Kliknij tu

Przewodnik
duszpasterski
dla Przełożonych
Curia Generalis
Romae 2002
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
WPROWADZENIE
W
odpowiedzi na prośbę XIX Kapituły Generalnej, w roku
1984 Zarząd Generalny opublikował małe dziełko pt.:
"Przewodnik duszpasterski dla Przełożonych". W ten
sposób zostało uzupełnione, będące w użyciu od prawie 15 lat,
Dyrektorium Przełożonych. Dyrektorium Przełożonych zawiera przede
wszystkim regulacje prawne i omawia sposoby postępowania w
sprawowaniu funkcji przełożonego; natomiast Przewodnik
duszpasterski informuje o innych aspektach życia zakonnego, takich jak
jego wymiar duchowy i praca duszpasterska.
Od czasu publikacji wydania z roku 1984, bardzo się zmieniły warunki
życia i pracy współbraci. W roku 1999 (wice)prowincjałowie ponownie
prosili Zarząd Generalny, by poważnie pomyślał o nowym wydaniu.
Wizytacje Generalne również potwierdzały taką potrzebę.
Oprócz tego, w ostatnich dwóch dekadach pojawiły się w
Zgromadzeniu różne nowe struktury. Na przykład, zebrania regionalne,
okresowe zebrania przełożonych regionalnych, współpraca pomiędzy
prowincjami odnośnie priorytetów regionalnych, zebrania prowincjalne,
wspólnoty międzynarodowe, wspólnie podejmowane apostolstwo na
terenie całego regionu, wspólne między prowincjalne seminaria,
wszystko to stało się normalną rzeczywistością w codziennym życiu
Zgromadzenia.
Te właśnie racje skłoniły Zarząd Generalny do opublikowania w
Zgromadzeniu nowego wydania Przewodnika pastoralnego dla
Przełożonych. Za punkt wyjścia służy tekst z roku 1984. Nie mniej
jednak jest to całkowicie nowy tekst, przedstawiony w zupełnie innym
formacie. Mamy nadzieję, że będzie on pożyteczny dla przełożonych.
1
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Tekst ten nie stanowi nowego dokumentu prawnego określającego
uprawnienia, obowiązki i odpowiedzialność Przełożonych. Moc prawna
wynika jedynie z charakteru podawanych tam dokumentów, a nie z
Przewodnika duszpasterskiego, jako takiego. Mamy nadzieję, że
Przewodnik ten przyczyni się do odnowienia aktualnego naszego życia
religijnego głęboko zakorzenionego w Konstytucjach i Statutach.
Przede wszystkim jednak liczymy na to, że pomoże on Przełożonym w
ich wysiłkach zmierzających do zrozumienia i realizacji duszpasterskich
obowiązków związanych z ich urzędem.
Niech Chrystus Odkupiciel błogosławi nam w realizacji naszej misji!
2
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ROZDZIAŁ 1
REDEMPTORYSTOWSKI CHARAKTER WŁADZY I ANIMACJI
Wszyscy współbracia i wspólnoty powinni, we właściwy sobie sposób, brać czynny i
odpowiedzialny udział w zarządzaniu Zgromadzeniem w różnych jego częściach i
przez wszystkie jego instytucje. Wszystkim zaś objawia się Duch dla wspólnego
dobra. Konstytucja 92.
I.
Wprowadzenie
Nasze śluby zakonne są decydującym aktem, dzięki któremu
stajemy się redemptorystami (cf. Konst. 54). Konstytucja 35 wyraźnie
mówi, że we wspólnocie wszyscy są równi i uczestniczą współodpowiedzialnie –
każdy na swój sposób – w życiu i wypełnianiu podjętej misji. Jest to sprawa
podstawowa dla zrozumienia naszej władzy i naszej redemptorystowskiej odpowiedzialności. I w tym kluczu należy rozumieć, co
znaczy być przełożonym.
Przełożeni mogą być ustanawiani w różny sposób (wybór,
mianowanie). Władza ich ma swoje źródło w Konstytucjach i Statutach
zatwierdzonych przez Kościół. Stanowią oni hierarchię; przełożeni
miejscowi, przełożeni regii, przełożeni (wice)prowincjalni, przełożony
generalny. Mają władzę rządzenia (Konst. 100). Nie mniej jednak,
zgodnie
3
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
z naszymi Konstytucjami i Statutami przełożeni nie są absolutnymi
monarchami ani wojskowymi dowódcami w naszych wspólnotach.
Sposób sprawowania władzy w Kościele ukazał Jezus w Ewangelii: Ten,
kto między wami chce być wielkim, niech będzie waszym sługą (diáconos – cfr.
Mc 10, 43; Mt 20, 26; Lc 22, 26). W naszych strukturach władzy,
przełożeni powinni służyć swoim współbraciom i powinni w
sprawowaniu swojej władzy przestrzegać zasad i ducha, wyrażonych w
naszych Konstytucjach i Statutach.
Nie jest łatwy do określenia styl rządzenia. Nie mniej jednak, istnieje
pewien sposób sprawowania władzy i animacji właściwy dla wszystkich
redemptorystowskich przełożonych, który jest dostrzegalny. Polega on
na pewnego rodzaju duchowości, sposobie działania, swoistego rodzaju
postrzegania spraw, jak również pewnym sposobie działania i zachowywania się.
Przyswojenie sobie tego wszystkiego do tego stopnia, by można mówić
o własnym stylu, to w dużej mierze zależy od możliwości poszczególnej
jednostki. Osobowość przełożonego, jego charakter, to co on ceni lub
odrzuca, mają wpływ na styl jego rządzenia. Niektórym przychodzi to
łatwiej i skuteczniej wyrazić, innym trudniej. Nie mniej jednak żaden
przełożony, nie może nie wiedzieć i nie może uchylać się od służenia
wspólnocie zgodnie z duchem Konstytucji i Statutów.
II.
Zasady podstawowe
Sprawowanie
władzy
i
animacja
realizowane
przez
redemptorystowskich przełożonych, powinny uwzględniać pewne
podstawowe zasady (cf. Konst. 91). Winny one inspirować całe zarządzanie
Zgromadzeniem, nadając normom ustalonym w tychże Konstytucjach i Statutach
wymiar ludzki i apostolski. Zasady te stanowią, to co my w naszym
Przewodniku Duszpasterskim nazywamy stylem sprawowania władzy i
animacji.
4
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
A. Władza na usługach realizacji misji (Konst. 1-2; cf. 54, 97, St. Gen. 091)
Celem Zgromadzenia jest realizacja misji, pełnionej przez Życie
Apostolskie, które łączy równocześnie życie szczególnie Bogu oddane i misyjne dzieło
redemptorystów (Konst. 1). Wspólnoty mają być tak zakładane i
uformowane, aby służyły i odpowiadały potrzebom misji. Dlatego,
zasadą najbardziej podstawową i zarazem najogólniejszą, na której
opiera się cała władza i animacja Zgromadzenia jest realizacja misji. Ta
podstawowa idea przenika wszystkie nasze Konstytucje i Statuty.
Nominacja na przełożonego nie stanowi żadnej nagrody, czy
uhonorowania współbrata. Jest raczej wezwaniem do służby
skierowanym do współbrata ze względu na realizację misji
Zgromadzenia i życia zakonnego w nim.
B. Współodpowiedzialność (Konst. 92; cf. 35, 72, 98, 124)
Inną podstawową zasadą, która odnosi się do misji Zgromadzenia, jest
współodpowiedzialność. Zasada ta głosi, że każdy Redemptorysta
ponosi odpowiedzialność za pracę i misję całego Zgromadzenia.
Najwyższą władzę w Zgromadzeniu posiada nie jedna osoba, czy mała
grupa osób, lecz Kapituła (Konst. 98). Wyraża to, że władza należy do
wszystkich
współbraci
zgodnie
z
sensem
słowa
współodpowiedzialność.
Dynamizm misyjny Zgromadzenia pobudza wszystkich współbraci do
wspólnej pracy, jako wspólnoty. Statut Generalny 049 mówi: Duch
Święty rozdziela dary i charyzmaty potrzebne do apostolatu (cf. 1 Kor 12, 1-30). Z
przyjęcia tych charyzmatów dla każdego ze współbraci wynika prawo i obowiązek,
aby ich używać na korzyść wspólnoty kościelnej (tamże: 12, 7), w łączności ze
współbraćmi, przede wszystkim z Przełożonymi (tamże: 12, 28). Do Przełożonych
należy osąd o prawdziwej naturze i właściwym używaniu darów, nie po to aby
Ducha gasić, lecz wszystko wypróbować, a co jest dobre, zachować (por. 1 Tes 5, 1922; 1 J 4, 1-7).
5
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Realizacja tej zasady, na poziomie (wice)prowincji, nie powinna
pozostawiać wątpliwości, że wszyscy są w różnym stopniu
odpowiedzialni. A także na poziomie wspólnot miejscowych,
odpowiedzialnym za życie i dobre funkcjonowanie wspólnoty jest nie
tylko przełożony. Wszyscy członkowie wspólnoty ponoszą
odpowiedzialność, a do przełożonego należy pobudzać ich do podjęcia
tej odpowiedzialności.
Dialog jest czymś istotnym w realizacji współodpowiedzialności. Ale
jest rzeczą konieczną, żeby istniały struktury umożliwiające go.
Zebrania wspólnotowe stanowią nieodłączną część naszego życia (cf.
Konst. 98, 99, i St. Gen. 089). Mogą to byś spotkania przełożonego z
konsultorami (cf. Konst 120, 131; St. Gen. 0108, 0131) lub zebrania
całej wspólnoty zgromadzonej dla przedyskutowania swego życia
apostolskiego (cf. Konst 136), czy też na poziomie prowincji, zebrania
lub kapituły (cf. Konst 98).
W sposób szczególny współodpowiedzialności jest realizowana przez:
1) zebrania wspólnoty; 2) wizytacje prowincjalne; 3) zebrania
prowincjalne; 4) kapituły prowincjalne; 5) spotkania regionalne albo dla
poszczególnych grup; 6) zebrania przełożonych ze swymi konsultorami;
7) wizytacje generalne; 8) kapituły generalne.
Wiele z tego o czym jest mowa w Konstytucjach i Statutach na temat
współodpowiedzialności, opiera się na pojęciu czynnego i
odpowiedzialnego posłuszeństwa. Konstytucja 72 poleca Przełożonym:
Niech wdrażają współbraci do tego, ażeby w pełnieniu obowiązków i w
podejmowaniu zadań współpracowali przez posłuszeństwo aktywne i z poczuciem
odpowiedzialności. (cf. Konst. 71-75). Posłuszeństwo aktywne i
odpowiedzialne świadczy o dojrzałości i dobrej formacji
Redemptorysty.
C. Decentralizacja i zasada pomocniczości (Konstytucje 93 i 94)
6
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Współodpowiedzialność pociąga za sobą zasadę decentralizacji i
pomocniczości. Zasadę decentralizacji opisuje Konstytucja 93: Dlatego,
zgodnie z przyjętymi zasadami decentralizacji, niech każda część Zgromadzenia
6
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
pod przewodnictwem Zarządu generalnego sama kieruje własnymi sprawami, czy to
ustanawiając i wprowadzając w życie prawa i dekrety, czy to koordynując życie
współbraci w łączności z innymi częściami Zgromadzenia, Kościołem miejscowym i
społecznością, w której żyje. Władzę w Zgromadzeniu pojmuje się jako
rozdzieloną pomiędzy różne jednostki.
Decentralizacja zawiera w sobie ideę, że władza i urzędy w
Zgromadzeniu nie są związane tylko z jedną osobą, ani z jednym
urzędem. Władzę i urząd jest przyznawany i w nich się uczestniczy.
Związane są one z Zarządem Generalnym i pozostałymi jednostkami,
gdzie współbracia żyją i pracują. Oni to lepiej znają potrzeby
apostolskie środowisk, w których pracują i konkretne kulturowe
konteksty, w których przebywają. Władza wyższa powinna respektować
poczynania i decyzje podejmowane przez władzę niższego rzędu (cf. St.
Gen. 0100). Wymaga tego podstawowa zasada, zawarta w naszych
Konstytucjach i Statutach, zasada pomocniczości.
Zasada pomocniczości jest wewnętrznie związana z decentralizacją.
Zasada ta gwarantuje, na miarę możliwości, że decyzje będą
podejmować ludzie lepiej rozeznani w sytuacji i będą one lepiej
dostosowane do potrzeb chwili. W rzeczywistości nie możemy być
odpowiedzialni za życie i pracę Zgromadzenia, czy jakiejkolwiek innej
jednostki lub wspólnoty, jeżeli wszystkie decyzje dotyczące życia i pracy
podejmowane są odgórnie.
Konstytucja 94 stwierdza, że wszystkie instytucje Zarządu – na mocy zasady
pomocniczości – powinny służyć pogłębianiu poczucia odpowiedzialności
poszczególnych współbraci i wspólnot. Dzieje się to wówczas, gdy wszyscy współbracia
oraz niższe instytucje, mają udział w decyzjach, które do nich się odnoszą i które
własnymi środkami mogą uskutecznić.
Brane jako pewna całość, zasady decentralizacji i pomocniczości
wyrażają szacunek odnośnie osób, którym bezpośrednio powierzona
jest odpowiedzialność za jakiś określony zakres naszej misji. Nor-
7
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
malnie, władza wyższa nie miesza się do decyzji niższych instancji i
ich nie utrudnia, chyba że są ku temu jakieś poważne racje. Mogą
bowiem zaistnieć sytuacje, w których władza wyższa czuje się
zobowiązana do interwencji. Wszystkie jednak tego rodzaju
interwencje powinny mieć na celu dobro wspólne i być podejmowane
za zgodą swej Rady (cf. St. Gen. 0100).
D. Solidarność (Konstytucja 95)
Solidarność stanowi potwierdzenie podstawowej jedności, która jest
samym sercem naszego redemptorystowskiego powołania. Konstytucja
95 stwierdza: Niech będzie przestrzegana również zasada solidarności,
by dzięki niej powstała prawdziwa współpraca pomiędzy instytucjami
tego samego stopnia i między współbraćmi. Zasada solidarności jest
czymś istotnym dla całej zdecentralizowanej organizacji, w której
członkowie chcą zachować jedność.
