X – XV w. – urbanizacja i rozkwit miast
Transkrypt
X – XV w. – urbanizacja i rozkwit miast
Wykład II Feudalizm – istota systemu, różnice regionalne (X-XV w.) Krzywa demograficzna (lata 0-2013) Ubóstwo, bieda i głód jako norma życia większości ludzi • • - „Życie zgodnie z naturą” Największe zagrożenia „dawnego człowieka” śmierć, głód, choroby, wojna, rozbój, gwałt i rabunek, poza tym: ciemnota, zabobon, skrajna ciasnota. Przez ostatnie 200 lat na „Zachodzie” nastąpił rzadki w historii okres, w którym postęp i dobrobyt dotknął więcej niż 10% społeczeństwa Przechodzenie od biedy do bogactwa • Wielowymiarowość przemian prowadzących do bogactwa (techniczne, polityczne, społeczne, gospodarcze, kulturalne, mentalne) • Proces, który „eksplodował” 200 lat temu swe korzenia posiada wieki temu • Paleolit (ok. 2-2,5 mln lat p.n.e. do 8 tys. lat p.n.e.) • Neolit (8 tys. lat p.n.e. – 5 tys. lat) • Epoka brązu (3 tys. – 1000-700 lat p.n.e) • Epoka żelaza (…..) …od wspólnoty pierwotnej do feudalizmu.. • • • • • Zbieractwo, Myślistwo, Pasterstwo (koczownictwo), Rolnictwo osiadłe, … na tym etapie pojawia się niewolnictwo… • Feudalizm, Istota feudalizmu cz. I • • • System podległości prawnej i gospodarczej jednych grup społecznych względem innych. Feudalizm – system, w którym poddani dzierżawią ziemię w zamian za służbę wojskową Hierarchia lenna = hierarchia wojskowa = hierarchia polityczna i gospodarcza 1. 2. 3. Jedność politycznej i gospodarczej sfery działania. Powszechne wykorzystywanie pracy niewolniczej. Wysoki stopień samowystarczalności, • Podstawowe pojęcia związane z feudalizmem • • • • Senior, Wasal, Lenno (drabina feudalna) Nadania i immunitety (ekonomiczny i sądowy) Pańszczyzna Stany: szlachecki, chłopski ( i mieszczański Główny regulator procesów gospodarczych • Wolność. Własność, Rynek….? • Państwo, Kościół, zwyczaj / obyczaj • Organizacja produkcji i handlu (cechy i gildie) • Pieniądz w średniowieczu Feudalizm europejski a feudalizm reszty świata Europa Azja Prawo dziedziczenia lenna Brak dziedziczenia Dużo szczebli drabiny feudalnej Niedużo szczebli drabiny feudalnej Wzajemne prawa i obowiązki seniora i wasala Bardziej autorytarny stosunek senior-wasal „rozmycie władzy” „centralizacja władzy” Organizacja produkcji wieś - miasto WIEŚ MIASTO DWÓR – jednostka polityczna, prawna i ekonomiczna CECHY – org. rzemieślnicze KUPCY – gildie, zrzeszenia samowystarczalność mała rola handlu brak samowystarczalności duża rola handlu mała rola pieniądza większa rola pieniądza brak wolności osobistej brak własności brak samorządu większa wolność osobista własność samorząd konserwacja feudalizmu zaczątki kapitalizmu Cechy gospodarki feudalnej • Rolniczy charakter gospodarki (80-90% ludności do końca XVIIIw.) • Dominacja gospodarki naturalnej • Decentralizacja rynków towarowych • „BRAK RYNKÓW” (zwyczaj, a nie gra popytu i podaży ustalał ceny i płace) Dowody na rozwój gospodarczy w średniowieczu: - zerwanie z gospodarką opartą na niewolnictwie (Rzym <-> Barbarzyńcy) - wzrost populacji i dochodu światowego - „rewolucja agrarna” w XI-XII w. - handel dalekosiężny i rozwój miast Liczba ludności na świecie 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Rok 500 Rok 1500 Azja (1500 r.) Europa (1500 r.) Polska (1500 r.) Rozdział światowego PKB według kontynentów około 1500 r. 250 mld USD (w roku 500 – 120 mld.) Azja (65%) Europa (25%) Afryka (7%) Reszta świata Rewolucja agrarna • Zmiana sposobu uprawy (dwupolówka / trójpolówka; wzrost produktywności o 50%). • Nowe uprawy (umiędzynarodowienie upraw): len, konopie, warzywa, hodowla bydła, owiec, trzody, drobiu • Woły i koń • Wynalazki: pług, chomąto, koło wodne, kosa, Zboże ozime lub Zboże jare Ugór I ROK Zboże ozime Zboże jare Ugór II ROK Ugór Zboże ozime Zboże jare Ugór Zboże ozime III ROK Zboże jare Miasta w średniowieczu • V – X w. – dezurbanizacja i ruralizacja • X – XV w. – urbanizacja i rozkwit miast • Europa Zachodnia =/= Bizancjum • Konstantynopol, Aleksandria, Saloniki, • Archipelag miast włoskich: Wenecja, Genua, Florencja, Mediolan, etc. • Flandria, Brabancja, Niderlandy, północna Francja, wzdłuż Renu, Prowansja, Katalonia • Praga, Wiedeń, Kraków, Kijów, Wielki Nowogród Tendencje rozwoju handlu dalekosiężnego i rzemiosła w średniowieczu - Handel kierowany przez Bizancjum. - Ekspansja gospodarcza Arabów. - Odrodzenie się handlu śródziemnomorskiego. -Znaczenie Hanzy. Od tego czasu gospodarczy postęp społeczeństwa nie był już przerywany. Bezpieczeństwo osobiste i własności wzrastało powoli, lecz stale; sposób życia nieustannie się podnosił; rabunek przestał być głównym źródłem nagromadzenia bogactw, a feudalna Europa dojrzała do przekształcenia się w Europę handlową i przemysłową”. John Stewart Mill „ Przyczyny rozkładu feudalnego • Zmiany w technice wojskowej (wojsko oparte na rycerstwie zostaje zastąpione specjalistycznymi formacjami „armii zawodowej”). • Klęska demograficzna w Europie (XIV w.) (wpływ zmian popytu i podaży siły roboczej na warunki gospodarowania chłopów) • Wzrost roli miast i handlu.