Kultura hellenistyczna

Kultura hellenistyczna
Istotą kultury hellenistycznej było połączenie pierwiastków kultury greckiej z wpływami wschodnimi,
widoczne zarówno w architekturze i sztuce, jak i filozofii. Język grecki osiągnął daleki zasięg, stając
się językiem elit we wszystkich państwach hellenistycznych.
Hellenizm był kulturą imperialistyczną. Aby być uznanym – w Egipcie, monarchii Seleukidów czy
Pergamonie – za człowieka kulturalnego, należało mówić po grecku, uczęszczać do teatru i
uczestniczyć w greckich obrzędach kultowych. Najwyższym przejawem asymilacji było ćwiczenie
nago w gimnazjonie.
Greka stała się językiem międzynarodowym na ogromnym obszarze od Morza Śródziemnego po
Ocean Indyjski.
Szkoły filozoficzne
Stoicy
Założycielami kierunku zwanego stoicyzmem byli Zenon z Kition na Cyprze (ok. 335-ok. 263 p.n.e.),
Chryzypp z Cylicji (280-207 p.n.e.) i Kleantes z Azji Mniejszej (331-232 p.n.e.).
W rozważaniach stoików dominowała problematyka egzystencjalna. Twierdzili, że prawdziwa
wolność to wolność od pożądań i emocji. Ideałem człowieka był dla nich mędrzec, który potrafi
spokojnie (po stoicku) znosić swój los. Taki spokój nie wynikał z izolowania się od świata, lecz ze
zrozumienia i akceptacji jego natury.
Stoicy byli przekonani, że światem rządzi Przeznaczenie. Uważali, że nie ma sensu przeciwstawiać
się sytuacjom koniecznym, a sfera wolnej woli dotyczy tylko sytuacji niekoniecznych, niezależnych
od Przeznaczenia.
Wzajemna miłość i solidarność ludzi jest – według stoików – nakazem natury. Głosili oni postulat
aktywności publicznej, a za najlepszy ustrój uważali ustrój mieszany, łączący w sobie elementy
arystokracji i demokracji.
Epikurejczycy
Założycielem tej szkoły był Epikur (341-269 p.n.e.), pochodził z Samos, działał w Atenach.
Epikur głosił, iż warunkiem szczęścia jest brak cierpień i niepokojów oraz wewnętrzny spokój, a
środkiem prowadzącym do osiągnięcia tego celu jest ograniczanie potrzeb. Twierdził, że aktywność
społeczna i polityczna jest zła, gdyż przynosi człowiekowi niepokój. Wyciągał stąd wniosek, iż osoby
chcące osiągnąć stan szczęśliwości powinny odizolować się od społeczeństwa i żyć w małych
wspólnotach w zgodzie z naturą.
Sceptycy
Mistrzem sceptyków był Karneades z Cyreny (ok. 213-129 p.n.e.), twierdzący, iż każda wiedza ma
charakter względny. Jego zdaniem wrażenia zmysłowe dotyczące świata zewnętrznego są często
złudne, mylące. Najbezpieczniejsza jest więc postawa ciągłego wątpienia.
Cynicy
Najwybitniejszym przedstawicielem szkoły cyników był Diogenes z Synopy (ok. 413 p.n.e.-ok. 323
p.n.e.). Prowadził życie żebraka, zdobył sławę głośnym potępianiem hipokryzji i pozorów. Znana jest
anegdota, że gdy Aleksander Wielki zapytał Diogenesa, czego by sobie życzył, ten odpowiedział, że
chciałby, aby Aleksander nie zasłaniał mu światła.
Diogenes uważał, że cnotą jest życie zgodne z naturą, przez co rozumiał po pierwsze życie na łonie
natury, a po drugie zerwanie z wszelkimi konwencjami charakterystycznymi dla życia społecznego.
Zdaniem Diogenesa cynik to człowiek wolny, nieznający takich instytucji społecznych, jak własność,
wojsko, małżeństwo, sąd.
Cynicy propagowali całkowitą swobodę obyczajową, aprobowali nawet kazirodztwo.
Rola Aleksandrii
Największym ośrodkiem nauki w świecie hellenistycznym stała się egipska Aleksandria, założona
w roku 332 p.n.e. z rozkazu Aleksandra Wielkiego. Praca naukowo-badawcza skupiona była w
Museionie – świątyni Muz, utworzonej przez Ptolemeusza I. Instytucja ta była przede wszystkim
ośrodkiem badawczym w zakresie nauk ścisłych i empirycznych, pełniła także funkcję edukacyjną.
Pracował tu Euklides (ok. 365 p.n.e.- ok. 300 p.n.e.), autor Elementów geometrii, a także
Archimedes (ok. 287 p.n.e.- ok. 212 p.n.e.), twórca teorii mechaniki, który pod koniec życia powrócił
do rodzinnych Syrakuz. Dyrektor biblioteki aleksandryjskiej Eratostenes (ok. 275 p.n.e.- ok. 194
p.n.e.) stworzył geografię matematyczną, a matematyk i astronom Hipparch (ok. 190 p.n.e.- 125
p.n.e.) obliczył wielkość i ruchy Słońca.
W bibliotece aleksandryjskiej znajdowało się prawie pół miliona zwojów książek, w tym wiele prac
literackich z okresu klasycznego historii Grecji. Z inicjatywy Ptolemeusza II przetłumaczono z
hebrajskiego na grecki Pięcioksiąg. Z Aten wypożyczono dzieła Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa –
i nigdy ich nie zwrócono. Wszystkie zwoje w bibliotece aleksandryjskiej były alfabetycznie
skatalogowane według imion autorów.