Agata Kosińska, Istota i szanse poprawy konkurencyjności w

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 14, Nr specjalny/2010
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Humanistyczno – Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach
Rozwój regionów
Agata Kosińska1
ISTOTA I SZANSE POPRAWY KONKURENCYJNOŚCI
W REGIONIE NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA
ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Jednym z głównych celów jednoczącej się Europy było podniesienie konkurencyjności w krajach członkowskich. Wiemy jak istotna jest polityka regionalna
w procesie budowania jedności i wyrównywaniu szans rozwoju. Nie moŜemy
zapominać, Ŝe jednym z przesłań Strategii Lizbońskiej jest zwiększenie konkurencyjności gospodarki państw naleŜących do Unii Europejskiej. Raport Unii Europejskiej uznał konkurencyjność za zdolność do produkcji dóbr i usług, które mogą
sprostać wymaganiom rynku międzynarodowego, utrzymując zarazem wysoki
i trwały poziom dochodu, lub bardziej ogólnie – konkurencyjność to zdolność
korporacji przemysłowych, regionów i ponadnarodowych bloków do generowania,
w sytuacji międzynarodowego współzawodnictwa, relatywnie wysokiego dochodu
i wysokiego poziomu zatrudnienia. Współpraca państwo – regiony moŜe przybierać formę kontraktu regionalnego – jednego z najbardziej obiecujących instrumentów zarówno polityki regionalnej państwa, jak i polityki rozwoju regionów prowadzonej przez władze samorządu wojewódzkiego2.
Wzrostu znaczenia konkurencyjności naleŜy upatrywać głównie w:
− globalizacji gospodarki otwartej o nieograniczony barierami politycznymi
i celnymi przepływ kapitału, dóbr, usług, wiedzy i ludności; zajęcie konkurencyjnej pozycji umoŜliwia rozwinięta sieć informacyjna oraz coraz sprawniejsze systemy transportu zdolne sprostać zindywidualizowanym potrzebom,
1
2
Agata Kosińska, student, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Por. Z. Gilowska, G. Gorzelak, B. Jałowiecki, ZałoŜenia kontraktu regionalnego dla Ściany
Wschodniej, Municipium, Warszawa 1999.
267
−
koncentracji ludności na obszarach zurbanizowanych, na których olbrzymi
potencjał ludzi i coraz większe jego zróŜnicowanie kreuje nowe potrzeby
i wymagania,
− przyspieszonym tempie zmian Ŝycia społecznego i gospodarczego spowodowanym coraz skuteczniejszym sprzęŜeniem nauki z techniką, podnoszącym funkcjonalność i wzrost wydajności pracy oraz poprawę warunków
Ŝycia ludności.
Sytuacja Polski na tle krajów członkowskich Unii Europejskiej ustabilizowała
się wraz z wejściem w Ŝycie przyjętego przez rząd Narodowego Planu Rozwoju na
lata 2007-2013. Konkurencyjność według tego dokumentu stanowi „zdolność do
osiągania sukcesu w gospodarczej rywalizacji, a w szerokim ujęciu to zdolność do
ekspansji lokowania na rynkach międzynarodowych dóbr i usług przy jednoczesnym zapewnieniu realnego wzrostu dochodów ludności w długim okresie. Konkurencyjność to takŜe zdolność kraju do tworzenia i utrzymania otoczenia, które
sprzyja tworzeniu większej wartości dodanej przez przedsiębiorstwa i osiąganie
większego dobrobytu przez ludność”.
Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 podaje równieŜ pojęcie konkurencyjności regionu jako „zespołu cech decydujących o atrakcyjności regionu z punktu widzenia lokowania inwestycji lub jako miejsca zamieszkania. MoŜe to być
wyraz przewagi technologicznej lub niŜszych cen produktów i usług wytwarzanych w regionie w porównaniu z innymi regionami”3.
