Pobierz opis

Mgr inŜ. Kasperek Kornel
Rok Studiów: III
Katedra: Biologicznych Podstaw Produkcji Zwierzęcej; Uniwersytet Przyrodniczy w
Lublinie
Opiekun Naukowy: Prof. dr hab. Jerzy Paleolog
Tytuł rozprawy: „Wybrane zachowania i mechanizmy obronne rodziny pszczelej i ich
uwarunkowania”
Celem planowanej rozprawy doktorskiej jest zbadanie przyczyn strat zimowych
pszczół Apis mellifera ze szczególnym uwzględnieniem wypryskiwania (opuszczania przez
pszczoły ula zimą), oraz porównanie róŜnych typów zachowań obronnych u robotnic i matek
pszczelich będących ich siostrami.
Niekorzystny przebieg zimowli zakończony silnym osłabieniem rodzin wiosną
wpływa ujemnie na ekonomiczny wynik przyszłego sezonu. Zimowanie rodzin pszczelich w
warunkach wschodniej Polski nierzadko trwa pół roku. Zwykle w tym okresie naleŜy
zrezygnować z jakiejkolwiek ingerencji pozostawiając pszczoły w spokoju, dlatego tak
niezmiernie istotne jest jesienne przygotowanie rodzin do tego trudnego okresu. Ostatnio
coraz częściej jesteśmy informowani w mediach o masowym ginięciu pszczół, w wyniku
zjawiska zwanego zapaścią kolonii pszczelej, ang. Colony Collapse Disorder, w skrócie CCD,
które objawia się upadkiem rodziny w krótkim czasie. Zjawisko to ma miejsce zwykle na
początku lub w końcowym okresie zimowli. W USA od jesieni 2006 roku zginęła jedna
czwarta z 2.4 miliona rodzin pszczelich. W Europie stwierdzono masowe upadki rodzin w:
Grecji, Hiszpanii, Portugalii, Włoszech, Niemczech, Szwajcarii a takŜe w Polsce. ChociaŜ
przyczyny mogą być róŜne, np. osłabienie odporności, pestycydy, grzyby, wirusy, pewien
udział w etologii CCD przypisuje się poraŜeniu pszczół przez Varroa destructor i Nosema
ceranae, które są obiektem badań autora u zimujących pszczół.
W okresie od 1985 r. do 2005 r. liczba rodzin pszczelich w Polsce zmniejszyła się z
2, 6 mln do około 800 tys. (dane PZP). Z punktu widzenia potrzeb zapylenia w naszym kraju
powinno być ok. 2 mln rodzin. MoŜliwości zabezpieczenia aktualnym stanem rodzin
pszczelich upraw sadowniczych i rolniczych kształtują się w skali kraju zaledwie na poziomie
33%. Największy wpływ na zmieniającą się liczbę pszczół maja straty wynikające m.in. z
niekorzystnych warunków zimowania, co skutkuje takŜe spadkiem plonów roślin wcześnie
kwitnących np. rzepaku. Wyczerpywanie się zasobów paliw kopalnych sprawia Ŝe juŜ w
niedługim czasie zadaniem rolnictwa obok produkcji Ŝywności będzie produkcja „energii”, a
rzepak jest jedną z głównych roślin energetycznych. Z badań wynika, Ŝe zapylanie rzepaku
przez pszczoły zwiększa wielkość plonu od 40 do 60%. Straty gospodarcze wynikające z
niezapylenia roślin (upraw rolniczych i sadowniczych) przez pszczoły w kraju kształtują się
na poziomie 2,3 mld zł. Natomiast straty w środowisku przyrodniczym wynikające z braku
odpowiedniej ilości pszczół i innych zapylaczy szacowane są na co najmniej dwukrotnie
większym poziomie. Szczegółowe poznanie przyczyn strat pszczół podczas zimowli moŜe
pomóc w opracowaniu efektywniejszych metod przygotowania i sposobu zimowania rodzin,
tym samym zmniejszając straty w rolnictwie. Ponadto autor chce zwrócić uwagę na skalę strat
powodowanych przez ubytek pszczół, które opuszczają ul podczas zimy oraz przydatność
pszczół „wypryśniętych” jako materiału biologicznego do diagnozy przyczyn upadków rodzin
pszczelich.
Łagodność pszczół ułatwia pracę pszczelarza w pasiece i umoŜliwia skrócenie jej
czasu, zwiększa takŜe bezpieczeństwo sąsiadujących z pasieką mieszkańców. Mimo iŜ
agresywność zaliczana jest do dodatkowych cech uŜytkowych coraz częściej hodowcy dąŜą
do uzyskania łagodnych pszczół, które mają popyt wśród pszczelarzy hobbystów
przedkładających przyjemność pracy przy pszczołach nad wydajność miodową. W Polsce
niemal 60% pasiek to pasieki amatorskie do 20 pni pszczelich, zwykle zlokalizowane w
ogródku pszczelarza lub na działce w najbliŜszym sąsiedztwie miejsca jego zamieszkania,
często w atrakcyjnym w poŜytki terenie zurbanizowanym, co niesie z sobą ryzyko
bezpośredniego zagroŜenia dla sąsiadujących mieszkańców. Sezonowy napływ ludności na
tereny wiejskie związany z ostatnio coraz modniejszą agroturystyką, oraz rozrastające się
aglomeracje miejskie dodatkowo podnoszą ryzyko kontaktu z tymi owadami. Poznanie
mechanizmu zachowań agresywnych, jak i ich ekspresji u matek pszczelich i robotnic
będących ich siostrami być moŜe pozwoli na opracowanie skuteczniejszych metod selekcji w
kierunku łagodności pszczoły miodnej. Utrzymywanie łagodniejszych pszczół jest więc
kompromisem między koniecznością zapylania a duŜym zaludnieniem niektórych rejonów
kraju.