Część III - Miasto Przemyśl

Transkrypt

66
Część III
PROGNOZY i scenariusze ROZWOJU
PRZEMYŚLA
Prognozy i scenariusze rozwoju Przemyśla dotyczą przewidywanej liczby ludności.
miasta (prognoza demograficzna) oraz kierunków i tempa rozwoju gospodarki
lokalnej (scenariusze i prognozy rozwoju gospodarki lokalnej).
1. Prognoza demograficzna
Prognozy demograficzne stały się obecnie powszechnie przyjętym punktem
wyjścia do formułowania wszelkich strategicznych programów i planów rozwojowych
danych układów terytorialnych (kraj, województwa, powiaty, gminy). Dotyczy to
również Strategii rozwoju gminy oraz Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy. Stanowią one wynik przewidywań
prawdopodobnego kształtowania się w przyszłości zjawisk i
procesów
demograficznych, ich kierunków i tempa zmian.
Prognozy demograficzne stanowią również podstawę do określenia przyszłej
podaży siły roboczej, jej potencjalnych rezerw (ludność w wieku przedprodukcyjnym)
oraz liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. Na ich podstawie można zatem
prognozować zapotrzebowanie na różnego typu usługi (w zależności od kategorii
wiekowej ludności) oraz miejsc pracy (ludność w wieku produkcyjnym).
Prognoza biologiczna
Proces przemian demograficznych ma swoją wewnętrzną dynamikę, która zależy od struktury
ludności według płci i wieku, dzietności kobiet w wieku rozrodczym (15-49 lat) i
umieralności. Różnica między liczbą urodzeń żywych i zgonów w danym okresie stanowi
przyrost naturalny.
Wobec braku odpowiednich danych nie udało się nam określić dla Przemyśla
współczynników dzietności kobiet w poszczególnych grupach wieku w okresie rozrodczym i
współczynników zgonów według płci i wieku. W związku z tym byliśmy zmuszeni korzystać
z takich danych dla całego kraju. Średnie krajowe wartości tych współczynników nie
STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO MIASTA PRZEMYŚLA DO 2015 ROKU
67
odbiegają w sposób istotny od ich wartości dla Przemyśla. Dlatego błędy szacunku nie będą
znaczące. Należy jeszcze dodać, że dysponując danymi ludnościowymi w pięcioletnich
przedziałach wieku byliśmy zmuszeni opracować prognozę demograficzną w odstępach
pięcioletnich, tj. na lata: 2002, 2007, 2012 i 2017. Było to bowiem niezbędne do tego, aby
wszystkie roczniki danej grupy wieku, np. 0-4 lat, przeszły do następnej grupy wiekowej 5-9
lat. Ponadto współczynniki dzietności kobiet i współczynniki zgonów w Polsce są podawane
w układzie pięcioletnich grup wiekowych.
Prognozę biologiczną ludności Przemyśla sporządzono przy założeniu:
• płodności kobiet przemyskich na poziomie średniej krajowej w 1997 roku,
• umieralności według płci i wieku na poziomie średniej dla Polski w 1997 roku.
Wyniki obliczeń zamieszczono w tabeli 1.
Tabela 1. Ludność Przemyśla w latach 1997-2017 - prognoza biologiczna
Wiek
Rok
1997
2002
2007
Dynamika zmian
2012
rok 1997=100
2017
2012
2017
0-4
4 013
3 192
3 519
3 709
3 511
92,4
87,5
5-9
4 877
3 969
3 153
3 480
3 668
71,4
75,2
10-14
5 792
4 873
3 965
3 149
3 476
54,4
60,0
15-19
6 311
5 786
4 869
3 961
3 145
62,8
49,8
20-24
5 220
6 294
5 771
4 855
3 950
93,0
75,7
25-29
4 362
5 200
6 270
5 750
4 836
131,8
110,9
30-34
4 360
4 342
5 175
6 241
5 723
143,1
131,3
35-39
5 248
4 332
4 314
5 141
6 201
98,0
118,2
40-44
5 865
5 194
4 278
4 272
5 086
72,8
86,7
45-49
5 130
5 766
5 107
4 204
4 198
81,9
81,8
50-54
3 770
4 991
5 578
4 970
4 087
131,8
108,4
55-59
3 280
3 615
4 787
5 352
4 770
163,2
145,4
60-64
2 961
3 079
3 365
4 494
5 029
151,8
169,8
65 i więcej
7 393
8 137
8 791
Ogółem
68 582
68 770
68 942
16 638
16 346
225,1
221,1
76 216
74 026
111,1
107,9
Z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że we wszystkich grupach wieku
od 0-24 lat będzie następował spadek liczebności. Spadek liczby ludności zanotują
również grupy wieku od 40-49 lat. Znaczny wzrost będzie miał miejsce w starszych
grupach wieku, zwłaszcza w grupie 65 lat i więcej. Ogólna liczba ludności miasta
68
zwiększy się o 11% do 2012 roku, zaś w następnym pięcioleciu, tj. w latach 20122017 zmniejszy się o około 3%.