Zgodnie z art. 11 ust. 1 pkt. 3 ustawy o samorządzie województwa4 jednym
z pięciu celów działań strategicznych samorządowej administracji regionalnej jest
„podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności województwa”. Aby sprostać
temu wyzwaniu samorządy województw starają się odpowiedzieć na trzy podstawowe pytania5:
− czym skutecznie konkurować, to znaczy jakie zasoby i produkty są do dyspozycji i mają szansę osiągnąć najwyŜszą jakość na rynku krajowym
i za granicą
− co lub o kogo konkurować, jak np. o siedziby instytucji międzynarodowych, krajowych, inwestorów zagranicznych i krajowych, imprezy o międzynarodowym lub krajowym znaczeniu, realizację programów rządowych, zewnętrzną pomoc finansową na realizację najwaŜniejszych przedsięwzięć itp.
− jakie stosować narzędzia, które sprzyjać będą podnoszeniu konkurencyjności, jak np. oferta przygotowywanych terenów pod inwestycje, oferta wartości uŜytkowych, dostępność zasobów surowcowych i środowiska przyrodniczego, jakość zasobów ludzkich itp.
3
4
5
Projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, Warszawa 2005, s. 210.
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, Dz.U. Nr 91 poz. 576.
A. Klasik, Analiza konkurencyjności i strategie konkurencyjne miast. Konkurencyjność miast
i regionów Polski południowo-zachodniej, Prace naukowe nr 821 Akademii Ekonomicznej we
Wrocławiu, 1999, s. 23.
268
Regiony mimowolnie uczestniczące w procesach globalizacji, dąŜą do wzmocnienia swojej pozycji konkurencyjnej przez wykorzystanie ich specyfiki, którą określają: wybitne walory środowiska przyrodniczego i kulturowego, przedsiębiorczość
i aktywność społeczeństwa, szczególnie wysoki poziom wykształcenia ludności,
wyjątkowy profil naukowo-badawczy, wyróŜniające się kierunki nowoczesnej produkcji. Korzystne połoŜenie oraz unikatowe walory i predyspozycje kaŜdego województwa są atutami, które w warunkach rywalizacji o te same korzyści pozwalają na
wzmocnienie własnej konkurencyjnej pozycji. Konkurencyjność regionów przejawia się takŜe w specyfice ich urbanizacji, czyli udziału ludności miejskiej w liczbie
ludności województwa i cech dynamizujących ilościowe i jakościowe procesy urbanizacji, a takŜe w znaczeniu zewnętrznym stolic województw6.
Istotnym elementem składającym się na budowanie konkurencyjności w regionie
było przyjęcie Programu Operacyjnego „Spójność terytorialna i konkurencyjność
regionów” opracowanego w Departamencie WdraŜania Programów Rozwoju Regionalnego Ministerstwa Gospodarki i Pracy w Warszawie we wrześniu 2005 roku.
Jednym z głównych celów było rozwijanie konkurencyjności obszarów o największym potencjale społeczno-gospodarczym oraz poniesienie spójności terytorialnej
w wymiarze ponadregionalnym. Postawiono cele szczegółowe:
− rozwijanie konkurencyjności polskiej przestrzeni w układzie europejskim
poprzez wsparcie obszarów metropolitarnych;
− wzrost spójności międzyregionalnej poprzez wsparcie dla potencjalnych
metropolii oraz obszarów rozwijających się ośrodków miejskich w regionach Polski wschodniej;
− zwiększenie mobilności przestrzennej ludności;
− wzrost spójności w wymiarze gospodarczym, społecznym i przestrzennym
poprzez wsparcie dla obszarów poprzemysłowych i powojskowych o znaczeniu ponadregionalnym7.
