Dział III. RÓśNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW cd.

Rozkład treści nauczania biologii w klasie drugiej gimnazjum
Klasa 2 – 2 godziny tygodniowo
podręcznik BliŜej Biologii E. Pyłka-Gutowska, E. Jastrzębska wyd. WSiP
nr dopuszczenia podręcznika 74/2/2009
nauczyciel Aneta Michalczyk
Numer i temat lekcji
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
Zakres materiału nauczania
Dział III. RÓśNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW cd.
III.4. Królestwo roślin
Realizacja treści przewidzianych w podstawie programowej: treści nauczania-wymagania szczegółowe
V 1, 2, 3, 4, 5, 6
1. Charakterystyka
roślin. Glony
1. Ogólna charakterystyka
roślin. Czynności Ŝyciowe.
2. Zielenice, brunatnice
i krasnorosty jako
organizmy wodne:
a) kształt plechy,
b) barwa plechy,
c) przedstawiciele glonów.
3. Obserwacje
makroskopowe plechy
morszczynu lub gałęzatki.
4. Znaczenie glonów
w przyrodzie i Ŝyciu
człowieka.
•
•
•
•
•
•
2. Mchy. Paprotniki
1. Charakterystyka mchów:
a) środowisko Ŝycia,
b) budowa przedstawiciela
mchów – obserwacja
makroskopowa,
c) róŜnorodność
i znaczenie.
2. Charakterystyka
paprotników:
a) środowisko Ŝycia,
b) budowa przedstawiciela
paproci – obserwacje
makroskopowe,
c) róŜnorodność
i znaczenie.
•
•
•
•
•
•
wymienia charakterystyczne cechy
roślin i ich czynności Ŝyciowe;
wyjaśnia, jakie kryterium klasyfikacji
stanowi o podziale na rośliny
zarodnikowe i nasienne;
porównuje cechy morfologiczne
glonów i roślin lądowych;
wymienia charakterystyczne cechy
budowy zielenic, brunatnic i
krasnorostów;
identyfikuje nieznany organizm jako
przedstawiciela glonów na podstawie
obecności charakterystycznych cech
tej grupy;
określa znaczenie glonów w
przyrodzie i Ŝyciu człowieka.
określa środowisko Ŝycia mchów
i paprotników;
wymienia charakterystyczne cechy
budowy mchów i paprotników;
identyfikuje nieznany organizm jako
przedstawiciela mchów lub
paprotników na podstawie
charakterystycznych cech danej
grupy;
opisuje budowę zewnętrzną mchu,
paproci, skrzypu i widłaka;
przedstawia znaczenie mchów
i paprotników w środowisku i Ŝyciu
człowieka;
przejawia gotowość ochrony mchów
i paprotników.
3. Rośliny nasienne
1. Charakterystyczne cechy
i formy roślin nasiennych.
Organy roślinne.
2. Rodzaje tkanek
roślinnych i pełnione
przez nie funkcje. Cechy
adaptacyjne.
3. Przystosowanie roślin
nasiennych do środowiska
lądowego.
3 Rośliny nasienne
cd.
4. Planowanie obserwacji
•
•
•
•
•
rozwoju rośliny, np. fasoli.
•
4. Korzeń
1. Podstawowe funkcje
korzenia.
2. Budowa zewnętrzna
korzenia. Strefy
korzenia – obserwacja
makroskopowa.
3. Modyfikacje korzeni –
obserwacje makroskopowe
korzenia u wybranych
roślin.
•
•
•
•
•
5. Łodyga
1. Budowa i podstawowe
funkcje łodygi.
2. Łodygi zielne i zdrewniałe.
3. Modyfikacje pędów –
obserwacje makroskopowe
u wybranych okazów
roślin.
•
•
•
•
•
wymienia charakterystyczne cechy
roślin nasiennych;
określa rolę organów roślin
nasiennych;
wskazuje na nasienie jako organ
przetrwamy, słuŜący do
rozprzestrzeniania się roślin
nasiennych;
wskazuje cechy adaptacyjne tkanek
roślinnych (twórczej, okrywającej,
miękiszowej, wzmacniającej,
przewodzącej), które umoŜliwiają im
pełnienie określonych funkcji;
określa przystosowania roślin do
Ŝycia na lądzie;
planuje obserwację budowy i
rozwoju rośliny, np. fasoli.
wymienia podstawowe funkcje
korzenia;
wykazuje związek budowy
(strefowej) korzenia z pełnionymi
funkcjami;
wykazuje róŜnorodność
przystosowań budowy korzenia do
dodatkowo pełnionych funkcji
(innych niŜ główne);
identyfikuje korzeń na schemacie,
rysunku, fotografii lub na podstawie
opisu;
przejawia chęć poznawania budowy
i funkcji korzenia.
opisuje budowę łodygi i przedstawia
jej funkcje;
podaje przykłady roślin o pędach
nadziemnych i podziemnych oraz
zdrewniałych i niezdrewniałych;
identyfikuje (np. na schemacie,
fotografii, rysunku lub na podstawie
opisu) pęd i jego formy
zmodyfikowane;
wskazuje na modyfikacje pędu w
zaleŜności od pełnionej funkcji;
rozwija zainteresowania biologiczne
poprzez obserwacje.
6. Liść
1. Podstawowe funkcje liścia.
2. Budowa zewnętrzna
•
liścia. RóŜne kształty liści –
obserwacje makroskopowe.
3. Budowa wewnętrzna liścia
roślin okrytonasiennych.
4. Funkcje zmodyfikowanych
liści.
•
•
•
•
•
7. Kwiat
1. Kwiat jako organ
rozmnaŜania płciowego
roślin.
2. Budowa i rola kwiatu –
obserwacja
makroskopowa.
3. Sposoby zapylenia
(wiatropylność
i owadopylność). Rola
łagiewki pyłkowej.
4. Zapłodnienie
i powstawanie zarodka.
8. Nasienie i owoc
1. Budowa nasienia.
2. Kiełkowanie nasion
(przebieg, czynniki)
– doświadczenie.
3. Budowa owocu –
obserwacja.
4. Sposoby rozsiewania
się owoców i nasion.
Przystosowania
w budowie.
