieczeństwa i higieny pracy. W roku sprawozdawczym korzystając z
tego przepisu
w 8 przypadkach złożyliśmy wnioski do ZUS o zwiększenie o 100%
składki wypadkowej na najbliższy rok składkowy, w tych firmach gdzie po raz kolejny
stwierdziliśmy rażące naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
W dalszym ciągu brak niezbędnej regulacji ustawowej dotyczącej monitoringu
problematyki bezpieczeństwa pracy w rodzinnych gospodarstwach rolnych. Państwo
powinno mieć obowiązek nie tylko troski w celu zapewnienia tam bezpiecznych
warunków pracy, ale również ingerencji w istniejącą złą sytuację, choćby z uwagi na
liczbę wypadków przy pracy rolniczej i wypłatę przez KRUS z publicznych środków
odszkodowań powypadkowych. Nie idzie w tym kierunku zmiana przepisów w wyniku
której zaniechano rejestracji wypadków z udziałem dzieci rolników. Powinien nastąpić w
tej sprawie podział kompetencji pomiędzy właściwymi resortami, urzędami i
instytucjami, a także samorządami różnych szczebli.
O efektywności i skuteczności działań kontrolnych decyduje głównie właściwy
dobór zakładów do kontroli oraz określenie problemów kontrolnych. Powszechne stało
się stosowanie przez inspektorów pracy w działalności kontrolnej „list kontrolnych”, tj.
wcześniej
przygotowanego
i
przedstawionego
pracodawcy
zakresu
kontroli
obejmującego najważniejsze problemy. Powinniśmy w przyszłości lepiej planować
zadania kontrolne w tych zakładach, w których występują poważne zagrożenia i to
zarówno w sferze warunków pracy, jak i praworządności w stosunkach pracy. Od roku
2010 mamy zapewniony dostęp m.in. do danych gromadzonych w ZUS, dotyczących
zakładów, gdzie miały miejsce wypadki przy pracy. Ułatwi to inspektorom pracy
właściwy dobór firm do działań kontrolno- nadzorczych, bądź prewencyjnych.
Nie
jest
możliwe
skontrolowanie
wszystkich
podmiotów
gospodarczych.
W woj. lubuskim jest zarejestrowanych ponad 100 tys. pracodawców i przedsiębiorców,
a w roku sprawozdawczym kontrolami objęto 1943 z nich czyli bez mała tylko 2%
całości. Zatem aby dotrzeć do większej liczby zainteresowanych należy radykalnie
zwiększyć działania prewencyjne, promocyjne i informacyjne. Takie działania mogą
pozwolić na zmianę, w dłuższej perspektywie czasowej, podejście do wypełniania
swoich obowiązków przez firmy.
Analiza wyników kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy i przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy pozwala na stwierdzenie, że mimo prowadzenia
systematycznych działań i uzyskiwania doraźnych efektów tych działań, nie osiągnięto
46
pożądanego poziomu stanu ochrony pracy i w najbliższym okresie trudno będzie
oczekiwać radykalnych postępów.
W ostatnim okresie utrwala się tendencja przenoszenia punktu ciężkości w
działaniach organów PIP z bezpieczeństwa i higieny pracy na zagadnienia związane z
praworządnością w stosunkach pracy, w tym na bardzo pracochłonne i długotrwałe, a
zarazem trudne zazwyczaj do jednoznacznej interpretacji np. sprawy związane z
wynagrodzeniami pracowniczymi, czasem pracy, czy nierównym traktowaniem albo
mobbingiem. Nowa ustawa o PIP utrwala ten kierunek działania a nawet poszerza
obszar zainteresowania o zadania z zakresu legalności zatrudnienia.
Systematyzując powyższe, podobnie jak w latach poprzednich, można ustalić
najczęściej artykułowane przyczyny stwierdzanych w trakcie kontroli nieprawidłowości:
• niedostateczna wiedza u osób podejmujących działalność gospodarczą, w
zakresie prawa pracy i związanych z tym obowiązków pracodawcy dotyczących
zapewnienia odpowiednich warunków pracy;
• chęć szybkiego uzyskania maksymalnych zysków z działalności, nawet
kosztem naruszania uprawnień pracowniczych – dotyczy to również niektórych
dużych sieci handlowych;
• trudna sytuacja rynku pracy i duże bezrobocie w województwie,
powodujące nierównowagę w stosunkach między pracodawcą a pracownikiem i
wymuszająca często zgodę pracownika na pracę w warunkach odbiegających od
pożądanych;
• dotychczasowy
brak
bezpośrednich
ekonomicznych
bodźców
motywujących poprawę warunków pracy, a zróżnicowana składka wypadkowa
powoli przynosi efekty;
• zła sytuacja finansowa wielu zakładów;
• częsta zmiana przepisów prawa, co powoduje brak stabilności i
czytelności.
Aby
organy
inspekcji
pracy
w
najbliższych
latach
mogły
skutecznie
przeciwdziałać wyżej opisanym tendencjom, poza ułatwieniami i modyfikacjami