Decentralizacja może też stanowić dla Zgromadzenie pewne
niebezpieczeństwo. Dzieje się to wtedy, gdy traktuje się ją przesadnie,
albo oddziela się ją od pozostałych podstawowych zasad, którymi
należy się kierować w sprawowaniu władzy w Zgromadzeniu, może też
ona prowadzić do błędnej wizji Zgromadzenia, jako sumy
poszczególnych, oddzielnych części. Zgromadzenie nie jest federacją
niezależnych, czy quasi niezależnych jednostek; jednostki te nie byłyby
niczym innym jak federacją kanonicznie niezależnych, czy quasi
niezależnych domów. Zasada solidarności potwierdza naszą
podstawową jedność jako rodziny zakonnej. Nikt z nas nie jest najpierw
członkiem jakiejś jednostki, aby później, na drugim miejscu, stać się
członkiem Zgromadzenia. Wręcz przeciwnie, współbracia najpierw są
Redemptorystami, a dopiero na drugim miejscu członkami określonej
prowincji, wiceprowincji czy regii. Nie zmienia to faktu, że każdy
współbrat jest odpowiedzialny za własną jednostkę i swoją miejscową
wspólnotę.
8
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
W sprawach tyczących całego Zgromadzenia, Statut Generalny 0120
określa, że Zarząd Generalny wyraża jedność całego Zgromadzenia i strzeże jej
oraz czuwa nad tym, by istniała więź organiczna pomiędzy wszystkimi jego
częściami.
Jesteśmy współbraćmi rozsianymi po świecie, odpowiedzialnymi jedni
za drugich, wzajemnie interesujący się pozostałymi, troszczymy się o
wszystkich, wzajemnie dzielimy troski, problemy, potrzeby
ekonomiczne i osobowe innych. Redemptoryści w widzeniu samych
siebie nie powinni stać się zbytnio uważającymi się za związanych z
ludem. Winni być zawsze świadomi powszechnej obecności
Zgromadzenia i swojej podstawowej jedności jako braci w Chrystusie i
synów św. Alfonsa rozproszonych po świecie. Jedność i uczestnictwo
powinny być dla nas prawdziwymi pozytywnymi wartościami.
Konstytucja 141 wskazuje, że: Chociaż poszczególne (wice)prowincje realizują
własne dzieło misyjne według potrzeb ludzi i miejsca. Pełnieniu tej misji powinna
towarzyszyć stała współpraca całego Zgromadzenia tak, aby (wice)prowincje
mocniejsze świadczyły pomoc słabszym. Statut Generalny 011 dodaje:
Spełniając życzenie Kościoła, poszczególne (wice)prowincje powinny zastanowić się,
czy przystąpić do współpracy personalnej lub materialnej z prowincjami, które już
pracują na misjach, czy też założyć nowe i własne misje.
Solidarność skłania nas do tego, żeby prowincje bogatsze (lub większe)
dzieliły się dochodami z prowincjami uboższymi (albo mniejszymi).
Aby to zrealizować, należy w każdej jednostce podjąć odpowiednie,
konkretne kroki. W tym celu Statut Generalny 0198 ustala, że
poszczególne wspólnoty i (wice)prowincje chętnie będą sobie pomagać
materialnie, a jeśli to możliwe, z własnych zasobów dadzą na inne
potrzeby Kościoła i utrzymanie ubogich, z zachowaniem jednak
przepisu Statutu 0193.
Pięknym przykładem solidarności jest fakt, że przełożeni różnych
Prowincji, patrząc dalej niż tylko na potrzeby swoich jednostek, ak9
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ceptują priorytety regionalne. Chodzi o apostolskie inicjatywy, które
przełożeni jakiegoś regionu uważają za ważne do tego stopnia, że
dochodzą do porozumienia, by w nich uczestniczyć w imię omawianej
tu odpowiedzialności, gdyby nie dało się ich zrealizować z powodu
braku możliwości ze strony jakiejś określonej jednostki, albo z
jakiejkolwiek innej przyczyny. Innymi przykładami solidarności w
Zgromadzeniu są między prowincjalne programy formacji, jak
nowicjaty czy wspólne domy studiów. Te wszystkie działania to
konkretny dowód na realizację Konstytucji 142: Gdy więcej
(wice)prowincji ma te same problemy, zwłaszcza gdy idzie o dzieła
apostolstwa lub formacji współbraci, jest bardzo wskazane, by sprawy
im wspólne rozważać w miłości, jedności ducha i przyjaźni, celem
znalezienia wspólnego rozwiązania, które by możliwie najlepiej służyło
dobru Kościoła. Statut Generalny 0185 dodaje: Nie należy zbytnio
akcentować podziału terytorialnego (wice)prowincji, tylko raczej
popierać wspólne inicjatywy.
E. Elastyczność i zdolność dostosowywania się (Konstytucja 96)
Zasady elastyczności i zdolności dostosowywania się wywodzą się z
pierwszej, poprzednio opisanej zasady, że władza w Zgromadzeniu jest
na usługach realizacji jego misji. Konstytucja 96 mówi, że:
Zgromadzenie, zachowując swój charyzmat, powinno dobrze
przystosować własną strukturę oraz instytucje do potrzeb apostolskich i
odrębności każdej misji. W różnych częściach Zgromadzenia można w
różny sposób formować wspólnoty. I to jest właściwe, a nawet
konieczne.
Instytucja dynamiczna zdolna jest do wyrażenia swojej identyczności i
równocześnie realizacji swojej misji w okresie przemian i pośród
różnych kultur. Pozostając wierna w istocie swojemu charakterowi i
swoim tradycjom, chociaż częściowo potrafi dostosować się do życia
ludzi, wśród których pracuje. Instytucje, które nie potrafią się
dostosować, tracą rację bytu i faktycznie izolują się od autentycznego
życia ludzi, pośród których przebywają i prawie zawsze znikają. Nie
chodzi oczywiście o zmiany dla zmian, a le o danie dynamicznej od-
10
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
powiedzi na nowe sytuacje, przy zachowaniu istotnych elementów
swojej identyczności.
Zasady dotyczące zdolności dostosowania się i elastyczności
podkreślają wezwanie skierowane do wszystkich redemptorystów:
należy być wrażliwym na potrzeby ludu, któremu służymy i twórczo
rewidować duszpasterskie metody, jak również styl życia naszych
wspólnot. Na przykład uszanowanie przez nas możliwości wyrażania
swojej religijności zgodnie z własną kulturą spowodowało wzrost
religijności ludowej, dało nam możliwość bycia blisko tego ludu i
uczenia się od niego. Faktycznie, Zgromadzenie pracuje w wielu
wielkich sanktuariach na świecie.
Tak samo jak przy zasadzie decentralizacji również przy zasadach
zdolności
dostosowywania
się
i
elastyczności
istnieje
niebezpieczeństwo niewłaściwego ich rozumienia. Może się to zdarzyć
w wypadku, gdy ktoś przedkłada swoje osobiste sprawy nad dobro
misji, albo też kiedy jakaś wspólnota zasadę elastyczności rozumie jako
brak obecności, czy jako minimum struktur w życiu zakonnym.
Konstytucja 134 daje nam przykład zasady pomocniczości i zdolności
dostosowywania się: Aby wiceprowincja mogła skutecznie prowadzić
swój apostolat, ma prawo do odpowiedniej wolności i władzy
przystosowania sposobu swego życia do własnych, specjalnych potrzeb
misyjnych.
F. Kolegialność
Ostatnią zasadą, którą mają się kierować przełożeni Zgromadzenia przy
sprawowaniu władzy i animacji, jest zasada kolegialności. Podaje ją
Konstytucja 100: ... Kapituły i Przełożeni otrzymują od Kościoła
władzę kierowania wspólnotami i współbraćmi... Przełożeni wykonują
tę władzę w duchu kolegialności, wespół z Radnymi, którzy
reprezentują udział współbraci w zarządzaniu. Kolegialność jest czymś
podstawowym
w
funkcjonowaniu
redemptorystowskiej
11
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
wspólnoty; znaczy to, że jest to wspólnota braci, którzy wspólnie
pracują i wspólnie dzielą losy życia codziennego.
I chociaż ostateczne decyzje w dalszym ciągu, z zasady są decyzjami
przełożonego, to również jest jasne, że przełożeni nie są samotnymi
wyspami w procesie podejmowania decyzji. Mają radnych, którzy
dzielą z nimi odpowiedzialność i ciężar urzędu. Statut Generalny 0106
odnotowuje, że Radni mogą żądać od Przełożonego, by sesje Rady
odbywały się we właściwym czasie, by zostało omówione to, co według
prawa powinno być omówione i by mieli wgląd w te sprawy, które
zgodnie z prawem im podlegają.
Konstytucje i Statuty, jak również Dyrektorium Przełożonych, określają
kiedy przełożony jest zobowiązany zaciągnąć rady i w jaki sposób
powinien to robić. Nie mniej jednak duch kolegialności sięga daleko
poza normy prawne. Zawiera rzeczywiste pragnienie dzielenia
odpowiedzialności i współpracy z innymi we wszystkich wymiarach
naszego życia. Ten sposób współudziału przyczynia się do ludzkiej
dojrzałości i duchowego rozwoju wszystkich i staje się podstawą
rozpoznania wspólnoty. I to jest właśnie zadanie przełożonego,
jednoczyć współbraci w duchu kolegialności, w którym każdy może
liczyć na zrozumienie. Wspólnie starają się wsłuchiwać w głos Ducha i
próbują, jako wspólnota, podejmować konieczne decyzje.
III.
Konkluzja
W sprawowaniu władzy w służbie współbraciom, przełożeni powinni
przestrzegać konkretnych norm. Nie mają one na celu znosić władzy
przełożonego, ale uporządkować ją w zakresie różnych sposobów jej
wykonywania, tak żeby rządzenie było udziałem całej wspólnoty dla
dobra realizacji misji. W Zgromadzeniu rządzenie ma charakter
kolegialny i elastyczny; realizowane jest w solidarności z wszystkimi
redemptorystami rozproszonymi po świecie, zatroskanymi o
współodpowiedzialność
wszystkich
współbraci
o
realizację
powierzonej nam misji.
12
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Przełożony redemptorysta jest współbratem jak każdy inny, któremu
powierza się niezbędną, często bardzo trudną odpowiedzialność.
Wezwany jest do kierowania i inspirowania bieżących trudnych zadań.
Podane wyżej zasady ukazują ramy, w których należy sprawować
władzę w Zgromadzeniu.
13
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Rozdział 2
ROLA PRZEŁOŻONEGO
Duch Święty rozdziela dary i charyzmaty potrzebne do apostolatu. Z
przyjęcia tych charyzmatów dla każdego ze współbraci wynika prawo i
obowiązek, aby ich używać na korzyść wspólnoty kościelnej, w
łączności ze współbraćmi, przede wszystkim z przełożonymi. Do
Przełożonych należy osąd o prawdziwej naturze i właściwym
używaniu darów, nie po to aby Ducha gasić, lecz wszystko
wypróbować, a co jest dobre zachować (St. Gen. 049).
I. Przełożony jako pasterz
Aby zrozumieć rolę przełożonego w naszym Zgromadzeniu jest
rzeczą konieczną zagłębić się w sens słowa pasterz w Konstytucjach
(Konst. 126, 139). Dlatego rozpoczynamy naszą refleksję o
obowiązkach przełożonego kierując wzrok na obraz Dobrego
Pasterza.
W Ewangelii św. Jana 10, 1 – 18, ewangelista zestawia prawdziwą
troskę Jezusa o Izraela, z fatalnym staraniem się o niego przez
współczesnych mu duchownych. Jako pasterz litościwy i wierny,
gotowy jest oddać życie za swoje owce (w. 11; cf. I Sam 17, 34-35).
Ewangelia św. Jana łączy posłannictwo i śmierć Jezusa z jego
15
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
rolą pasterza owiec, gdy posługuje się ideami odsyłającymi nas do
Ez 34, 11-16, 23-24 (cf. obraz pasterza umęczonego u Ez 13, 7; Mc
14, 27). Liczne starożytne przedstawienia Chrystusa w Rzymskich
katakumbach ukazują go bardziej jako pasterza, niż jako
ukrzyżowanego Zbawiciela.
W pierwotnym Kościele, obraz Jezusa jako pasterza i stróża dusz (1
P 2, 25) stał się symbolem dla opisania zadań spoczywających na
tych, którzy nim kierują. Oczekiwano, że dostosują oni swoje życie i
sposób postępowania do przykładu Jezusa (1 P 5, 1-4; Hbr 13, 17.
20-21). Wpajało się rządzącym, żeby troszczyli się o powierzoną im
trzodę (1 P 5, 2). Dawane im tytuły presbyteros czy episcopos są ściśle
związane z pracą pasterza (cf., na przykład, Dz 20, 28-29; 1 P 5, 23).
Pasterz stanowi centrum jedności. Wokół niego gromadzą się owce.
Po uderzeniu pasterza, owce się rozpraszają (Za 13, 7). Pasterz jest
naprawdę częścią owczarni. Jest wewnętrznie związany z jej życiem i
pomyślnością. Zna on swoje owce i woła każdą z nich po imieniu.
Owce za nim idą, ponieważ znają głos swego pasterza (Jan 10, 4).
Ten styl odpowiedzialności różny jest od tego, jaki prezentują
rządzący ciemiężyciele. Praca pasterza i cała jego władza opierają się
na idei służby (cf. Łc 22, 25-27): jestem pośród was jako ten, który służy (
Łc 22, 27; cf. J 13, 2-15). Sprawujący władzę nie wykonują swojego
zadania jako ci, którzy ciemiężą gminy, ale jako żywe przykłady dla
stada (1 P 5, 3). Zadaniem pasterza jest być na służbie owiec; tak
więc owce nie są dla pasterza.
Być przełożonym w Zgromadzeniu to nie jest zawód, właśnie
dlatego, że przełożeni są pasterzami a nie urzędnikami, którzy w
określonych porach dnia urzędują w kancelarii. Przełożeni wezwani
są do animowania współbraci i pomagania im we wzajem-
16
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
nej miłości. Ojciec kocha ich przede wszystkim dlatego, że
całkowicie poświęcają swoje życie dla współbraci.