•
•
•
•
•
•
opisuje budowę liścia oraz
przedstawia jego funkcje;
wskazuje na cechy adaptacyjne w
budowie tkanek liścia do pełnienia
określonych funkcji;
wyjaśnia, jak jest zbudowany i jak
funkcjonuje aparat szparkowy;
wskazuje na róŜnorodność
przystosowań liści do pełnienia innych
funkcji (igła roślin iglastych, ciernie,
liście spichrzowe, wąsy czepne, liście
pułapkowe);
identyfikuje liść np. na schemacie,
fotografii, rysunku lub na podstawie
opisu;
zdaje sobie sprawę z zaleŜności
między budową i funkcją liścia.
rozróŜnia elementy budowy kwiatu
podczas obserwacji makroskopowej;
określa rolę elementów budowy
kwiatu w rozmnaŜaniu płciowym;
identyfikuje kwiat na schemacie,
fotografii, rysunku lub na podstawie
opisu;
określa, na czym polega
wiatropylność i owadopylność;
wyjaśnia rolę łagiewki pyłkowej;
rozwija zainteresowania biologiczne
poprzez obserwacje.
• opisuje budowę nasienia (łupina
nasienna, bielmo, zarodek) i owocu;
• określa warunki niezbędne do procesu
kiełkowania (temperatura, woda, tlen);
• wyjaśnia przebieg kiełkowania nasienia;
• prowadzi obserwację kiełkującego
nasienia fasoli i dokumentuje ją;
• planuje i przeprowadza doświadczenie
wpływu wybranego czynnika środowiska
na kiełkowanie nasion;
• podaje przykłady róŜnych sposobów
rozsiewania się nasion i przedstawia
rolę owocu w tym procesie;
• docenia znaczenie prawidłowego
prowadzenia dokumentacji w obserwacji
biologicznej.
9. Porównanie roślin
nagonasiennych
i okrytonasiennych.
Znaczenie roślin
nasiennych
1. Porównanie cech roślin
10. Podsumowanie
rozdziału:
Królestwo roślin
Treści lekcji 1. – 9.
nagonasiennych
i okrytonasiennych.
2. Znaczenie roślin
nasiennych w przyrodzie
i Ŝyciu człowieka. Ochrona
gatunkowa.
3. Rozpoznawanie typowych
przedstawicieli roślin
nagonasiennych (sosny,
świerka, jodły, modrzewia,
cisu) i okrytonasiennych
(klonu, kasztanowca, lipy,
dębu, jarzębiny, topoli,
wierzby, brzozy).
• porównuje rośliny nagonasienne
i okrytonasienne;
• określa znaczenie roślin nasiennych
w przyrodzie i Ŝyciu człowieka;
• rozpoznaje najpospolitsze gatunki
roślin nagonasiennych (po igłach
i szyszkach) oraz okrytonasiennych
(po liściach i owocach);
• dostrzega uŜyteczność wiedzy o roli
roślin nasiennych;
• jest przekonany o potrzebie ochrony
roślin nasiennych.
• wykazuje się wiadomościami i
umiejętnościami z lekcji 1. – 9.
Dział IV. ZWIĄZKI CHEMICZNE W śYCIU ORGANIZMÓW
IV.1. Chemiczne podstawy Ŝycia
Realizacja treści przewidzianych w podstawie programowej: treści nauczania-wymagania szczegółowe I 1, 2, 3
11. Pierwiastki Ŝycia.
1. Podstawowe pierwiastki
Woda i jej znaczenie
Ŝycia – węgiel, wodór,
tlen, azot – i ich rola
w organizmach.
2. Biologiczna rola wody
w Ŝyciu organizmów.
3. Rola wody w Ŝyciu rośliny
– doświadczenie.
•
•
•
•
•
12. Związki
chemiczne
umoŜliwiające
Ŝycie na Ziemi
1. Podstawowe grupy
związków chemicznych
występujących
w organizmach i ich
funkcje:
a) węglowodany,
b) białka,
c) tłuszcze,
d) kwasy nukleinowe.
2. Rola enzymów
w przebiegu reakcji
chemicznych
w organizmach.
•
•
•
•
•
określa biologiczną rolę
podstawowych pierwiastków Ŝycia,
zwłaszcza węgla;
określa znaczenie wody dla
funkcjonowania organizmów;
planuje i przeprowadza
doświadczenie dotyczące roli wody w
organizmem roślinnym;
dokumentuje przebieg doświadczenia;
analizuje wyniki doświadczenia
wyróŜnia podstawowe grupy
związków chemicznych
występujących w organizmach
(węglowodany, białka, tłuszcze,
kwasy nukleinowe);
wymienia pierwiastki wchodzące
w skład białek, węglowodanów,
tłuszczów i kwasów nukleinowych;
określa podstawowe jednostki
składowe białek, węglowodanów,
tłuszczów i kwasów nukleinowych;
określa rolę białek,
węglowodanów, tłuszczów
i kwasów nukleinowych
w organizmach;
wskazuje na kluczową rolę białek
enzymatycznych w regulacji
przebiegu reakcji chemicznych
w komórce.
IV.2. Chemiczne składniki pokarmów człowieka
13. Składniki
pokarmów,
ich rola i źródła
1. Podstawowe składniki
•
pokarmów: białka,
węglowodany, tłuszcze – ich
rola i źródła.
2. Aminokwasy egzogenne.
3. Wykrywanie skrobi
w produktach spoŜywczych
– doświadczenie.
•
•
•
14. Witaminy
i składniki
mineralne
1. Witaminy (A, B6,B12, C,
15. Podsumowanie
działu:
Związki
chemiczne
w Ŝyciu
organizmów
Treści lekcji 11. – 14.
D, B9, czyli kwas foliowy)
– ich rola, źródła i objawy
niedoboru.
2. Składniki mineralne
(wapń, Ŝelazo, magnez)
– ich rola, źródła i objawy
niedoboru.
3. Woda jako waŜne
uzupełnienie pokarmu.
wyjaśnia znaczenie składników
pokarmowych dla prawidłowego
rozwoju i funkcjonowania organizmu
człowieka;
podaje źródła składników
pokarmowych: białek, węglowodanów,
tłuszczów;
przedstawia rolę i źródła
aminokwasów egzogennych;
planuje i przeprowadza
doświadczenie,
w którym sprawdza obecność skrobi
w róŜnych produktach spoŜywczych.
• przedstawia rolę i skutki niedoboru
oraz źródła wybranych witamin (A, B6,
B12, C, D, kwasu foliowego);
• przedstawia rolę w organizmie, objawy
niedoboru oraz źródła wybranych
składników mineralnych (wapnia, Ŝelaza
i magnezu);
• uzasadnia konieczność systematycznego
spoŜywania owoców i warzyw jako
źródła witamin i soli mineralnych;
• wyjaśnia, dlaczego woda jest waŜnym
uzupełnieniem pokarmu;
• jest przekonany o istotnej roli wody,
soli mineralnych i witamin w organizmie
człowieka.
•
wykazuje się wiadomościami i
umiejętnościami z lekcji 11. – 14.