Przyrost naturalny w Przemyślu do 2012 roku będzie nieznaczny (tabela 2), zaś w
ostatnim pięcioleciu przyjmie wartość ujemną.
Tabela 2. Ruch naturalny w Przemyślu w latach 1997-2017
Lata
1998-2002
2003-2007
2008-2012
2013-2017
Urodzenia
3 192
3 519
3 709
3 511
Zgony
3 003
3 286
3 547
3 626
189
233
162
-115
Przyrost naturalny
Bardziej przejrzysty obraz przemian demograficznych Przemyśla przedstawia
prognoza ludności według grup ekonomicznych (tabela 3).
Tabela 3. Ludność Przemyśla według grup ekonomicznych w latach 1997-2017
prognoza biologiczna
Rok 1997
Grupa ekonomiczna
Mężczyźni
Kobiety
Razem
wiek przedprodukcyjny
wiek produkcyjny
wiek poprodukcyjny
9 303
20 306
2 666
9 165
20 728
6 414
18 468
41 034
9 080
Razem
32 275
36 307
68 582
Struktura
(w %)
26,9
59,9
13,2
100,0
15 505
43 400
9 865
68 770
Struktura
(w %)
22,5
63,2
14,3
100,0
Rok 2002
Grupa ekonomiczna
wiek produkcyjny
wiek poprodukcyjny
Razem
Rok 2007
Grupa ekonomiczna
Mężczyźni
Kobiety
7 896
21 538
2 914
32 348
Mężczyźni
Razem
7 609
21 862
6 951
36 422
Kobiety
Razem
wiek produkcyjny
wiek poprodukcyjny
6 984
22 290
3 149
6 572
22 450
7 497
13 556
44 740
10 646
Razem
32 423
36 519
68 942
Struktura
(w %)
19,7
64,9
15,4
100,0
69
Rok 2012
Grupa ekonomiczna
Mężczyźni
Kobiety
Razem
wiek produkcyjny
wiek poprodukcyjny
6 564
22 472
6 284
6 150
21 867
12 879
12 715
44 338
19 163
Razem
35 320
40 896
76 216
Rok 2017
Grupa ekonomiczna
Mężczyźni
Kobiety
Razem
wiek produkcyjny
wiek poprodukcyjny
6 454
21 790
5 975
6 088
20 459
13 260
12 542
42 249
19 235
Razem
34 219
39 807
74 026
Struktura
(w %)
16,7
58,2
25,1
100,0
Struktura
(w %)
16,9
57,1
26,0
100,0
Z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że w przewidywanym okresie
należy spodziewać się znacznego spadku udziału ludności w wieku
przedprodukcyjnym z 26,9% w 1997 roku do 16,9% w 2017 roku. Natomiast udział
ludności w wieku poprodukcyjnym zwiększy się niemal 2-krotnie z 13,2% w 1997
roku do 26% w 2017 roku. Ludność w wieku produkcyjnym będzie zwiększać się
zarówno w wielkościach absolutnych, jak i względnych do 2007 roku, zaś w
następnym 5-leciu (lata 2008-2012) nastąpi jej niewielki spadek, natomiast znacznie
zmniejszy się w latach 2012-2017. W rozpatrywanym okresie dokonają się więc duże
zmiany struktury ludności Przemyśla stwarzające bardzo poważne wyzwania
gospodarcze i społeczno-polityczne.
Prognoza pomigracyjna
Niekorzystne trendy demograficzne w Przemyślu wynikające z istniejącej struktury wieku
ludności mogą zmienić się istotnie pod wpływem migracji. Aby jednak tak się stało, saldo
migracji powinno kształtować się przez kilka lat na poziomie początkowych lat
osiemdziesiątych, tj. w wysokości ok. 900 osób rocznie.
Osiągnięcie takiego poziomu migracji może okazać się niemożliwe, ponieważ jej rozmiary do
danego miasta zależą przede wszystkim od jego sytuacji gospodarczej, która warunkuje
możliwość uzyskania pracy, a także możliwości uzyskania mieszkania.
Mimo korzystnej koniunktury gospodarczej w Przemyślu w latach 1993-1997, saldo migracji
było malejące i sumaryczna jego wielkość w tym okresie wyniosła zaledwie 586 osób.
W okresie ostatnich 10-15 lat migracja nie stanowiła znaczącego czynnika wzrostu liczby
ludności Przemyśla. Trudno przypuszczać, aby w przewidywanym okresie nastąpiły jakieś
70
radykalne zmiany w tym zakresie. Przemyśl jest bowiem miastem średniej wielkości i nawet
w warunkach bardzo korzystnej koniunktury gospodarczej należy raczej spodziewać się
zwiększonych codziennych dojazdów do pracy niż radykalnego wzrostu migracji do miasta.
Na podstawie tej przesłanki przyjęliśmy założenie, że w wariancie optymistycznym saldo
migracji w kolejnych 5-leciach będzie dwukrotnie wyższe niż w latach 1993-1997, w
wariancie umiarkowanym równe, a w wariancie pesymistycznym dwukrotnie niższe, tj.
ujemne w wielkości około 120 osób rocznie, czyli 600 osób w poszczególnych pięcioleciach
(tabela 4).