Jako pasterz, przełożony stara się o jedność swojej owczarni,
zabiegając o skoncentrowanie się współbraci na misji
Zgromadzenia. Przed wszelkim zadaniem typu administracyjnego,
podstawową jego odpowiedzialnością w stosunku do członków
Zgromadzenia jest, pomagać im do jak najgłębszego życia
redemptorystowskim charyzmatem. Ewangelia św. Jana w rozdziale
21 bardzo jasno ukazuje relacje pomiędzy miłością Chrystusa a
misją apostołów: Szymonie, synu Jana, miłujesz mnie? ... Paś moje owce.
Właśnie św. Alfons wskazuje na ten tekst (powołując się na
komentarz św. Jana Chryzostoma), kiedy mówi o misyjnym celu
Zgromadzenia. Podstawowym zadaniem przełożonego jako
pasterza jest ukazywanie miłości Pana pośród współbraci.
II.
Przełożony jako animator
Często mówimy o przełożonym jako animatorze; w niektórych
językach jest to trudny do zrozumienia termin. Co on może
znaczyć?
Słowo animator wskazuje na kogoś kto przewodzi, daje natchnienie,
pobudza do działania; jest źródłem energii, która zasila dynamizm
prowincji czy wspólnoty miejscowej. Chociaż rzeczywistość nie
byłaby aż tak wymagająca, animacja wspólnoty jest istotną posługą
przełożonego.
Prawdziwie charyzmatycznych liderów spotykamy rzadko. Nawet
gdyby taki znalazł się pomiędzy nami, to i tak zawsze będziemy
potrzebować kierowników, którzy chociaż z mniejszym znawstwem,
to jednak będą mogli mieć wpływ na zdolność do funkcjonowania i
osiągania rezultatów jakiejś grupy. Ten rodzaj kie17
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
rowników przyczynia się do urzeczywistnienia wielkich spraw, które
mają być wykonane. Wie jak realizować właściwe pomysły innych.
Być może, że jego pomysły nie są bardziej twórcze od działania
wspólnoty czy jego duszpasterskiej pracy. Nie mniej jednak potrafi
innych słuchać i stworzyć odpowiednią atmosferę do realizacji
pomysłów. Często mniej się ceni takich kierowników, ale przez to
nie stają się oni mniej ważni.
Przełożony
jako
animator
czuwa
nad
utrzymaniem
redemptorystowskiej wizji we wspólnocie. Ukazuje on wymagania
naszego powołania, starając się aby każdy z jego podwładnych szedł
właściwą drogą. Przełożony ma ciągle na uwadze cel Zgromadzenia
i pomaga w tym samym innym. Powołanie i redemptorystowska
wizja nadają sens temu wszystkiemu co robimy. Nic tak nie
przyciąga do jakiejś grupy jak marzenie, jasna wizja czy szlachetny
cel. Posłannictwo Zgromadzenia stanowi pryzmat, poprzez który
widzi się wszystkie aspekty życia wspólnoty, łącznie z kryzysami.
Znajomość naszej współczesnej historii, przeniknięta entuzjazmem
naszego powołania, daje przełożonemu konieczną energię do bycia
twórczym i wiernym w chwili, kiedy trzeba odpowiedzieć na
potrzeby Zgromadzenia, Kościoła i świata.
Przełożony stara się przekazać tę świadomość misji, która jest
zdolna nadać wartość zadaniom, jakie ma do spełnienia i
równocześnie nadaje sens spełnianym obowiązkom. Starając się
mieć jasną wizję spraw, przełożony pobudza innych do
zapominania o własnych interesach, aby się oddać misji wspólnoty.
Przełożony dzieli się ze współbraćmi wspólnoty Bożym Słowem.
Jest blisko współbraci, szczególnie w trudnych momentach życia.
Jest zainteresowany życiem modlitwy współbraci; poszukuje
środków, aby wspólnota dawała innym świadectwo modlitwy i
18
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
duchowej refleksji. Przełożony powinien być bardzo zatroskany o
to, żeby członkowie wspólnoty mieli czas na dialog pomiędzy sobą:
poprzez wspólnotowe Msze św., dni miesięcznych rekolekcji,
wspólne rekreacje, itd. Niech nie zaniedbuje tego, żeby wspólnota
była zdolna do odpowiedniego typu rozrywki. Jest to bardzo ważny
i konieczny środek do budowania życia wspólnotowego. Powinien
osobiście znać każdego współbrata. Według słów z Guia Pastoral,
wydanie z roku 1984: Przełożony powinien znać współbraci nie tylko z
imienia, nie tylko tak "jak dawniej", kiedy może razem studiowali, ale
również takimi jakimi są dziś, ze swoją osobowością: "hic et nunc".
III. Przełożony jako administrator
Inny wymiar odpowiedzialności przełożonego stanowi jego zadanie,
jako administratora. Cudowne rozmnożenie chleba i ryb opisane w
Ewangelii św. Marka (Mk 6, 35 nn.), ukazuje bogaty obraz tego
czym jest administracja.
Opisana w tekście scena skupia się na pewnym problemie. Ludzie,
którzy poszli za Chrystusem znaleźli się na pustyni i zbliżał się
wieczór, a oni od jakiegoś już czasu nie jedli. Apostołowie są
zatroskani. Jest kilka możliwości rozwiązania tego problemu.
Można odesłać ludzi do pobliskich miejscowości, aby tam kupili
sobie coś do jedzenia. I to rozwiązanie proponowali apostołowie.
Każdy z tych ludzi powinien zatroszczyć się o zaspokojenie swoich
własnych potrzeb. Ale jest też i inne rozwiązanie, to sami
apostołowie mogą nakarmić te tłumy ludzi. Było to rozwiązanie, o
którym myśleli apostołowie, i które jako pierwsze zaproponował im
Chrystus, ale je zdecydowanie odrzucili: Czy za dwieście denarów starczy
chleba, by się mogli najeść? Nie mniej jednak, Jezus osobiście bierze na
siebie całą sprawę i poleca apostołom rozdzielić ludzi na grupy. I z
tego niewiele co było sprawia, że powstaje wielka ilość i
19
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
najedli się wszyscy i każdy z osobna, którzy tam się znaleźli. Na
początku zostały przedstawione dwa pierwsze rozwiązania, aby
lepiej ukazać to trzecie, które w rzeczywistości jako jedyne może
zaspokoić głód ludzi.
Jest rzeczą ważną, aby zwrócić uwagę na to, że apostołowie zdają
się stanowić jakąś oddzielną grupę obok Chrystusa i tłumów, ale
grupa ta nie jest całkowicie odłączona ani od Chrystusa, ani od
tłumów. Apostołowie, którzy na polecenie Chrystusa dzielą ludzi na
grupy sami tworzą wspólnotę. Jest to wspólnota Apostołów, którzy
rozdzielają to co daje im Chrystus. Karmią grupy ludzi i
równocześnie ich obserwują. Rzeczywiście, można stwierdzić, że
apostołowie w łączności z Chrystusem stali się odpowiedzialnymi
za posługę.
Chrystus zaradza temu, co na początku wydawało być problemem
nie do rozwiązania. To co apostołowie nigdy nie potrafiliby
rozwiązać sami, to łatwo osiągnęli w łączności z Chrystusem w
posługiwaniu.
Należy również podkreślić, że tak jak przy innych cudach Chrystusa,
końcowy rezultat cudu jest bardziej niż zadawalający, w odpowiedzi
na istniejące potrzeby, czy na to, co dotyczy realizacji określonego
zadania. Różne symbole pobłogosławienia chleba i dwunastu koszów
zebranych ułomków na końcu, wskazują na eschatologiczny i
eucharystyczny sens tekstu. Dla każdego redemptorysty sens ten
powinien być bardzo jasny: W nim jest obfite odkupienie.
Przełożeni zostali wezwani do podjęcia, w przypadającej im części,
ciężaru w rozwiązywaniu problemów odnoszących się do całego
Zgromadzenia. Nie oczekuje się od nich, żeby działali sami, albo
żeby rozwiązywali problemy jedynie w oparciu o własne zdolności i
talenty. Są przecież ludźmi wiary, posłusznymi Panu w służbie
innym, szafującymi zbawczą i przewodnią obecnością
20
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Chrystusa w Zgromadzeniu. Tak jak to wyraża Konstytucja 23:
Redemptoryści, powołani do kontynuowania w świecie obecności Chrystusa i
Jego odkupieńczej misji, jako centrum własnego życia wybierają osobę
Chrystusa i starają się przylgnąć do Niego przez coraz intensywniejszą więź
osobową. Tak więc w sercu wspólnoty jest obecny sam Odkupiciel i Jego Duch
miłości, aby ją kształtować i podtrzymywać.
Przełożeni jako pasterze starają się poznać potrzeby tych, którzy są
im powierzeni. Jako animatorzy, starają się kierować wspólnotą przy
pomocy najbardziej odpowiednich i najlepszych środków, celem
realizacji swojej misji w Kościele. A jako koordynatorzy, organizują
w ten sposób życie powierzonych im wspólnot, aby współbracia jak
najowocniej pracowali i byli wierni swojej konsekracji oraz
realizowali życie braterskie.
Posługa przełożonych w organizowaniu wspólnot redemptorystowskich, stanowi istotną realizację ich służby, jako rządzących w
Kościele. Ani przełożeni, ani poszczególne wspólnoty nie stanowią
jakby szerszego marginesu Kościoła. Dla dobrego sprawowania
naszej posługi, jest rzeczą istotną, żeby przełożony był dobrze
zorientowany w potrzebach i dochodach Kościoła lokalnego.
Powinien znać miejscowe duchowieństwo i zapewnić, żeby nasze
wspólnoty były miejscem, do którego ci inni współbracia Pańskiej
winnicy mogliby zawsze przyjść i czuć się jak o siebie w domu.
21
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ROZDZIAŁ 3
PRZEŁOŻONY (WICE)PROWINCJALNY
Przełożony prowincji winien wykonywać swój urząd jako pasterz,
animator i koordynator wszystkich wspólnot i współbraci swojej
prowincji. Ze wszystkich sił niech im pomaga i przynagla, by żyli godnie
według otrzymanego powołania oraz ufnie podejmowali i wykonywali
zadania apostolskie. Konstytucja 126.
I.
Wprowadzenie
Przełożony prowincjalny, wiceprowincjalny, czy przełożeni regii, którzy
na mocy specjalnego postanowienia sprawują swój urząd jako wyżsi
przełożeni, odgrywają bardzo żywotną rolę w Zgromadzeniu. Ta część
Przewodnika odnosi się do redemptorystów, którzy są powołani do tej
posługi. To co powiedzieliśmy dotychczas ogólnie odnośnie służby
przełożonych, odnosi się również do współbraci, kierującymi
prowincjami, wiceprowincjami albo regiami.
Życie i praca (wice)prowincji umacniają się, gdy (wice)prowincjał jest
pełen ducha i zapatrywań zawartych w naszych Konstytucjach i Statutach.
Został po to przede wszystkim ustanowiony, by popierać realizację
misji Zgromadzenia. Jego służba współbraciom, jak również styl życia,
powinny być na ten cel zorientowane.
23
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
(Wice)prowincjał, bardziej niż zwykłym administratorem, jest
misjonarzem zabiegającym o to, żeby członkowie (wice)prowincji żyli
jak najbardziej zgodnie z powołaniem. (St. Gen. 0156) i ma postępować
jak pasterz, administrator i animator służąc całej społeczności
(wice)prowincjalnej.
II.
Zasady ogólne
Konstytucja 125 mówi, że Przełożony prowincji jako jej Moderator i
przewodniczący Rady prowincjalnej, kieruje prowincją i organizuje jej życie zgodnie z
Konstytucjami i Statutami zarówno generalnymi jak i prowincjalnymi.
(Wice)prowincjał wraz ze swoją radą wprowadza w życie decyzje i
priorytety (wice)prowincji ustalone przez Kapitułę (cf. Konstytucje 98,
100; St. Gen. 0140, 0141). Ponadto, on i jego rada powinni znać
konkretną sytuacją, problemy i wyzwania, które stoją, tak przed
(wice)prowincją, jak i poszczególnymi wspólnotami (St. Gen. 0155).
Zakłada to znajomość sytuacji lokalnego Kościoła i utrzymywanie
dobrych relacji z ordynariuszami miejsca.
Jedność przełożonego (wice)prowincji z radą jest decydująca dla
spójności całej (wice)prowincji. Pewnie, że istnieją wymogi prawne
odnośnie głosowania i rozróżnienia jakie istnieje w sprawach, w których
przełożony musi otrzymać zgodę rady, od tych gdzie wystarcza tylko
rady wysłuchać, by można później działać. Nie mniej jednak, mądry
przełożony będzie wiedział jak uzyskać zgodę od swoich konsultorów.
Konsultorzy przede wszystkim wspomagają przełożonego
(wice)prowincjalnego w dziele animacji prowincji. Wspomaga go
również w tym sekretarz prowincjalny (St. Gen. 0170), który jest
zarazem notariuszem i kanclerzem kurii (wice)prowincjalnej, a także
(wice)prowincjalny archiwista (St. Gen. 0171), jak również ekonom
prowincjalny (St. Gen. 0172, 0173, 0174). Jednostki odpowiedzialne za
24
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
misje "ad gentes" powinny mianować prokuratora misji (St. Gen. 0176),
który skutecznie będzie się nimi zajmował.
Konstytucje i Statuty przewidują dla każdej (wice)prowincji odpowiednią
liczbę sekretariatów (Konstytucja 129, 133; St. Gen. 0114, 0116). Te
doradcze instytucje istnieją po to, żeby stworzyć pewną instytucjonalną
formę dla zasady współodpowiedzialności. Jako takie powinny
wspomagać (wice)prowincjała i jego radę w wypełnianiu ich
powinności; są również instancjami, w których członkowie
(wice)prowincji mogą dać słyszeć swój głos przed zarządem jednostki.
Sekretariaty nie stanowią jednej więcej formy biurokracji. Są
strukturami, które uskuteczniają solidarność i współodpowiedzialność
w zarządzaniu (wice)prowincją. Sekretariaty mogą stanowić wielką
pomoc dla przełożonych (wice)prowincji, zwłaszcza gdy ich zadania są
dobrze sprecyzowane i poważnie korzysta się z ich rady.
