innowacja pedagogiczna w gimnazjum

INNOWACJA PEDAGOGICZNA
Obserwować, badać i uczyć się, czyli doświadczenie ma znaczenie
KLASA MATEMATYCZNO – FIZYCZNO – CHEMICZNA
Z PODZIAŁEM NA DWIE GRUPY LABORATORYJNE
ZE ZINDYWIDUALIZOWANYM PROGRAMEM NAUCZANIA
GIMNAZJUM NR 2 W GMINNYM ZESPOLE IM.PAPIEŻA JANA
PAWŁA II SZKÓŁ W PISZU
I. INFORMACJE WPROWADZAJĄCE
1. Nazwa innowacji:
Obserwować, badać i uczyć się, czyli doświadczenie ma znaczenie.
Klasa matematyczno – fizyczno – chemiczna z podziałem na dwie grupy laboratoryjne
ze zindywidualizowanym programem nauczania.
2. Rodzaj innowacji: metodyczno-organizacyjna
Klasa matematyczno – fizyczno - chemiczna jest innowacją metodyczno - organizacyjną.
Proponowana innowacja pedagogiczna powstała w oparciu o rozporządzenie Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002r. w sprawie warunków prowadzenia
działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. z
2002r. nr 56, poz. 506 ze zm.). W naszej interpretacji ma ona na celu zaproponowanie nowych,
dotychczas nie stosowanych w naszej szkole, rozwiązań w zakresie organizacji kształcenia,
a także w zakresie zmian stosowanych metod pracy dydaktycznej i wychowawczej. Stanowić
ona będzie rozwiązanie, które zaliczamy do innowacji organizacyjno – metodycznych.
Proponowana przez nas innowacja ukierunkowana jest na podejmowanie działań
służących podnoszeniu skuteczności kształcenia w gimnazjum, w ramach którego
modyfikowane będą warunki organizowania zajęć edukacyjnych oraz zakres treści nauczania.
Proponowana przez nas innowacja nie będzie w żaden sposób naruszała uprawnień
ucznia do bezpłatnej nauki, wychowania i opieki w zakresie wynikającym bezpośrednio
z obowiązujących przepisów – Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991r. (Dz. U.
z 2004r. Nr 256, poz ,2572 ze zmianami).
Będzie natomiast w pełni respektowała regulacje prawne w zakresie zapewnienia
uczniom uzyskania wiadomości i umiejętności niezbędnych do ukończenia danego typu szkoły
oraz
warunków
i
sposobu
przeprowadzania
egzaminów
i
sprawdzianów
zgodnie
z obowiązującymi rozporządzeniami:
* Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych
typach szkół.
* Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007r. (ze zmianami),
w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i
słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych.
Stosowanie podstaw programowych oraz wybór podręczników będzie dokonywany
również zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego. Natomiast rekrutacja
do oddziałów objętych innowacją odbywać się będzie zgodnie z wytycznymi Warmińsko –
Mazurskiego Kuratora Oświaty, przy zachowaniu zasady powszechnej dostępności.
Wprowadzenie proponowanej przez nas innowacji pedagogicznej nie wymaga
modernizacji posiadanej bazy dydaktycznej w szerokim zakresie, zatem posiadane przez nas
zasoby organizacyjne oraz potencjał ludzki zaspokoją w zasadniczej części potrzeby
wynikające z jej realizacji.
Zakres innowacji oraz formy jej realizacji zaplanowane zostały w taki sposób, aby
nie pociągały za sobą konieczności przeznaczania na ten cel znaczących środków z budżetu
organu prowadzącego, tj. Burmistrza Pisza.
Wprowadzenie innowacji zmierza do stworzenia uczniom, deklarującym chęć
kształcenia się w przyszłości w zawodach związanych z szeroko rozumianą edukacją,
możliwości bliższego poznania specyfiki pracy w wybranym profilu. Wzrost świadomości w
tym zakresie zwiększy natomiast ich szanse na dokonanie w niedalekiej przyszłości trafnych
wyborów edukacyjno - zawodowych i uchroni ich przed ewentualnymi porażkami na starcie.
Wdrożenie w Gminnym Zespole Szkół im. Papieża Jana Pawła II w Piszu planowanej
innowacji, poza realizacją celów priorytetowych, do których odnosimy się w pkt II, pozwoli
promować pożądane we współczesnym świecie postawy i zachowania, m.in. postawy
prospołeczne.
3. Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002r. w sprawie
warunków działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki
(Dz. U. Nr 56 z dnia 15 maja 2002r., poz. 506 ze zm.).
4. Miejsce realizacji:
Gimnazjum Nr 2 w Gminnym Zespole Szkół im. Papieża Jana Pawła II w Piszu
5. Autorzy innowacji:
Violetta Młynarczyk – nauczycielka matematyki i fizyki, egzaminator egzaminu
gimnazjalnego z zakresu przedmiotów matematyczno – przyrodniczych, współorganizatorka
konkursów matematycznych dla gimnazjum; realizatorka projektów CEO (Szkoła z klasą,
Nauczyciel z klasą) oraz
Noblistów);
unijnych (Rozwój przez Kompetencje i Akademia Młodych
staż pracy 29 lat; nauczyciel dyplomowany; absolwentka Uniwersytetu w
Białymstoku - kierunek fizyka z informatyką, studia podyplomowe z matematyki na
Uniwersytecie im. J. Rusieckiego w Olsztynie.
Ewa Izabela Lutek – nauczyciel chemii i matematyki a także nauczyciel prowadzący zajęcia
rewalidacyjne
z
uczniami
niepełnosprawnymi
posiadającymi
orzeczenia
przewodnicząca zespołu matematyczno-przyrodniczego; realizatorka projektu
z
PP-P,
unijnego
Akademia Młodych Noblistów; staż pracy 14 lat; nauczyciel mianowany; absolwentka
Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy – kierunek: Inżynieria chemiczna,
kurs
pedagogiczny dla nauczycieli czynnych, studia podyplomowe z matematyki na wydziale
Nauk Matematyczno-Przyrodniczych na Uniwersytecie im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
w Warszawie; kurs kwalifikacyjny z oligofrenopedagogiki.