Jak wynika z danych zawartych w tabeli 4, migracja nie zmieni w sposób istotny liczby i
struktury ludności Przemyśla. Maksymalną liczbę ludności osiągnie miasto w 2012 roku i to
we wszystkich wariantach, natomiast w ostatnim pięcioleciu nastąpi jej spadek wynoszący ok.
2000 osób. W rezultacie tych zmian liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym w przeliczeniu
na 1000 osób w wieku produkcyjnym zwiększy się z 672 w 1997 roku do 750 w 2017 roku
(wariant umiarkowany).
Tabela 4. Prognoza pomigracyjna ludności Przemyśla według grup ekonomicznych
Wariant optymistyczny
Grupa ekonomiczna
1997
2002
2007
2012
2017
Dynamika zmian
Rok 1997=100
2012
2017
Wiek przedprodukcyjny
18 468
15 660
13 715
12 870
12 700
69,7
68,8
Wiek produkcyjny
41 034
44 180
45 520
45 120
43 030
110,0
104,9
9 080
10 130
10 910
19 425
19 500
213,9
214,8
68 582
69 970
70 145
77 415
75 230
112,9
109,7
1997
2002
2007
2012
Wiek poprodukcyjny
Ogółem
Wariant umiarkowany
Grupa ekonomiczna
2017
Dynamika zmian
Rok 1997=100
2012
2017
18 468
15 580
13 630
12 789
12 617
69,2
68,3
Wiek produkcyjny
41 034
43 777
45 115
44 717
42 627
109,0
103,9
9 080
9 998
10 780
19 294
19 368
212,5
213,3
68 582
69 355
69 525
76 800
74 612
112,0
108,8
1997
2002
2007
2012
Wiek poprodukcyjny
Ogółem
Wariant pesymistyczny
Grupa ekonomiczna
2017
Dynamika zmian
Rok 1997=100
2012
2017
71
18 468
15 385
13 435
12 595
12 420
68,2
67,3
Wiek produkcyjny
41 034
42 980
44 320
43 920
41 830
107,0
101,9
9 080
9 805
10 585
19 100
19 175
210,4
211,2
68 582
68 170
68 340
75 615
73 425
110,3
107,1
Wiek poprodukcyjny
Ogółem
Przewidywane zmiany demograficzne będą, jak już wspomniano, stwarzać
poważne wyzwania rozwojowe. Do 2007 roku trzeba będzie stworzyć ok. 4,5 tys.
miejsc pracy. Będzie to możliwe jedynie w optymistycznym wariancie rozwoju
miasta. Jeżeli zaś ten scenariusz nie spełni się, to należy liczyć się ze wzrostem
bezrobocia.
Drugim bardzo poważnym problemem będzie podwojenie się liczby ludności w
wieku poprodukcyjnym. Istotnym problemem dla rozwoju miasta będzie również
znaczny spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym.
2. Scenariusze i prognozy rozwoju gospodarki
Gospodarka Przemyśla, podobnie jak gospodarka narodowa przechodzi od niemal 10 lat
głębokie przemiany, w wyniku których zmienia się jej struktura rzeczowa, tj. branżowogałęziowa i produktowa, oraz struktura własnościowa i organizacyjna. W rezultacie tego
zmieniają się podstawowe wielkości ekonomiczne: produkcja, zatrudnienie, wydajność pracy,
wyniki finansowe, inwestycje itp. i relacje między nimi.
W warunkach szybkich i różnokierunkowych zmian, jakie dokonują się od początku 1990
roku i będą zachodzić w przyszłości trudno jest przewidzieć jak będą kształtowały się te
relacje ekonomiczne w dłuższym okresie. W takiej sytuacji, gdy nie dysponuje się pełną
wiedzą o prawidłowościach rozwojowych analizowanych zjawisk, do przewidywania
przyszłego przebiegu zdarzeń stosuje się metodę scenariuszową.
Scenariusz stanowi syntetyczny opis stanu i rozwoju badanego obiektu w przyszłości
uwzględniający zmiany ilościowe i jakościowe, jakie będą dokonywały się zarówno w
obiekcie, jak i jego otoczeniu w przewidywanym okresie. W związku z tym prognozowanie
rozwoju za pomocą scenariuszy wymaga znajomości stanu badanego obiektu, zmian jego
struktury i powiązań z procesami przemian społeczno-gospodarczych zachodzących w
otoczeniu.
Do opracowania scenariuszy rozwoju gospodarki Przemyśla wykorzystano przedstawione w
poprzedniej części opracowania uwarunkowania gospodarcze. Analizę scenariuszową
przeprowadzono odrębnie dla poszczególnych sekcji gospodarki, uwzględniając:
• uwarunkowania rozwojowe każdej z nich
72
współzależności zarówno wewnętrzne, jak i ze zmiennymi oraz zjawiskami tkwiącymi w
otoczeniu.
Przewidywany rozwój gospodarczy Przemyśla przedstawiono za pomocą liczby pracujących.