Tak więc, przełożony (wice)prowincjalny nie jest osamotniony w
odpowiedzialności za rządzenie (wice)prowincją. Zasada współodpowiedzialności jest podstawową zasadą w naszych Konstytucjach i Statutach;
mądrzy przełożeni umieją być animatorami i wiedzą też jak do realizacji
swoich zadań delegować innych oraz z szacunkiem szukać pomocy u
swoich współbraci.
III.
Problemy szczegółowe
A. Dyspozycyjność
Przełożony dla swoich współbraci jest przede wszystkim pasterzem,
przed byciem liderem i koordynatorem (Konstytucja 126). Jak
powiedziano wyżej, powinien starać się poznać osobiście wszystkich
swoich członków i dać im poznać siebie, jak najlepiej. W większych
prowincjach może to stanowić wyzwanie. W tych wypadkach, jest
rzeczą konieczną, skorzystać ze środków przy pomocy których można
nawiązać osobisty kontakt z poszczególnymi współbraćmi i ze wspól25
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
notami, czy to w sposób formalny (np. na zebraniach prowincjalnych),
lub nie formalny (np. przez uczestnictwo w uroczystościach
prowincjalnych, czy miejscowej wspólnoty).
Bardzo ważnym zadaniem (wice)prowincjała są regularne braterskie
odwiedziny wspólnot prowincji. Stwarzają one podstawę do dobrych
wzajemnych relacji i mogą stać się wielkim wkładem w powodzenie
formalnych wizytacji (kanonicznych) miejscowych wspólnot. Aby
(Wice)Prowincjał mógł animować i koordynować życie (wice)prowincji, powinien ją
poznać. Dlatego też dla ułatwienia dialogu będzie nie tylko chętnie przyjmował u
siebie współbraci, ale także często odwiedzał wspólnoty uczestnicząc w ich życiu (St.
Gen. 0155).
Ta gotowość przełożonych do słuchania i spieszenia z pomocą współbraciom stanowi naszą najdawniejszą tradycję. Święty Alfons pisał w
jednym ze swoich listów z 1774 roku: Raz jeszcze powtarzam, że ci, którzy
są daleko niech mi napiszą, gdy mają jakąś trudność. Niech daleko od swego ducha
odrzucą tę myśl, która od diabła pochodzi, że mi przeszkadzają, kiedy do mnie
piszą lub mnie odwiedzają. Owszem, napełnia mnie radością to, gdy widzę jak ktoś
ma do mnie zaufanie. Bądźcie pewni, że pozostawię wszystko na boku, aby podnieść
na duchu współbrata i syna. O wiele bardziej jestem zainteresowany przyjściem z
pomocą jednemu z moich synów, aniżeli jakąkolwiek inną sprawą, ponieważ to Bóg
chce, abym to czynił kiedy zajmuję to miejsce.
B. Komunikacja
(Wice)Prowincjał jest odpowiedzialny za zapewnienie częstej i skutecznej komunikacji w prowincji. Można to robić poprzez listy okólne, w
których informuje się wszystkich członków Prowincji o tym co się w
niej dzieje i co do niej dochodzi, albo przy pomocy zwykłych listów
prowincjała,
informujących
o
wydarzeniach.
Różni
(wice)prowincjałowie korzystają ze strony Internetowej lub poczty elektronicznej, aby kontaktować się ze swoimi współbraćmi. Jest ważne,
żeby komunikacja w (wice)prowincji była utrzymywana na wszystkich
szczeblach.
26
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
C. Dobro osobiste
Członkowie prowincji powinni mieć adekwatne środki do trwania w
życiu duchowym i czynienia w nim postępów. Poleca się, żeby
współbracia jednej jednostki organizowali wspólne rekolekcje roczne i
zapraszali na nie współbraci z innych jednostek. Czymś pożytecznym
będzie również korzystanie z możliwości jakie stwarzają w tym
względzie regiony i zarząd generalny. Przełożony (wice)prowincjalny
niech podejmie wszelki wysiłek w ożywienie stylu życia, który ceni
kierownictwo duchowe, korzystanie z sakramentu pojednania i
rocznych rekolekcji. W tej dziedzinie, świadectwo własnego życia jest
bardzo ważne. Przełożony (wice)prowincjalny powinien więc czuwać
nad własnym zdrowiem duchowym i wewnętrznym postępem, rezerwując czas na osobistą modlitwę, studium, życie braterskie i wypoczynek. Właściwe dbanie o siebie jest konieczne do skutecznego realizowania swego posłannictwa.
D. Priorytety duszpasterskie
Przełożony (wice)prowincjalny jest odpowiedzialny za duszpasterską
działalność (wice)prowincji; kieruje nią w oparciu o znajomości
charyzmatu Zgromadzenia, a mówiąc ściślej Konstytucji i Statutów. Od
czasu powierzenia Zgromadzeniu szczególnej misji w Kościele, redemptoryści, prawdę mówiąc, nie są wolni w podejmowaniu jakiejkolwiek pracy apostolskiej, bez żadnej różnicy. Każda prowincja ma sporządzić listę priorytetów duszpasterskich uchwalonych na Kapitule (cf.
Konstytucja 17). Jeżeli jakiś współbrat chce podjąć "osobisty apostolat",
powinien otrzymać indywidualne zezwolenie, zanim podejmie pracę.
Jest to szczególnie ważne w przypadku zawierania umowy, że na wypadek choroby czy innej przeszkody jego obowiązki przejmie wspólnota. Priorytety apostolskie (wice)prowincji mają pierwszeństwo przed
jakimkolwiek osobistym zobowiązaniem. Namnożenie się tych osobistych zobowiązań przekształciło się w źródło problemów i nieporozumień
w
niektórych
wspólnotach;
wyżsi
27
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
przełożeni powinni bardzo roztropnie udzielać tego rodzaju
pozwolenia.
E. Formacja
Inną ważną sprawą jest formacja intelektualna oraz specjalistyczna
członków prowincji. Jest to ważne dla formacji podstawowej i ustawicznej członków (Konstytucja 82, 90; St. Gem. 081, 082, 084). Formacja
zawsze jest jednym z najważniejszych priorytetów całej jednostki. Jest
rzeczą niezbędną, żeby przełożony (wice)prowincjalny był osobiście
zaangażowany i zainteresowany drogą formacji współbraci. Powinien
znać wychowawców swojej prowincji i zapewnić im konieczne środki
do realizacji swojej misji. Ponadto, przełożony (wice)prowincjalny
powinien sprzyjać w swojej (wice)prowincji duchowi ciągłego studium
poprzez sobotnie programy, seminaria i otwarte warsztaty dla wszystkich członków. Programy te mogą być realizowane tak na płaszczyźnie
prowincjalnej, jak również miejscowej wspólnoty. Celem realizacji tych
zadań, przełożony (wice)prowincjalny posłuży się (wice)prowincjalnym
Sekretariatem Formacji.
Konstytucje i Statuty są sercem naszego życia. Poważne ich studium ubogaca wszystkich. Wyżsi przełożeni powinni organizować programy studium naszych Konstytucji i Statutów. Kiedy jakaś wspólnota, ze względu
na słabe dochody, nie jest w stanie u siebie realizować takie programy,
Region, dla dobra wszystkich, powinien jej pomóc. Byłby to przecież
wspaniały przykład solidarności i współodpowiedzialności.
F. Przełożeni miejscowi
Na początku każdego trienium, dobrze byłoby zebrać wszystkich
miejscowych przełożonych, aby przypomnieć jakie są ich obowiązki i
przedyskutować sposoby ich realizacji w każdej wspólnocie. Spotkań
takich może być więcej w ciągu trienium; mogą one stać się okazją do
28
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
zastanowienia się nad pewnymi wyzwaniami, do porównywania strategii
mających wpłynąć na ożywienie wspólnot miejscowych.
Często, miejscowi przełożeni potrzebują pomocy przełożonego
(wice)prowincjalnego. Może ona dotyczyć duszpasterstwa, problemów
personalnych, jak np. współbrata wywołującego niepokoje we
wspólnocie, czy jest dla niej uciążliwy. Przełożony (wice)prowincjalny
powinien szukać środków do tego, by przełożeni miejscowi przygotowali się do dobrego spełnienia spoczywającego na nich obowiązku animacji.
G. Dobra doczesne prowincji
Przełożony (wice)prowincjalny powinien troszczyć się o styl życia każdej wspólnoty, o utrzymanie budynków i stanu posiadania prowincji, a
także o zdrowie współbraci. Przełożony (wice)prowincjalny jest odpowiedzialny za ekonomiczną stabilność prowincji i współbraci. W realizacji tego zadania wspiera go ekonom (wice)prowincjalny.
H. Współbracia przebywający poza wspólnotą
Współbracia przebywający legalnie poza wspólnotą podlegają swoim
przełożonym (cf. St. Gen. 0211); w konsekwencji powinni się z nimi
normalnie komunikować, aby nie czuli się wyizolowani od współbraci
albo, co byłoby jeszcze gorsze, nie oddalili się od Zgromadzenia i go nie
opuścili. Również współbraci nielegalnie przebywających poza
wspólnotą powinno się pilnie poszukiwać i należy ich wspomóc.
Współbracia przebywający poza wspólnotą w dalszym ciągu są członkami Zgromadzenia. Odpowiedzialną za ich zachowanie należy uważać
wspólnotę. Nie mniej jednak, St. Gen. 0212 określa, że Gdy jednak to
wszystko okaże się bezskuteczne, jeśli współbrat nie powróci, powinien być wydalony
według przepisów prawa. Tego rodzaju sprawy należą do bardzo bolesnych
i trudnych dla przełożonego, ale nie podjęcie decyzji i nie robienie nic w
tym względzie, pociąga za sobą bardzo poważne następstwa dla
wspólnoty, a nawet dla całego Zgromadzenia.
29
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
I. Administrowanie dobrami doczesnymi
W sprawach dotyczących dysponowania dobrami materialnymi prowincji, przełożony (wice)prowincjalny kieruje się ogólnym prawem kościelnym i prawem własnym Zgromadzenia. Podlega również normom,
jakie może ustalić Kapituła (wice)prowincjalna odnośnie posiadania i
dysponowania dobrami doczesnymi. Kapituła określa granice, w jakich
poszczególni przełożeni osobiście, z zachowaniem rozporządzeń
Stolicy Apostolskiej (St. Gen. 0193), mogą ze swymi Radnymi lub też
bez nich wydawać pieniądze (St. Gen. 0192, 0193, 0194). Konstytucje i
Statuty jasno określają granice władzy przełożonego (wice)prowincjalnego odnośnie używania pieniędzy. Dlatego jest ważna
znajomość tych norm. Na przykład norma ustalona dla Zgromadzenia
określa, że rada (wice)prowincjalna nadzwyczajna corocznie powinna
rozpatrywać i zatwierdzić preliminarz budżetowy oraz bilans Zarządu
(wice)prowincji i podległych mu wspólnot (St. Gen. 0195).
J. Dokumenty i archiwa
Bardzo ważne jest utrwalenie tego, co zostało powiedziane na różnych
zebraniach. Przełożony (wice)prowincjalny powinien zapewnić, aby
zostały sporządzone i zachowane akta wszystkich oficjalnych zebrań
(wice)prowincjalnych rad zwyczajnych i nadzwyczajnych. Należy zawsze sporządzić akta z oficjalnych słownych działań, ze wszystkich składanych ślubów i podjętych decyzji. Ze względu na delikatną naturę
pewnych informacji, przełożeni (wice)prowincjalni powinni zachować
roztropność w strzeżeniu spisanych akt urzędowych i osobowych.
Zarząd (wice)prowincjalny powinien posiadać kopie wszystkich
zapisanych tytułów własności; w razie potrzeby powinny być one łatwo
dostępne.
30
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Przełożony (wice)prowincjalny jest odpowiedzialny za dobre utrzymanie archiwów prowincji; powinien zagwarantować napisanie i zachowanie historii prowincji. Uważne strzeżenie archiwów jest częścią dziedzictwa i patrymonium Zgromadzenia; jest czymś bardzo żywotnym dla
przyszłych pokoleń.
St. Gen. 0163 poleca wysyłanie rocznych sprawozdań do Zarządu
Generalnego. W sprawozdaniu tym należy w skrócie przedstawić stan
(wice)prowincji, z dołączeniem informacji o sytuacji ekonomicznej.
Utrzymywanie kontaktu z Zarządem Generalnym należy też do obowiązków przełożonego (wice)prowincjalnego (St. Gen. 0157, 0163, 0177).
Kolejnym jego zadaniem jest utrzymanie więzi z innymi jednostkami
Zgromadzenia (St. Gen. 0157, 0176) a także z biskupami diecezji, w
której pracuje (wice)prowincja. Powinien też utrzymywać kontakt z
władzami świeckimi, jak również czuwać nad prawnym unormowaniem
spraw, które tego wymagają.
Jedne z tych kontaktów z natury swojej, mają nieformalny charakter,
natomiast inne powinny być formalne. Przełożony (wice)prowincjalny
powinien pilnie przechowywać dokumentacje wszystkich zawartych
kontraktów i umów. Pisemne potwierdzenia są bardzo ważne w administracji. Na przykład, St. Gen. 011 d ustala, że: Dla osiągnięcia jak najlepszej współpracy Przełożeni Zgromadzenia podpiszą z Ordynariuszem miejscowym umowę dotyczącą wzajemnych uprawnień i zobowiązań. W tym również celu
sporządzi się wykaz dóbr Zgromadzenia i diecezji. Odnosi się to również do
umów zawieranych pomiędzy prowincjami i wiceprowincjami (cf. St.
Gen. 090, 0175) czy między regiami/misjami, jak również podpisanych
kontraktów z ordynariuszami miejsca (cf. St. Gen. 0200-0208). Pilne
przechowywanie podpisanych kontraktów może rozwiązać wiele nieporozumień i problemów.
31
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ROZDZIAŁ 4
PRZEŁOŻONY MIEJSCOWY
Przełożony wspólnoty powinien być przede wszystkim pasterzem duchowym, a potem rektorem i administratorem. Jego zasadniczym obowiązkiem jest służyć wspólnocie, by kształtowała się i rozwijała w
Chrystusie i aby wszyscy zjednoczywszy swe siły oddali się dziełu ewangelizacji. Przełożony ze względu na pełniony urząd winien się
poczuwać również współodpowiedzialnym za dobro całej prowincji.