6. Realizatorzy innowacji:
jak wyżej
7. Czas realizacji innowacji: etap edukacyjny
Rok szkolny: 2013/2014; 2014/2015; 2015/2016
Obejmowałby 3 lata nauki ucznia w Gimnazjum nr w Gminnym Zespole Szkół im.
Papieża Jana Pawła II w Piszu.
Pożądanym, z naszego punktu widzenia, terminem rozpoczęcia innowacji byłby
1 września 2013 r. W planowanym terminie innowacja objęłaby uczniów klasy I gimnazjum
o profilu matematyczno – fizyczno - chemicznym: Obserwować, badać i uczyć się, czyli
doświadczenie ma znaczenie. Pozostałe etapy zostałyby wdrażane w kolejnych latach
realizowania innowacji (II etap dla klasy II – rok szkolny 2014/2015, III etap dla klasy III- rok
szkolny 2015/2016).
Łącznie w ciągu 3 lat nauki uczniowie klasy objętej innowacją uczestniczyliby w 384
godzinach dodatkowych zajęć kierunkowych, wynikających z planu realizowanej innowacji.
Planowe zajęcia
wprowadzone byłyby w wymiarze 4 godzin tygodniowo, które zostaną
włączone do obowiązującego tygodniowego rozkładu zajęć. W związku z tym założeniem
obecność na nich uczniów klasy objętej programem byłaby obowiązkowa, zaś uzyskiwane
w trakcie realizacji programu stopnie byłyby wliczane do ogólnej średniej ocen i miałaby
wpływ na promocję do klasy programowo wyższej. Niemniej jednak ocenianie uczniów
odbywałoby się na zasadach ogólnych.
Klasa objęta innowacją:
Klasa pierwsza matematyczno – fizyczno - chemiczna, począwszy od roku szkolnego
2013/2014
8. Idea wiodąca:
Raport Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Departamentu Analiz Ekonomicznych
i Prognoz „O zatrudnieniu w Polsce” przedstawia dane, z których można wnioskować,
że istnieje duże zapotrzebowanie na absolwentów z wykształceniem ścisłym. Poprawa stanu
zatrudnienia opierać się będzie na „…podniesieniu jakości edukacji w szkolnictwie
powszechnym zwłaszcza w obszarze formowania umiejętności matematycznych polskich
uczniów oraz na zmianach dotyczących struktury kształcenia wyższego poprzez zwiększanie
liczby studentów kierunków przyrodniczych i inżynieryjnych”. Ponadto według ustawy z dnia
7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004r.. Nr 256, poz. 2572, z późn. zmianami,
stan na dzień 31 sierpnia 2010r.) przewiduje się prowadzenie placówek o charakterze
eksperymentalnym lub prowadzących działalność innowacyjną, w których to wychodzi się
naprzeciw uczniom mającym szczególne potrzeby edukacyjne. Uczniom o wysokim poziomie
zdolności ogólnych lub kierunkowych wskazuje się różne formy opieki poprzez umożliwienie
im kształcenia według indywidualnych programów nauczania.
Do podjęcia innowacji skłaniają również:
1. Raport MEN z dnia 14 grudnia 2010r. z konferencji pod tytułem „Rozwijanie kompetencji
matematycznych i podstawowych kompetencji naukowych i technicznych w projektach
współpracy europejskiej”.
2. Raport zespołu PISA Instytutu Filozofii i Socjologii PAN z dnia 7 grudnia 2010r.,w którym
podano dane dotyczące poziomu umiejętności polskich uczniów na tle krajów europejskich.
Wynika z niego, że w Polsce odsetek uczniów osiągających najsłabsze wyniki w naukach
przyrodniczych w Europie wynosi 13,1%, natomiast w przypadku matematyki aż 20%,
to klasyfikuje nas na 7 miejscy w naukach przyrodniczych i na 11 w matematyce.
3. Raport krajowy OBUT z 2012r. dotyczący ogólnopolskiego badania umiejętności
matematycznych uczniów, z którego wynika, że „Poprawa poziomu umiejętności
matematycznych wymaga pracy na poziomie gmin, ponieważ system centralny nie jest
w stanie wspomagać procesu jakości pracy szkół, tak jak to miało miejsce w nauce czytania
ze zrozumieniem (McKinsey &Company 2012)”.
4. Analiza potrzeb i oczekiwań potencjalnych kandydatów do naszej szkoły oraz
zmieniających się realiów na rynku pracy.
9. Założenia programowe
Program opracowanej przez nas innowacji pedagogicznej jest przeznaczony dla uczniów
gimnazjum - profil matematyczno – fizyczno - chemiczny (innowacja pedagogiczna
– Obserwować, badać i uczyć się, czyli doświadczenie ma znaczenie, adresowany jest
do uczniów Gimnazjum nr 2 w Gminnym Zespole Szkół im. Papieża Jana Pawła II w Piszu,
a konkretnie kandydatów do klas pierwszych wybierających ten kierunek kształcenia
(w perspektywie dwóch kolejnych lat zostanie on rozszerzony i dostosowany dla klas II i III,
jako kontynuacja innowacji).
Innowacja została opracowana na podstawie podstawy programowej gimnazjum
i programów nauczania:
PROGRAM NAUCZANIA
AUTOR
MATEMATYKA
„Matematyka z plusem” - GWO
FIZYKA
„Spotkania z fizyką”- Nowa Era
CHEMIA
„Chemia nowej ery” – Nowa Era
M. Jucewicz, M. Karpiński, J. Lech
NUMER
DOPUSZCZENIA
168/1/2009
G. Francuz-Ornat, T. Kulawik
T. Kulawik, M. Litwin
93/1/2009
49/1/2009
Program funkcjonujący w obecnym zarysie chciałybyśmy rozszerzyć, dodając treści
wykraczające poza podstawę programową. Uzyskane przy zastosowaniu takiego rozwiązania
godziny przeznaczymy z kolei na poszerzenie zajęć wynikających z proponowanego przez nas
kierunku matematyczno – fizyczno – chemicznego.