Zatrzymajmy się zatem na celu dotyczącym bezpośrednio regionu świętokrzyskiego – rozwijające się ośrodki miejskie w regionach Polski Wschodniej. Priorytet II przewiduje wzmocnienie rozwoju funkcji metropolitalnych. Osiągnięcie tego
priorytetu będzie moŜliwe wówczas, gdy zostaną osiągnięte cele szczegółowe:
− poprawa jakości infrastruktury edukacyjnej szkolnictwa wyŜszego,
− poprawa jakości usług medycznych świadczonych przez wysokospecjalistyczne zakłady opieki zdrowotnej o znaczeniu ponadregionalnym,
− wzrost konkurencyjności obszarów metropolitalnych poprzez budowę
i modernizację infrastruktury kongresowej, konferencyjnej i wystawienniczej o znaczeniu krajowym i międzynarodowym,
− wzrost roli sportu jako czynnika stymulującego rozwój społeczno-gospodarczy
obszarów metropolitalnych,
6
7
„Wójt i jego gmina”, nr 5, listopad 2006, s. 11.
Program Operacyjny „Spójność terytorialna i konkurencyjność regionów” opracowany w Departamencie WdraŜania Programów Rozwoju Regionalnego Ministerstwa Gospodarki i Pracy
w Warszawie we wrześniu 2005 roku.
269
− oŜywienie gospodarcze i społeczne miejskich obszarów problemowych8.
Województwo świętokrzyskie9 otrzymało wsparcie m.in. w zakresie infrastruktury edukacyjnej szkolnictwa wyŜszego o znaczeniu krajowym i międzynarodowym, obiektów kongresowych, konferencyjnych, wystawienniczych i targowych.
Ogromną rolę w poprawie konkurencyjności regionu odgrywają nie tylko działania z funduszy unijnych, często zapomina się o znaczeniu promocji terytorialnej,
która to dzięki swemu zasięgowi umoŜliwia poszerzanie znaczenia regionu w wielu aspektach. NaleŜy się zastanowić, co tak naprawdę jest atutem regionu świętokrzyskiego. Bez wątpienia moŜemy tu zaliczyć dwa elementy – centralne połoŜenie, a takŜe spore walory turystyczne. Są to bez wątpienia cechy korzystne, nad
którymi warto się zastanowić i które śmiało moŜna wykorzystać w promowaniu
potencjału i konkurencyjności województwa świętokrzyskiego. Nie zapominajmy
przy tym, Ŝe jest teŜ druga strona – słabo rozwinięta struktura, występowanie obszarów słabo rozwiniętych, zdegradowana przestrzeń obszarów wiejskich, a takŜe
niskie wykształcenie ludności.
Opracowana Regionalna Strategia Innowacji Województwa Świętokrzyskiego
na lata 2005-2013 ma na celu przyczynić się do rozwoju przedsiębiorczości
w oparciu o realizację kompleksowego programu wzrostu innowacyjności. Realizacja tego celu odbywa się poprzez:
− mobilizację lokalnych zasobów pracy i kapitału,
− rozwój struktur instytucjonalnych otoczenia biznesu,
− przygotowanie urzędów, instytucji i organizacji regionu do realizacji programów według wymogów Funduszy Strukturalnych UE,
− promocję regionu oraz przygotowanych programów i projektów na poziomie władz centralnych RP, Komisji UE i wśród potencjalnych lokalnych
i zewnętrznych przedsiębiorców zainteresowanych inwestowaniem w innowacyjne przedsięwzięcia w Województwie Świętokrzyskim.
Misją RSI jest podniesienie konkurencyjności regionu oraz tworzenie nowych, stałych miejsc pracy poprzez zwiększenie zdolności przedsiębiorstw i podmiotów naukowo-badawczych do innowacyjności, absorpcji i inicjowania nowych technologii10.
