docPlany dydaktyczny
download 
Reklamacja Transkrypt
Plany dydaktyczny
Plan pracy dydaktycznej z biologii dla klasy II gimnazjum oparty na podręczniku „Puls życia 2” Dział programu 1. Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu Temat lekcji i treści nauczania 1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość • dziedziny biologii zajmujące się budową ciała człowieka • miejsce człowieka w przyrodzie • hierarchia organizmu człowieka • układy narządów człowieka i ich funkcje • homeostaza 2. Budowa i funkcje skóry • funkcje skóry i warstwy podskórnej • budowa skóry i warstwy podskórnej • budowa i rola wytworów skóry • działanie receptorów skóry 3. Higiena i choroby skóry • zasady higieny skóry • czynniki powodujące uszkodzenia skóry • dolegliwości i choroby skóry oraz ich objawy • rodzaje oparzeń i odmrożeń • pierwsza pomoc Termin IX IX IX Szczegółowe osiągnięcia ucznia wymagania podstawowe wymagania ponadpodstawowe • wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka • klasyfikuje człowieka do królestwa zwierząt • wskazuje komórkę jako element budulcowy ciała człowieka • podaje przykłady tkanek • wylicza układy narządów człowieka • opisuje podstawowe funkcje układów narządów człowieka • opisuje cechy różniące człowieka od innych naczelnych • wykazuje stopniowe komplikowanie się budowy człowieka od tkanki do układu narządów • wyjaśnia zależności między układami narządów • wyjaśnia, co to jest homeostaza • wymienia podstawowe funkcje skóry • wymienia warstwy skóry • wskazuje funkcje poszczególnych warstw skóry • wylicza wytwory naskórka • opisuje melaninę jako czynnik decydujący o kolorze skóry • omawia funkcje skóry • wykazuje związek funkcji skóry z jej budową • planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu • omawia rolę poszczególnych wytworów naskórka • dowodzi, że odcień skóry zależy od zawartości barwnika w skórze • wyjaśnia konieczność dbania o skórę • wymienia choroby skóry • opisuje dolegliwości skóry • klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń • podaje zasady udzielania pierwszej pomocy • omawia objawy dolegliwości skórnych • proponuje środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej • analizuje zasady pielęgnacji skóry • wyjaśnia, czym są alergie skórne • ocenia wpływ słońca na skórę • demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów skóry 2. Aparat ruchu 4. Budowa szkieletu • funkcje szkieletu • ruch jako efekt działania biernego i czynnego aparatu ruchu • budowa szkieletu • tkanki budujące kości 5. Budowa i rola szkieletu osiowego • skład szkieletu osiowego: czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa • funkcje elementów szkieletu osiowego • budowa i funkcje mózgo- i trzewioczaszki 6. Budowa i funkcjonowanie kończyn • budowa obręczy barkowej i miednicznej • budowa i funkcjonowanie kończyn 7. Kości – elementy składowe szkieletu • budowa fizyczna i chemiczna kości • szpik kostny • kształty kości • rodzaje połączeń kości • rodzaje stawów, ich budowa i zakres ruchów IX IX X X • wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu • rozpoznaje szkielet osiowy na modelu lub schemacie • wskazuje obręcz barkową i miedniczną na modelu lub schemacie • podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu • wymienia tkanki budujące szkielet • omawia sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu • porównuje elementy szkieletu do maszyny prostej • rozpoznaje tkanki budujące szkielet • porównuje tkankę chrzęstną i kostną • wskazuje rolę poszczególnych tkanek w budowie kości • wylicza elementy szkieletu osiowego • wskazuje mózgo- i trzewioczaszkę na modelu lub ilustracji • określa elementy budowy klatki piersiowej • wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową • podaje nazwy odcinków kręgosłupa • wymienia kości tworzące szkielet osiowy • charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego • opisuje związek budowy czaszki z funkcjami, które pełni • omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej • wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnionymi funkcjami • wymienia elementy budowy obręczy barkowej • opisuje elementy budowy obręczy miednicznej • wskazuje kości kończyn górnej i dolnej na modelu lub schemacie • wymienia kości tworzące obręcze • porównuje budowę kończyny górnej i dolnej • wykazuje związek budowy z funkcją kończyny dolnej • wykazuje związek budowy stawu z rodzajem ruchu kończyny w stawie • uzasadnia budowę obręczy miednicznej • opisuje budowę fizyczną kości • wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego • omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości • określa różne kształty