Innowacja pedagogiczna realizowana byłaby według następującego planu:
a) przewiduje się wprowadzenie do siatki godzin jednostek dodatkowych, w ramach których
realizowane byłyby zajęcia w systemie klasowo – lekcyjnym i laboratoria;
b) duży nacisk będzie kładziony na stworzenie możliwości wykorzystania technologii
informacyjnej i komunikacyjnej, ćwiczeń laboratoryjnych, pracy metodą projektu;
c) uczniowie klasy o profilu matematyczno – fizyczno - chemicznym mieliby możliwość
wzbogacania oferty zadań o własne innowacyjne pomysły i rozwiązania, ukierunkowane
na rozwijanie kompetencji kluczowych.
Kryteriami naboru do klasy matematyczno – fizyczno- chemicznej są:
1) wyniki sprawdzianu kompetencji po szóstej klasie,
2) ocena z matematyki z klasy V i I semestru klasy VI,
3) ocena z przyrody z klasy V i I semestru klasy VI,
4) zainteresowania ucznia,
5) udział w konkursach i kołach zainteresowań w szkole podstawowej.
Proponowany przydział godzin:
Klasa
Blok przedmiotów
rozszerzonych
Klasa I
Matematyka
Fizyka
Chemia
Razem
Klasa II
Matematyka
Fizyka
Chemia
Razem
Klasa III
Matematyka
Fizyka
Chemia
Razem
Godziny z ramowego
planu nauczania
realizowane w ciągu
tygodnia
4
1
2
7
4
1
1
6
4
2
1
7
Godziny z
Godziny
Urzędu
społecznie
Miasta i
przepracowane
Gminy w Piszu przez autorki
12+12
14
1
1
1 +2
21
14
7
2
1
2
1 +1
14
1
1
1 +2
11+21
14
8
2
3
1
14
1
2
13+21
14
6
2
Legenda:
11 – realizacja treści spoza podstawy programowej z całą klasą
12 – zajęcia z komputerem w grupach
13 – zajęcia przygotowujące do egzaminu gimnazjalnego z całą klasą
14- wyjścia grupowe w teren w celach badawczych, obserwacyjnych; wycieczki edukacyjne z
całą klasą
21 – zajęcia laboratoryjne z fizyki i chemii w grupach
II. Ogólne cele edukacyjne innowacji
Celem innowacji jest poszerzenie ogólnej wiedzy teoretycznej naszych uczniów z zakresu
edukacji matematyczno-przyrodniczej oraz wyposażenie ich w kierunkowe umiejętności
praktyczne, z obrębu wspomnianych dziedzin, nabyte w trakcie zajęć laboratoryjnych oraz
z
wykorzystaniem
technologii
komputerowej.
Planowana
modyfikacja
programowa
dotyczyłaby realizacji treści spoza podstawy programowej oraz wprowadzenie dodatkowych
modułów
na celu:
w postaci zajęć laboratoryjnych i zajęć z komputerem. Innowacja ma
 Przygotowanie
uczniów
do
wykorzystania
wiedzy
matematycznej,
fizycznej
i chemicznej do rozwiązywania problemów.

Przygotowanie do uczestnictwa w konkursach.
 Przygotowanie do sprostania wymaganiom w szkole ponadgimnazjalnej.
 Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień matematyczno – przyrodniczych uczniów.
 Wykazanie przydatności wiedzy matematyczno - przyrodniczej w życiu codziennym.
 Stosowanie technologii informacyjnej.
 Pobudzanie do twórczego myślenia.
 Wdrażanie do ścisłego rozumowania.
 Rozwijanie logicznego myślenia.
 Przygotowanie do pracy metodą projektu.
 Realizowanie ciekawych projektów.
 Rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska.
 Dostrzeganie zależności między rozwojem cywilizacji a występującymi
zagrożeniami środowiska.
III. Realizowane treści kształcenia i wychowania
Wszystkie treści programowe są zgodne z podstawą programową. Nauczyciele
rozszerzają wiedzę i umiejętności, przygotowują do egzaminu gimnazjalnego i konkursów
przedmiotowych.
IV. Treści programowe zawarte w innowacji
dodano jako załącznik nr 1 i nr 2
V. Planowane osiągnięcia ucznia po zakończeniu cyklu:
 Przygotowywanie uczniów do wykorzystania wiedzy matematyczno-przyrodniczej
do rozwiązywania problemów z zakresu różnych dziedzin kształcenia szkolnego oraz
życia codziennego.
 Kształtowanie umiejętności myślenia i jasnego formułowania wypowiedzi językiem
przedmiotu.
 Kształtowanie umiejętności graficznego przedstawienia problemu, zadania.
 Ułatwianie dostrzegania problemów i badania ich w konkretnych przypadkach, przez
prowadzenie prostych rozumowań matematycznych.

Przyzwyczajenie uczniów do projektowania i organizowania pracy własnej oraz
w grupach lub zespołach.

Dodatkowym efektem pracy uczniów będą pomoce matematyczne i fizyczne służące
pozostałym nauczycielom i uczniom innych klas.
VI. Kontrola i ocena osiągnięć ucznia
Ocenianie uczniów będzie zgodne z Zasadami Wewnątrzszkolnego Oceniania Gminnego
Zespołu Szkół
w Piszu.
Szczególna uwaga będzie zwrócona na: zaangażowanie oraz
aktywność i twórczość uczniów. Sprawdzanie osiągnięć będzie przyjmowało różne formy w
zależności, między innymi, od omawianych zagadnień. Podstawową formą będą sprawdziany
pisemne, karty pracy w laboratorium i odpowiedzi ustne. Uczniowie będą oceniani za:
 aktywność na zajęciach
 omawianie określonych treści, które zostały wcześniej samodzielnie
przygotowane;
 pracę z „kartą pracy ucznia”;
 poprawność wykonanych doświadczeń, ich analiza i formułowanie wniosków;
 prace domowe;
 prace dodatkowe;
 udział w konkursach przedmiotowych;
 udział w projektach;
 udział w testach diagnozujących.
Realizując tę innowację, każdy z nauczycieli będzie stosował system ocen tak, jak
na każdym przedmiocie, zgodnie z Przedmiotowym Systemem Oceniania.