RPOWŚ na lata 2007- 2013 podkreśla, Ŝe istotną dziedziną gospodarki z punktu widzenia moŜliwości dalszego rozwoju regionu jest turystyka. Stwierdza równieŜ, Ŝe województwo świętokrzyskie zaliczane z jednej strony do atrakcyjnych
w skali kraju ze względu na walory przyrodnicze i kulturowe, z drugiej zaś strony
pod względem posiadanej bazy turystycznej zajmuje przedostatnie miejsce w kraju. Niewielka ilość turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania: hoteli,
pensjonatów, jak równieŜ tanich obiektów noclegowych: domów wycieczkowych,
schronisk młodzieŜowych, kempingów, pól biwakowych, czy kwater prywatnych,
8
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej i jego priorytety.
Zob: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Województwo Świętokrzyskie, http://www.mrr.gov.pl
/Regiony/swietokrzyskie/; Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach, http://www.kielce.uw.gov.pl
10
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Świętokrzyskiego na lata 2005-2013, Ministerstwo
Nauki i Informatyzacji, Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, Kielce 2004, s. 32.
9
270
jest barierą ograniczającą napływ turystów krajowych i zagranicznych. Z tego
właśnie względu nieustanne podnoszenie standardów jakościowych istniejących
obiektów i stałe poszerzenie oferty turystycznej stanowi istotny problem do rozwiązania, podobnie jak zmniejszenie duŜych dysproporcji występujących w rozmieszczeniu obiektów noclegowych na terenie województwa (około 80% miejsc
noclegowych znajduje się w Kielcach i północnej części województwa)11. Dokument wskazuje, Ŝe barierą dla rozwoju turystyki jest nie tylko niedostateczna baza
noclegowa, ale takŜe infrastruktura komunikacyjna i infrastruktura ochrony środowiska zwłaszcza na obszarach wiejskich. Dlatego poprawa stanu dróg, zwiększenie stopnia skanalizowania i oczyszczania ścieków komunalnych, budowa nowych zbiorników retencyjnych, warunkują podwyŜszenie jakości oferowanych
usług turystycznych. Dlatego wśród szczegółowych celów strategicznych znalazł
się cel Podniesienie jakości systemów infrastruktury technicznej i społecznej słuŜące poprawie konkurencyjności gospodarki i spójności przestrzennej regionu,
a wśród priorytetów tego celu „Rozwój systemów infrastruktury technicznej
o znaczeniu regionalnym”. W ramach tego priorytetu realizowanych będzie sześć
działań dotyczących: rozbudowy regionalnego systemu komunikacyjnego, infrastruktury ochrony środowiska, badawczo-rozwojowej i społeczeństwa informacyjnego, kultury, sportu i turystyki, placówek słuŜby zdrowia i instytucji edukacyjnych oraz regionalnych i lokalnych ośrodków wzrostu.
Zakończono inwestycje realizowane ze środków unijnych w ramach perspektywy finansowej 2004-2006. Wśród przykładów tych przedsięwzięć znalazła się
rewitalizacja zabytkowych obiektów Świętokrzyskiego Parku Narodowego, w tym
Zespołu Klasztornego na Świętym KrzyŜu oraz Domu Opata w Nowej Słupi. Prace w Busku Zdroju zaprocentowały powiększeniem o 50 procent powierzchni
parku zdrojowego oraz zmodernizowaniem samorządowego centrum kultury,
w którym zlokalizowano punkt informacji turystycznej i uzdrowiskowej. Wzorcowym projektem zrealizowanym w regionie była rewitalizacja pokamedulskiego
klasztoru w Rytwianach i utworzenie w nim nowoczesnego centrum turystycznego, „leczącego” ciszą choroby współczesnej cywilizacji. Rytwiańska Pustelnia
Złotego Lasu jest przykładem harmonijnego połączenia obiektu zabytkowego ze
współczesną infrastrukturą pobytową. Warto wyróŜnić takŜe projekt Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach, w ramach którego utworzono portal informacji
kulturalnej i turystycznej. Zrealizowano projekt promocyjny kampanii „Świętokrzyskie Milenium”12, którego pomysłodawcą była Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego. Był to największy, zarówno pod względem finansowym, jak i medialnym, projekt promocyjny zrealizowany w województwie świętokrzyskim, a takŜe pierwszy tego typu projekt w Polsce13.
