Biuletyn liturgiczny 2/2013

Biuletyn liturgiczny 2/2013
Drodzy księża!
W tym numerze BL chciałbym jeszcze raz nawiązać dekretu Kongregacji Kultu Bożego i
Dyscypliny w sprawie włączenia imienia św. Józefa do modlitw eucharystycznych oraz do tematu
ujednolicenia postaw wiernych w czasie Mszy św., zasugerowanego w ostatnim biuletynie.
1. Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w dekrecie z 1.05.2013 r.
włączyła wspomnienie imienia św. Józefa do drugiej, trzeciej i czwartej Modlitwy
eucharystycznej. Jak pisałem w poprzednim biuletynie (BL 1/2013), zdaniem bpa Adama
Bałabucha, przewodniczącego Komisji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
Episkopatu Polski w Polce należało wstrzymać się z wprowadzeniem tego dekretu do
odpowiedzi Kongregacji KBiDS na temat włączenia imienia św. Józefa do modlitw
eucharystycznych w obecnie używanym Mszale rzymskim dla diecezji polskich (2
wydanie).
Pod koniec lipca br. Kongregacja KBiDS przesłała odpowiedź na zadane pytanie, w której
wyjaśnia, iż w krajach, w których nie ma jeszcze zatwierdzonego przekładu III wyd.
Mszału, należy imię św. Józefa włączać do Modlitw Eucharystycznych w aktualnie
obowiązującym Mszale, w wersji zatwierdzonej przez Kongregację1.
Zatem od zaraz należy imię św. Józefa włączać do Modlitw Eucharystycznych II-IV
w brzmieniu następującym:
II Modlitwa eucharystyczna: «z Najświętszą Bogurodzicą Dziewicą Maryją, ze świętym
Józefem, Jej Oblubieńcem, ze świętymi Apostołami»;
III Modlitwa eucharystyczna: «z Najświętszą Dziewicą, Bogurodzicą Maryją, ze świętym
Józefem, Jej Oblubieńcem, ze świętymi Apostołami»;
IV Modlitwa eucharystyczna: «z Najświętszą Dziewicą, Bogurodzicą Maryją, ze świętym
Józefem, Jej Oblubieńcem, z Apostołami»2.
Oczywiście można posłużyć się starą, praktykowaną w przeszłości metodą: wpisać
atramentem w Mszale w odpowiednim miejscu dołączane słowa.
2. W związku decyzją Episkopat Polski z 9.03.2005 r. oraz w nawiązaniu do etapu prac
II Synodu Archidiecezji Katowickiej konieczne jest ujednolicenie na terenie całej
archidiecezji postaw przyjmowanych przez wiernych w czasie Mszy św.
1
Por. A. BAŁABUCH, Komunikat w sprawie włączenia imienia św. Józefa do Modlitw Eucharystycznych, w:
http://www.diecezja.swidnica.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1238:komunikat-w-sprawiewczenia-imienia-w-jozefa-do-modlitw-eucharystycznych&catid=48:-wydzia-duszpasterski-widnickiej-kurii-biskupiej.
2
Por. KONGREGACJA KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Dekret aby imię Świętego Józefa, Oblubieńca
Najświętszej Maryi Panny, zostało odtąd włączone do Modlitw eucharystycznych II, III i IV, w trzecim wydaniu
typicznym Mszału Rzymskiego, zaraz po imieniu Najświętszej Maryi Panny, w:
http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/ccdds/documents/rc_con_ccdds_doc_20130501_sangiuseppe_pl.html [dostęp: 28.06.2013].
Biuletyn liturgiczny 2/2013
2
Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania Ogólnego Wprowadzenia do
Mszału Rzymskiego (odtąd: WEP) regulują to zagadnienie w punktach 47-51:
47. „Zachowywanie przez wszystkich uczestników jednolitych postaw ciała jest znakiem
jedności członków chrześcijańskiej wspólnoty zgromadzonych na sprawowanie świętej liturgii:
wyrażają one bowiem i kształtują duchowe przeżycia uczestniczących” (OWMR 42).
48. Wierni stoją: od wejścia kapłana aż do kolekty włącznie; podczas śpiewu przed Ewangelią,
w czasie Ewangelii, wyznania wiary i modlitwy powszechnej, od wezwania: Módlcie się, aby...
aż do Baranku Boży, z wyjątkiem modlitwy epikietycznej i słów przeistoczenia; w czasie
modlitwy po Komunii i zakończenia Mszy świętej.