VIII. Ewaluacja programu
Aby otrzymać informacje zwrotne dotyczące realizacji innowacji, planujemy, co pewien
czas, przeprowadzać ankiety ewaluacyjne. Po zakończonym dziale uczniowie wypełnią karty
samooceny. Zarówno w ankietach, jak i w/w kartach zamieszczone będą między innymi
następujące pytania:
 Co podobało się Ci na zajęciach, a stanowiło trudność?
 Czy sposób przekazania informacji był dla Ciebie zrozumiały?
 Które metody i formy pracy na lekcji odpowiadają ci najbardziej?
 Jak oceniam swoją pracę na lekcji?
 Czy sposób prowadzenia lekcji umożliwił Ci aktywny w niej udział?
Ponadto, aby uzyskać również informacje zwrotne od rodziców, konieczne jest i tu
przeprowadzenie ankiet ewaluacyjnych. Z ankiet tych zamierzamy dowiedzieć się, czy
przygotowanie do zajęć nie pochłania zbyt dużo czasu i czy nie obciąża zbyt mocno uczniów,
ale także, czy zajęcia spełniają oczekiwania rodziców i uczniów. Jesteśmy otwarte na sugestie
dotyczące pracy na tych zajęciach, zarówno ze strony uczniów, jak i ich rodziców.
IX. Bibliografia
1.
Śliwerski B. Edukacja autorska, Kraków 1996.
2.
Brodnik E., Moszyńska A., Owczarska R. Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik
po metodach aktywizujących, Zakład Wydawniczy SFS Kielce 2000.
3.
Kruszewski K. Sztuka nauczania, PWN, Warszawa 1992.
4.
Mentrak A. Zarządzanie projektami edukacyjnymi. Nowa Szkoła. Skuteczne zarządzanie
w praktyce, Warszawa 1994.
5.
Dobrowolska M. Matematyka z plusem. Klasa 1-3, GWO 2009.
6.
Biernat B., Biernat S. Zbiór zadań z matematyki dla gimnazjum, NOWIK 2008.
7.
Janowicz J., Zbiór zadań konkursowych w gimnazjum, GWO 2008.
8.
Praca zbiorowa Matematyka. Kalendarz gimnazjalisty. Przygotowanie do egzaminu
gimnazjalnego, GWO 2008.
9.
Praca zbiorowa Vademecum gimnazjalne – Matematyka, OPERON 2009.
10. Kleiner A. Zadania konkursowe dla uczniów gimnazjum z rozwiązaniami, Zamkor 2009.
11. Machowina R. Fizyka dla gimnazjalistów. To proste, Eremis 2006.
12. Skinder N. W. Chemia a ochrona środowiska, WSiP.
13. Gobis E. Chemia z ochroną środowiska, OPERON.
14. Gulińska M. Multimedialny podręcznik dla gimnazjum. Chemia z elementami ekologii,
WSiP.
15. A.Czerwiński, A. Czerwińska, M. Jelińska-Kazimierczuk, K. Kuśmierczyk, Chemia 1
i Chemia 2. Podręczniki dla liceum ogólnokształcącego, Liceum profilowanego,
Technikum. WSiP.
Załącznik nr 1
TREŚCI PROGRAMOWE Z MATEMATYKI W GIMNAZJUM
Na realizację zawartych w programie treści przewiduje się dla ucznia 5 godzin
tygodniowo: 4 w pracowni matematycznej, 1 w pracowni informatycznej z podziałem na
grupy. Kładziony będzie nacisk na rozwijanie umiejętności logicznego myślenia, intuicji,
wyobraźni, rozumowania i wnioskowania przydatnych w nauce matematyki. Technologia
informacyjna stosowana będzie do rozwiązywania problemów matematycznych.
Lekcje odbywające się w pracowni informatycznej będą opierały się o zastosowanie
następujących programów edukacyjnych:
Ćwiczenia interaktywne Matematyka z plusem to ponad 400 interaktywnych, animowanych
ćwiczeń z matematyki na poziomie gimnazjum. Zostały podzielone według klas, działów
i tematów. Charakteryzują je różne stopnie trudności, losowo generowane dane, powtórki
z teorii, podpowiedzi oraz raporty z wynikami, dzięki którym uczeń śledzi swoje postępy
w nauce. To unikalna pomoc naukowa, firmowana marką popularnej polskiej serii
podręczników do matematyki – „Matematyka z plusem”.
Gim Plus to internetowy zbiór niemal 400 interaktywnych zadań uporządkowanych według
klas, działów i tematów dla uczniów wszystkich klas gimnazjum. Program idealnie nadaje się
do prowadzenia lekcji matematyki z wykorzystaniem zarówno rzutnika, jak i tablicy
interaktywnej. Zawiera również materiał do nauki w domu.
Program Excel - to program symulujący na ekranie komputera arkusz obliczeniowy.
Za pomocą arkusza kalkulacyjnego Excel możemy poprowadzić rachunki. Excel zawiera
jeden lub kilka arkuszy, na które nanosimy dane. Za pomocą tego programu analizujemy i
prezentujemy dane w postaciach zarówno liczbowych, jak i w postaci wykresów – liniowych,
kołowych, słupkowych.
DZIAŁ I. LICZBY I DZIAŁANIA
1. Liczby
2. Cechy podzielności liczb
3. Rozwinięcia dziesiętne liczb wymiernych
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Zaokrąglanie liczb. Szacowanie wyników