Ten miernik ma swoje zalety, do których zaliczyć można: syntetyczny charakter (obejmuje on
wszystkie rodzaje działalności społeczno-gospodarczych) oraz mniejszą podatność na
manipulację niż mierniki wartościowe.
Sporządzono trzy scenariusze: optymistyczny, pesymistyczny i umiarkowany. Będą one z
kolei stanowić podstawę prognoz rozwoju gospodarczego miasta.
•
Scenariusz optymistyczny
Wychodząc z optymistycznych założeń przyjmiemy, że średnie tempo wzrostu
gospodarczego Polski do 2015 roku będzie wynosić 6,5% rocznie. Dzięki temu możliwe
będzie utrzymanie wysokiego tempa wzrostu konsumpcji indywidualnej 5% i konsumpcji
zbiorowej 4% oraz wysokiej dynamiki inwestycji 9% rocznie.
Szybkie tempo wzrostu gospodarczego przyczyni się do znacznego zwiększenia dochodów
budżetu państwa i dochodów budżetów samorządu terytorialnego. Umożliwi to zwiększenie
nakładów na rozwój sfery społecznej gospodarki oraz na finansowanie polityki regionalnej
państwa mającej na celu pomoc regionom słabiej rozwiniętym w nadrabianiu zapóźnień
rozwojowych.
Wysokie tempo wzrostu gospodarczego przyczyni się do przyspieszenia przyjęcia Polski do
Unii Europejskiej, które nastąpi w 2003 roku. Dzięki temu regiony leżące przy granicy
wschodniej państwa uzyskają znaczną pomoc na modernizację infrastruktury wymiany
gospodarczej z zagranicą i na poprawę sprawności służb granicznych. Nastąpi więc
rozbudowa infrastruktury transportowej o znaczeniu tranzytowym, udrożnienie przejść
granicznych, rozwój zaplecza hotelowo-gastronomicznego oraz usług finansowo-bankowych.
Przyspieszenie i utrzymanie wysokiego tempa procesów rozwoju społeczno-gospodarczego
województwa podkarpackiego, a zwłaszcza subregionu przemyskiego (dawne woj.
przemyskie) przyczyni się do zdynamizowania współpracy przygranicznej z Ukrainą, w której
coraz większego znaczenia będą nabierać różne formy kooperacji produkcyjnej.
Nakreślony scenariusz rozwoju otoczenia Przemyśla będzie miał korzystny wpływ na
dynamikę gospodarczą miasta, który zaznaczy się wyraźnie od 2001 roku. Będzie to się
wiązać z przewidywanym przyspieszeniem wzrostu gospodarczego kraju, dzięki temu będą
napływać zwiększone środki z budżetu państwa na wyrównywanie regionalnych dysproporcji
rozwojowych. Nastąpi również rozbudowa i modernizacja infrastruktury granicznej w
związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. W rezultacie tempo wzrostu
gospodarczego Przemyśla będzie o ok. 1,5 punktu procentowego wyższe niż przeciętnie w
73
kraju. Wyższa będzie również dynamika wzrostu konsumpcji indywidualnej i zbiorowej oraz
inwestycji.
Przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego Przemyśla będzie dokonywać się poprzez
zwiększenie dochodów jednostek gospodarczych, ludności i budżetu miasta. W wyniku tego
zwiększy się popyt lokalny na produkty i usługi wytwarzane w mieście oraz w jego
otoczeniu. Wzrost dochodów w otoczeniu zwiększy również zapotrzebowanie na produkty i
usługi firm przemyskich obsługujących również rynek zewnętrzny. Przyspieszenie rozwoju
firm tej kategorii może nastąpić także w wyniku podjęcia i rozszerzania współpracy
produkcyjno-handlowej z partnerami ukraińskimi.
Wyniki obliczeń prognostycznych zawiera tabela 1.
Tabela 1. Ogólna liczba pracujących w Przemyślu w latach 1997-2015
wariant optymistyczny
Sekcja gospodarki
1997
2000
2005
2010
2015
Ogółem
Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo
Działalność produkcyjna
Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i
wodę
Budownictwo
Handel i naprawy
Hotele i restauracje
Transport, składowanie i łączność
Pośrednictwo finansowe
Obsługa nieruchomości i firm
Administracja publiczna i obrona narodowa
32 956
164
5 937
32 603
132
5 805
34 474
134
6 050
35 999
136
6 307
37 414
137
6 576
113,5
83,8
110,8
658
2 308
7 024
807
3 489
1 043
2 136
620
2 151
7 030
916
3 559
1 104
2 125
660
2 348
7 448
1 039
3 867
1 210
2 432
700
2 557
7 847
1 133
4 118
1 276
2 550
730
2 673
8 269
1 219
4 382
1 313
2 651
110,9
115,8
117,7
151,0
125,6
125,9
124,1
2 041
2 120
4 490
739
1 900
2 108
4 468
686
1 900
2 114
4 486
787
1 900
2 119
4 505
850
1 900
2 125
4 526
913
93,1
100,3
100,8
123,5
Edukacja
Ochrona zdrowia i opieka socjalna
Pozostała działalność usługowa
2015/1997
w%
Z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że ogólna liczba pracujących w
Przemyślu do 2015 roku może zwiększyć się o 4,5 tys. osób, czyli 13,5%. Znaczny
wzrost zanotowałyby sekcje: hotele i restauracje, pośrednictwo finansowe, transport i
łączność oraz obsługa nieruchomości i firm.