kości • wymienia rodzaje połączeń kości • opisuje budowę stawu • rozpoznaje rodzaje stawów • odróżnia staw zawiasowy od kulistego • charakteryzuje zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem • planuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości • omawia znaczenie składników chemicznych w budowie kości • porównuje kości różnego kształtu • wykazuje różnicę między kością długą a płaską • charakteryzuje połączenia kości 8. Budowa i znaczenie mięśni • położenie i funkcje mięśni szkieletowych • budowa mięśnia szkieletowego • antagonistyczne działanie mięśni • rodzaje i cechy tkanki mięśniowej • higiena pracy mięśni X 9. Choroby aparatu ruchu • naturalne krzywizny kręgosłupa – lordoza i kifoza • wady postawy • wady budowy stóp • krzywica i osteoporoza – choroby aparatu ruchu • urazy mechaniczne aparatu ruchu • pierwsza pomoc i rehabilitacja w przypadku złamań • profilaktyka wad postawy X • określa zakres ruchów różnych rodzajów stawów • projektuje i wykonuje model stawu • omawia rolę szpiku kostnego • wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe • określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych • wymienia rodzaje tkanki mięśniowej • opisuje budowę tkanki mięśniowej • wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu • wymienia warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni • demonstruje sposób działania mięśni szkieletowych • wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni • rozpoznaje na ilustracji wskazane mięśnie szkieletowe • opisuje czynności wskazanych mięśni • wykazuje związek budowy z funkcją tkanki mięśniowej • wyszukuje w internecie ponadprogramowe informacje o mięśniach • rozpoznaje pod mikroskopem różne rodzaje tkanki mięśniowej • rysuje spod mikroskopu i opisuje obraz tkanki mięśniowej • omawia warunki prawidłowej pracy mięśni • uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych • planuje proste ćwiczenia poprawiające kondycję mięśni • analizuje przyczyny urazów ścięgien • wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa • rozpoznaje wady postawy • wylicza przyczyny powstawania wad postawy • wskazuje ślad stopy z płasko-stopiem • wymienia choroby aparatu ruchu • opisuje urazy kończyn • wyjaśnia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn • rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa • wyjaśnia przyczyny wad postawy • wskazuje metody zapobiegania wadom kręgosłupa • wyszukuje informacje dotyczące sposobów zapobiegania płaskostopiu • podaje przyczyny chorób aparatu ruchu • podaje przyczyny zmian zachodzących w układzie kostnym na skutek osteoporozy • wyjaśnia procesy zachodzące w układzie kostnym podczas urazów • wyjaśnia konieczność rehabilitacji po urazach • demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn 3. Układ pokarmowy 10. Podsumowanie X 11. Sprawdzian wiadomości X 12. Pokarm – budulec i źródło energii • niezbędne składniki pokarmowe • znaczenie węglowodanów, białek i tłuszczów • pokarm jako źródło energii i budulec organizmu X 13. Witaminy, sole mineralne, woda • witaminy rozpuszczalne w tłuszczach oraz w wodzie • znaczenie witamin • skutki niedoboru witamin • mikro- i makroelementy w organizmie człowieka • znaczenie wody dla organizmu 14 i 15. Budowa i rola układu pokarmowego • budowa zęba i rodzaje zębów • budowa odcinków przewodu pokarmowego • trawienie w poszczególnych odcinkach XI XI • wymienia podstawowe składniki pokarmowe • klasyfikuje substancje odżywcze na budulcowe i energetyczne • wskazuje źródła węglowodanów • wskazuje produkty spożywcze zawierające białko • wymienia pokarmy zawierające tłuszcze • omawia aminokwas jako cząsteczkę budulcową białek • wyróżnia pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe • przedstawia źródła tłuszczu w diecie człowieka • rozróżnia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach • omawia rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach • opisuje rolę dwóch makroelementów • wymienia mikroelementy • opisuje rolę wody w organizmie • wyjaśnia, na czym polega trawienie • wymienia rodzaje zębów budujących uzębienie • charakteryzuje budowę zęba • opisuje funkcje poszczególnych rodzajów zębów • omawia rolę składników pokarmowych w organizmie • omawia znaczenie celulozy dla diety • wyjaśnia pojęcia „pokarm pełnowartościowy” i „pokarm niepełnowartościowy” • wyjaśnia zależność między spożywaniem produktów białkowych a wzrostem masy ciała • porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów • charakteryzuje rolę tłuszczów w organizmie • omawia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów zwierzęcych • charakteryzuje rodzaje witamin • opisuje różnice