Dział V. BUDOWA l FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA
V.1. Organizm człowieka
Realizacja treści przewidzianych w podstawie programowej: cele kształcenia-wymagania ogólne IV, V treści nauczaniawymagania szczegółowe VI od 1 do 12
16. Organizm
człowieka jako
zintegrowana
całość
1. Poziomy organizacji
organizmu człowieka:
komórki, tkanki, narządy,
układy narządów.
2. Tkanki w organizmie
człowieka (nabłonkowa,
mięśniowa, nerwowa,
krew, tłuszczowa,
chrzęstna, kostna) –
funkcje i cechy budowy.
3. Główne funkcje
organizmu człowieka oraz
rola narządów i układów
narządów w wypełnianiu
tych funkcji.
4. Współdziałanie narządów
i układów narządów
w prawidłowym
funkcjonowaniu
organizmu.
•
•
•
•
•
•
opisuje hierarchiczną budowę
organizmu człowieka na wybranym
przykładzie układu narządów (tkanki,
narządy, układ narządów);
podaje funkcje tkanek (nabłonkowej,
mięśniowej, nerwowej, krwi,
tłuszczowej, chrzęstnej, kostnej)
w organizmie człowieka;
przedstawia podstawowe cechy
budowy poszczególnych tkanek
umoŜliwiające spełnianie ich funkcji;
• określa zaleŜność między budową
a funkcją poszczególnych układów
narządów w organizmie człowieka;
wymienia narządy wchodzące w skład
poszczególnych układów;
opisuje budowę, funkcje i
współdziałanie poszczególnych
układów;
dostrzega znaczenie współdziałania
narządów i układów narządów
w prawidłowym funkcjonowaniu
organizmu.
V.2. Układ pokarmowy
17. Budowa
i funkcje
układu
pokarmowego
1. Definicja trawienia.
2. Narządy układu
pokarmowego, ich rola,
lokalizacja
i związek
budowy z funkcją:
a) jama ustna (rola
uzębienia, higiena),
b) Ŝołądek,
c) jelito cienkie (kosmki
jelitowe – związek
budowy z ich funkcją),
d) jelito grube.
•
•
•
•
•
•
•
definiuje trawienie jako rozkład
złoŜonych związków zawartych w
pokarmie na prostsze, nadające się do
wchłonięcia przez organizm;
wymienia w kolejności narządy
układu
pokarmowego, lokalizując je na
schemacie, rysunku, modelu;
określa funkcje poszczególnych
narządów układu pokarmowego;
przedstawia związek budowy
narządów
układu pokarmowego z ich funkcją;
wymienia rodzaje zębów i określa ich
rolę;
jest przekonany o potrzebie
zachowania higieny jamy ustnej;
uzasadnia konieczność okresowego
wykonywania przeglądu
stomatologicznego.
18. Trawienie
pokarmów
1. Enzymy trawienne jako
czynniki rozkładające
złoŜone związki
organiczne
w pokarmie na
prostsze.
2. Rola enzymów
w trawieniu pokarmu.
3. Trawienie pokarmu
i produkty jego rozkładu
(węglowodany, białka,
tłuszcze).
•
•
•
•
•
19. Potrzeby
pokarmowe
ludzi
1. Wartość energetyczna
pokarmu a potrzeby
energetyczne organizmu
człowieka w róŜnych
okresach Ŝycia.
2. Zawartość składników
pokarmowych
w poŜywieniu i wartość
odŜywcza tych składników.
3. Analiza zawartości
składników pokarmowych
w wybranych produktach
spoŜywczych
i wartości
odŜywczej tych produktów.
4. Dodatki do Ŝywności
– analiza zawartości
w wybranych produktach
spoŜywczych.
•
•
•
•
•
20. Właściwe
odŜywianie się
1. Dieta zróŜnicowana.
2. Zasady prawidłowego
•
odŜywienia się.
3. Indeks masy ciała.
4. ZagroŜenia zdrowia
związane
z niewłaściwym
odŜywianiem się.
5. Przestrzeganie zasad
higieny podczas
przygotowywania
i spoŜywania posiłków.
•
•
•
•
•
wyjaśnia, czym róŜni się enzym
(biokatalizator) od enzymu
trawiennego;
przedstawia miejsca i produkty
trawienia oraz miejsca wchłaniania
głównych
grup związków organicznych (białek,
węglowodanów, tłuszczów);
wskazuje błonnik jako waŜny
składnik
pokarmów w prawidłowym ruchu jelit
i przesuwaniu trawionego pokarmu;
określa rolę enzymów trawiennych
w trawieniu poszczególnych
składników pokarmowych;
wskazuje na rolę wątroby i Ŝółci
w trawieniu tłuszczów.
wyjaśnia związek między wartością
energetyczną pokarmu a potrzebami
energetycznymi człowieka w
zaleŜności
od wieku, trybu Ŝycia, zdrowia i
aktywności fizycznej;
analizuje na podstawie etykiet
zawartość składników odŜywczych w
wybranych produktach spoŜywczych
(płatkach
kukurydzianych, serze białym, maśle)
i wartość energetyczną tych
produktów;
określa wady i zalety dodatków do
Ŝywności;
analizuje zawartość dodatków do
Ŝywności w wybranych artykułach
spoŜywczych (gumie do Ŝucia,
galaretce, zupie w proszku, np. Ŝurku).
jest przekonany o potrzebie czytania
informacji
zamieszczanych
na
wyjaśnia, dlaczego
naleŜy stosować
dietę zróŜnicowaną pod względem
składników pokarmowych i
dostosowaną do potrzeb organizmu;
wymienia korzyści wynikające
z prawidłowego odŜywiania się;
oblicza indeks masy ciała;
analizuje konsekwencje zdrowotne
niewłaściwego odŜywiania się oraz
nieprzestrzeganie zasad higieny
podczas przygotowywania i spoŜywania
posiłków;
określa przyczyny i skutki przejadania
się (otyłości) oraz nadmiernego
odchudzania się;
ma świadomość wpływu ilości i
jakości
spoŜywanych posiłków na zdrowie
21. Podsumowanie
rozdziałów:
Organizm
człowieka oraz
Układ
pokarmowy
Treści lekcji 16. – 20.
• wykazuje się wiadomościami i
umiejętnościami z lekcji 16. – 20.
V.3. Układ krąŜenia i odpornościowy
22. Krew i jej
funkcje
1. Składniki morfotyczne
krwi i ich rola:
a) krwinki czerwone
– transport tlenu,
b) krwinki białe – odporność,
c) płytki krwi – krzepnięcie
krwi.
2. Obserwacje mikroskopowe
krwi.