Scenariusz umiarkowany
Scenariusz umiarkowany jest scenariuszem najbardziej prawdopodobnym. Zakłada on
bowiem umiarkowanie korzystny rozwój sytuacji gospodarczej kraju przy średnim tempie
wzrostu gospodarczego w przewidywanym okresie wynoszącym 4% rocznie którego
74
osiągnięcie jest realne. Takie tempo wzrostu PKB umożliwi wzrost konsumpcji
indywidualnej o ok. 3% i konsumpcji zbiorowej 2% oraz inwestycji 6% rocznie. Wzrost
dochodów budżetu państwa i budżetów samorządowych będzie proporcjonalnie niższy. Mimo
to będzie możliwe zwiększenie, choć znacznie mniejsze niż w wariancie optymistycznym,
nakładów na rozwój sfery społecznej i finansowanie polityki regionalnej państwa, które
umożliwi zmniejszenie dysproporcji rozwoju społeczno-gospodarczego regionów kraju.
Niższe
tempo
wzrostu
gospodarczego
oraz
innych
wielkości
makroekonomicznych Polski opóźni jednak przyjęcie naszego kraju do Unii
Europejskiej, które może nastąpić dopiero w 2006 roku. W związku z tym opóźni się
również pomoc UE w modernizacji infrastruktury wymiany zagranicznej i poprawie
sprawności służb granicznych. Spowolni to również rozwój społeczno-gospodarczy
regionu podkarpackiego, w tym również i Przemyśla. Wskutek tego dynamika
rozwoju współpracy przygranicznej z Ukrainą będzie również niższa.
Umiarkowane tempo wzrostu podstawowych wielkości makroekonomicznych spowoduje
osłabienie tempa wzrostu gospodarczego Przemyśla w porównaniu z wariantem
optymistycznym. W związku z tym wzrost dochodów jednostek gospodarczych, ludności i
budżetu miasta będzie również odpowiednio niższy. W rezultacie obniży się dynamika popytu
lokalnego na produkty i usługi wytwarzane w mieście. Zmniejszy się także tempo wzrostu
popytu zewnętrznego na te dobra i usługi. Wyniki obliczeń prognostycznych prezentuje tabela
2.
wariant umiarkowany
Sekcja gospodarki
1997
2000
2005
2010
2015
2015/1997w
%
Ogółem
wodę
Budownictwo
Handel i naprawy
Edukacja
32 956
164
5 937
658
31 767
131
5 768
620
32 479
132
5 871
640
33 408
134
5 966
660
34 375
135
6 058
680
104,3
82,6
102,0
103,3
2 308
7 024
807
3 489
1 043
2 136
2 041
2 120
4 490
739
2 117
6 750
891
3 458
1 097
2 057
1 900
1 858
4 448
673
2 247
7 065
943
3 624
1 163
2 155
1 900
1 548
4 466
724
2 380
7 396
1 046
3 792
1 249
2 256
1 900
1 373
4 484
771
2 454
7 749
1 101
3 973
1 275
2 365
1 900
1 354
4 503
828
106,3
110,3
136,4
113,9
122,3
110,7
93,1
63,9
100,3
112,1
75
Umiarkowanie korzystny rozwój sytuacji gospodarczej pozwoliłby na stosunkowo
niski wzrost zatrudnienia w Przemyślu: 1000 osób w zakładach zatrudniających
ponad 5 osób, a po uwzględnieniu zatrudnienia w zakładach do 5 osób o niespełna
1500 osób, tj. 4,3%. Relacje tempa wzrostu poszczególnych sekcji gospodarki
miasta byłyby zbliżone do wariantu optymistycznego. Zmiany zaś struktury działowej
byłyby odpowiednio mniejsze.
Scenariusz pesymistyczny
Scenariusz pesymistyczny zakłada niekorzystny przebieg procesów społeczno-gospodarczych
w przewidywanym okresie. Wskutek tego średnie tempo wzrostu PKB wyniesie zaledwie 2%
rocznie. W tych warunkach wzrost konsumpcji indywidualnej nie przekroczy 1,5%,
konsumpcji zbiorowej 1%, a inwestycji 4% rocznie. Tak duży spadek tempa wzrostu
gospodarczego kraju zahamuje wzrost dochodów budżetu państwa i budżetów samorządów
terytorialnych. Nie będzie więc możliwy znaczący wzrost nakładów na rozwój sfery
społecznej, a finansowanie polityki regionalnej przez państwo stanie pod znakiem zapytania.
W tej sytuacji trudno oczekiwać usuwania międzyregionalnych dysproporcji rozwojowych, a
należy raczej liczyć się z ich dalszym narastaniem.