Konstytucja 139.
I.
Zasady ogólne
Tak jak prowincjał w pierwszym rzędzie jest odpowiedzialny za
prowincję, w ten sam sposób przełożony miejscowy odpowiada za
wspólnotę miejscową i jej misję. Powinien on być dla swojej wspólnoty
pasterzem, administratorem i animatorem. Przede wszystkim powinien
pomagać wspólnocie, by jak najpełniej żyła swoim redemptorystowskim powołaniem. Przełożony pobudza wspólnotę do tego, by
przyczyniała się do rozwoju osób, sprzyjała międzyosobowym relacjom i tworzyła
prawdziwe braterstwo. Dlatego też należy bardzo cenić osoby oraz ich uzdolnienia i
zalety, troszczyć się o wzrost dojrzałości i odpowiedzialności wszystkich współbraci,
dając im sposobność podejmowania osobistych decyzji (Konstytucja 36). Jako
administrator, ożywia i umacnia struktury, które jednoczą członków (St.
Gen. 030) w służbie ducha braterskiej jedności.
33
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Współbracia wspólnoty nieustannie liczą na odpowiedzialność
przełożonego. Oczekują od niego, że pokieruje i poprowadzi wspólnotę, aby żyła tym podstawowym prawem życia: być wspólnotą dla realizacji
misji. W rzeczywistości, animacja ze strony przełożonego, albo jej brak,
będzie miała wpływ na jakość życia zakonnego współbraci i świeckich
uczestniczących w naszej posłudze, a także tych, którzy pozostają w
kontakcie ze wspólnotą.
Redemptoryści oczekują, że przełożeni będą sprawować swoją władzę
w duchu braterstwa, odnosząc się z szacunkiem do każdego z
członków wspólnoty. Większość współbraci chce uczestniczyć w
ważnych decyzjach dotyczących ich życia i ich posługiwania. Przełożony umacnia to pragnienie zaangażowania się poprzez realizację odpowiedzialności, dlatego we wspólnocie wszyscy są równi i uczestniczą współodpowiedzialnie – każdy na swój sposób – w życiu i wypełnianiu podjętej misji (Konstytucja 35). Duch odpowiedzialności oznacza, że przełożony miejscowy nie może dopuścić do tego, by uważano, iż tylko on jest odpowiedzialny za życie wspólnoty.
Wspólnoty redemptorystów powinny być wspólnotami apostolskimi,
gdzie wszyscy są misjonarzami (cf. Konstytucja 55). Znaczy to, że
wspólnota jako taka, uczestniczy i bierze na siebie odpowiedzialność za
powierzoną sobie misję. Chociaż różne posługi są rozdzielane pomiędzy członków wspólnoty, to rozdziału tego nie należy widzieć jako
wyznaczenia niezależnych obszarów, za które odpowiadają wyłącznie
osoby, którym zostały one powierzone.
Przełożeni miejscowi animują poprzez swój przykład. Słowa trafiają w
próżnię jeżeli nie są poparte codzienną praktyką. Przełożeni wzmacniają
swój autorytet i swoje rządzenie, spełniając obowiązki swego urzędu,
modląc się i poświęcając się dla dobra swojej wspólnoty. Taki właśnie
sposób rządzenia podtrzymuje i w najlepszy sposób realizuje służbę
Bogu we wspólnocie.
34
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
W pełnieniu swoich obowiązków przełożony miejscowy jest
wspomagany przez konsultorów (St. Gen. 0181), przez ekonoma
wspólnoty (St. Gen. 0183, i pozostałych urzędników wspólnoty, jak
prefekta chorych, gości i Mszy św. Podobnie jak w wypadku przełożonych (wice)prowincjalnych, przełożony miejscowy będzie na wszelki
możliwy sposób, roztropnie zachęcał członków wspólnoty do
współodpowiedzialności.
II.
Pewne praktyczne wskazania
A. Praca w ekipie i porozumiewanie się
Przełożeni miejscowi, to ludzie zdolni do pracy z innymi. Dar ten jest
szczególnie ważny w sytuacjach, w których równocześnie pełni się
różne funkcje, jak na przykład rektora wspólnoty i proboszcza naszej
parafii. Jako, że obowiązki jednego urzędu nie zwalniają z wypełnienia
zadań drugiego, ważną rzeczą jest umiejętność ich delegowania. W niektórych jednostkach te urzędy są rozdzielone i każdy z nich pełni inny
współbrat. Doświadczenie uczy, że funkcjonuje to bardzo dobrze, gdy
obydwa doskonale się rozumieją, są wrażliwi na potrzeby i obowiązki
jeden drugiego i kiedy obydwaj są ludźmi dialogu i elastyczności.
Przełożeni miejscowi powinni starać się być otwarci i uczciwi w
relacjach ze współbraćmi. Powinni być zawsze dyspozycyjni dla wspolbraci i starać się wychodzić naprzeciw ich potrzebom, szczególnie
wobec tych współbraci, którzy nigdy nie przedstawiają swych potrzeb,
nawet wtedy gdy są o to proszeni. W przypadku zaistniałego konfliktu
we wspólnocie, przełożony jako pierwszy powinien szukać dróg pojednania.
35
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Wszystkim członkom wspólnoty, obecnym jak i nie obecnym, przełożony powinien przekazać pisma przysyłane przez zarząd generalny czy
(wice)prowincjalny. Jeżeli tego nie robi, to ubożeją albo nawet wygasają
relacje współbraci z wielką redemptorystowską wspólnotą.
B. Modlitwa wspólnotowa
Przełożony miejscowy stara się być człowiekiem wiary i modlitwy. Jest
to zadanie pasterza, żeby zapewnić, aby wszyscy we wspólnocie razem
się modlili. Na miarę możliwości powinien zadbać o wspólnotowe celebrowanie Eucharystii. Ponieważ misterium Eucharystii wyraża i kształtuje
wspólnotę, dlatego usilnie się poleca, aby ją koncelebrować lub sprawować wspólnotowo (St. Gen. 028a).
Prosi się przełożonych miejscowych by znaleźli sposób na ożywienie
modlitwy, żeby życie modlitwy we wspólnocie stało się żywe i zaktualizowane. Wspólnoty mogą organizować sobie miesięczny dzień skupienia. Należy się starać uroczyście obchodzić wielkie święta Zgromadzenia: Uroczystość Najświętszego Odkupiciela, Matki Bożej Nieustającej Pomocy, Świętego Alfonsa oraz pozostałych świętych i błogosławionych redemptorystów. Stanowią one dobrą okazję do umocnienia naszej redemptorystowskiej identyczności i dzielenia się naszym
duchem z ludźmi świeckimi.
C. Opieka nad chorymi i starszymi współbraćmi
Przełożony powinien zapewnić szczególną opiekę chorym i starszym
współbraciom. Powinien zagwarantować, by nikt nie czuł się samotny
czy opuszczony. St. Gen. 034 mówi: Współbracia słabszego zdrowia i starsi
wiekiem, którzy niejednokrotnie czują się przygnębieni swoją samotnością, winni być
otoczeni zawsze szczególną troską i pomocą, zwłaszcza gdy zbliża się ostatnia
godzina ich życia. Współbracia zaś chorzy, starsi i udręczeni kłopotami niech podejmą
wezwanie
Chrystusa
do
przyjęcia
stanu
swego
życia
36
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
z prawdziwą wiarą. Ich życie modlitwy, doświadczenie, posługi do których jeszcze są
zdolni, mogą być źródłem natchnienia dla młodszych.
Troska o chorych i starych współbraci należy nie tylko do przełożonego domu. Koordynuje on troskę o ich potrzeby fizyczne i
duchowe. W wielkich wspólnotach można zamianować, któregoś ze
współbraci do tego zadania.
D. Braterskie upomnienie
St. Gen. 094 mówi: Przełożeni winni bronić praw współbraci powierzonych ich
władzy i pieczy. Z wszelką miłością, roztropnością i mocą niech im zwrócą uwagę na
błędy, zwłaszcza gdy te wyrządzają krzywdę lub wprowadzają zamieszanie we
wspólnocie i szkodzą działalności apostolskiej. W wypełnianiu tego zadania
przełożeni powinni się kierować miłością, roztropnością i mocą.
Chodzi przecież o wyrządzanie szkody wspólnocie czy realizacji misji
apostolskiej, jak to ma miejsce w przypadku nadużywania alkoholu czy
narkotyków, nadużyć seksualnych, poważnych wykroczeń przeciwko
ubóstwu, nieroztropne używanie języka w przepowiadaniu, zbyt agresywna postawa, czy inne tego typu działania. W takich przypadkach
konieczna jest interwencja przełożonego. Celem zawsze ma być pomoc
współbratu (Mt 18, 15). Najpierw upomnienie ma być prywatne. Należy
zawsze stosować tę normę ogólną i nigdy nie należy na żadnym wspólnotowym zebraniu dyskutować o czyichś osobistych problemach.
Przełożony powinien dołożyć wszelkich możliwych starań, aby pomóc
współbraciom, którzy znaleźli się w wielkich kłopotach, a jeżeli jest to
konieczne poddać ich specjalnemu leczeniu.
E. Wspólnotowe zebrania
Przełożony miejscowy organizuje zebrania wspólnoty. Chodzi o przewidziane formalnie spotkania dla wspólnoty, na których poważnie podejmuje się jakieś studium czy omawianie problemów
37
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
codziennego życia wspólnoty we wszystkich jego płaszczyznach (cf. St.
Gen. 0179). Nie wystarczą dyskusje o problemach wspólnoty w sposób
nieformalny, na przykład podczas posiłków.
Na tych zebraniach każdy współbrat może swobodnie wyrażać swoje
opinie w klimacie szacunku, a różnice zdań należy rozpatrywać po
bratersku. Przełożony nie musi przewodniczyć każdemu zebraniu, ale
gdy robi to ktoś inny, ma jasno na początku wskazać kto jest odpowiedzialny za prowadzenie. Z racji znaczenia tych zebrań dla wspólnoty, ten kto je prowadzi ma być do tego przygotowany.
Zebrania wspólnoty nie zastępują zebrań, jakie przełożony miejscowy
ma odbywać z konsultorami. Ma je przeprowadzać systematycznie
jeden raz w miesiącu. Jeżeli to zaniedbuje, to Radni mogą żądać od
Przełożonego, by sesje Rady odbywały się we właściwym czasie (St.
Gen. 0106).
F. Intymność wspólnoty
Konstytucja 45 mówi: Właściwy Przełożony niech określi, z zachowaniem
przepisów o klauzurze, w jakiej mierze czy stopniu każda wspólnota, zachowując
dla siebie własną przestrzeń, byłaby otwarta dla innych. Stanowi to nieustanne
źródło napięć w naszych wspólnotach, jak daleko można otworzyć
nasze domy dla ludzi z zewnątrz. Teoretycznie można powiedzieć, że
wspólnoty powinny się trzymać tutaj jakiegoś środka, pomiędzy nadmiernym otwarciem, a całkowitym zamknięciem naszych klasztorów
dla ludzi z zewnątrz.
G. Ekonomia i dobra materialne
Przełożony miejscowy, razem ze wspólnotą, ma ustalić budżet domu.
W niektórych prowincjach, każdy z członków, co miesiąc otrzymuje
pewną sumę pieniędzy na osobiste wydatki. Pieniądze wakacyjne
dawane są w różny sposób.
38
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Przełożony miejscowy powinien czuwać nad zachowaniem własności
wspólnoty. Jest to bardzo ważne dla życiowego zabezpieczenia współbraci i dla prowadzenia działalności apostolskiej. Wspólnoty nasze powinny mieszkać w dobrze strzeżonych i skromnych domach. Odpowiadają za to wszyscy członkowie.
W różnych miejscach nasze Konstytucje i Statuty, a także prawo własne
(wice)prowincji, zarządzanie dobrami materialnymi powierzają ekonomowi domowemu i radnym. Przełożony miejscowy nie może dysponować dobrami materialnymi wspólnoty według swoich kaprysów.
H. Współbracia żyjący poza wspólnotą
Przełożony miejscowy w sposób szczególny powinien być zainteresowany współbraćmi, którzy z racji osobistych, albo pełnienia
apostolskiej misji, mają pozwolenie przebywania poza wspólnotą.
St. Gen. 026 mówi: Do wspólnoty, o której mowa w 22, należą również ci,
którzy wyjątkowo, zmuszeni koniecznością pracy apostolskiej i na polecenia samej
wspólnoty, żyjąc samotnie wykonują wspólne dzieło. St. Gen. 027 dodaje:
Zarówno Przełożeni, jak i sami współbracia, winni czuwać nad tym, aby w ustalonych terminach zbierali się razem z różnych domów, dla ożywienia ducha braterskiej
współpracy. Jest to szczególnie ważne dla tych współbraci, którzy na polecenie samej
wspólnoty, trwając w wewnętrznej z nią łącznością, żyją i działają poza nią.
39
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ZAŁĄCZNIK 1
WZÓR PRZEPROWADZENIA WIZYTACJI
(WICE)PROWINCJALNEJ:
I.
Wprowadzenie
Wizytacja prowincjalne pozwala zarządowi poznać współbraci i prowincję. Chodzi o możliwość dla Zarządu prowincjalnego, by w
sprawowaniu swojej posługi rządzenia, mógł uczestniczyć w życiu
braterskim celem pobudzenia i pomocy dla wspólnot miejscowych. Jak
mówią nasze Statuty: Aby (Wice)Prowincjał mógł animować i koordynować
życie (wice)prowincji, powinien ją poznać. Dlatego też dla ułatwienia dialogu będzie
nie tylko chętnie przyjmował u siebie współbraci, ale także często odwiedzał wspólnoty uczestnicząc w ich życiu. Przynajmniej raz w każdym trzechleciu przeprowadzi
wizytację kanoniczną całej (wice)prowincji. Przełożony zaś prowincji odwiedzi co
pewien czas wiceprowincję.
II.