3. Osocze. Rola w transporcie
mocznika, dwutlenku węgla,
składników odŜywczych.
4. Główne grupy krwi układu
ABO i czynnik Rh.
•
•
•
•
•
•
23. Budowa
i funkcje układu
krwionośnego
1. Budowa układu
krwionośnego.
2. Obieg płucny i ustrojowy
krwi (rola, elementy budowy).
3. Naczynia krwionośne i ich
funkcje.
4. Porównanie budowy Ŝyły
i tętnicy – obserwacja
mikroskopowa.
•
•
•
•
•
24. Serce
1. Budowa serca. Serce jako
2.
3.
4.
5.
6.
pompa. Rola zastawek.
Praca serca. EKG.
Związek pracy serca
z tętnem i ciśnieniem krwi.
Czynniki wpływające na pracę
serca (wysiłek, leki, stres).
Badanie pulsu.
Pomiary tętna
i ciśnienia
krwi podczas spoczynku
i po wysiłku oraz ich
dokumentowanie
– doświadczenie.
•
•
•
•
•
•
przedstawia rolę głównych
składników
krwi;
prowadzi obserwację mikroskopową
preparatu trwałego krwi;
wyjaśnia, co to jest osocze i jaka jest
jego rola;
określa, jakie substancje są
wymieniane
między krwią a płucami i między
krwią
a tkankami, np. mięśniami;
wyróŜnia grupy krwi układu ABO
i czynnik Rh;
rozwija zainteresowania biologiczne
poprzez obserwacje.
opisuje budowę układu
krwionośnego
i określa jego główne funkcje;
przedstawia krąŜenie krwi w obiegu
płucnym (małym) i ustrojowym
(duŜym);
wskazuje na róŜnice w budowie Ŝył,
tętnic i naczyń włosowatych;
określa związek między budową
a funkcją poszczególnych naczyń
krwionośnych;
rozwija zainteresowania biologiczne
poprzez obserwacje mikroskopowe
wyjaśnia, jak jest zbudowane serce
(przedsionki, komory, zastawki) i
określa rolę zastawek w sercu;
wskazuje na moŜliwości badania
pracy
serca (EKG);
wyjaśnia związek pracy serca z
tętnem
i ciśnieniem krwi;
określa wpływ róŜnych czynników
na pracę serca;
wyjaśnia, co to jest puls
i przedstawia
sposób jego badania w praktyce;
bada tętno i ciśnienie krwi w czasie
spoczynku i wysiłku fizycznego.
Numer i temat lekcji
25. Higiena układu
krwionośnego
Zakres materiału nauczania
1. Przyczyny chorób serca i
układu krwionośnego
(miaŜdŜycy tętnic
i zawału). Profilaktyka.
2. Znaczenie badań krwi
w profilaktyce chorób
serca i układu krąŜenia.
3. Nadciśnienie tętnicze.
4. Krwiodawstwo i jego
społeczne znaczenie.
•
•
•
•
•
•
26. Transport
1. Powiązania krwi, limfy
tlenu i substancji
i płynu tkankowego.
odŜywczych
2. Płyn tkankowy.
do komórek
3. Rola limfy.
4. Układ limfatyczny i jego
27. Układ
odpornościowy
1.
2.
3.
4.
powiązania
z układem
krwionośnym i płynem
tkankowym.
Odporność organizmu.
Budowa i funkcje układu
odpornościowego.
Rodzaje odporności.
Szczepienia ochronne.
Surowica.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
28. Zastosowanie
wiedzy
o odporności
1. Zgodność tkankowa
•
organizmu.
2. Konflikt serologiczny.
3. Transplantacje narządów i
ich znaczenie.
•
•
•
•
•
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
wymienia przyczyny chorób serca i układu
krąŜenia;
przedstawia znaczenie aktywności fizycznej
i prawidłowej diety dla właściwego
funkcjonowania układu krwionośnego;
określa znaczenie badań krwi w
diagnostyce medycznej;
podaje wartości prawidłowego ciśnienia
krwi i określa przyczyny nadciśnienia;
uzasadnia konieczność okresowego
wykonywania podstawowych badań
kontrolnych (podstawowych badań
laboratoryjnych krwi, pomiaru ciśnienia
krwi i pulsu);
przedstawia społeczne znaczenie
krwiodawstwa.
wskazuje na powiązania krwi, limfy
i płynu tkankowego;
określa skład oraz funkcje płynu
tkankowego i limfy;
wskazuje na układ limfatyczny jako
część układu krąŜenia;
opisuje budowę i funkcje narządów układu
limfatycznego.
określa, co to jest odporność organizmu,
a takŜe funkcje elementów układu
odpornościowego (śledziony, grasicy,
węzłów chłonnych, makrofagów,
limfocytów T, limfocytów B, przeciwciał);
rozróŜnia odporność swoistą i nieswoistą,
naturalną i sztuczną, bierną i czynną;
wyjaśnia przykładowe reakcje odporności
nieswoistej i swoistej;
podaje przykłady szczepień
obowiązkowych i zalecanych oraz ocenia
ich znaczenie;
porównuje działanie surowicy
i szczepionki.
wyjaśnia, na czym polega zgodność
tkankowa organizmu;
wyjaśnia, na czym polega konflikt
serologiczny;
wyjaśnia, na czym polega transplantacja;
wymienia narządy, które moŜna
przeszczepić człowiekowi;
przedstawia znaczenie przeszczepów,
w tym rodzinnych, w utrzymaniu Ŝycia
ludzkiego;
rozumie potrzebę pozyskiwania narządów
do transplantacji oraz deklaracji zgody na
transplantację narządów po śmierci.
Numer i temat lekcji
29. Podsumowanie
rozdziału:
Układ krąŜenia
i odpornościowy
Zakres materiału nauczania
Treści lekcji 22. – 28.
•
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
wykazuje się wiadomościami
i umiejętnościami z lekcji 22. – 28.
V.4. Układ oddechowy i wydalniczy. Skóra
30. Budowa i funkcje
układu
oddechowego
1. Znaczenie oddychania.
2. Budowa i funkcje układu
•
oddechowego człowieka.
3. Rola nabłonka
migawkowego
i wydzieliny
w usuwaniu
zanieczyszczeń.
4. Wentylacja płuc: wdech
i wydech.
•
•
•
•
31. Wymiana
gazowa
w płucach
i tkankach
1. Przebieg wymiany gazowej
(w pęcherzykach płucnych
i tkankach).
2. Skład powietrza
wdychanego
i wydychanego.
3. Wykrywanie dwutlenku
węgla w powietrzu
wydychanym –
obserwacja.