Długotrwałe utrzymywanie się niekorzystnych tendencji w gospodarce kraju może odsunąć
perspektywę przyjęcia naszego kraju do Unii Europejskiej na drugą dekadę XXI wieku. W
związku z tym szansa na przyspieszenie rozwoju regionów wzdłuż granicy wschodniej Polski
opóźni się o 10 lub więcej lat.
Niskie tempo wzrostu gospodarczego i nieznaczny wzrost podstawowych
wielkości makroekonomicznych w gospodarce Polski może doprowadzić do stagnacji
a nawet regresu słabiej rozwinięte regiony kraju. W tych warunkach trudno liczyć na
znaczący rozwój współpracy przygranicznej z Ukrainą.
Spełnienie się takiego scenariusza doprowadziłoby do dalszej polaryzacji rozwoju
gospodarczego Polski. Rozwój ten koncentrowałby się nadal w największych aglomeracjach i
w większych miastach, mniejsze zaś miasta i gminy wiejskie dotknęłaby stagnacja lub regres.
W tych niesprzyjających warunkach rozwój Przemyśla mógłby dokonywać się co najwyżej w
tempie zbliżonym do średniego w kraju. Przyjęcie takiego założenia wydaje się uzasadnione,
ponieważ podstawowe wskaźniki ekonomiczne w Przemyślu od 1990 roku kształtowały się
na poziomie zbliżonym do średniej krajowej.
Niskie tempo wzrostu gospodarczego Przemyśla ograniczy wzrost popytu lokalnego na
produkty i usługi wytwarzane w mieście. Zmniejszy się również tempo wzrostu popytu
zewnętrznego na te dobra i usługi. W rezultacie pogorszy się sytuacja finansowa
przedsiębiorstw, które będą zmuszone obniżać koszty m. in. poprzez zmniejszanie
zatrudnienia. W największym stopniu będzie to dotyczyć firm produkujących na rynek
76
zewnętrzny, a zwłaszcza przemysłowych, budowlanych i transportowych. Wyniki obliczeń
prognostycznych zawiera tabela 3.
wariant pesymistyczny
Sekcja gospodarki
1997
2000
2005
2010
2015
Ogółem
wodę
Budownictwo
Handel i naprawy
32 956
164
5 937
27 664
118
5 594
26 864
118
5 494
26 224
118
5 394
26 214
118
5 304
79,5
72,2
89,3
658
2 308
7 024
807
3 489
1 043
2 136
620
1 852
5 102
732
2 809
1 009
1 642
630
1 882
5 117
732
2 689
1 019
1 652
640
1 912
5 132
732
2 589
1 029
1 667
660
1 952
5 152
802
2 659
1 089
1 682
100,3
84,6
73,3
99,4
76,2
104,4
78,7
2 041
2 120
4 490
739
1 800
1 615
4 172
600
1 800
1 335
3 767
630
1 800
1 185
3 357
670
1 800
1 150
3 157
690
88,2
54,3
70,3
93,3
Edukacja
2015/1997
w%
Spełnienie się scenariusza pesymistycznego spowodowałoby dramatyczną
sytuację w mieście. Zatrudnienie w zakładach ponad 5 osób zmniejszyłoby się o
około 2,6 tys. osób (o ponad 11%), a w całej gospodarce o 6,7 tys. osób, tj. o 20,5%.
Tylko jedna sekcja gospodarki (pośrednictwo finansowe) wykazałaby liczący się
wzrost (4,4%). W pozostałych nastąpiłby znaczny spadek od ponad 10% w
przemyśle do 45% w edukacji. Wskutek tego wzrost bezrobocia w mieście
osiągnąłby katastrofalne rozmiary.
Przedstawione powyżej trzy prawdopodobne scenariusze rozwoju gospodarki
Przemyśla stanowią określoną projekcję uwarunkowań stanu istniejącego i
przewidywanych uwarunkowań przyszłości do 2015 roku. Ogromna liczba czynników
kształtująca te uwarunkowania zmusiła nas do zastosowania uproszczonego
podejścia. Staraliśmy się jednak dobierać wielkości wiodące, mające najbardziej
syntetyczny charakter lub stanowiące agregaty kumulujące oddziaływanie licznych
czynników, aby na ich podstawie imitować rzeczywiste procesy społecznogospodarcze. Mimo to rzeczywisty ich przebieg do 2015 roku może nie pokrywać się
z żadnym z przedstawionych scenariuszy. Zbiór bowiem czynników decydujących o
77
tym może nie ułożyć się zgodnie z przyjętymi przez nas hipotezami, lecz będzie
jakąś ich kombinacją. Wydaje się jednak, że udało się zakreślić przedział, w którym
będzie przebiegać ścieżka rozwoju społeczno-gospodarczego Przemyśla. Biorąc zaś
pod uwagę, że dynamika gospodarcza Przemyśla jest nieco wyższa niż przeciętnie w
kraju, rzeczywiste tempo jego wzrostu może się zawierać pomiędzy scenariuszem
umiarkowanego rozwoju i scenariuszem optymistycznym.