między witaminami pochodzenia naturalnego a uzyskiwanymi sztucznie • omawia znaczenie makro- i mikroelementów w organizmie człowieka • analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów • wyjaśnia zależność zapotrzebowania na wodę od warunków otoczenia i stanu organizmu • omawia znaczenie procesu trawienia • charakteryzuje budowę uzębienia człowieka • wyjaśnia związek między budową a funkcjami różnych rodzajów zębów • omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego • wykazuje związek między budową a funkcją żołądka przewodu okarmowego • funkcje gruczołów trawiennych • wskazuje na planszy lub modelu odcinki przewodu pokarmowego • podaje funkcje wątroby i trzustki • lokalizuje wątrobę i trzustkę – odpowiednio po prawej i lewej stronie pod żebrami • podaje nazwy procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym • wymienia enzymy działające w przewodzie pokarmowym 16. Higiena i choroby układu pokarmowego • znaczenie prawidłowej diety • czynniki wpływające na zapotrzebowanie energetyczne • piramida żywieniowa • higiena odżywiania się • choroby układu pokarmowego • zaburzenia w odżywianiu • pierwsza pomoc w przypadku zakrztuszenia • wymienia czynniki, od których zależy rodzaj diety • wskazuje na piramidzie żywieniowej grupy pokarmów • wymienia zasady higienicznego odżywiania się • wymienia choroby układu pokarmowego • wyjaśnia, jakie mogą być skutki złego odżywiania się • określa przyczyny chorób układu pokarmowego • omawia sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia XI XI 17. Podsumowanie 18. Sprawdzian wiadomości XI • omawia rolę poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego • opisuje procesy trawienia we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego • lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego • wykazuje związek między dietą a czynnikami, które ją warunkują • definiuje pojęcie „wartość energetyczna pokarmu” • wykazuje związek między higieną odżywiania się a profilaktyką chorób układu pokarmowego • charakteryzuje choroby układu pokarmowego • przygotowuje wystąpienie o zaburzeniach łaknienia i przemiany materii • demonstruje i komentuje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia 4. Układ krążenia 19 i 20. Budowa i funkcje krwi • krew jako tkanka • skład krwi • proces krzepnięcia krwi • grupy krwi • zasady transfuzji 21. Krwiobiegi • narządy układu krwionośnego • duży i mały krwiobieg • budowa naczyń krwionośnych • funkcje układu krwionośnego 22. Serce i jego rola w organizmie • funkcje serca • budowa serca • cykl pracy serca • mierzenie tętna i ciśnienia 23. Choroby i higiena układu krwionośnego • choroby układu krwionośnego i ich przyczyny • zapobieganie chorobom układu krwionośnego • krwawienia i krwotoki • pierwsza pomoc w przypadku krwawień i krwotoków XII XII XII XII I 24. Układ limfatyczny • funkcje układu limfatycznego • omawia funkcje krwi • podaje nazwy składników morfotycznych krwi • wymienia grupy krwi • wskazuje uniwersalnego dawcę i biorcę • wylicza składniki biorące udział w krzepnięciu krwi • omawia znaczenie krwi • charakteryzuje składniki morfotyczne krwi • rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej • omawia rolę hemoglobiny • omawia zasady transfuzji krwi • wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi • omawia na ilustracji mały lub duży obieg krwi • omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego • porównuje żyłę i tętnicę • omawia rolę zastawek w żyłach • porównuje krwiobieg mały i duży • rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji • wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami • wskazuje na sobie położenie serca • wymienia elementy budowy serca • rozpoznaje na schemacie zasadnicze elementy budowy serca i naczyń krwionośnych • wyjaśnia, czym jest puls • opisuje mechanizm pracy serca • wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca • omawia fazy pracy serca • mierzy koledze puls • uzasadnia różnice w wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego • podaje prawidłowe ciśnienie krwi zdrowego dorosłego człowieka • wymienia choroby układu krwionośnego • odczytuje wyniki badania laboratoryjnego krwi • wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego • omawia pierwszą pomoc w przypadku krwotoków • podaje przyczyny chorób układu krwionośnego • charakteryzuje krwotok żylny i tętniczy • demonstruje pierwszą pomoc w przypadku krwotoków • przygotowuje wywiad z pracownikiem służby zdrowia na temat chorób układu krwionośnego • wymienia cechy układu limfatycznego • opisuje budowę układu limfatycznego • omawia rolę węzłów chłonnych • wylicza narządy współpracujące z układem • wyjaśnia rolę układu limfatycznego na podstawie filmu • porównuje układ limfatyczny i krwionośny • omawia rolę węzłów chłonnych i migdałków • powstawanie chłonki • narządy układu limfatycznego 25. Odporność organizmu • rodzaje odporności • antygeny • rodzaje leukocytów i ich funkcje • reakcja obronna • szczepienia, surowice • HIV – AIDS 5. Układ oddechowy limfatycznym I 26. Podsumowanie I 27 . Sprawdzian wiadomości I 28. Budowa i rola układu oddechowego • budowa i funkcje dróg oddechowych • budowa płuc • mechanizm powstawania głosu I 29. Mechanizm wymiany gazowej • mechanizm wentylacji płuc • regulacja tempa oddechów • mechanizm wymiany gazów w tkankach I • omawia rolę śledziony i grasicy omawia rolę elementów układu • wymienia elementy układu odpornościowego odpornościowego • charakteryzuje rodzaje odporności • wyróżnia odporność nabytą i wrodzoną • opisuje rodzaje leukocytów • wylicza bariery obronne organizmu • wyjaśnia mechanizm działania odporności • wskazuje szczepionkę i surowicę jako nabytej czynniki odpowiadające za odporność nabytą • odróżnia sposób działania szczepionki od • wyjaśnia, że AIDS jest chorobą wywołaną surowicy przez HIV • wyjaśnia wpływ HIV na układ odpornościowy człowieka • wymienia odcinki układu oddechowego • omawia funkcje narządów układu oddechowego • wskazuje płuca jako miejsce wymiany gazowej • omawia rolę nagłośni • wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej • wykazuje związek budowy narządów układu oddechowego z pełnionymi przez nie funkcjami • interpretuje zależność między budową płuc a wymianą gazową • omawia różnicę między głośnią a nagłośnią • demonstruje mechanizm modulacji głosu • wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji • odczytuje z tabeli skład powietrza wdychanego i wydychanego • analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach • oblicza ilość wdechów i wydechów przed i po wysiłku • demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu • omawia na ilustracji ruch żeber oraz przepony przy wdechu i wydechu • omawia mechanizm wentylacji • demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu • planuje doświadczenie wykazujące zależność między wysiłkiem a liczbą oddechów • rozróżnia mechanizm wentylacji i oddychanie komórkowe • wyjaśnia zależność między ilością oddechów a wysiłkiem • opisuje dyfuzję O2 i CO2 zachodzącą w pęcherzykach płucnych • analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach • interpretuje wyniki doświadczenia na wykrywanie CO2 w powietrzu wydychanym 30. Oddychanie wewnątrzkomórkowe • mitochondria – organelle oddychania wewnątrzkomórkowego • ATP – jako nośnik energii 31. Higiena i choroby układu oddechowego • sposoby unikania chorób układu oddechowego • choroby bakteryjne i wirusowe • choroby wywołane zanieczyszczeniem powietrza • zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania oddechu 6. Układ wydalniczy 32. Budowa i działanie układu wydalniczego • wydalanie a defekacja • budowa i funkcje narządów układu I I II • wskazuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego • zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy • wskazuje ATP jako nośnik energii • interpretuje zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym • określa znaczenie oddychania komórkowego • zapisuje proces utleniania glukozy równaniem reakcji chemicznej • omawia rolę ATP w procesie utleniania biologicznego • opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię • przedstawia graficznie w postaci diagramu zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym • wyjaśnia, jak należy wdychać powietrze, aby unikać infekcji układu oddechowego • wskazuje na kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu • wymienia trzy choroby układu oddechowego • opisuje przyczyny astmy • omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu • wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego • podaje objawy wybranych chorób układu oddechowego • wykazuje zależność między skażeniem środowiska a zachorowalnością na astmę • demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania oddechu • wyjaśnia pojęcia „wydalanie” i „defekacja” • wymienia zbędne produkty przemiany materii • wskazuje drogi wydalania zbędnych • porównuje wydalanie i defekację • rozpoznaje warstwy budujące nerkę na modelu lub materiale świeżym • omawia rolę układu wydalniczego w 7. Regulacja nerwowohormonalna wydalniczego • budowa i praca nefronu • etapy powstawania moczu produktów przemiany materii • wskazuje na modelu lub ilustracji miejsca powstawania moczu pierwotnego i ostatecznego utrzymaniu homeostazy organizmu • omawia na ilustracji proces powstawania