4. Wpływ wysiłku fizycznego
na tempo oddychania –
doświadczenie.
•
•
•
•
•
•
wyjaśnia znaczenie oddychania (do
czego słuŜy tlen, dlaczego trzeba pozbyć
się dwutlenku węgla);
podaje funkcje części układu oddechowego
człowieka i rozpoznaje je na schemacie,
modelu, rysunku, na podstawie opisu;
przedstawia związek budowy z pełnioną
funkcją części układu oddechowego;
określa rolę klatki piersiowej
i przepony w wymianie gazowej;
wyjaśnia przebieg wentylacji płuc
(wdech i wydech).
wyjaśnia przebieg wymiany gazowej
w płucach i tkankach;
przedstawia rolę krwi w transporcie
gazów oddechowych;
wskazuje na róŜnice w składzie
chemicznym powietrza wdychanego
i wydychanego;
podaje zasady projektowania
doświadczeń (grupa kontrolna, grupa
badana);
projektuje i przeprowadza doświadczenie,
w którym bada wpływ wysiłku na tempo
oddychania;
wskazuje na zmiany tempa oddechu
podczas wysiłku fizycznego.
32. Choroby
i higiena układu
oddechowego
1. Czynniki wpływające na
2.
3.
4.
5.
stan i funkcjonowanie
układu oddechowego.
Gruźlica płuc
i związana z nią
profilaktyka.
Wpływ palenia tytoniu na
układ oddechowy. Czynne i
bierne palenie tytoniu
a zdrowie.
Substancje smołowate
w dymie papierosowym
– obserwacja.
Zabójczy tlenek węgla.
•
•
•
•
•
•
•
33. Budowa
i funkcje układu
wydalniczego
34. Budowa
i funkcje skóry
1. Zbędne substancje
w organizmie i drogi ich
usuwania.
2. Budowa układu
wydalniczego i funkcje
jego głównych narządów
(nerek, moczowodów,
pęcherza moczowego,
cewki moczowej).
3. Składniki moczu zdrowego
człowieka. Higiena układu
wydalniczego.
•
•
•
•
•
1. Skóra i jej funkcje.
2. Budowa skóry i rola jej
•
elementów budowy.
•
•
3. Gęstość rozmieszczenia
i wraŜliwość receptorów
w skórze w róŜnych
częściach ciała –
doświadczenie.
•
wymienia czynniki wpływające na
prawidłowy stan i funkcjonowanie
układu oddechowego;
podaje przyczyny zachorowań na
gruźlicę płuc i wskazuje na stosowaną
w tym zakresie profilaktykę;
przedstawia negatywny wpływ palenia
tytoniu na zdrowie człowieka (rak,
zanikanie powierzchni wymiany
gazowej, nieŜyt oskrzeli);
podaje argumenty przeciw paleniu
papierosów (rak, zanikanie powierzchni
wymiany gazowej, nieŜyt oskrzeli);
zdaje sobie sprawę z niebezpieczeństwa
uzaleŜnienia się od nikotyny;
ma świadomość zagroŜeń Ŝycia, jakie
niesie wdychanie tlenku węgla;
uzasadnia konieczność badań
kontrolnych płuc.
podaje przykłady substancji, które są
wydalane z organizmu człowieka
i wymienia drogi ich usuwania;
wymienia narządy układu wydalniczego
oraz określa ich budowę i funkcje;
wymienia składniki moczu zdrowego
człowieka;
wymienia podstawowe zasady higieny
układu wydalniczego;
uzasadnia potrzebę okresowych badań
moczu w profilaktyce zdrowia.
podaje funkcje skóry;
wymienia elementy budowy skóry;
rozpoznaje elementy budowy skóry (na
schemacie, modelu, rysunku, według
opisu) i określa ich funkcje;
planuje i przeprowadza doświadczenie,
w którym rozróŜnia obszary skóry
bardziej wraŜliwe na dotyk (okolice ust,
opuszki palców) i mniej wraŜliwe na
dotyk (wierzch dłoni, kark).
Numer i temat lekcji
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
Zakres materiału nauczania
35. Skóra
1. Skóra i jej udział
a termoregulacja.
w termoregulacji.
Choroby
2. Grzybice skóry –
i higiena skóry
przyczyny, profilaktyka.
3. Trądzik, łupieŜ – higiena.
4. Opalanie ciała – korzyści i
zagroŜenia (czerniak). Rola
kremów z filtrami
ochronnymi.
•
•
•
•
•
•
36. Podsumowanie
rozdziału: Układ
oddechowy
i wydalniczy.
Skóra
Treści lekcji 30. – 35.
•
wyjaśnia udział skóry w termoregulacji;
opisuje stan zdrowej skóry;
wymienia waŜniejsze choroby skóry
(np. grzybice, trądzik, łupieŜ) i podaje
sposoby zapobiegania im;
wymienia korzyści i zagroŜenia płynące
z opalania skóry;
jest przekonany o konieczności
umiarkowanego opalania skóry
i stosowania kremów z filtrami
ochronnymi;
ma świadomość, Ŝe pojawienie się
niepokojących zmian na skórze wymaga
konsultacji lekarskiej.
wykazuje się wiadomościami i
umiejętnościami z lekcji 30. – 35.
V.5. Układ nerwowy i dokrewny
37. Budowa
i funkcje układu
nerwowego
1. Układ nerwowy – budowa i
funkcje.
2. Koordynacja działania
narządów wewnętrznych,
odbiór i reagowanie na
bodźce.
3. Układ nerwowy,
ośrodkowy
i obwodowy
– budowa i funkcje.
4. Budowa i funkcje neuronu.
•
•
•
•
opisuje budowę i funkcje ośrodkowego
i obwodowego układu nerwowego;
opisuje budowę neuronu;
określa rolę neuronów (przyjmowanie
i przewodzenie impulsów nerwowych);
dostrzega przystosowania neuronów
(w budowie i właściwościach) do
pełnienia funkcji w układzie
nerwowym.
Numer i temat lekcji
38. Czynności
ośrodkowego
układu
nerwowego
39. Odruchy
bezwarunkowe
i warunkowe
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
Zakres materiału nauczania
1. Mózgowie i rdzeń
kręgowy:
a) mózg – ośrodki korowe
wzroku, słuchu, pamięci,
kojarzenia;
b) móŜdŜek – koordynacja,
napięcie mięśni;
c) rdzeń przedłuŜony –
ośrodki utrzymujące
organizm przy Ŝyciu
(oddechowy, akcji serca);
d) rdzeń kręgowy.
2. Mózg jako ośrodek
wyŜszych czynności
nerwowych. Kora mózgowa.
3. Układ współczulny
i przywspółczulny.