*
*
*
Reasumując przedstawione powyżej prognozy rozwoju ludnościowego oraz
gospodarczego miasta Przemyśla należy stwierdzić, że:
PROGNOZA LUDNOŚCIOWA
• W latach 1997-2012 liczba ludności miasta zwiększy się z 68,6 tys. do 76,2 tys.
osób, czyli o 7, 6 tys., tj. o 11,1% (w biologicznej wersji prognozy demograficznej).
W wersji pomigracyjnej prognozy demograficznej liczba ludności w tym okresie
zwiększy się w wariancie optymistycznym do 77,4 tys. osób, czyli o 12,9%, w
wariancie umiarkowanym do 76,8 tys. osób, czyli o 12%, zaś w wariancie
pesymistycznym do 75,6 tys. osób, czyli o 10,2%. Z kolei w latach 2013-2017 we
wszystkich wersjach i wariantach prognozy demograficznej liczba ludności
Przemyśla będzie ulegała zmniejszeniu o ok. 3%. Tak więc, można przyjąć, że w
perspektywie kilkunastu lat liczba ludności Przemyśla będzie kształtowała się na
poziomie ok. 74-75 tys. osób.
• Nastąpią istotne zmiany w strukturze ludności miasta według grup
ekonomicznych, polegających na znaczącym spadku populacji ludności w wieku
przeprodukcyjnym (dzieci i młodzież) oraz bardzo wyraźnego wzrostu populacji
mieszkańców miasta w wieku poprodukcyjnym (niemalże podwojenie liczebności
tej populacji) .
• Znaczący wzrost do 2007 roku liczby ludności w wieku produkcyjnym, co spowoduje
konieczność stworzenia ok. 4,5 tys. nowych miejsc pracy, aby nie dopuścić do wzrostu
obecnego poziomu bezrobocia. Natomiast, aby zmniejszyć obecny poziom rejestrowanego
bezrobocia w Przemyślu do akceptowalnego poziomu 4-5% należy stworzyć do 2007 roku
dodatkowo ok. 1,5 tys. miejsc pracy. Tak więc, łącznie należy utworzyć ok. 5,5-6,0 tys.
miejsc pracy. Około połowy miejsc pracy może być tworzonych w ramach istniejącego
zainwestowania miejskiego, zwłaszcza w usługach społecznych i biznesowych (banki,
instytucje ubezpieczeniowe, firmy doradcze i konsultingowe, hotelarstwo i gastronomia),
zaś druga połowa miejsc pracy winna być lokalizowana w istniejącej dzielnicy
przemysłowej (Olesiówka-Krówniki, ul. Lwowska do ul. Batorego) gdzie, przy
wykorzystaniu istniejącej infrastruktury technicznej oraz dalszej jej rozbudowy, a także
78
powiązań komunikacyjnych można by utworzyć Przemyską Strefę Aktywności
Gospodarczej, jako miejsce koncentracji działalności produkcyjnej, magazynowoskładowej, handlowej i wystawienniczo-targowej.
Przewidywany znaczny spadek populacji dzieci i młodzieży (ludność w wieku
przedprodukcyjnym) spowoduje znaczące zmniejszenie zapotrzebowania na
usługi edukacyjne na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i średnim. Stąd też,
nie należy przewidywać budowy nowych obiektów szkolnych, a jedynie należy
modernizować istniejącą bazę szkolną.
• Przewidywany niemal dwukrotny wzrost populacji ludności w wieku
poprodukcyjnym będzie wymagał zwiększonych nakładów finansowych na usługi
medyczne i usługi opieki społecznej (domy dziennego pobytu, stacjonarne domy
opieki społecznej, opieka domowa, itd.).
Konsekwencje omówionych przewidywanych zmian struktury wieku ludności Przemyśla
będą następujące:
• znaczne zmniejszenie zapotrzebowania na usługi edukacyjne na poziomie podstawowym,
gimnazjalnym i średnim,
• potrzeba stworzenia około 4,5 tys. nowych miejsc pracy do 2007 roku, aby nie dopuścić
do wzrostu bezrobocia,
• znaczący wzrost zapotrzebowania na usługi medyczne i usługi opieki społecznej związany
z podwojeniem się liczby ludności w wieku poprodukcyjnym,
•
zagrożenie rozwoju miasta po roku 2012 na skutek możliwego spadku liczby
ludności w dłuższym okresie.
Należy również stwierdzić, że szanse na odmłodzenie struktury wieku ludności Przemyśla w
wyniku migracji są raczej minimalne. Także możliwość wyraźnego zwiększenia liczby
ludności miasta poprzez wzrost dzietności kobiet wydaje się również mało prawdopodobna,
ponieważ liczebność kobiet w wieku rozrodczym zmniejszy się w rozpatrywanym okresie o
około 1700, tj. o 9%. Ponadto, trudno oczekiwać, że młode kobiety zamienią swe ambicje
zawodowe na rzecz wychowywania zwiększonej liczby dzieci, zwłaszcza w warunkach
istnienia silnej presji ekonomicznej (niskie dochody gospodarstw domowych), która w
przyszłości może stać się jeszcze silniejsza niż dotychczas.