Dodawanie i odejmowanie liczb dodatnich
Mnożenie i dzielenie liczb dodatnich
Wyrażenia arytmetyczne
Działania na liczbach dodatnich i ujemnych
Oś liczbowa. Odległość liczb na osi liczbowej
DZIAŁ II. PROCENTY
1. Procenty i ułamki
2. Diagramy procentowe
3. Jaki to procent?
4. Obliczanie procentu danej liczby
5. Podwyżki i obniżki
6. Obliczanie liczby, gdy dany jest jej procent
7. O ile procent więcej, o ile mniej. Punkty procentowe
DZIAŁ III. FIGURY GEOMETRYCZNE
1. Proste i odcinki
2. Kąty
3. Trójkąty
4. Przystawanie trójkątów
5. Czworokąty
6. Pole prostokąta. Jednostki pola
7. Pola wielokątów
8. Układ współrzędnych
DZIAŁ IV. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE
1. Do czego służą wyrażenia algebraiczne?
2. Wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych
3. Jednomiany
4. Sumy algebraiczne
5. Dodawanie i odejmowanie sum algebraicznych
6. Mnożenie jednomianów przez sumy algebraiczne
7. Wyłączanie wspólnego czynnika przed nawias
DZIAŁ V. RÓWNANIA I NIERÓWNOŚCI
1. Do czego służą równania?
2. Liczby spełniające równania
3. Rozwiązywanie równań
4. Zadania tekstowe
5. Procenty w zadaniach tekstowych
6. Nierówności
7. Przekształcanie wzorów
DZIAŁ VI. PROPORCJONALNOŚĆ
1. Proporcje
2. Wielkości wprost proporcjonalne
3. Wielkości odwrotnie proporcjonalne
DZIAŁ VII. SYMETRIE
1. Symetria względem prostej
2. Rysowanie figur symetrycznych względem prostej
3. Oś symetrii figury
4. Symetralna odcinka
5. Dwusieczna kąta
6. Symetria względem punktu
7. Środek symetrii figury
8. Symetrie w układzie współrzędnych
DZIAŁ VIII. POTĘGI
1. Potęga o wykładniku naturalnym
2. Iloczyn i iloraz potęg o jednakowych podstawach.
3. Potęgowanie potęgi.
4. Potęgowanie iloczynu i ilorazu.
5. Działania na potęgach.
6. Potęga o wykładniku całkowitym ujemnym
7. Notacja wykładnicza.
DZIAŁ IX. PIERWIASTKI
1. Pierwiastki .
2. Działania na pierwiastkach.
DZIAŁ X. DŁUGOŚĆ OKRĘGU. POLE KOŁA
1. Liczba. Długość okręgu .
2. Pole koła.
3. Długość łuku. Pole wycinka koła.
DZIAŁ XI. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE
1. Jednomiany i sumy algebraiczne.
2. Mnożenie jednomianów przez sumy.
3. Mnożenie sum algebraicznych.
DZIAŁ XII. UKŁADY RÓWNAŃ
1. Do czego służą układy równań?
2. Rozwiązywanie układów równań
4. Ile rozwiązań może mieć układ równań?
5. Zadania tekstowe.
DZIAŁ XIII. TRÓJKĄTY PROSTOKĄTNE
1. Twierdzenie Pitagorasa.
2. Twierdzenie odwrotne do twierdzenia Pitagorasa .
3. Zastosowania twierdzenia Pitagorasa.
4. Twierdzenie Pitagorasa w układzie współrzędnych.
5. Przekątna kwadratu. Wysokość trójkąta równobocznego.
6. Trójkąty o kątach 90.,45.,45. oraz 90.,30.,60.
DZIAŁ XIV. WIELOKĄTY I OKRĘGI
1. Okrąg opisany na trójkącie .
2. Styczna do okręgu.
3. Okrąg wpisany w trójkąt .
4. Wielokąty foremne.
5. Wielokąty foremne — okręgi wpisane i opisane.
DZIAŁ XV. GRANIASTOSŁUPY
1. Przykłady graniastosłupów.
2. Siatki graniastosłupów. Pole powierzchni
3. Objętość prostopadłościanu. Jednostki objętości.
4. Objętość graniastosłupa.
5. Odcinki w graniastosłupach .
DZIAŁ XVI. OSTROSŁUPY
1. Rodzaje ostrosłupów
2. Siatki ostrosłupów. Pole powierzchni
3. Objętość ostrosłupa
4. Obliczanie długości odcinków w ostrosłupach5. Przekroje graniastosłupów i ostrosłupów
DZIAŁ XVII. STATYSTYKA
1. Czytanie danych statystycznych
2. Co to jest średnia?
3. Zbieranie i opracowywanie danych statystycznych
4. Zdarzenia losowe
DZIAŁ XVIII. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE
1. Różne sposoby zapisywania liczb
2. Działania na liczbach
3. Obliczenia procentowe
4. Przekształcenia algebraiczne
5. Równania, nierówności, układy równań
DZIAŁ XIX. FUNKCJE
1. Odczytywanie wykresów
3. Pojęcie funkcji. Zależności funkcyjne
4. Wzory a wykresy
5. Zależności pomiędzy wielkościami proporcjonalnymi
DZIAŁ XX. FIGURY NA PŁASZCZYŹNIE
1. Trójkąty
2. Czworokąty
3. Koła i okręgi
4. Wzajemne położenie dwóch okręgów
5. Wielokąty i okręgi
6. Symetrie
DZIAŁ XXI. FIGURY PODOBNE
1. Twierdzenie Talesa
2. Podział odcinka
3. Podobieństwo figur
4. Pola figur podobnych
5. Cechy podobieństwa trójkątów
DZIAŁ XXII . BRYŁY
1. Graniastosłupy
2. Ostrosłupy
3. Przykłady brył obrotowych
4. Walec
5. Stożek
6. Kula
DZIAŁ XXIII. MATEMATYKA W ZASTOSOWANIACH
1. Zamiana jednostek
2. Czytanie informacji
3. Czytanie diagramów
4. Czytanie map
5. VAT i inne podatki
6. Lokaty bankowe
7. Prędkość, droga, czas
8. Obliczenia w fizyce i chemii
TREŚCI PROGRAMOWE Z CHEMII W GIMNAZJUM
DZIAŁ I. SUBSTANCJE I ICH WŁAŚCIWOŚCI.
1. Pracownia chemiczna – podstawowe szkło i sprzęt laboratoryjny
2. Przepisy BHP i regulamin pracowni chemicznej
3. Właściwości substancji
4. Zjawisko fizyczne a reakcja chemiczna
5. Mieszaniny substancji
6. Pierwiastek chemiczny a związek chemiczny
7. Metale i niemetale
8. Związek chemiczny a mieszanina
9. Powietrze
10. Tlen i jego właściwości
11. Azot – główny składnik powietrza
12. Gazy szlachetne
13. Tlenek węgla(IV) – właściwości i rola w przyrodzie
14. Rola pary wodnej w powietrzu
15. Zanieczyszczenia powietrza
16. Wodór i jego właściwości
17. Energia w reakcjach chemicznych
18. Typy reakcji chemicznych: synteza, analiza, wymiana
DZIAŁ II. WEWNĘTRZNA BUDOWA MATERII.