1. Łuk odruchowy – jego
elementy. Przewodzenie
w łuku odruchowym.
2. Odruchy warunkowe
i bezwarunkowe – przykłady
i ich znaczenie w Ŝyciu
człowieka.
3. Obserwacja odruchów
bezwarunkowych,
np. kolana, oka.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
40. Higiena układu
nerwowego
1. Zasady efektywnego
•
uczenia się
i zapamiętywania. Higiena
uczenia się.
2. Stres i jego wpływ na
organizm.
3. Sposoby radzenia sobie ze
stresem.
•
•
•
•
•
wymienia części mózgowia i określa ich
funkcje;
określa, co to jest kora mózgowa i jakie
jest jej znaczenie;
lokalizuje ośrodki korowe na modelu
mózgu;
określa, co to są wyŜsze czynności
nerwowe;
porównuje funkcje współczulnego i
przywspółczulnego układu nerwowego;
jest przekonany o konieczności ochrony
głowy przed urazami ze względu na
moŜliwość uszkodzenia mózgu.
wymienia elementy składowe łuku
odruchowego i wyjaśnia zasadę jego
działania;
określa, co to jest odruch oraz odruch
warunkowy i bezwarunkowy, podając
ich przykłady;
określa znaczenie wybranych odruchów
człowieka (czkawki, połykania, odruchu
wymiotnego, źrenicznego, mrugania
powiekami, łzawienia, odruchu
ślinienia się);
dostrzega istotne znaczenie odruchów
w Ŝyciu codziennym człowieka.
podaje zasady efektywnego uczenia się;
analizuje wpływ prawidłowego
wysypiania się na procesy uczenia się
i zapamiętywania;
określa, co to jest stres, i czynniki
wywołujące go;
podaje przykłady pozytywnego
i negatywnego działania stresu;
przedstawia sposoby radzenia sobie
z długotrwałym, negatywnym stresem;
ma świadomość istnienia sposobów
i zasad skutecznego uczenia się.
Numer i temat lekcji
41. Budowa
i funkcje układu
dokrewnego
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
Zakres materiału nauczania
1. Współdziałanie układu
nerwowego i dokrewnego
w regulacji czynności
organizmu człowieka.
2. Gruczoły wydzielania
wewnętrznego (dokrewne) –
ich lokalizacja i rola
(przysadka, tarczyca,
przytarczyce, trzustka,
nadnercza, gonady).
3. Współdziałania układu
nerwowego
i dokrewnego
w sytuacji stresowej.
•
•
•
•
•
•
42. Hormony i ich
rola
43. Podsumowanie
rozdziału:
Układ nerwowy
i dokrewny
1. Hormony jako substancje
•
biologicznie aktywne
regulujące pracę
organizmu.
2. Antagonizm działania
insuliny
i glukagonu.
3. Prawidłowe
i nieprawidłowe
wydzielanie hormonów.
4. Objawy niedoboru
hormonów: przysadki,
tarczycy i trzustki.
•
Treści lekcji 37. – 42.
•
•
•
•
wskazuje na współdziałanie układu
nerwowego i dokrewnego w regulacji
czynności organizmu człowieka;
wymienia główne gruczoły dokrewne
w organizmie człowieka i określa ich
lokalizację;
przedstawia podstawową rolę
gruczołów dokrewnych w regulacji
procesów Ŝyciowych;
przedstawia biologiczną rolę hormonów
(hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny,
adrenaliny, testosteronu, estrogenów);
wyjaśnia biologiczne podłoŜe reakcji
stresowej organizmu (udział układu
nerwowego i adrenaliny);
ma świadomość współdziałania układu
nerwowego i dokrewnego w regulacji
czynności Ŝyciowych człowieka oraz
specyfiki działania kaŜdego z tych
układów.
definiuje pojęcie hormonu;
wyjaśnia przebieg antagonistycznego
działania insuliny i glukagonu;
określa efekty nieprawidłowego
wydzielania hormonu wzrostu,
tyroksyny i insuliny;
wyjaśnia rolę przysadki mózgowej
w wydzielaniu innych hormonów;
uzasadnia potrzebę skonsultowania
z lekarzem zamiaru przyjmowania
środków hormonalnych.
wykazuje się wiadomościami
i umiejętnościami z lekcji 37. – 42.
Numer i temat lekcji
Zakres materiału
nauczania
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
V.6. Narządy zmysłów i układ ruchu
44. Komórki
zmysłowe
45. Oko.
Wady
wzroku
1. Rodzaje zmysłów
(wzrok, słuch, dotyk,
smak, węch,
równowaga) i ich rola w
organizmie.
2. Lokalizacja narządów
i receptorów zmysłu
smaku (kubków
smakowych), węchu
(komórek węchowych).
3. Badanie wraŜliwości
komórek zmysłowych
na bodźce smakowe
i węchowe –
doświadczenie.
1. Budowa oka. Rola
poszczególnych
elementów budowy oka
w procesie widzenia.
2. Obraz powstający na
siatkówce oka. Plamka
ślepa – doświadczenie.
3. Dostosowanie oka
do róŜnych warunków
środowiska:
a) ilość światła
wpadająca
do oka a reakcja
źrenicy,
b) odległość oglądanych
przedmiotów od oka
a kształt soczewki.
4. Wady wzroku
i sposoby
ich korygowania:
a) krótkowzroczność,
b) dalekowzroczność,
c) astygmatyzm.
5. Higiena narządu
wzroku podczas
czytania i w pracy
z komputerem.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
określa, co to są zmysły i komórki
zmysłowe;
przedstawia rolę zmysłu węchu i smaku;
określa lokalizację narządów i receptorów
zmysłu węchu i smaku;
bada wraŜliwość zmysłu smaku i węchu;
przejawia zainteresowanie róŜnorodnością
komórek zmysłowych
i narządów zmysłów;
zdaje sobie sprawę, Ŝe nie wszystkie
bodźce ze środowiska mogą być odbierane
przez człowieka.
określa budowę i funkcje oka w procesie
widzenia;
prowadzi doświadczenie, w którym
wykazuje obecność plamki ślepej na
siatkówce oka;
wyjaśnia róŜnicę między widzeniem
z bliska i z daleka, w ciemności i przy
świetle;
określa przyczyny powstawania oraz sposoby
korygowania krótkowzroczności,
dalekowzroczności i astygmatyzmu;
przedstawia zasady higieny narządu
wzroku;
jest przekonany o potrzebie wykonywania
kontrolnych badań wzroku.
Numer i temat lekcji
46. Ucho – narząd
słuchu
i równowagi
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
Zakres materiału nauczania
1. Budowa ucha.
2. Ucho jako narząd słuchu
•
i równowagi.
