Wywiad – HN

STANISŁAW VINCENZ
Stanisław Vincenz urodził się 30 listopada 1888 roku w Słobodzie Runguskiej na
Huculszczyźnie. W 1906 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Kołomyi, po czym studiował
na uniwersytecie we Wiedniu biologię, prawo, slawistykę, sanskryt; a w latach 1911-1914
filozofię. 15 lipca 1914 roku obronił dysertację doktorską na temat: Filozofia religii Hegla i
jej wpływ na Feuerbacha, potem przygotowywał rozprawę habilitacyjną Hegel w Polsce i w
Rosji, ale jej rękopis spłonął w 1915 roku w trakcie pożaru dworku i biblioteki dziadka –
naftowego pioniera. Po studiach osiadł na rodzinnej huculszczyźnie. Stamtąd często
podróżował do Lwowa (był związany ze środowiskiem literackim tego miasta) oraz do
Austrii, Anglii i Szwajcarii. W Szwajcarii poznał i zaprzyjaźnił się z filozofem Rudolfem
Marią Holzapflem, który poradził mu spisanie opowieści i gawęd o zwyczajach i wierzeniach
Hucułów – mieszkańców „ściślejszej ojczyzny” Vincenza, co było prawdopodobnie genezą
pierwszego tomu Na wysokiej połoninie – Prawdy starowieku, który ukazał się w 1936 roku.
18 września 1939 roku na wieść o przekroczeniu wschodnich granic Polski przez armię
sowiecką udał się górami przez Przełęcz Tatarską na Węgry, aby sprawdzić możliwości
przesiedlenia tam całej rodziny. Po powrocie został aresztowany przez sowiecką służbę
graniczną, osadzony w więzieniu NKWD był wiele razy przesłuchiwany. Został zwolniony
wczesną wiosną 1940 roku, po czym był nakłaniany przez władze sowieckie do
organizowania polskiego życia literackiego w przyłączonym do ZSRR Lwowie. W maju 1940
roku tą samą drogą, co parę miesięcy wcześniej, pisarz wraz z rodziną przeniósł się na Węgry,
gdzie pozostał aż do 1946 roku. W czasie pobytu na Węgrzech pomagał Żydom, za co został
wyróżniony jako „Sprawiedliwy wśród narodów świata”.
Ten fragment swojej biografii opisał we wspomnieniach Dialogi z Sowietami wydanych w
1966 roku w Londynie, zaś eseje pisane w czasie pobytu na Węgrzech, publikowane w
polskich periodykach tam się ukazujących, zebrał Stanisław Snopek i wydał w 1994 roku pod
tytułem Atlantyda. Zapewne również na Węgrzech Vincenz pisał powieść Powojenne
perypetie Sokratesa, skoro w 1946 roku w miesięczniku „Salamandra” ukazał się jeden z jej
rozdziałów, jednak powieści nigdy nie dokończył, a jej nieukończona wersja została wydana
w Krakowie w 1985 roku. Także na Węgrzech – według świadectwa syna pisarza, Andrzeja
Vincenza – pisarz pracował nad zarysem ostatniego tomu Na wysokiej połoninie, wydanego w
„Oficynie Poetów i Malarzy” Londynie w 1979 roku.
Zagrożony przez sowieckie władze okupacyjne repatriacją na tereny gdzie spędził
dzieciństwo i młodość, wchodzące już w skład ZSRR, pisarz wraz z rodziną przeniósł się do
południowo-wschodniej Francji, gdzie osiadł początkowo w Uriage-Les-Bains, potem w
Grenoble, w końcu w niewielkiej górskiej wiosce La Combe de Lancey. W 1964 roku,
zagrożony ciężką chorobą, przeniósł się do Lozanny w Szwajcarii, gdzie umarł 28 stycznia
1971 roku. We Francji i Szwajcarii Vincenz pracował nad drugim i trzecim tomem Na
wysokiej połoninie, które zostały opublikowane w londyńskiej „Oficynie Poetów i Malarzy”
w 1970 roku (Zwada) w 1974 roku (Listy z nieba). Obszerna spuścizna eseistyczna Vincenza
została zebrana w następujących tomach: Po stronie pamięci (Paryż 1965), Tematy żydowskie
(Londyn 1977), Z perspektywy podróży (Kraków 1979), Po stronie dialogu t 1-2 (Warszawa
1983). Vincenz pozostawił po sobie ogromne archiwum notatek, dzienników i szkiców, z
których do dnia dzisiejszego opublikowano zaledwie zapiski z lat 1938-1944 (Outopos,
Wrocław 1992).
Źródło: http://literat.ug.edu.pl
DR JAKUB ŻMIDZIŃSKI
Absolwent Filologii Polskiej UAM (1993, Doktor nauk humanistycznych (2009). Adiunkt na
Wydziale Edukacji Artystycznej, wykłada przedmioty teoretyczne, m.in. historię i teorie
kultury, główne problemy kultury, muzyczność i korespondencje sztuk. Podczas studiów
związany z Niezależną Grupą Twórców „Imperatyw”, współtworzył bezdebitowe pismo
„Woskówka”. Były redaktor „Czasu Kultury”. Krąg jego zainteresowań obejmuje literatura,
szczególnie jej wątki muzyczne i tematyka górska, kulturowy wymiar muzyki, obszary
wspólne różnych dziedzin ekspresji artystycznej, zagadnienie rytuału. Opublikował ponad 50
tekstów, wśród nich: wiersze, reportaże, eseje, wywiady, recenzje, rozprawy
literaturoznawcze. Prowadzi Galerię Spotkań przy poznańskim klasztorze oo. Karmelitów
bosych (rozmowy z artystami, wykłady, koncerty).
Ważniejsze publikacje:






Epoka bohaterska Pienin. Michał Słowik-Dzwon i jego „epopeja”, Szczawnica 2009.O
tym, jak Korona rozpadła się na troje, „Litteraria” XXXVI, 2007, s. 33-47.
Labirynt Pienin. Przełom Dunajca w polskiej literaturze XIX wieku, „Wierchy”
72/2006, s.21-52.
Zmysły modernistów. Muzyka w zwierciadle sztuki. W tomie: Modernizm w lustrze
współczesności. red. Jacek Jagielski, Grażyna Gajewska, Gniezno 2006, s. 40-44.
Redakcja numeru „Czasu Kultury” 2004 / 2 – 3, poświęconego muzyce rytuału. Tam
m.in. Granice liturgii. Z o. Tomaszem Kwietniem, dominikaninem, rozmawia Jakub
Żmidziński, „Czas Kultury” 2004/2–3, s.19 - 25.; Ruch wokół płomieni, „Czas
Kultury” 2004/2–3, s.33 – 41.
Redakcja wraz z Tomaszem Janasem monograficznego numeru „Czasu Kultury"
poświęconego polskiemu folkowi: Folklor, folk, nowa tradycja? [opracowanie
programu dołączonej do numeru płyty CD], „Czas Kultury" 2000/4. Tam m. in. Do
jakich prowadzą źródeł? O poszukiwaniach prawdy brzmienia „Czas Kultury" 2000/4,
s. 72-78.
Pieniny w literaturze polskiej, Poznań 2010.