49. Wierni mogą siedzieć: w czasie czytań i psalmu responsoryjnego; w czasie homilii; w czasie
przygotowania darów; w czasie rozdzielania Komunii świętej i milczenia po niej.
50. Wierni klęczą: w czasie modlitwy epikletycznej i przeistoczenia (wierni klękają na epiklezę,
a wstają przed aklamacją po przeistoczeniu); na słowa: Oto Baranek Boży; Panie, nie jestem
godzien; mogą klęczeć w czasie przyjmowania Komunii świętej […].
51. Ludzie w starszym wieku, słabi i chorzy mogą siedzieć w czasie całej Mszy świętej i nie
należy ich niepokoić. Podobnie w kaplicach szpitali i zakładów specjalnych trzeba uwzględnić
stan zdrowia uczestników.
W kontekście powyższych zasad pragnę zwrócić uwagę na niektóre szczególne sytuacje:
- w czasie procesji z darami, nawet bardzo uroczystej, wierni siedzą (por. OWMR 73, 139, WEP
27);
- jeśli stosuje się okadzenie – wierni oraz wszyscy koncelebransi (jeśli są) wstają przed
okadzeniem celebransa (por. WEP 27);
- po przeistoczeniu wierni wstają przed wezwaniem do aklamacji („Oto wielka tajemnica wiary”
itp.) – należy zatem zachować krótką chwilę milczenia po uklęknięciu kapłana po ukazaniu
kielicha a przed wezwaniem do aklamacji, by wierni spokojnie mogli zmienić postawę;
- wierni klękają po zakończeniu śpiewu lub recytacji Baranku Boży… – wezwanie Oto Baranek
Boży… należy rozpocząć dopiero po chwili obligatoryjnego milczenia (por. WEP 34), która jest
przeznaczona na indywidualną modlitwę wiernych i na cichą modlitwę celebransa Panie Jezu
Chryste…,
- jeśli z ważnych powodów osoby nie mogą uklęknąć w czasie przeistoczenia i dialogu Oto
Baranek Boży… Panie nie jestem godzien… lepiej jest jeśli przyjmą postawę stojącą i wykonają
głęboki ukłon, gdy kapłan po konsekracji przyklęka (por. OWMR 43), niż przyjęcie postawy
siedzącej, która wyraża zupełnie inną treść. Oczywiście nie dotyczy to osób, o których była
mowa w WEP 51.
Przekazanie znaku pokoju
Episkopat Polski zdecydował też o formie przekazania znaku pokoju: «Znakiem pokoju jest
ukłon w stronę najbliżej stojących uczestników Mszy świętej lub podanie im ręki. Ten gest
wykonuje się w milczeniu lub wypowiada słowa: Pokój Pański niech zawsze będzie z tobą
Biuletyn liturgiczny 2/2013
3
albo: Pokój z tobą, na co przyjmujący odpowiada: Amen. Należy jednak zachować
jednolitość znaku w danym zgromadzeniu (zob. OWMR 42). Nie wolno używać formuły: Pokój
nam wszystkim. Kapłan może przekazać znak pokoju usługującym, zawsze jednak pozostaje w
prezbiterium, aby nie zakłócać celebracji. Niech uczyni podobnie, to znaczy pozostanie w
prezbiterium, jeśli dla słusznej przyczyny pragnie przekazać znak pokoju niektórym wiernym.
Wypada, aby każdy z umiarem przekazywał znak pokoju osobom najbliżej stojącym (zob.
OWMR 82 i 154)» (WEP 33, podkreślenia - xah).
- Struktura dialogiczna: Pokój z tobą – Amen (zamiast powszechnie używanego Pokój z tobą Pokój z tobą) bardziej zwraca uwagę na osobę stojącą obok i wymaga wsłuchania się w nią.
- Jest rzeczą oczywistą, choć czasem lekceważoną, że ani celebrans ani koncelebransi nie
opuszczają prezbiterium, by przekazać znak pokoju.
- „Znak pokoju” jest znakiem, a więc tyle ilość podanych rąk się liczy, ale raczej jakość i
prawdziwość – spojrzenie na drugą osobę, wsłuchanie się w tę osobę oraz życie na co dzień
pokojem, który przynosi Zmartwychwstały.