moczu 33. Higiena układu wydalniczego • sposoby zapobiegania chorobom układu wydalniczego • najczęstsze choroby układu wydalniczego i ich objawy • uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego • wymienia choroby układu wydalniczego • analizuje na ilustracji przebieg dializy • określa niezbędną ilość wody, jaką należy codziennie przyjąć • omawia rolę soli w sprawnym funkcjonowaniu układu wydalniczego • wskazuje przyczyny chorób układu wydalniczego • uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody w przypadku schorzeń nerek • ocenia znaczenie dializy • wymienia funkcje układu nerwowego • opisuje budowę komórki nerwowej • omawia na ilustracji przebieg impulsu nerwowego • wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy • wymienia części ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego • określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego • opisuje funkcje układu nerwowego • wykazuje związek budowy komórki nerwowej z pełnioną funkcją • wyjaśnia sposób działania synapsy • charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego • omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego 34. Podsumowanie i sprawdzenie wiadomości 35. Sprawdzian wiadomości 35 . Budowa i rola układu nerwowego • funkcje układu nerwowego • budowa komórki nerwowej • ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy • somatyczny a autonomiczny układ nerwowy • kierunek i sposób przekazywania impulsów 36. Ośrodkowy układ nerwowy • nadrzędna rola ośrodkowego układu nerwowego • budowa mózgowia • rozmieszczenie ośrodków odpowiedzialnych za odbiór różnicowanych impulsów • budowa i funkcje rdzenia kręgowego 37. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy • nerwy czuciowe i ruchowe II II II III III III • wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego • wskazuje najważniejsze elementy mózgowia na ilustracji • rozpoznaje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji • charakteryzuje nadrzędną rolę mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego • objaśnia budowę mózgowia na podstawie ilustracji • wyjaśnia, na czym polega lateralizacja mózgu • omawia budowę rdzenia kręgowego • wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe w obwodowym układzie nerwowym • wymienia rodzaje nerwów obwodowych • objaśnia zasady działania włókien nerwowych • ocenia rolę włókien nerwowych w • nerwy czaszkowe i rdzeniowe • funkcjonowanie łuku odruchowego • odruchy bezwarunkowe i warunkowe 38. Układ hormonalny • hormony – produkty wydzielania wewnętrznego • swoiste działanie hormonów • gruczoły dokrewne i ich hormony • rola poszczególnych hormonów w organizmie człowieka 39. Działanie układu hormonalnego • równowaga hormonalna • antagonistyczne działanie hormonów • regulacja nerwowo-hormonalna • rola podwzgórza w regulacji hormonalnej • rytm dobowy wynikiem działania hormonów • skutki nadmiaru i niedoboru hormonów 40. Choroby i higiena układu nerwowego • pozytywne i negatywne skutki stresu • sposoby unikania stresu • choroby wywołane nadmiernym stresem • choroby wirusowe układu nerwowego • przyczyny i objawy udaru mózgu • postępowanie z chorym na padaczkę 8. Narządy zmysłów 41. Budowa i działanie narządu • opisuje na ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym • odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe • podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych obwodowym układzie nerwowym • przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym • charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe III • klasyfikuje gruczoły wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego • wyjaśnia pojęcie „hormon dokrewny” • wyjaśnia, czym są hormony • wymienia trzy gruczoły i ich hormony • wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów • porównuje działanie układu nerwowego i hormonalnego • określa cechy hormonów • omawia znaczenie swoistego działania hormonów • przyporządkowuje nazwy gruczołów wytwarzanym przez nie hormonom III • wyjaśnia pojęcie „równowaga hormonalna” • wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu • podaje przyczyny cukrzycy • wymienia czynniki powodujące stres • wskazuje czynniki osłabiające stres • podaje przykłady dwóch chorób wywołanych nadmiernym stresem • prezentuje na dowolnym przykładzie antagonistyczne działanie hormonów • analizuje zależność między układem nerwowym a hormonalnym • opisuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów • uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą III • przyporządkowuje chorobom układu nerwowego charakterystyczne objawy • wylicza choroby układu nerwowego • omawia pozytywny i