11
Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Świętokrzyskim na lata 2006-2014.
www.swietokrzyskie.travel
13
http://www.aktualnosciturystyczne.pl/swietokrzyskie/turystyka-stanie-sie-niebawem-kolemzamachowym-lokalnej-gospodarki/ wywiad z Marszałkiem Województwa Świętokrzyskiego
Adamem Jarubasem z dn. 12-12-2009.
12
271
Jakie więc kroki z dziedziny turystyki zostały podjęte by wzmocnić rolę województwa świętokrzyskiego i przyczynić się do poprawy jego konkurencyjności?
Istotnym czynnikiem jest tu zakończenie projektu „Kampania Promocyjna Województwa Świętokrzyskiego”. Projekt ten dotykając kilku dziedzin pokrewnych
turystyce pokazał w jaki sposób moŜna umiejętnie wykorzystać potencjał regionu
świętokrzyskiego, wypromować go, sprawić by był kojarzony i rozpoznawany
w obrębie kraju, a nawet po za jego granicami. I tak na uwagę zasłuŜyło tu bezapelacyjnie uczestnictwo ROTWŚ w Międzynarodowych Targach Turystycznych
w kraju i za granicą. W 2008 roku prezentowano szeroką ofertę regionu świętokrzyskiego na Targach w Berlinie. W obrębie kraju miało to miejsce na Targach INTOUREX w Sosnowcu, na XIV Targach Turystycznych – Regiony Turystyczne
„Na Styku Kultur” w Łodzi (29.02.-2.03.2008). Kolejne imprezy wystawcze które
gościły ROTWŚ14 to :
− Krakowski Salon Turystyczny, Kraków,
− Gdańskie Targi Turystyczne, Gdańsk,
− VII Świętokrzyskie Targi Turystyki VOYAGER, Kielce,
− XIII Targi Turystyki i Wypoczynku „Lato 2007”, Warszawa,
− Międzynarodowe Targi Turystyczne TT Warsaw TOUR & TRAVEL,
Warszawa,
− XIX Międzynarodowy Salon Turystyczny „TOUR SALON” w Poznaniu
(16-18.10.2008).
Tego typu promocja pokazała, Ŝe nie tylko duŜe regiony są w stanie przeprowadzić kompetentną i sprawną organizacyjnie promocję. Promocję, która sprawia, Ŝe
zainteresowanie inwestowaniem czy odwiedzaniem regionu systematycznie wzrasta
ku zadowoleniu władz samorządowych a takŜe mieszkańców Kielc i okolic.
Mądrze rozdysponowane środki pochodzące z funduszy strukturalnych stanowią powód do dumy na skalę ogólnopolską. Samo miasto Kielce po wejściu Polski
do Unii Europejskiej przeszło znaczącą i pozytywną transformację. Zmienia się
infrastruktura regionu, nawiązuje się współpraca między uczelniami a sektorem
biznesu, czego przykładem moŜe być wspólny projekt pod nazwą „Nauka dla Biznesu”, powstają jednostki sektora pozarządowego wspierające przedsiębiorczość,
spora grupa społeczeństwa zrozumiała jak waŜne jest inwestowanie w siebie czego
wyrazem jest uczestnictwo w organizowanych w regionie szkoleniach ze środków
EFS, ochrona środowiska juŜ nie jest tylko idealistycznym i utopijnym hasłem
czego przykładem moŜe być wprowadzanie w Ŝycie projektu NATURA 2000.
Mówiąc o konkurencyjności regionu świętokrzyskiego naleŜy wspomnieć takŜe
o aspektach mniej optymistycznych. Wiadomo, Ŝe najwaŜniejszym czynnikiem
decydującym o potencjale regionu jest zaplecze infrastrukturalne: drogi, sieć komunikacji miejskiej, mosty itp. Jeśli nie ma infrastruktury cięŜko mówić o rozwoju
przedsiębiorczości, bowiem Ŝaden region nie będzie konkurencyjny jeśli utrudniona z nim jest komunikacja. Brak lotniska to kolejna burzliwa ogniskowa. Inwestycja warta miliony, która przepadła. Co jeszcze jest do poprawy? Jaki model roz14
Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego.