Przygotowanie
Przed rozpoczęciem wizytacji, przełożony miejscowy ze swoją radą
przygotowują razem z wizytatorami program wizytacji. Wspólnota
otrzymuje dokładne informacje o zebraniach wspólnotowych i
wszelkich innych spotkaniach, które będą mieć miejsce podczas
wizytacji.
41
PRZEWODNIK
III.
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Przeprowadzenie wizytacji
1. Zwyczajnie wizytacja rozpoczyna się modlitwą we wspólnocie, np.
koncelebrą liturgiczną, albo inną wybraną formą modlitwy.
2. Następnie, ma się odbyć zebranie wspólnoty, na którym omówi się
pracę duszpasterską wspólnoty, jej sposób życia i poruszy się inne
tematy interesujące (wice)prowincję, łącznie ze sprawami
ekonomicznymi.
3. Wszystkim członkom wspólnoty zapewni się możliwość indywidualnego spotkania się z wizytatorami.
4. Oprócz tego przełożony miejscowy zorganizuje spotkania pomiędzy wizytatorami a radą parafialną, mają się też odbyć spotkania
z osobami zakonnymi pracującymi w parafii i z pracownikami szkół
oraz innymi grupami włączonymi do pracy ze wspólnotą.
5. W czasie wizytacji należy również skontrolować archiwa wspólnoty
i kościoła, jeżeli wspólnota prowadzi parafię. W archiwach wspólnoty znajdują się kroniki domowe, księgi mszalne, akta zebrań
wspólnotowych i księgi parafialne.
6. Odnośnie spraw ekonomicznych, jest wskazane, żeby przed
zbadaniem ich przez wizytatorów, członek sekretariatu (wice)
prowincjalnego odwiedził wspólnotę i zbadał księgi związane z
prowadzeniem ekonomii. Przedstawiciel Sekretariatu ekonomicznego przygotuje wtedy pisemne sprawozdanie i prekaże
zarządowi (wice)prowincjalnemu, przed rozpoczeciem wizytacji.
42
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
7. Wizytę można zakończyć w sposób bardziej lub niej formalny w
zależnosci od uznania wizytatorów i przłożonego miejscowego.
IV.
Sprawozdanie z wizytacji
Na zakończenie wizytacji, wizytator sporządzi krótkie sprawozdanie
na pismie, i o ile to możliwe, przedyskutuje je z całą wspolnotą..
Kopie tego sprawozdania można dać również członkom wspólnoty; należy ich wtedy zachęcić do skorzystania z niego, celem dalszej oceny życia i pracy wspólnoty.
Po zakończeniu wizytacji, nadzwyczajna Rada prowincjalna, przeanalizuje sprawozdanie; może ono służyć w podejmowaniu decyzji
na przyszłość. Nadzwyczajna Rada prowincjalna, wspolnie z przełożonym miejscowym, może zadecydować o podejmowaniu pewnych konkretnych działań odnośnie spraw, jakie pojawiły się przy
okazji wizytacji.
43
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ZAŁĄCZNIK II
PROBLEMY WE WSPÓLNOCIE KTÓRE WYMAGAJĄ JASNEJ POLITYKI PROWINCJALNEJ
(WSZYSTKO CO TU NAPISANO, ZACZERPNIĘTO Z Z KONKRETNYCH PRAKTYK W NIEKTÓRYCH JEDNOSTKACH ZGROMADZENIA)
I.
Uzależnienie od alkoholu i inne problemy wynikające z zależnienia
Jesteśmy świadomi, że alkoholizm, toksykomania, obżarstwo,
lekomania, stanowią realia dzisiejszego świata i naszego Zgromadzenia.
Problemy te głęboko dotykają naszych współbraci, którzy stają się ich
ofiarami na płaszczyźnie fizycznej, umysłowej i duchowej; wystawiają
też na niebezpieczeństwo zdrową atmosferę wspólnoty. Ponadto,
bardzo poważnie wpływają na zdolność normalnych relacji
zainteresowanych ze wspólnotą oraz czynią problematyczną możliwość
pracy dla misji Zgromadzenia.
Jest rzeczą wiadomą, że różne są odpowiedzi kulturalne i społeczne na
uzależnienie, nie da się jednak zaprzeczyć, że problemy te mają wpływ
na życie naszych współbraci, na ich wspólnoty i na osoby, dla których
pracujemy. Cała jednostka Zgromadzenia powinna przyjąć pewną
politykę, która ofiarowałaby środki leczenia i pomocy. Pierwszą sprawą,
którą należy zrobić, to uwolnić zainteresowanego i jego wspólnotę od
tego niepokoju i bezsensownego cierpienia, przywrócić
45
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
zainteresowanemu zdrowie i godność i gdy to możliwe pozwolić
współbratu wrócić do pełnienia funkcji.
Miejscowe polityki powinny uwzględnić następujące sprawy:
1. Większość problemów uzależnień związana jest ze zdrowiem i
wymaga to leczenia. Pozostałe uzależnienia, jak uzależnienie od
telewizji, komputera, Internetu czy gier hazardowych, wymagają
innego rodzaju interwencji i mogą mieć pośrednio wpływ na
zdrowie zainteresowanego.
2. Współbraciom przeżywającym inne problemu, często można
pomóc poprzez stosowne działania.
3. Dobru zainteresowanego i wspólnoty służy trafne zdiagno-zowanie
i jak najszybsze leczenie.
4. Teoretycznie, prośba o pomoc powinna wyjść przede wszystkim od
zainteresowanego. Nie mniej jednak uzależnienie dotyka dobra
wspólnego i realizacji misji. W związku z tym, jeżeli ktoś opiera się
leczeniu powinien interweniować przełożony prowincjalny.
W miarę możliwości, ze względu na poszanowanie godności
zainteresowanego współbrata, bardzo ważne jest zachowanie poufnego
charakteru sprawy.
W czasie leczenia i po nim, należy poważnie brać pod uwagę miejsce
pracy współbrata. Niektórzy współbracia mogą wrócić tam gdzie byli
poprzednio, dla innych konieczna będzie zmiana, a jeszcze inni będą
musieli całkowicie wycofać się z pracy.
Bardzo ważna jest pomoc ze strony wspólnoty, konieczne jest też
korzystanie z pomocy świadczonej przez innych, np. grupy anoni46
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
mowych Alkoholików. Współbracia powinni być zachęceni do
korzystania z programów pracy tych grup i następnie zapisać się do
nich.
II.
Problemy związane ze zboczeniami seksualnymi.
Zboczone zachowanie seksualne jakiegoś współbrata wymaga
interwencji osób mających autorytet i mogących udzielić poważnej i
roztropnej odpowiedzi na problem. Przykładem takich zboczonych
zachowań seksualnych może być, gwałt, ekshibicjonizm seksualny,
czułości i dotyki, jak również molestowanie seksualne.
Czyny te mogą być dokonane z mężczyzną lub kobietą, z osobą
dorosłą, małoletnią lub z dziećmi. Nadużycia seksualne, z tej racji, że
jesteśmy zakonnikami i pracujemy w duszpasterstwie, podważają
zaufanie ludzi do nas. W wypadku różnych podejrzeń, bardzo drażliwe
jest nawet ściganie prawne. Szczególnie ciężkimi nadużyciami są tego
rodzaju czyny z nieletnimi czy dziećmi. (Nadużycia seksualne z nieletnimi, z
każdego punktu widzenia są czymś strasznym i jest rzeczą zrozumiałą, że przez
społeczność uważane są za zbrodnię; równocześnie jest to obrzydliwy grzech w oczach
Boga (Jan Paweł II, kwiecień 2002).
Niektóre sposoby zachowania się, chociaż w sposób wyraźny nie są
zachowaniem typu seksualnego, mogą stanowić pewien problem gdy
przekraczają granice normalności. Oto niektóre przykłady:
-
Przesadne wyrażanie swoich uczuć, zwłaszcza wobec
nieletnich.
-
Jakiś szczególny lub na osobności sposób zachowania się
wobec innych, zwłaszcza nieletnich.
47
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
-
Przesadna wymiana podarunków, zwłaszcza wobec osób,
którymi się kieruje lub którym się doradza.
-
Częste przebywanie z kimś sam na sam, albo szukanie okazji do
tego (np. wakacje lub podróże) z nieletnimi.
Oprócz tego, w dzisiejszych czasach okazją do nadużyć może być
Internet ze swoją tematyką pornografii dziecięcej, bez żadnego
bezpośredniego kontaktu z dzieckiem. Należy też mieć na uwadze, że w
różnych krajach takie używanie Internetu jest nielegalne.
Nadużycia seksualne nie są wyłącznie problemem Ameryki Północnej i
Europy. Coraz częściej otrzymujemy bardzo wyraźne sygnały, że
problem ten pojawia się w różnych
miejscach świata, gdzie pracuje nasze Zgromadzenie. Interwencje
pisemne, działalność duszpasterska i polityka mogą pomóc w
zapobieganiu skandalom i niepotrzebnym cierpieniom. Jak to wyraził
Papież Jan Paweł II, w przemówieniu do kardynałów z Ameryki
Północnej: Z powodu wielkiego zła, o które oskarżono niektórych kapłanów i
zakonników, Kościół jest widziany jako niegodny zaufania i wiele osób czuje się
dotkniętych sposobem, w jaki rządzący Kościołem działali w tej materii.
Ludzie odpowiedzialni za Kościół i (wice)prowincjałowie powinni
podjąć starania, aby uniknąć dalszych szkód i dalszych zgorszeń. Należy
ustalić programy działania, które będą obejmować duszpasterską
działalność Zgromadzenia, wymagania Prawa Kanonicznego, naszych
Konstytucji i Statutów oraz obowiązki odpowiedzialnych w obliczu prawa
państwowego. Oprócz tych działań, powinno się też wskazać sposób w
jaki (wice)prowincjał powinien sprawować swoją władzę, uwzględniając
domniemanie niewinności i nienaruszalność tajemnicy sakramentalnej
spowiedzi.
48
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Programy powinny zawierać wzór kontroli jak podejmować (jak
również warunki suspensy od sprawowanych funkcji) leczenie i
przeznaczenie współbrata według programu rehabilitacji. W ten sam
sposób, plany wyrażone na piśmie powinny zawierać jak postępować,
by pacjentowi pomóc.
III.
Problemy nadużyć ekonomicznych we wspólnocie.
Nadużycia ekonomiczne we wspólnocie polegające na defraudacji albo
kradzieży, powinny być rozwiązywane poprzez szczere i otwarte dyskusje. Co robi prowincjał, gdy współbrat wydaje pieniądze ze składki
na utrzymywanie kontaktów z innymi? Co robi prowincjał, kiedy
współbrat na swojej karcie kredytowej zaciąga wielkie długi i jest ofiarą
swojego uzależnienia od hazardu?
IV.
Co robić ze współbraćmi trudnymi albo z tymi, z którymi nie da się
współpracować.
Może się zdarzyć, że przełożony będzie musiał szukać pomocy z zewnątrz, aby radzić sobie ze współbraćmi trudnymi i nie chcącymi współpracować. Być może, że trzeba będzie poprosić o pomoc zawodowych
psychologów, asystentów społecznych, psychoterapeutów grupowych.
Często współbracia ci są ofiarami osobistych problemów do tego stopnia głębokich, że nieodpowiedzialnie powodują stratę czasu u tych,
którzy powinni pełnić swoje obowiązki i wprowadzają niepokój do
wspólnoty, w której żyją. Czasami, może okazać się pożyteczne umieszczenie ich w centrach leczenia, takich jak Casa Alberione w Guadalajara (Meksyk), czy w Southdown w Kanadzie, albo Kedron w Irlandii, lub
St. Luce'Institute w Stanach Zjednoczonych. Nie mniej jednak, nie należy
zapominać,
że
ofiary
poważnych
zaburzeń
49
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
osobowych będą mieć problemy nawet po realizacji intensywnych
programów leczniczych. Ostatecznie, jedynym rozwiązaniem będzie nie
angażować takich współbraci w żadne posługi. Rozwój niektórych
technik interwencji i programów leczenia może pomóc w zapobieganiu
nieużytecznego stawiania czoła i frustracji ze strony tych, którym są
powierzeni.
50
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ZAŁĄCZNIK III
WZORZEC PROWADZENIA ZEBRAŃ WSPÓLNOTOWYCH
Przed zebraniem, przełożony albo delegat, może zapytać o tematy
albo o treści jakie należy umieścić w planie zebrania. Porządek dnia,
w którym ma się odbyć zebranie powinien być wywieszony na
tablicy ogłoszeń wspólnoty przynajmniej 48 godzin przed zebraniem, albo w jakiś sposób doręczony członkom wspólnoty.
Jasno powinna być wskazana godzina i miejsce zebrania.
Na rozpoczęcie zebrania dobrze jest przeprowadzić jakiś akt liturgiczny albo para liturgiczny. Nowe sprawy, które chce się dodać do
programu, należy wprowadzić na początku zebrania. W czasie
trwania spotkania wspólnota może zadecydować, czy będzie o nich
mowa na obecnym zebraniu, czy na przyszłym, zwłaszcza gdy te
nowe tematy wymagają poważnego przygotowania. Na samym początku powinno się jasno ustalić czas trwania zebrania i później
należy się go trzymać.
Przewodniczący spotkania (nie koniecznie rektor) powinien
kierować dyskusją wspólnoty na różne tematy przewidziane w programie.
Wszyscy członkowie wspólnoty powinni mieć wystarczający czas na
wypowiedzenie się i być wysłuchani.
51
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Na zakończenie zebrania należy zrobić przegląd podjętych decyzji;
jest ważne, żeby wiedzieć kto ma realizować podjęte na zebraniu
decyzje. Należy też ustalić datę, godzinę i miejsce najbliższego zebrania (chyba, że zostało to już ustalone w inny sposób, jak np.
ustalenie stałego i regularnego odbywania zebrań domowych
wspólnoty).
Należy wyznaczyć sekretarza, który ma zanotować wszystkie
głosowania i podjęte decyzje. Następnie, można bezpośrednio albo
pocztą dostarczyć wspólnocie kopie sporządzonych akt.
Zasady regulujące dobre przeprowadzenie zebrania:
-
ustalić program.
-
jasno określić tak początek jak i koniec zebrania (normalnie zebranie nie powinno trwać więcej niż 90 minut).