procedur wewnątrz naszego Urzędu, wydaje się koniecznym:
• inspirowanie partnerów społecznych do odwrócenia niekorzystnych tendencji
w funkcjonowaniu społecznej inspekcji pracy, w tym nowa ustawa o SIP w
47
kierunku
stworzenia
możliwości
wyboru
przedstawiciela
pracowników
u
pracodawcy, gdzie brak związków zawodowych;
• w
związku
z
lepszym
funkcjonowaniem
przepisów
pozwalających
na
różnicowanie poziomu płaconej składki przez pracodawców na ubezpieczenie
wypadkowe pracowników w zależności od stanu warunków pracy, należy
stworzyć ramy współpracy odpowiednich organów kontroli oraz służb ZUS;
• prowadzenie
jak
najszerszej
działalności
prewencyjnej,
promocyjnej
i
informacyjnej przez organy PIP.
W dalszym ciągu stwierdzamy, że nieustabilizowany rynek pracy z utrzymującym
się
wysokim
bezrobociem,
nie
sprzyja
tworzeniu
bezpiecznych,
właściwie
wyposażonych stanowisk pracy. W tych warunkach uwaga pracowników jest w dalszym
ciągu bardziej skupiona na utrzymaniu zatrudnienia i wynikających stąd korzyściach niż
na warunkach w jakich przychodzi im świadczyć pracę. W świetle powyższego,
niezbędne jest stałe intensyfikowanie połączonej z doradztwem działalności kontrolnej,
zwłaszcza w małych zakładach pracy. W większych zakładach pracy, istotną rolę w tym
zakresie mogą również odgrywać związki zawodowe, dla których najważniejszym
zadaniem statutowym jest dbałość o interesy pracownicze, w tym także o właściwy stan
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach.
Włączamy
się
w
realizację
założeń
wspólnotowej
strategii
na
rzecz
bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakładamy, że nasze działania będą jedną z
przesłanek do obniżenia wskaźnika wypadków przy pracy (o 25% do roku 2012).
Efektem powinno być również uzyskanie wyraźnej poprawy stanu przestrzegania prawa
pracy.
W roku 2010 zamierzamy prowadzić działania kontrolno – nadzorcze w ramach
41 tematów, w tym 25 tzw. rutynowych i 16 specjalistycznych. Część z ww. tematów
kontrolnych jest złożona i zawiera w sobie kilka pokrewnych zagadnień. W
zdecydowanej większości są to tematy ogólnopolskie. Jeden z tematów kontrolnych,
wynikający ze specyfiki naszego województwa, dotyczy bezpieczeństwa pracy przy
pozyskaniu drewna. Pozostałe obejmują swoim zakresem problematykę prawnej
ochrony pracy i bezpieczeństwa pracy oraz legalności zatrudnienia.
48
Utrzymana będzie stała gotowość do prowadzenia działań interwencyjnych,
szczególnie badania skarg oraz groźnych w skutkach wypadków przy pracy, zagrożeń
publicznych a także legalności zatrudnienia.
W związku z szerokim zapotrzebowaniem prowadzić będziemy poradnictwo
prawne i techniczne, po modyfikacji procedur z tym związanych, dla dobra osób
korzystających z tego zakresu naszych działań.
Zamierzamy kontynuować, a w niektórych obszarach intensyfikować działania
prewencyjne oraz informacyjno promocyjne. Zadania o tym charakterze zamierzamy
przeprowadzić przy okazji realizacji 6 tematów kontrolnych. Ponadto, w programie
ujęliśmy 3 samodzielne tematy prewencyjne i 7 różnego rodzaju konkursów i olimpiad
wiedzy z zakresu bezpieczeństwa i zdrowia w pracy, skierowanych do szerokiego grona
odbiorców.
W ramach działalności promocyjnej i prewencyjnej nasz Urząd będzie
propagował i wspierał wprowadzanie przez zakłady pracy nowoczesnych systemów
zarządzania bezpieczeństwem pracy. W razie potrzeb określonych przez partnerów
społecznych prowadzić będziemy szkolenia specjalistyczne.
Zaproponowane wyżej ustalenia i wnioski, a także zamierzenia i plany na dalsze
lata z całą pewnością nie wyczerpują całości problematyki, ale powinny przyczynić się
do poprawy stanu praworządności w stosunkach pracy, warunków pracy i skuteczności
nadzoru.
Okręgowy Inspektor Pracy
Franciszek Grześkowiak
Zielona Góra, w lutym 2010 roku
49

sprawozdanie 2009 - Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz stronę jako plik pdf - Urząd Statystyczny w Zielonej Górze

Dziekan Wydziału Pedagogiki, Psychologii i Socjologii Uniwersytetu

W drodze do sukcesu - Gimnazjum nr 2 w Zielonej Górze

Podsumowanie konkursu "Bezpieczne lato"

Mama może wszystko w Zielonej Górze

Mama może wszystko - kolejne spotkanie w Zielonej Górze

zaprasza na bezpłatne porady prawne z prawa pracy

zobacz całe okłoszenie

Generuj PDF - KMP Zielona Góra

Osoby wykonujace zawod medyczny w podmiotach leczniczych