272
woju regionalnego winniśmy przyjąć by móc być konkurentem ogólnopolskim?
Czy działania samorządów lokalnych są wystarczające? Te i inne pytania na chwilę obecną pozostaną bez odpowiedzi, jedyne co nam pozostaje to czekać, bo tylko
czas pokaŜe jak będzie naprawdę.
Bibliografia:
1.
2.
„Wójt i jego gmina”, nr 5, listopad 2006.
Gilowska Z., Gorzelak G., Jałowiecki B., ZałoŜenia kontraktu regionalnego dla Ściany Wschodniej, Municipium, Warszawa 1999.
3. http://www.aktualnosciturystyczne.pl/swietokrzyskie/turystyka-stanie-sie-niebawemkolem-zamachowym-lokalnej-gospodarki/ wywiad z Marszałkiem Województwa
Świętokrzyskiego Adamem Jarubasem z dn. 12-12-2009.
4. Klasik A., Analiza konkurencyjności i strategie konkurencyjne miast. Konkurencyjność miast i regionów Polski południowo-zachodniej. Prace naukowe nr 821 Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, 1999.
5. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Województwo Świętokrzyskie,
http://www.mrr.gov.pl/Regiony/swietokrzyskie/.
6. Program Operacyjny „Spójność terytorialna i konkurencyjność regionów” opracowany w Departamencie WdraŜania Programów Rozwoju Regionalnego Ministerstwa Gospodarki i Pracy w Warszawie we wrześniu 2005 roku.
7. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej.
8. Projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, Warszawa 2005.
9. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Świętokrzyskiego na lata 2005-2013,
Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, Kielce 2004.
10. Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Świętokrzyskim na lata 2006–2014.
11. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, Dz.U. Nr 91 poz. 576.
Abstrakt
Tematyka podjęta w niniejszej publikacji dotyczy zjawiska konkurencyjności
w aspekcie regionalnym. PrzybliŜone w tekście akty prawa europejskiego i krajowego mają pomóc zrozumieć mechanizmy regulujące podnoszenie atrakcyjności
regionu. Na przykładzie województwa świętokrzyskiego zostały pokazane moŜliwości wpływania na stymulowanie wzrostu konkurencyjności w takich dziedzinach jak gospodarka, turystyka, infrastruktura, komunikacja, itp. Aktywne uczestnictwo regionu świętokrzyskiego w pozyskiwaniu i wykorzystaniu funduszy strukturalnych Unii Europejskiej pokazuje, Ŝe proces konkurowania stał się nierozłącznym elementem funkcjonowania w dobie globalizacji. Rywalizacja między regionami jest zdeterminowana – zaleŜy od posiadanej specyfiki i umiejętnego wykorzystania jej w działaniach promocyjnych.
273
The idea and opportunities for improvement of region’s competitiveness on
the example of the Świętokrzyskie Province
The problem discussed in this paper deals with the idea of competitiveness in
a regional aspect. The acts of European and domestic law considered in the text
are meant to help understand the mechanisms regulating the improvement of the
region’s attractiveness. The possibilities of affecting the stimulation of competitiveness growth in such sectors as economy, tourism, infrastructure, communication, etc. have been presented on the example of the Świętokrzyskie Province. The
active participation of the Świętokrzyskie region in acquiring and utilizing the
European Union structural funds proves that the process of competing has become
an inherent element of operation in the era of globalization. The rivalry between
regions is determined and it depends on region’s uniqueness and the ability of its
effective advertising in promotional activities.
Agata Kosińska, student, Jan Kochanowski University of Humanities and Natural
Sciences in Kielce.
274