Ziarnista budowa materii i historyczny rozwój pojęcia atomu
Masa i rozmiary atomów
Budowa atomu
Izotopy
Układ okresowy pierwiastków chemicznych
Zależność między budową atomu pierwiastka a jego położeniem w układzie okresowym;
charakter chemiczny pierwiastków grup głównych
7. Rodzaje wiązań chemicznych
8. Znaczenie wartościowości przy ustalaniu wzorów związków chemicznych
9. Prawo stałości składu związku chemicznego
10. Mol. Masa molowa. Molowa interpretacja reakcji chemicznych
11. Rodzaje i typy reakcji chemicznych. Szybkość reakcji chemicznych
12. Równania reakcji chemicznych
13. Prawo zachowania masy
14. Reakcje utleniania i redukcji i ich rola w życiu codziennym
15. Obliczenia stechiometryczne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
DZIAŁ III. WODA I ROZTWORY WODNE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Woda – właściwości i rola w przyrodzie
Zanieczyszczenia wód
Woda jako rozpuszczalnik
Szybkość rozpuszczania się substancji
Rozpuszczalność substancji w wodzie
Rodzaje roztworów
Stężenie procentowe roztworu
Zwiększanie i zmniejszanie stężenia roztworów
DZIAŁ IV. KWASY
1. Elektrolity i nieelektrolity
2. Kwas chlorowodorowy i kwas siarkowodorowy – przykłady kwasów beztlenowych
3. Kwas siarkowy(VI)
4. Kwas siarkowy(IV), kwas azotowy(V), kwas węglowy, kwas fosforowy(V) – przykłady
innych kwasów tlenowych
5. Dysocjacja jonowa kwasów
6. Kwaśne opady
DZIAŁ V. WODOROTLENKI
1. Wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu
2. Wodorotlenek wapnia
3. Wodorotlenek glinu i przykłady innych wodorotlenków
4. Zasady a wodorotlenki
5. Dysocjacja jonowa zasad
6. pH roztworów
DZIAŁ VI. SOLE
1. Wzory i nazwy soli
2. Dysocjacja jonowa soli
3. Otrzymywanie soli w reakcji zobojętniania
4. Otrzymywanie soli w reakcji metali z kwasami
5. Otrzymywanie soli w reakcji tlenków metali z kwasami
6. Otrzymywanie soli w reakcji wodorotlenków metali z tlenkami niemetali
7. Reakcje strąceniowe
8. Inne sposoby otrzymywania soli
9. Zastosowania soli
DZIAŁ VII. Węgiel i jego związki z wodorem
1. Naturalne źródła węglowodorów
2. Szereg homologiczny alkanów
3. Metan i etan
4. Właściwości alkanów
5. Szeregi homologiczne alkenów i alkinów
6. Eten i etyn jako przykłady węglowodorów nienasyconych
DZIAŁ VIII. Pochodne węglowodorów
1. Szereg homologiczny alkoholi
2. Metanol i etanol jako przykłady alkoholi
3. Glicerol jako przykład alkoholu polihydroksylowego
4. Szereg homologiczny kwasów karboksylowych
5. Kwas metanowy i kwas etanowy jako przykłady
6. kwasów karboksylowych
7. Wyższe kwasy karboksylowe
8. Estry
9. Aminy i aminokwasy – pochodne węglowodorów zawierające azot
DZIAŁ IX. Substancje o znaczeniu biologicznym
1. Składniki chemiczne żywności
2. Tłuszcze
3. Białka
4. Monosacharydy
5. Disacharydy
6. Polisacharydy
7. Substancje silnie działające na organizm człowieka
TREŚCI PROGRAMOWE Z FIZYKI W GIMNAZJUM
DZIAŁ I. Oddziaływania
1. Informacje wstępne
2. Fizyka jako nauka przyrodnicza
3. Rodzaje i skutki oddziaływań
4. Wzajemność oddziaływań
5. Siła i jej cechy
6. Siła wypadkowa i siła równoważąca
DZIAŁ II. Właściwości i budowa materii
1. Trzy stany skupienia substancji
2. Budowa materii
3. Oddziaływania międzycząsteczkowe
4. Właściwości ciał stałych, cieczy i gazów
5. Kryształy. Masa i ciężar
6. Gęstość ciał
7. Wyjaśnienie niektórych zjawisk fizycznych na podstawie teorii kinetycznoczasteczkowej
8. budowy materii
DZIAŁ III. Elementy hydrostatyki i aerostatyki
1. Siła nacisku na podłoże
2. Parcie a ciśnienie
3. Ciśnienie hydrostatyczne i ciśnienie atmosferyczne
4. Prawo Pascala
5. Prawo Archimedesa
DZIAŁ IV. Kinematyka
1. Badanie i obserwacja ruchu
2. Badanie ruchu jednostajnego prostoliniowego
3. Badanie ruchu niejednostajnego prostoliniowego
4. Ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony
5. Analiza ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie przyspieszonego
DZIAŁ V. Dynamika
1. Siła wypadkowa
2. Dynamiczne skutki oddziaływań
3. Opory ruchu
4. Zasady dynamiki Newtona
5. Swobodne spadanie ciał
6. Pęd. Zasada zachowania pędu
DZIAŁ VI. Praca, moc, energia
1. Praca
2. Moc
3. Energia mechaniczna
4. Maszyny proste
DZIAŁ VII. Termodynamika
1. Energia wewnętrzną
2. I zasada termodynamiki
3. Rozszerzalność temperaturowa ciał
4. Ciepło właściwe
5. Bilans cieplny
6. Zmiany stanów skupienia ciał pod wpływem temperatury
DZIAŁ VIII. Elektrostatyka
1. Elektryzowanie ciał
2. Budowa atomu
3. Ładunek elektryczny
4. Przewodniki i izolatory
5. Zasada zachowania ładunku elektrycznego
DZIAŁ IX. Prąd elektryczny
1. Prąd elektryczny
2. Napięcie elektryczne
3. Obwody prądu elektrycznego
4. Natężenie prądu elektrycznego
5. Pomiar natężenia i napięcia
6. Opór. Prawo Ohma
7. Łączenia: szeregowe i równoległe odbiorników energii elektrycznej. I prawo Kirchhoffa
8. Praca i moc prądu elektrycznego
9. Domowa instalacja elektryczna
10. Wytwarzanie energii i jej wpływ na środowisko
DZIAŁ X. Elektryczność i magnetyzm
1. Bieguny magnetyczne
2. Oddziaływanie przewodnika z prądem elektrycznym na igłę magnetyczna
3. Elektromagnes
4. Siła elektrodynamiczna
5. Silnik prądu stałego
6. Indukcja elektromagnetyczna
DZIAŁ XI. Drgania i fale
1. Ruch drgający
2. Fale mechaniczne
3. Fale dźwiękowe
4. Fale elektromagnetyczne
DZIAŁ XII. Optyka
1. Światło i jego właściwości
2. Zjawiska: dyfrakcji i interferencji światła
3. Zjawiska: odbicia i rozproszenia światła
4. Zwierciadła
5. Zjawisko załamania światła
6. Soczewki
7. Przyrządy optyczne
8. Zjawiska optyczne
Załącznik nr 2
WYKAZ DOŚWIADCZEŃ UCZNIOWSKICH PLANOWANYCH DO REALIZACJI
NA ZAJĘCIACH LABORATORYJNYCH Z FIZYKI W LATACH 2013 – 2016.