3. Droga fali dźwiękowej
w uchu.
4. Hałas w otoczeniu
•
i jego wpływ na zdrowie
człowieka.
5. Higiena narządu słuchu.
•
•
•
47. Budowa układu
ruchu. Funkcje
szkieletu
1. Elementy składowe
2.
3.
4.
5.
48. Kości i stawy
układu ruchu.
Budowa szkieletu
człowieka (osiowego,
obręczy i kończyn).
Funkcje szkieletu:
podporowa, ochronna,
krwiotwórcza.
Budowa i funkcje tkanki
kostnej
i chrzęstnej.
Obserwacja mikroskopowa
tkanki kostnej lub
chrzęstnej.
1. Budowa i funkcje kości.
2. Rola składników
chemicznych kości –
doświadczenie.
3. Czynniki wpływające na
stan kości (dieta bogata w
witaminy
i wapń, ruch).
4. Budowa stawów (na
przykładzie stawu
biodrowego lub
kolanowego) i ich rola.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wymienia elementy budowy ucha,
wskazując części odgrywające rolę
w odbieraniu bodźców dźwiękowych
i części, w których jest zlokalizowany zmysł
równowagi;
przedstawia przebieg fali dźwiękowej
w uchu i powstawanie wraŜeń słuchowych;
wskazuje na negatywny wpływ hałasu
na zdrowie człowieka;
przedstawia zasady higieny narządu
słuchu;
świadomie unika czynników
zewnętrznych, które zaburzają
funkcjonowanie narządu słuchu.
wymienia i rozpoznaje na schemacie,
rysunku, modelu elementy szkieletu
osiowego, obręczy i kończyn;
określa funkcje szkieletu;
prowadzi obserwacje mikroskopowe
tkanki kostnej lub chrzęstnej;
określa związek budowy tkanek podporowych (kostnej i chrzestnej)
z pełnioną przez nie funkcją;
podaje przykłady narządów oraz
struktur zbudowanych z tkanki kostnej
i chrzęstnej.
określa funkcje kości;
wymienia cechy budowy fizycznej
i chemicznej kości umoŜliwiające
pełnienie
ich funkcji;
przeprowadza doświadczenie
wykazujące rolę składników
chemicznych kości;
określa rolę wapnia i innych czynników
(dieta bogata w witaminy, ruch)
w utrzymaniu prawidłowego stanu
kości i zębów;
wyjaśnia, jak jest zbudowany staw
(określa funkcje jego części);
jest przekonany o dobroczynnym
wpływie prawidłowej diety
i racjonalnych
ćwiczeń fizycznych na stan kości;
ma świadomość istotnej roli stawów
w prawidłowym funkcjonowaniu
układu ruchu.
Numer i temat lekcji
49. Mięśnie
1. Budowa i funkcja tkanki
mięśniowej.
2. Czynniki konieczne do
powstania skurczu mięśnia
(bodziec, energia, tlen,
cukier).
3. Współdziałanie kości,
ścięgien, stawów
i mięśni
w powstawaniu ruchu.
50. Aktywność
fizyczna
a zdrowie
człowieka
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
Zakres materiału nauczania
1. RóŜne formy aktywności
fizycznej
i ich znaczenie
w utrzymaniu zdrowia.
2. Trening fizyczny.
Szkodliwość środków
dopingujących.
3. Płaskostopie. Skolioza.
Wady postawy.
4. Postępowanie w wypadku
uszkodzenia narządów
ruchu (złamania kości
i zwichnięcia stawów).
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
51. Podsumowanie
rozdziału:
Narządy
zmysłów
i układ ruchu
Treści lekcji 44. – 50.
•
porównuje budowę i sposób
funkcjonowania tkanek mięśniowych;
wymienia czynniki potrzebne do
powstania skurczu mięśnia;
wskazuje na współdziałanie mięśni
i szkieletu w powstawaniu ruchu (na
przykładzie ruchu kończyny dolnej);
przejawia zainteresowanie budową
i funkcjonowaniem mięśni.
określa znaczenie aktywności fizycznej
dla prawidłowego funkcjonowania
układu ruchu i utrzymania zdrowia;
przedstawia zasady higieny narządu
słuchu;
• świadomie unika czynników
zewnętrznych, które zaburzają
funkcjonowanie narządu słuchu.
wymienia róŜne formy aktywności
fizycznej;
wskazuje na szkodliwość środków
dopingujących stosowanych przez
nieuczciwych sportowców i ocenia
etyczne
aspekty tego problemu;
podaje sposoby zapobiegania wadom
postawy;
uzasadnia potrzebę racjonalnej
aktywności ruchowej w utrzymaniu
zdrowia
i sprawności fizycznej przez całe Ŝycie;
jest przekonany o negatywnym wpływie
anabolików na zdrowie człowieka;
określa czynniki wpływające na
prawidłowy rozwój muskulatury ciała;
podaje zasady postępowania w wypadku złamań kości i zwichnięć stawów.
wykazuje się wiadomościami
i umiejętnościami z lekcji 44. – 50.
Numer i temat lekcji
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
Zakres materiału nauczania
V.7. Układ rozrodczy
52. Budowa
i funkcje
męskiego
i Ŝeńskiego
układu
rozrodczego
1. Objawy dojrzałości
płciowej chłopaka
i dziewczyny.
2. Narządy rozrodcze
męŜczyzny. Budowa
plemnika.
3. Narządy rozrodcze
kobiety. Budowa komórki
jajowej.
•
•
•
•
53. Cykl
miesiączkowy
kobiety.
Zapłodnienie
1. Hormony jajników:
•
estrogeny, progesteron.
2. Jajeczkowanie i jego
znaczenie w Ŝyciu kobiety.
3. Przebieg cyklu
miesiączkowego i jego
regulacja.
4. Stosunek płciowy
a zapłodnienie.
5. Objawy ciąŜy.
•
•
•
•
•
•
54. Rozwój
zarodkowy
i płodowy
1. Losy zapłodnionej
2.
3.
4.
5.
55. Rozwój
człowieka
i potrzeby z nim
związane
komórki jajowej.
ZagnieŜdŜenie zarodka
w macicy.
Połączenie zarodka
z organizmem matki –
budowa i rola łoŜyska.
Rozwój zarodka i płodu.
5. Higiena ciąŜy; opieka
medyczna nad kobietą
w ciąŜy.
1. Etapy biologicznego,
psychicznego
i społecznego rozwoju
człowieka (okres
niemowlęctwa,
dzieciństwa, dojrzewania,
młodzieńczy, dojrzałości,
starości).