-
na czas rozpoczynać i kończyć zebranie.
-
niech nikt nie dominuje zebrania – przełożony ma czuwać nad
tym, by nikt zebrania nie dominował czy zastraszał innych tak,
by nie mogli wyrazić swojego zdania, nawet gdyby było one
niezręcznie sformułowane.
-
tym, którzy zabierają głos przewodniczący pomaga trzymać się
tematu; każdego zaprasza do wypowiedzi i do tego by wypowiadał się zrozumiale.
-
prowadzący trzyma się programu.
52
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
-
jeżeli wspólnota jest duża, można ją podzielić ją na mniejsze
grupy ze względu na możliwość dialogu, zwłaszcza przed
podejmowaniem decyzji.
-
po zebraniu ważne jest, żeby za zebraniem szło działanie. Może
zrodzić się wiele nieporozumień. Jest rzeczą konieczną zagwarantować, żeby zainteresowani wiedzieli co mają robić.
-
informacja o zrealizowanych postanowieniach, przedstawiona
na najbliższym zebraniu, gwarantuje zainteresowanym, że
zabrania są ważne dla życia wspólnoty.
53
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ZAŁĄCZNIK IV
BIBLIOGRAFIA
Następujące dokumenty mogą okazać się przydatne przełożonym
przy wypełnianiu powierzonego im zadania:
Konstytucje i Statuty.
Dyrektorium przełożonych, wydanie z 1993.
Communicanda 11 o życiu we wspólnocie jako sposobie głoszenia
ewangelii (1988).
Communicanda 4, o współpracy ze świeckimi (1995).
Communicanda 3, na temat starości: Podać lepsze wino na końcu.
Życie braterskie we wspólnocie (Kongregacja Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, 1994).
55
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
ZAŁĄCZNIK V
PROJEKT ŻYCIA WSPÓLNOTOWEGO
Wprowadzenie
Kapituła Generalna z 1997 roku domagała się, aby każda wspólnota Zgromadzenia przygotowała pewien Projekt Życia Wspólnotowego
(PŻW). Niniejsze zadanie powinno być wykonane na początku każdego
triennia, z rocznym programem bazującym na: życiu konsekrowanym, życiu braterskim i apostolacie redemptorystowskim. Zarząd (wice)prowincji powinien zatwierdzić ten projekt (Postulat 3, 1). Wiele jednostek już go przygotowało.
Dla innych pozostało jeszcze kilka nowych rzeczy do uzupełnienia.
Prezentujemy niniejszy appendix, jako instrument, w celu pomocy
wspólnotom. Dla jednostek, które nie są zaznajomione z tego typu projektem życia wspólnotowego, proponuje on kilka ogólnych zasad, jak
również kilka praktycznych sugestii. Dla jednostek, które już pracowały
z PŻW, posłuży on do odświeżenia kilku fundamentalnych wskazań i
być może dostarczy pewne idee, które usprawnią to, co zostało już zrobione.
Podstawowe koncepcje PŻW nie są nowe. Życie wspólnotowe
było zawsze ważnym wymiarem w naszym życiu redempto-
57
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
rystowskim. Istotnym zatem prawem życia redemptorystów jest: żyć we wspólnocie i
przez wspólnotę spełniać dzieło apostolskie (Konstytucja 21). To zdanie pochodzi z naszych Konstytucji, które nie mają jeszcze 25 lat. Ale św. Alfons i pierwsi Redemptoryści już nim żyli. Próbowali oni żyć w zorganizowanej wspólnocie mając na uwadze misję Zgromadzenia.
Krótkie spojrzenie na to, co dokonało się 9 listopada 1732 roku ujawnia, że pierwsza grupa chciała zorganizować się w pewną wspólnotę
misjonarską. Ale nie udało się im sformułować wspólnego projektu.
Wydaje się, że każdy z sześciu członków posiadał odmienną wizję i
przyświecały mu różne cele. Początkowe niepowodzenie było nie do
uniknięcia. W tych okolicznościach stworzenie wspólnego projektu było niemożliwe. Św. Alfons natychmiast został sam z bratem Vito. Ale
wkrótce inni członkowie dołączyli do nich: Sportelli, Sarnelli, Mazzini,
Rossi, Gerard i inni, którzy razem z św. Alfonsem wspólnie realizowali
powołanie i apostolski styl życia wspólnoty. Jedność wizji zaadoptowanej przez naprawdę heroicznych Ojców i Braci umożliwiła narodziny i
rozwój naszego Zgromadzenia. Dzisiaj, my jesteśmy wezwani do uczynienia czegoś podobnego w każdej z naszych wspólnot.
Nasze czasy są trudne i wpływają, w sposób pozytywny i negatywny, na nasz redemptorystowski styl życia. Są to czasy wielkich przemian
społecznych, kulturalnych i eklezjalnych. Pomiędzy podstawowymi
wyzwaniami, którym musimy sprostać, istnienie potrzeba poszukiwania
autentycznych sposobów w celu przeżywania naszego życia braterskiego jako osoby konsekrowane i misjonarze.
Odnowa przyniesiona przez Vaticanum II zmieniła styl życia
wspólnotowego we wszystkich Instytutach zakonnych. Mówiąc ogólnie,
Zgromadzenia zaangażowane w życie aktywne wzorowały się na strukturach życia monastycznego. Tym czasem, z przyjściem Soboru,
porzuciły one te style życia, które bazowały na obserwancji
monastycznej.
58
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Wspólnoty były zarządzane w oparciu o ścisłe i szczegółowe
reguły; często wszędzie, na całym świecie, obowiązywały te same
normy i praktyki, te same programy i zwyczaje. Gdzie by się poszło odnajdywało się w całym instytucie te same formy modlitwy, akty
wspólnotowe itp. Zasady centralizacji i uniformizmu domagały się
powszechności tej samej obserwancji. Wystarczyło zachowywać to, co
było przepisane, aby osiągnąć cele określone przez Zgromadzenie.
Normy i zwyczaje na tyle były szczegółowe, że pozostawało bardzo
mało miejsca na osobiste i wspólnotowe decyzje.
Odnowa Soboru Watykańskiego II wstrząsnęła do głębi życiem
wspólnotowym. Wprowadził on dwie fundamentalne zasady. Po
pierwsze, pierwszeństwo zostało oddane wspólnotowemu stylowi życia
braterskiego, określanego przez komunię i uczestnictwo. Uprzywilejowuje on osobę w stosunku do normy. Życie wspólnotowe powinno
stwarzać konieczną przestrzeń dla ludzkiego i duchowego rozwoju każdego z członków. Po drugie, każda wspólnota powinna zorganizować
się w ten sposób, aby odpowiedzieć na potrzeby czasu i miejsca. Ważne
kryteria stanowią inkulturacja i integracja w życie Kościoła oraz kontekst społeczny.
Nowe Konstytucje wskazują ducha i podstawowe normy życia
wspólnotowego Redemptorystów. Do (wice)prowincji należy zapewnienie praktycznej i szczegółowej organizacji wspólnoty. Przejście do tej
nowej rzeczywistości staje się pewnego rodzaju doświadczeniem
wyzwolenia.
W rzeczywistości jednak napotykamy na liczne trudności. Wiele
praktyk jest porzucanych. Czasami, wspólnoty oddalają się od tego
wszystkiego, co wydawało się być wymuszone. W rezultacie, w pewnych okolicznościach, nie ma zbyt szczęśliwych. Niektórzy stracili sens
własnej identyczności i misji redemptorystowskiej. Duch indywidualizmu, który często wkrada się, powoduje odrzucenie licznych
59
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
aspektów więzi wspólnotowej i życia braterskiego obecnych w naszej
tradycji. Doświadczenie uczy, że łatwiej jest porzucić stare praktyki, niż
stworzyć nowe style życia.
Cała seria czynników wewnętrznych i zewnętrznych utrudnia
wzrost jakości ludzkich i duchowych koniecznych do rozwoju nowych
stylów życia. Tradycyjnie zakonników formowano do życia w pasywnym posłuszeństwie i uległości, bez potrzeby kultywowania ducha inicjatywy, współodpowiedzialności i kreatywności, wymaganych przez
nowy styl zaangażowania się w braterską wspólnotę. Wielu jest nie
przygotowanych do osobistego i wspólnotowego dzielenia się myślami,
uczuciami, doświadczeniami i projektami, których domaga się pogłębiony dialog we wspólnocie.
Celem ostatniej Kapituły Generalnej - proponującej PŻW - jest
więc promowanie autentycznych i żywotnych wspólnot redemptorystowskich, które będą usiłować żyć po bratersku ich misję w Kościele
i świecie. Doświadczenie uczy, że wszędzie tam, gdzie podjęto próbę i
wprowadzono w życie pewien projekt życia wspólnotowego, życie
wspólnoty umocniło się i ubogaciło.
A.
Wskazania ogólne
Plan życia wspólnotowego nie jest jedynie pewnym programem dla
zorganizowania życia codziennego współbraci we wspólnocie. Jest to
coś więcej. PŻW jest bowiem instrumentem, który próbuje zintegrować
różnorodne wymiary życia redemptorystowskiego, wskazane w naszych
Konstytucjach. Pragnie on stworzyć życiowy proces, który otworzy
drogę do pogłębienia wierności naszemu charyzmatowi i wzrost w
naszej duchowości.
PŻW sam w sobie nie stworzy wspólnoty idealnej. To, co nam pomoże w przeżywaniu życia bardziej rozkwitniętego i wymownego
60
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
w znaczenia, jako wspólnoty, zależy przede wszystkim od
zaangażowania się każdego z nas. Po prostu, wydobędziemy z PŻW to,
co poświęciliśmy jego realizacji. Wymaga on uczestnictwa i współodpowiedzialności oraz pragnienie przeżywania naszego życia według
naszych Konstytucji i Statutów.
W celu przygotowania PŻW, członkowie wspólnoty zbierają się jak
bracia, świadomi, że zbiera ich Duch Chrystusa. Każdy potwierdza
swoją własną identyczność i potrzebę przynależności, akceptując się
nawzajem celem rozwoju szczerego porozumienia się, które pozwoli
rozwiązywać i negocjować różnice i konflikty. Podstawowym celem
wspólnym jest przeżywanie doświadczenia wspólnotowego rozpoznawania woli Bożej w aspekcie zadania powierzonego wspólnocie.
PŻW projektuje pewną strategię dla wzrostu wspólnotowego na
okres roku. Każdego roku, projekt jest rewidowany i adoptowany do
nowych okoliczności. Jest czymś koniecznym zrewidować i zmodyfikować za każdym razem projekt, jeśli nowy członek dołączy do
wspólnoty. Proces wzrostu wspólnotowego jest procesem powolnym,
dlatego nikt nie powinien oczekiwać od razu, że wspólnota zmieni się
radykalnie podczas jednego roku. Jest to kwestia wytrwałości w procesie, który będzie rozwijał się z roku na rok. Projekt każdej wspólnoty,
przez swoją naturę, jest prowizoryczny, reprezentujący pewien krok na
drodze do bardziej pogłębionego życia braterskiego.
Potrzeba pewnego czasu do życiowego i pożytecznego rozwoju
PŻW. Nie liczy się metoda użyta przy opracowaniu PŻW; wymaga ona
starannego przygotowania osobistego i wspólnotowego.
61
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Należy ponownie udzielić informacji na temat PŻW: a) co to jest;
b) jego znaczenie dla życia wspólnoty; c) metoda, którą użyje się przy
opisie; d) i jak nim żyć. Niektóre jednostki uważają, że wypada zaprosić
kogoś z uprzednim doświadczeniem, który wyjaśni ich wspólnotom cel
i opracowanie pewnego PŻW.
Jako przygotowanie do wprowadzenia w życie PŻW, członkowie
wspólnoty mogą poświęcić czas na refleksję nad ich własnym
doświadczeniem i wymiarami wspólnotowego życia redemptorysty.
Każdy powinien pogłębić fundamentalne motywy, które pozwalają
wytrwać w Zgromadzeniu.
B.
Ważne kryteria
Cały proces napisania PŻW był inspirowany kilkoma podstawowymi zasadami. Są one same w sobie zgodne i jasne w tym celu, aby
przygotować teren dla pewnego planu wspólnotowego konkretnego i
praktycznego.
Realizm. PŻW nie pretenduje do bycia projektem idealnym. Cały
program respektuje każdego członka i liczy się ze zdolnościami i limitami każdego. Lepiej jest uczynić małe kroki razem, niż opracować program, który spowoduje frustracje.
Ważną jest rzeczą, aby wziąć pod uwagę konkretną rzeczywistość
wspólnoty. Każdy akceptuje innego takim, jakim jest, bez negatywnego
osądzania go. Jeśli każdy czuje się akceptowany i nauczy się akceptować
innego, członkowie wspólnoty będą więc posiadać wolność konieczną
do porozumienia się ze sobą nawzajem i wyrażenia tego, co czują na
temat innego. Jeśli wzrasta zaufanie, każdy czuje, że łatwiej mu czynić
pewne poświęcenia, których wymaga wspólnotowy projekt życia.
62
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Wspólnota programuje to, co jest realne według możliwości każdego, zdając sobie sprawę z własnych potrzeb i opinii.
Jasność zasad. Ideały i wartości, które nadają sens i spójność dla wspólnotowego powołania są wspólnie dzielone i wyjaśniane. Wspólnota
wyrazi je w swoich słowach, po uprzednim ustaleniu własnych perspektyw. Będą to kryteria, które wskazywałyby nowe cele i strategie.
W miarę jak wspólnota będzie odkrywać i osiągać wspólnotową
świadomość swoich ideałów i wartości, jej własna identyczność będzie
bardziej wyraźna. Nie chodzi o napisanie pięknych idei; problem polega
na tym, aby obiektywnie sprawić ponowne wynurzenie się prawdziwych
korzeni, które nadadzą życia i spójności dla wspólnoty.
Zredagowany projekt wspólnotowy staje się sposobem przypominania sobie, rozwoju i praktycznego wcielania motywów dla których
członkowie zebrali się we wspólnocie. Jest to również instrument, który
pomaga każdemu członkowi osądzić i rozpoznać wezwanie Pana hic et
nunc. PŻW chce skonkretyzować charyzmat założycielski naszego
Zgromadzenia.