KLASA I 2013/2014
Wrzesień
1. Pomiary różnych wielkości fizycznych: długość, czas, temperatura, objętość, siła…, itp.
2. Przyrządy pomiarowe. Błąd pomiarowy. Dokładność pomiaru.
Październik
1. Badanie rodzajów i skutków oddziaływań.
2. Cechy siły. Wypadkowa sił.
3. Siły spójności i siły przylegania.
Listopad
1. Badanie zjawisk świadczących o budowie materii. Dyfuzja i czynniki wpływające na
jej szybkość. Ruchy Browna.
2. Badanie właściwości ciał stałych, cieczy i gazów.
Grudzień
1. Rodzaje i własności kryształów.
2. Masa a ciężar ciała
Styczeń
1. Pomiar gęstości substancji w stanie stałym
2. Pomiar gęstości w stanie ciekłym.
Luty
1. Badanie parcia i ciśnienia. Od czego zależy ciśnienie?
Marzec
1. Od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne i atmosferyczne?
2. Badanie zjawiska zachodzącego w naczyniach połączonych. Budowa naczyń
połączonych.
Kwiecień
1. Sprawdzanie słuszności prawa Pascala.
2. Sprawdzanie słuszności prawa Archimedesa.
Maj
1. Wyznaczanie prędkości w ruchu jednostajnym prostoliniowym.
2. Badanie zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym.
Czerwiec
1. Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego.
2. Badanie zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnie zmiennym.
KLASA II 2014/2015
Wrzesień
1. Badanie zależności sił tarcia od rodzaju powierzchni trących, siły nacisku. Wyznaczanie
współczynnika tarcia.
2. Badanie bezwładności ciał.
Październik
1. Badanie zależności przyspieszenia od masy ciała i siły działającej na to ciało.
2. Badanie, od czego zależy czas swobodnego.
Listopad
1. Badanie zjawiska odrzutu.
2. Badanie zderzeń sprężystych i niesprężystych.
Grudzień
1. Wyznaczanie zależności wartości siły od długości rozciągniętej sprężyny . Graficzna
interpretacja pracy.
2. Badanie, od czego zależy energia potencjalna grawitacji i energia kinetyczna.
Styczeń
1. Wyznaczanie masy ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie.
2. Wyznaczenie sprawności kołowrotu.
Luty
1. Badanie zjawisk związanych ze wzrostem energii wewnętrznej ciała.
Marzec
1. Badanie rozszerzalności cieplnej ciał stałych.
2. Badanie rozszerzalności cieplnej cieczy.
Kwiecień
1. Badanie rozszerzalności cieplnej gazów.
2. Wyznaczanie ciepła właściwego wody.
Maj
1. Wyznaczanie ciepła właściwego substancji.
2. Badanie bilansu cieplnego dla wody.
Czerwiec
1. Badanie właściwości cieplnych wody w jej różnych stanach skupienia.
2. Wyznaczanie temperatury topnienia i wrzenia.
KLASA III 2015/2016
Wrzesień
1. Elektryzowanie ciał. Oddziaływanie ładunków elektrycznych. Sposoby elektryzowania
ciał.
2. Sprawdzanie słuszności prawa Coulomba.
Październik
1. Budowanie obwodów elektrycznych na podstawie schematów. Badanie przewodnictwa
elektrycznego substancji.
2. Pomiar napięcia i natężenia prądu w obwodzie elektrycznym.
Listopad
1. Sprawdzanie słuszności prawa Ohma.
2. Wyznaczanie mocy żarówki.
Grudzień
1. Wyznaczanie oporu zastępczego w łączeniu szeregowym i równoległym oporników.
Budowanie obwodów mieszanych.
2. Badanie własności pola magnetycznego magnesu, przewodnika z prądem i
elektromagnesu.
Styczeń
1. Co to jest i od czego zależy siła elektrodynamiczna?
2. Indukcja elektromagnetyczna. Transformatory.
Luty
1. Wyznaczanie okresu i częstotliwości drgań wahadła.
Marzec
1. Badanie zjawisk falowych. Badanie właściwości fali dźwiękowej.
2. Badanie zjawisk związanych ze światłem: cień, półcień, dyfrakcja, interferencja.
Badanie zjawiska rozproszenia i odbicia światła.
Kwiecień
1. Otrzymywanie obrazów w zwierciadłach sferycznych wklęsłych i wypukłych.
2. Badanie zjawiska załamania światła.
Maj
1. Projektowanie prostych przyrządów optycznych: kamera obscura, peryskop,
kalejdoskop.