negatywny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu • opisuje przyczyny nerwic • rozpoznaje objawy depresji • analizuje przyczyny chorób układu nerwowego • rozpoznaje na podstawie objawów choroby układu nerwowego • rozróżnia w narządzie wzroku aparat • określa funkcje aparatu ochronnego i gałki wzroku • oko narządem wzroku • elementy i rola aparatu ochronnego oka • budowa gałki ocznej • powstawanie obrazu 42. Ucho – narząd słuchu i równowagi • ucho narządem słuchu • budowa i funkcje elementów ucha • narząd zmysłu równowagi 43. Higiena oka i ucha • krótkowzroczność i dalekowzroczność • korekcja wad wzroku • higiena oczu • przyczyny i objawy zapalenia spojówek • przyczyny i objawy zaćmy i jaskry • hałas – przyczyna głuchoty 44. Zmysły powonienia, smaku i dotyku • powonienie i smak jako chemoreceptory • rozmieszczenie komórek węchowych • znaczenie węchu • kubki smakowe narządem smaku IV IV IV IV ochronny i gałkę oczną • omawia funkcje elementów aparatu ochronnego • rozpoznaje elementy budowy oka na ilustracji • omawia funkcje elementów budowy oka • wyjaśnia pojęcie „akomodacja” • omawia znaczenie zwężania się źrenicy ocznej • wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami • porównuje powstawanie obrazu w oku do pracy aparatu fotograficznego • rysuje przebieg bodźca świetlnego i powstawanie obrazu na siatkówce • rozróżnia akomodację i adaptację oka • planuje doświadczenie wykazujące reakcje źrenicy na różne natężenia światła • rozpoznaje elementy budowy ucha na ilustracji • wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne • wymienia funkcje elementów budowy ucha • wskazuje położenie narządu zmysłu równowagi • charakteryzuje funkcje elementów budowy ucha • omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego • omawia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków • wyjaśnia zasadę działania narządu zmysłu równowagi • wymienia wady wzroku • rozpoznaje na ilustracji krótkowzroczność i dalekowzroczność • wymienia daltonizm i astygmatyzm jako wady wzroku • omawia zasady higieny wzroku • wymienia choroby oczu • wskazuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę • zalicza powonienie i smak do chemoreceptorów • wymienia cztery podstawowe smaki • wyjaśnia, że kubki smakowe są właściwym narządem smaku • wylicza bodźce odbierane przez skórę • charakteryzuje wady wzroku • rozróżnia rodzaje soczewek korygujących • wyjaśnia pojęcia „daltonizm” i „astygmatyzm” • omawia zasady higieny oczu • charakteryzuje choroby oczu • analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu • charakteryzuje powonienie i smak jako chemoreceptory • wskazuje położenie kubków smakowych • opisuje sposób odbierania wrażeń smakowych • uzasadnia, że skóra jest narządem zmysłu dotyku • różnorodność bodźców odbieranych przez skórę • analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowych w skórze 45. Podsumowanie V 46. Sprawdzian wiadomości V 9. Rozmnażanie i rozwój 47. Męski układ rozrodczy człowieka • męskie cechy płciowe • narządy męskiego układu rozrodczego • funkcje narządów męskiego układu rozrodczego • budowa gamety męskiej – plemnika 48. Żeński układ rozrodczy • żeńskie cechy płciowe • budowa i funkcje żeńskiego układu rozrodczego • budowa komórki jajowej • budowa i funkcje wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych V V • wymienia funkcje męskich narządów rozrodczych • wymienia męskie cechy płciowe • wskazuje na ilustracji narządy męskiego układu rozrodczego • rysuje i opisuje schemat budowy plemnika • określa funkcję testosteronu • charakteryzuje męskie pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe • uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską • wykazuje związek między produkcją hormonów a zmianami zachodzącymi w budowie mężczyzny • opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego • wymienia wewnętrzne narządy rozrodcze • wskazuje wewnętrzne narządy żeńskiego układu rozrodczego na ilustracji • rysuje i opisuje schemat budowy komórki jajowej • wylicza żeńskie zewnętrzne narządy płciowe • charakteryzuje żeńskie pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe • opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych • wyjaśnia związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją • charakteryzuje funkcje żeńskich zewnętrznych narządów płciowych • wymienia żeńskie hormony płciowe • odtwarza z pamięci kolejne fazy cyklu miesiączkowego • wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne • definiuje jajnik jako miejsce tworzenia się komórki jajowej • interpretuje ilustracje dotyczące przebiegu cyklu miesiączkowego • omawia zmiany hormonalne występujące w czasie cyklu • opisuje objawy napięcia przedmiesiączkowego • analizuje rolę ciałka żółtego V 49. Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego • żeńskie hormony płciowe • przebieg cyklu miesiączkowego 50. Higiena układu rozrodczego. Planowanie rodziny • zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową • czynniki chorobotwórcze i choroby przez nie wywoływane V • wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne • wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u źródło zakażenia układu rozrodczego ginekologa • wymienia choroby układu rozrodczego • przyporządkowuje chorobom układu rozrodczego ich charakterystyczne objawy • przyporządkowuje chorobom źródła • opisuje drogi zakażenia HIV zakażenia • porównuje naturalne i sztuczne metody • naturalne i sztuczne metody antykoncepcji 51. Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin • proces zapłodnienia • etapy rozwoju zarodkowego • funkcje błon płodowych • etapy rozwoju płodowego 52. Ciąża i poród • zmiany w organizmie kobiety podczas ciąży • higiena kobiety ciężarnej • fazy porodu • ciąża bliźniacza 53. Etapy życia człowieka • zmiany zachodzące w różnych fazach rozwoju człowieka od narodzin do starości V V VI • wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS • wyjaśnia, na czym polega planowanie rodziny planowania rodziny • ocenia efekty stosowania różnych metod antykoncepcji • porządkuje etapy rozwoju zarodkowego • podaje nazwy błon płodowych • określa czas trwania rozwoju płodowego • wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie” • charakteryzuje funkcje błon płodowych • analizuje funkcje łożyska • przyporządkowuje czynności życiowe okresom rozwojowym płodu • wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży • omawia zasady higieny zalecane kobietom ciężarnym • podaje długość trwania ciąży • podaje nazwy etapów porodu • omawia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży • uzasadnia konieczność przestrzegania higieny przez kobiety w ciąży • omawia etapy porodu • opisuje mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej • wymienia etapy życia człowieka • omawia zmiany rozwojowe u nastolatka • wymienia rodzaje dojrzałości • wskazuje na różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców • wymienia objawy starzenia się ciała • charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe • opisuje charakterystyczne cechy dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej • przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany w nich zachodzące • wykazuje wpływ trybu życia na stan zdrowia organizmu • opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne • rozpoznaje symbol Czerwonego Krzyża • wykazuje wpływ środowiska życia na zdrowie • rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne • wymienia światowe organizacje zdrowia VI 54. Podsumowanie 10. Zdrowie a cywilizacja 55. Sprawdzenie wiadomości VI 56. Zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne • definicja zdrowia • organizacje prozdrowotne • ochrona zdrowia VI 57. Choroby zakaźne i cywilizacyjne • przyczyny chorób zakaźnych • metody zapobiegania chorobom zakaźnym • rodzaje i przyczyny chorób cywilizacyjnych • nowotwory VI 58. Uzależnienia • rodzaje używek • szkodliwość palenia tytoniu • skutki działania alkoholu • zagrożenie narkotykami • profilaktyka uzależnień VI 59. Podsumowanie i sprawdzenie wiadomości VI jako organizacji zajmującej się ochroną zdrowia • przyporządkowuje symbole organizacji ich nazwom (podane w podręczniku) • przyporządkowuje symbole organizacji ich zakresom działań • wyróżnia choroby zakaźne i cywilizacyjne • podaje przykłady trzech chorób zakaźnych i czynników, które je wywołują • omawia znaczenie szczepień • wymienia choroby cywilizacyjne • wskazuje alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska • wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów • podaje kryterium podziału na choroby zakaźne i cywilizacyjne • oblicza własne BMI • rozróżnia szczepienia ochronne obowiązkowe i nieobowiązkowe • wyjaśnia przyczyny powstawania chorób społecznych • dowodzi, że nadmierny stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych • wyjaśnia, dlaczego nowotwory są groźnymi chorobami • podaje przykłady używek • wyjaśnia, że stosowanie używek ma negatywny wpływ na zdrowie • wymienia choroby spowodowane nadużywaniem alkoholu • omawia MONAR jako miejsce pomocy w leczeniu uzależnień • wyjaśnia związek między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogów • opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie • omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu • wyjaśnia, jak uniknąć uzależnień