Żywotność. Wspólnota wyjaśnia i rozwija cele, priorytety i strategie,
które stają się mapą dla własnego wzrostu i aktywności. Niniejsze elementy powinny być jasne i konkretne, zdolne do oceny i adaptacji, ponadto elastyczne i skuteczne. Powinno wybierać się to, co pomoże
wspólnocie w ożywieniu fundamentalnych zasad i wartości, które uprzednio zostały wspólnie przyjęte i przedyskutowane.
Zasada pomocniczości. PŻW wyraża rozpoznanie i wolę członków
wspólnoty. Ważną sprawą jest uczestnictwo wszystkich członków przy
jego redakcji. Żaden członek, nawet przełożony, nie powinien
zdominować procesu w ten sposób, aby narzucić własne idee i strate-
63
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
gie. Co więcej, każdy powinien być bardziej dyspozycyjny w podjęciu
obowiązków, wymaganych przez projekt. Każdy członek powinien
czuć się odpowiedzialny za wypracowanie i wcielanie w życie PŻW.
B.
Zarząd (wice)prowincji
Zarząd (wice)prowincji określa minimalne wymagania, które powinny być uwzględnione w PŻW. Do niego należy obowiązek zatwierdzenia każdego PŻW. Jest to część jego roli animacyjnej i zadania
służenia wspólnotom. Zarząd może udzielić szczegółowych wskazań
dla tworzenia PŻW, które będą brać pod uwagę Statuty, linie rozwojowe i priorytety (wice)prowincji.
Zarząd (wice)prowincji powinien pomagać wspólnotom w opracowaniu ich PŻW. Powinien udzielić wszelkiej pomocy tym, którzy
będą jej potrzebować. Może być użytecznym zbudowanie pewnej własnej struktury w celu odpowiedzenia na problemy, z uwzględnieniem
wkładu pracy członków, adoptując PŻW do potrzeb (wice)prowincji.
Środkiem do uskutecznienia powyższego zadania jest umieszczenie tego
tematu w kalendarzu zebrań lub spotkań (wice)prowincjalnych na początku triennium.
W końcu, zarząd (wice)prowincji pomaga wspólnotom w wytrwałym wcielaniu w życie PŻW. Można to zadanie umieścić w tematach
dyskutowanych podczas formalnych lub nieformalnych wizyt wspólnot.
C.
PŻW w skrócie
Jak to było wspomniane wyżej, istnienie wiele sposobów zbudowania PŻW. Wspólnota podpisuje swój PŻW i prezentuje go zarządowi (wice)prowincjalnemu w celu jego zatwierdzenia. Powinien on
zawierać przynajmniej następujące elementy:
64
PRZEWODNIK
•
•
•
•
D.
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Konkretny przedmiot i specyficzne cele dla każdego
wymiaru życia wspólnotowego, a mianowicie: swoje
życie religijne, braterskie i swój apostolat.
Konkretne strategie celem osiągnięcia sprecyzowanych
przedmiotów i celów.
Wspólnota wyjaśni również, dlaczego wybrała ten specyficzny przedmiot i te specyficzne cele.
Metodę oceny.
PŻW w szczegółach
Tekst umieszczony poniżej jest opisem etapów, które normalnie
następują po sobie podczas opracowywania pewnego PŻW. Niektóre
etapy mogą wymagać poświęcenia im całego spotkania, inne natomiast
jedynie jej części. Każde posiedzenie powinno zaczynać się i kończyć
modlitwą przygotowaną wcześniej przez jednego z członków wspólnoty. Również byłoby czymś korzystnym zakończenie każdego spotkania celebracją (może to być Celebracja Eucharystyczna lub po prostu
Gaudeamus).
Przygotowanie
Na pierwsze spotkanie, byłoby pożytecznym, rozdanie krótkich
kwestionariuszy, których użyje się podczas spotkania przygotowawczego. Każdy powinien zastanowić się wcześniej nad następującymi
kwestiami:
1. Jakie jest twoje doświadczenie życia wspólnotowego w
ciągu ostatnich lat?
2. Jakie są potrzeby, które nie zostały zaspokojone i jakie niezrealizowane cele?
3. O co chcielibyście prosić wspólnotę w momencie, w
którym rozpoczyna się opracowanie pewnego PŻW?
4. Jakie są szczególne punkty i problemy, które powinno poddać się dyskusji we wspólnocie?
65
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
Wspólnota powinna zebrać się w miejscu, gdzie jej będą najmniej
przeszkadzać. Przygotowanie sali powinno uwzględnić sposób, który
będzie faworyzował wzajemne dzielenie się we wspólnocie.
Każda sesja lub spotkanie wspólnoty powinna mieć koordynatora,
który podtrzymywałby dyskusję wspólnoty w oparciu o temat. Inny
powinien notować. Ten ostatni, jako sekretarz, powinien przede
wszystkim uwzględnić punkty porozumienia, zgody i dyskusji. Powinien
także koordynować ostateczną redakcję dokumentu PŻW.
Jeśli wspólnota jest zbyt liczna, radzi się podział na mniejsze grupy,
które później zbierają się wielokrotnie razem celem wzajemnego
dzielenia się rezultatami ich prac. O sposobie postępowania w tym
procesie powinno zadecydować się wcześniej.
1.Opis wspólnoty: kim jesteśmy?
Członkowie wspólnoty zbierają się w celu lepszego poznania siebie
nawzajem. Dzielą się własnymi doświadczeniami życia wspólnotowego
z ostatniego roku lub z okresu trochę późniejszego. Opowiadają o elementach pozytywnych a także o tym , co nie wyszło. I w ten sposób
poszukują to, co każdy oczekuje od tej właśnie wspólnoty.
Wspólnota zredaguje pewne oświadczenie, które (a) będzie
zawierać imię każdego z członków, z krótkim opisem każdego z nich;
(b) opis wspólnoty, wyjaśniający potrzeby i oczekiwania swoich
członków. Zwykle szczegóły wzajemnego dzielenia się we wspólnocie
na tym etapie nie są uwzględniane w PŻW. Prezentowany opis jest
jakby fotografią, dającą ogólne zarysy, które pozwalają zidentyfikować
wspólnotę.
66
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
2. Analiza wspólnoty: jacy jesteśmy?
Wspólnota zwraca się ku sobie, oglądając siebie jako całość, tzn.
wskazując na swoje mocne i słabe punkty, swoje potrzeby i oczekiwania, trudności i przewidywane problemy itp. W tym momencie bierze
się pod uwagę trzy wymiary naszego życia: to, co przeżyło się w życiu zakonnym, wspólnocie braterskiej i w apostolacie. Ich celem jest zaprezentowanie w
formie zredagowanej opisu konkretnej sytuacji wspólnoty; niniejsza
praca będzie stanowić bazę dla następnych etapów.
Wspólnota opisuje jak widzi siebie samą. Opis powinien wyrażać
cechy charakterystyczne wspólnoty. Zwykle wspólnota rozumie
szczególne wyzwania i niebezpieczeństwa na które napotka; problemy
relacji do rozwiązania (tamci ad extra jak i tamci ad intra); oczywiste
fakty, które dotyczą wspólnoty, takie, jak różnica wieku; opis obowiązków, które członek może spełniać poza wspólnotą (np. obowiązki
prowincjała lub wynikające z nominacji przez zarząd (wice)prowincji),
itp.
3. Wartości i ideały: jakimi priorytetami kierujemy się?
Na tym etapie wspólnota koncentruje się nad fundamentalnymi
zasadami, które będą stanowiły kryteria wspólne dla wszystkich w celu
dokonania oceny tego, co robią. Źródłem tych fundamentalnych zasad
jest oczywiście Słowo Boże, nasze Konstytucje i Statuty, jak również osobiste
doświadczenie w przeżywaniu charyzmatu Zgromadzenia.
W celu przygotowania tego wzajemnego dzielenia się
doświadczeniami można użyć następujących pytań:
1. Jaki tekst lub temat ewangeliczny powinien być fundamentem naszego PŻW?
2. Które punkty Konstytucji/Statutów odnoszą się bezpośrednio do sytuacji w naszej wspólnocie?
67
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
3. Jakie są istotne wartości dla przeżywania naszego
powołania redemptorystowskiego w historii naszej
jednostki?
Wspólnota precyzuje swoją uwagę na tych fundamentalnych wartościach, które w chwili obecnej stają się ważniejsze, ze względu na kim
jesteśmy i jak widzimy siebie jako wspólnota. Nie chodzi więc, na przykład, o ponowne opowiedzenia się za ewangelią. Wspólnota poszukuje
raczej rozpoznania, co Duch Chrystusa mówi jej hic et nunc w jej konkretnej sytuacji. Na nowo, wspólnota bierze pod uwagę trzy wymiary:
życie zakonne, braterska wspólnota i apostolat.
Pod koniec wzajemnego dzielenia się doświadczeniami, wspólnota
redaguje oświadczenie, które wyraża w skrócie te wartości i te ideały,
które podziela jako wspólnota. Powyższa deklaracja powinna być owocem consensusu, po uprzednim wzajemnym wysłuchaniu i dialogu na
temat różnorodnych perspektyw.
4. Cel ogólny: co chcemy realizować?
Kolejne kroki następują według logiki: kim chce Jezus, abyśmy byli?
Wspólnota przystępuje do wyznaczenia celu szczegółowego na rok.
Jakiego rodzaju wspólnotą chcemy być w przyszłości? W tym momencie wspólnota dookreśla wizję bycia tym, do czego jest powołana.
Współbracia zapisują to, co według ich rozumienia powinno
stanowić ogólny cel ich życia wspólnotowego. Poprzez dialog poszukują wspólnego oświadczenia na które się zgodzą i które wyrazi apel o
zaangażowanie się każdego z nich. Ten ogólny przedmiot-cel zawiera
zwykle szczegółowe cele, które dotyczą dziedzin życia zakonnego, braterskiego i apostolatu.
68
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
5. Strategie: w jaki sposób osiągnąć ten cel?
W tym punkcie, wspólnota ustanawia konkretne strategie, które
pomogą jej osiągnąć ogólny przedmiot i cel szczegółowy, na temat
których wcześniej wszyscy doszli do porozumienia. Obecnie precyzują
jak - w jaki sposób. Niniejsze strategie powinny być całkowicie realistyczne i możliwe do zrealizowania przez każdego. Każdy cel
szczegółowy zawierający się w ogólnym powinien posiadać przynajmniej jedną strategię, która z nim koresponduje.
Dochodząc do tego momentu, wspólnota ustanowi dyrektywy
własnej organizacji wewnętrznej: w jaki sposób będzie przeżywała
swoje zaangażowanie w świetle wizji wspólnotowej.
6. Zaangażowania: programowanie strategii i indywidualnych zadań
Strategie są więc zaopatrzone w konkretny program. Wspólnota
dochodzi do consensusu na temat precyzyjnego rozkładu zajęć, który
pomoże jej przeżywać swoje własne życie zakonne, wspólnotę braterską i apostolat. Szczegóły takie, jak modlitwa wspólna, spotkania wspólnotowe,
wspólna rekreacja, itp., powinny uwzględniać wskazania Statutów (wice)prowincjalnych, linie rozwojowe i priorytety (wice)prowincji. Porządek dnia powinien odpowiadać zaangażowaniom przyjętego stylu życia,
który umożliwi wzrost indywidualny i wspólnotowy.
W celu praktycznego zorganizowania życia wspólnoty i projektu
wspólnotowego do zrealizowania, każdy członek powinien znać swoje
obowiązki we wspólnocie. Każdy oddaje swoje zdolności na usługi
wspólnoty i wyraża swoją dyspozycyjność wobec koniecznych poświęceń celem osiągnięcia wspólnotowych celów.
Wspólnota dyskutuje również i rozdziela różnorodne zadania i
prace, które są uznane za konieczne w procesie wprowadzania w ży-
69
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
cie PŻW. Sumaryczny opis pracy powinien być spisany dla każdego
podjętego zadania. Ponieważ obowiązki są rozdzielone pomiędzy
członków wspólnoty, każdy powinien posiadać klarowną ideę tego,
czego się od niego oczekuje.
7. Ocena: jak i kiedy dokonać przeglądu PŻW?
PŻW nie będzie kompletny jeśli nie ustanowi się pewnego sposobu
okresowej oceny PŻW oraz oceny jak wspólnota wciela go w życie.
Zwykle powinna to być ocena dokonywana raz w roku, która pozwoli
wspólnocie zrewidować wspólnie razem swoje życie. W pewnych przypadkach, wspólnota może zadecydować, że ocena powinna być dokonywana częściej.
Wspólnota powinna również zadecydować i ustanowić ogólne dyrektywy w oparciu o które dokonywałoby się wspomnianej oceny. Powinny one być elastyczne, ale równocześnie przewidujące konkretny
schemat. Rzeczą użyteczną jest określenie sposobu w jaki wspólnota
przygotowuje się do takiej oceny.
8. Środki do życia
Jest również pożytecznym dla wspólnoty wzięcie pod uwagę wszelkich zewnętrznych środków do życia, na które może ona liczyć, w celu
praktycznego wcielania w życie PŻW w okresie danego roku. Wspomniane środki do życia stanowią osoby, miejsca i prace, które wpływają
na ubogacenie życia wspólnotowego i czynią bardziej skuteczną naszą
posługę wspólnotową.
70
PRZEWODNIK
DUSZPASTERSKI
DLA
PRZEŁOŻONYCH
9. Ostatnie etapy
Produktem finalnym tego procesu powinien być dokument wyrażający consensus członków wspólnoty. Rezultaty poprzednich etapów są
zebrane w treściowo spójnym dokumencie. Członkowie powinni zgodzić się na jego ostateczną redakcję. Wszyscy podpisują go na znak potwierdzenia własnego zaangażowania. Dokument jest przedstawiany
zarządowi (wice)prowincji w celu jego zatwierdzenia. Jeśli zarząd (wice)prowincji zasugeruje pewne modyfikacje, wspólnota powinna więc
ponownie zebrać się w celu ustosunkowaniu się i naniesienia koniecznych zmian w dialogu z zarządem (wice)prowincji.
(Tłumaczenie z j. francuskiego o. Edmund Kowalski, CSsR)
71