2. Obserwacja i analiza zjawisk optycznych zachodzących w przyrodzie.
Czerwiec
1. Badanie ruchu po okręgu.
2. Gdzie działa i od czego zależy siła dośrodkowa i odśrodkowa.
WYKAZ DOŚWIADCZEŃ DLA KLASY I – LABORATORIUM CHEMICZNE
1. Badanie właściwości wybranych substancji
2. Porównanie gęstości wody i oleju
3. Na czym polega różnica między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną?
4. Sporządzanie mieszanin i rozdzielanie ich na składniki
5. Rozdzielanie składników tuszu
6. Badanie właściwości pierwiastków chemicznych
7. Badanie przewodnictwa cieplnego metali
8. Badanie przewodnictwa elektrycznego metali
9. Porównanie aktywności chemicznej metali
10. Porównanie twardości cynku, mosiądzu i miedzi
11. Określanie właściwości stopów metali
12. Badanie wpływu różnych czynników na metale
13. Jak najprościej zbadać skład powietrza?
14. Otrzymywanie tlenu z manganianu (VII) potasu
15. Spalanie węgla, siarki i magnezu w tlenie
16. Wykrywanie obecności tlenku węgla(IV)
17. Otrzymywanie tlenku węgla(IV)
18. Badanie właściwości tlenku węgla(IV)
19. Pochłanianie pary wodnej z powietrza przez stały wodorotlenek sodu
20. Otrzymywanie wodoru w reakcji cynku z kwasem chlorowodorowym
21. Otrzymywanie wodoru w reakcji magnezu z parą wodną
22. Reakcja tlenku miedzi(II) z wodorem
23. Reakcja tlenku miedzi(II) z węglem
24. Obserwowanie zjawiska dyfuzji
25. Prawo zachowania masy
26. Odparowanie wody wodociągowej
27. Mechaniczne usuwanie zanieczyszczeń z wody - filtracja
28. Rozpuszczanie substancji w wodzie
29. Badanie wpływu różnych czynników na szybkość rozpuszczania się substancji stałej
w wodzie
30. Badanie rozpuszczalności siarczanu(VI) miedzi(II) w wodzie
31. Hodowla kryształów
32. Sporządzenie roztworu właściwego, koloidu i zawiesiny
33. Dodatkowo: Destylacja
WYKAZ DOŚWIADCZEŃ DLA KLASY II – LABORATORIUM CHEMICZNE
1. Badanie zjawiska przewodzenia prądu elektrycznego przez roztwory wodne
substancji
oraz obserwacja zmiany barwy wskaźników w zależności od odczynu roztworu
2. Otrzymywanie kwasu chlorowodorowego przez rozpuszczenie chlorowodoru
w wodzie
3. Otrzymywanie kwasu siarkowodorowego przez rozpuszczenie siarkowodoru
w wodzie
4. Badanie właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI)
5. Rozcieńczanie stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI)
6. Otrzymywanie kwasu siarkowego(IY)
7. Rozkład kwasu siarkowego(IV)
8. Działanie stężonego roztworu kwasu azotowego(V) na białko
9. Otrzymywanie kwasu węglowego
10. Otrzymywanie kwasu fosforowego(V)
11. Otrzymywanie wodorotlenku sodu w reakcji sodu z wodą
12. Badanie właściwości wodorotlenku sodu
13. Otrzymywanie wodorotlenku wapnia w reakcji wapnia z wodą
14. Otrzymywanie wodorotlenku wapnia w reakcji tlenku wapnia z wodą
15. Próba otrzymania wodorotlenku miedzi(ll) i wodorotlenku żelaza(lll) z odpowiednich
tlenków metali i wody
16. Otrzymywanie wodorotlenku miedzi(ll), wodorotlenku żelaza(lll) i wodorotlenku glinu
z
odpowiednich chlorków i wodorotlenku sodu
17. Badanie rozpuszczalności wybranych soli w wodzie
18. Badanie przewodnictwa elektrycznego wodnego roztworu soli
19. Badanie odczynu wodnych roztworów soli
20. Otrzymywanie soli przez działanie kwasem na zasadę
21. Reakcja magnezu z kwasami
22. Działanie roztworem kwasu chlorowodorowego na miedź
23. Reakcja miedzi ze stężonym roztworem kwasu azotowego(V)
24. Reakcje tlenku magnezu i tlenku miedzi(ll) z roztworem kwasu chlorowodorowego
25. Reakcja tlenku węgla(IV) z zasadą wapniową
26. Reakcja roztworu azotanu(V) srebra(l) z roztworem kwasu chlorowodorowego
27. Reakcja roztworu siarczanu(VI) sodu z zasadą wapniową
28. Reakcja roztworu azotanu(V) wapnia z roztworem fosforanu(V) sodu
WYKAZ DOŚWIADCZEŃ W KLASIE III – LABORATORIUM CHEMICZNE
1.Wykrywanie węgla w substancji organicznej
2.Badanie rodzajów produktów spalania metanu
3.Obserwacja procesu spalania gazu z zapalniczki
3.Badanie właściwości benzyny
4.Otrzymywanie etenu i badanie jego właściwości
5.Otrzymywanie etynu i badanie jego właściwości
6.Badanie właściwości etanolu
7.Wykrywanie obecności etanolu
8.Badanie właściwości glicerolu
9.Badanie właściwości kwasu octowego
10.Reakcja kwasu octowego z magnezem
11.Reakcja kwasu octowego z zasadą sodową
12.Reakcja kwasu octowego z tlenkiem miedzi(ll)
13.Badanie palności kwasu octowego
14.Badanie właściwości wyższych kwasów karboksylowych
15.Reakcja kwasu stearynowego z zasadą sodową
16.Reakcja etanolu z kwasem octowym
17.Badanie rozpuszczalności tłuszczów
18.Odróżnianie tłuszczów roślinnych od zwierzęcych
19.Odróżnianie tłuszczu od substancji tłustej
20.Reakcja zmydlania tłuszczów
21.Badanie składu pierwiastkowego białek
22.Reakcje charakterystyczne białek
23.Wykrywanie białek w różnych substancjach
24.Badanie właściwości białek
25.Badanie składu pierwiastkowego sacharydów
26.Badanie właściwości glukozy
27.Próba Trommera dla glukozy i sacharozy
28.Próba Tollensa
29.Badanie właściwości sacharozy Badanie właściwości skrobi
30.Wykrywanie obecności skrobi