Stąd też, perspektywy ludnościowego rozwoju Przemyśla, bez wielokrotnie wyższego niż
obecnie przypływu migracyjnego młodych ludzi, nie są korzystne. Miasto z niskim
przyrostem ludnościowym oraz szybko rosnącą grupą osób w wieku poprodukcyjnym, będzie
miało ograniczone szanse na wzrost rangi w otoczeniu krajowym i międzynarodowym.
Prognozowana sytuacja demograficzna stanowi więc niewątpliwie słabą stronę procesów
rozwojowych Przemyśla.
•
79
SCENARIUSZE I PROGNOZY ROZWOJU GOSPODARKI
• W scenariuszu optymistycznym liczba pracujących do 2015 roku może zwiększyć
się o 4,5 tys. osób, czyli o 13,5% w porównaniu do 1997 roku. Największy przyrost
przewidywany jest w sekcjach: hotele i restauracje, pośrednictwo finansowe,
transport i łączność oraz obsługa nieruchomości i firm. Byłoby to korzystne dla
miasta, bowiem sekcje te tworzą tzw. otoczenie biznesu, zaś ich rozwój wpływa na
podniesienie atrakcyjności miasta dla inwestorów zewnętrznych (krajowych i
zagranicznych).
• W scenariuszu umiarkowanym liczba pracujących do 2015 roku może zwiększyć
się o ok. 1,5 tys. osób, czyli o 4,3% w porównaniu do 1997 roku. Jest to
trzykrotnie mniej niż w wariancie optymistycznym.
• W scenariuszu pesymistycznym liczba pracujących do 2015 roku zmniejszyłaby
się aż o
6,7 tys. osób, czyli o 20,5%. Tylko jedna sekcja gospodarki
(pośrednictwo finansowe) wykazałaby znaczący wzrost pracujących (o 4,4%). W
pozostałych sekcjach nastąpiłby znaczny spadek pracujących od ponad 10% w
przemyśle do 45% w edukacji. Wskutek tego wzrost bezrobocia w mieście
osiągnąłby katastrofalne rozmiary.
Można również postawić pytanie, czy obecna i prognozowana sytuacja demograficzna
Przemyśla jest szansą, czy też zagrożeniem dla rozwoju gospodarczego miasta?
Odpowiedź na to pytanie należy przedstawić wariantowo. Otóż, rozwój gospodarki Przemyśla
będzie dokonywał się w polu wyznaczonym przez dwa brzegowe (skrajne) scenariusze
prawdopodobnego przebiegu zdarzeń:
Scenariusz I - Rozwój gospodarczy miasta będzie oparty na postępie technicznym,
automatyzacji i mechanizacji produkcji, nowoczesnych technologiach, co będzie się wiązało
ze spadkiem liczby pracujących w tych sekcjach i działach gospodarki, w których te procesy
będą miały miejsce. Istnieje niebezpieczeństwo wzrostu rozmiarów bezrobocia, jeśli
zwalniani pracownicy oraz osoby wchodzące w wiek produkcyjny nie znajdą zatrudnienia w
szeroko rozumianych usługach. Będzie to więc rozwój o charakterze jakościowym oparty na
wzroście wydajności pracy, w mniejszym zaś stopniu na wzroście liczby pracujących.
Scenariusz II - Rozwój gospodarczy miasta będzie oparty na wzroście zatrudnienia, gdyż z
wielu względów, a przede wszystkim wskutek bariery kapitałowej nie będzie możliwe
wprowadzanie na szerszą skalę innowacji i postępu technicznego. Będzie to więc rozwój o
charakterze ilościowym, w którym przewidywane zasoby siły roboczej zostaną wchłonięte.
Przy realizacji jednego lub drugiego scenariusza prawdopodobnego przebiegu
procesów rozwoju gospodarki Przemyśla, prognozowane rozmiary zasobów siły
roboczej (udział ludności w wieku produkcyjnym utrzyma się w perspektywie 2015
roku mniej więcej na obecnym poziomie, tj. ok. 57-59%) nie będą stanowić
80
zagrożenia dla procesów dalszego jej rozwoju. Należy zaznaczyć, że w praktyce
rozwój gospodarki miasta nie dokonuje się według scenariuszy brzegowych, lecz jest
kompilacją ich obu. Wynika to z istoty rozwoju poszczególnych sekcji i działów
gospodarki oraz ich mniejszej lub większej podatności oraz zdolności adaptacyjnej
do wprowadzania innowacji, a także od ich opłacalności ekonomicznej (zyskowności
przedsięwzięć).

Część III - Miasto Przemyśl

Transkrypt

Podobne dokumenty

narciarstwo biegowe

Więcej

Gwiazda Przemyśla - Archiwum Państwowe w Przemyślu

Pan Bartosz W. z Przemyśla Za kilka dni wybieram się na urlop na

Zbigniew Kurzywilk - PRZEMYSKA KONGREGACJA KUPIECKA

Usługi fotograficzne w roku 2011

Z ycia przedszkolaków - Specjalny Ośrodek Szkolno