Udzielanie Komunii św.:
- Episkopat Polski zaleca (ale nie nakazuje!) procesyjne podchodzenie do przyjęcia Komunii
św. (por. OWMR 44, 86, 160), gdyż Ciało Pana jest pokarmem na drodze wiary, na drodze do
życia wiecznego (to nie jest kolejka do Komunii św.! – jak niektórzy mówią). Wierni mogą
przyjmować Komunię św. w postawie klęczącej lub stojącej – celebrans nie może zmuszać
wiernego do przyjęcia jednej lub drugiej postawy – wybór należy do wiernego. Postawę stojącą
należy zachować zawsze, gdy Komunia św. jest udzielana pod obiema postaciami (uwaga:
dotyczy to także nadzwyczajnych szafarzy Komunii św.). Wierni przyjmujący Ciało Pańskie
(i Krew) w postawie stojącej oddają cześć Najświętszemu Sakramentowi wykonując wcześniej
skłon ciała lub przyklękając na jedno kolano (por. WEP 38).
- co do sposobu udzielania Komunii św. przypominam WEP 40: «Komunii świętej udziela się
przez podanie Hostii wprost do ust. Jeżeli jednak ktoś prosi o Komunię na rękę przez gest
wyciągniętych dłoni, należy mu w taki sposób jej udzielić. Przyjmujący winien spożyć Ciało
Pańskie wobec szafarza. Wierni przystępujący do Komunii świętej nie mogą sami brać
konsekrowanego Chleba ani Kielicha Krwi Pańskiej (zob. OWMR 160). Nie wolno im też
podawać na rękę Hostii zanurzonej we Krwi Pańskiej». Dużym nadużyciem ze strony szafarza
Komunii św., do czego niestety od czasu do czasu dochodzi, jest odmówienie udzielenie
Komunii św. na rękę osobie, która o to prosi (nie ma tu znaczenia, czy ta osoba jest zza granicy
czy jest naszym parafianinem).
Proszę, by te postawy ciała wprowadzić we wszystkich parafiach naszej archidiecezji
najpóźniej do 1 niedzieli Adwentu b.r., czyli do 1 grudnia 2013 roku. Proszę, by
najbliższym czasie jedną lub kilka homilii niedzielnych poświęcić temu tematowi. Nie
wystarczy podać tylko kiedy wierni stoją, kiedy klęczą, a kiedy mogą siedzieć (te informacje
dobrze byłoby wydrukować w gazetce parafialnej – jeśli taka jest wydawana), lecz należy także
przypomnieć znaczenie i teologię znaków, gestów i postaw ciała. W ujednoliceniu postaw nie
chodzi o „tresurę” czy musztrę wojskową, lecz o uzgodnienie wewnętrznej treści – istoty –
Biuletyn liturgiczny 2/2013
4
modlitwy liturgicznej oraz znaków w niej używanych. W załączniku znajdują się teksty
pomocnicze, które można wykorzystać w homilii. Wydaje się, że szczególną uwagę należy
przywiązać do formacji ministrantów i pouczenia ich, nie tylko po to, by wiedzieli w których
momentach powinni dzwonić, ale dlatego, że ich postawą często sugerują się wierni.
Zdaję sobie sprawę, że w wielu parafiach nie będzie trzeba wiele korygować, ale także w tych
wspólnotach warto przypomnieć, co poszczególne postawy liturgiczne wyrażają, co oznaczają i
do czego zobowiązują.
Dość dużym problemem jest również różnica występująca w Credo – w niektórych wspólnotach
mówi się …zmartwychwstał dnia trzeciego… (jak jest w Mszale Rzymskim), a w niektórych
…zmartwychwstał trzeciego dnia… (jak było w pierwotnej formie Mszału łacińsko-polskiego z
1968). Odradzam jednak ujednolicanie w tym momencie tekstu i radzę poczekać do
ukazania się 3 wydania Mszału Rzymskiego dla diecezji polskich, gdyż wg wiarygodnych
przesłanek może tam nastąpić zmiana.
3. Zmiana dotycząca terminu świętowania uroczystości Niepokalanego Poczęcia NMP w
tym roku.
Zgodnie z dekretem Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski 8 grudnia br., kiedy
przypada II niedziela Adwentu, dla dobra duchowego wiernych będziemy świętować
uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, z uwzględnieniem zastrzeżeń,
które zostały zamieszczone w punkcie 46 Okólnika Duszpasterskiego 4/2013 z dnia 20.09.2013.
4. W dalszym ciągu proszę o współpracę i nadsyłanie uwag i spostrzeżeń.
Moje dane kontaktowe: ks. Andrzej Hoinkis, ul. Krasińskiego 21, 40-019 Katowice
tel.: 600 767 888 lub 515 462 930
email „służbowy”: [email protected]
prywatny: [email protected]
Z góry dziękuję za współpracę i propozycje!
ks. Andrzej Hoinkis
ceremoniarz archidiecezjalny
Katowice, 10.10.2013
VH V-4559/13