2. Potrzeby człowieka
w poszczególnych etapach
jego rozwoju.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
określa anatomiczne i fizjologiczne
przemiany w ciele chłopaka i
dziewczyny
związane z dojrzewaniem;
wymienia i wskazuje na rysunku
elementy narządów rozrodczych
męskich
i Ŝeńskich; określa ich rolę;
wyjaśnia, jak są zbudowane: plemnik
i komórka jajowa;
przedstawia rolę gamet w procesie
zapłodnienia.
wymienia hormony odpowiedzialne za
cykl miesiączkowy kobiety i wskazuje na
gruczoły, które je wydzielają;
definiuje termin jajeczkowanie;
opisuje etapy cyklu miesiączkowego
kobiety;
wskazuje na zapłodnienie jako
moŜliwy
efekt stosunku płciowego;
określa miejsce w układzie
rozrodczym,
w którym dochodzi do zapłodnienia;
podaje objawy ciąŜy;
ma świadomość własnej płodności.
określa przebieg wczesnej ciąŜy aŜ do
zagnieŜdŜenia zarodka w macicy;
krótko charakteryzuje rozwój
zarodka,
a później płodu;
określa budowę i funkcje łoŜyska
człowieka;
wyjaśnia wpływ róŜnych czynników
na
prawidłowy rozwój zarodka i płodu;
zdaje sobie sprawę z wpływu
nieodpowiedniego zachowania
kobiety w ciąŜy na rozwój płodu.
charakteryzuje etapy Ŝycia
człowieka;
wyjaśnia, jakie są potrzeby
człowieka
na róŜnych etapach rozwoju;
przedstawia cechy i przebieg
fizycznego, psychicznego i
społecznego dojrzewania człowieka;
ma świadomość potrzeb i ograniczeń
człowieka w róŜnych fazach rozwoju
osobniczego.
Numer i temat lekcji
56. Choroby
przenoszone
drogą płciową
Zakres materiału nauczania
1. Kiła – objawy choroby,
profilaktyka.
2. RzeŜączka – objawy
choroby, profilaktyka.
3. AIDS – objawy choroby,
profilaktyka.
4. Indywidualne i społeczne
skutki zakaŜenia HIV
i HPV.
•
•
•
•
•
57. Podsumowanie
rozdziału:
Układ rozrodczy
Treści lekcji 52. – 56.
•
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
wymienia główne choroby
przenoszone
drogą płciową;
wyjaśnia, jak moŜe dojść do
zakaŜenia kiłą, rzeŜączką i HIV, jakie
są objawy tych chorób i jak moŜna
uniknąć zakaŜenia nimi;
przedstawia podstawowe zasady
profilaktyki chorób przenoszonych
drogą
płciową;
przewiduje indywidualne i społeczne
skutki zakaŜenia HIV i HPV;
ma świadomość ryzyka, jakie niesie
ze sobą seks z przypadkowymi
osobami.
wykazuje się wiadomościami
i umiejętnościami z lekcji 52. – 56.
Dział VI. ZDROWIE I CHOROBY
Realizacja treści przewidzianych w podstawie programowej: cele kształcenia-wymagania ogólne V treści nauczaniawymagania szczegółowe VII od 1 do 9
V / VII od
1 do 9
58. Choroby zakaźne 1. Zdrowie
i choroba.
– przyczyny
2. Rodzaje chorób:
a) niezakaźne, np.
nowotworowe,
alergiczne, układów
i narządów, genetyczne,
psychiczne;
b) zakaźne.
3. Choroby zakaźne
– przyczyny, źródła i drogi
zakaŜenia.
4. Indywidualne i społeczne
skutki zakaŜenia.
•
•
•
•
•
•
podaje definicję choroby i zdrowia,
w tym zdrowia fizycznego, psychicznego
i społecznego;
podaje przykłady chorób zakaźnych;
wymienia najwaŜniejsze choroby
wywoływane przez wirusy, bakterie,
protisty i pasoŜyty zwierzęce;
przedstawia drogi zakaŜenia
mikroorganizmami
chorobotwórczymi i wirusami (m.in.
HIV, HPV, HBV i HCV);
określa ogólne tendencje
w zachorowalności na niektóre
choroby zakaźne w ciągu ostatnich
dwóch stuleci;
ma świadomość istnienia róŜnych
dróg
szerzenia się chorób zakaźnych;
• przewiduje indywidualne i społeczne
skutki zakaŜeń.
Numer i temat lekcji
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
Zakres materiału nauczania
59. Choroby zakaźne 1. Zabiegi niszczące
– profilaktyka
mikroorganizmy
chorobotwórcze
w najbliŜszym otoczeniu.
2. Profilaktyka chorób
zakaźnych.
3. Szczepienia ochronne.
4. Antybiotyki – broń
obosieczna w walce
z bakteriami.
•
•
•
•
•
•
•
60. Choroby
nowotworowe
1. Nowotwór.
2. Przyczyny powstawania
chorób nowotworowych.
3. Podstawowe zasady
profilaktyki chorób
nowotworowych.
•
•
•
•
•
61. UzaleŜnienia
w Ŝyciu
człowieka
1. UzaleŜnienie. Substancje
•
uzaleŜniające.
2. Przyczyny sięgania po
środki uzaleŜniające.
•
•
wymienia zasady profilaktyki chorób
zakaźnych i sposoby niszczenia
mikroorganizmów chorobotwórczych;
określa zasady profilaktyki chorób
wywoływanych przez mikroorganizmy
chorobotwórcze oraz wirusy (HIV,
HPV, HBV, HCV);
uzasadnia konieczność okresowego
wykonywania podstawowych badań
kontrolnych (podstawowego badania
laboratoryjnego krwi i moczu);
wyjaśnia, na czym polegają
szczepienia ochronne i podaje
powody, dla których powinniśmy się
szczepić;
wyjaśnia, dlaczego antybiotyki i inne
leki naleŜy stosować zgodnie z
zaleceniami lekarza;
analizuje informacje dołączane do
leków;
jest przekonany o konieczności
przestrzegania zasad profilaktyki
chorób zakaźnych w celu zachowania
zdrowia.
wyjaśnia, co to jest nowotwór;
wymienia czynniki sprzyjające
rozwojowi nowotworów (np.
niewłaściwa dieta, tryb Ŝycia, uŜywki,
promieniowanie UV);
określa podstawowe zasady
profilaktyki chorób nowotworowych;
podaje przykłady chorób
nowotworowych;
jest przekonany, Ŝe stosowanie
profilaktyki przeciwnowotworowej
moŜe ograniczyć zachorowania na
nowotwory.
wyjaśnia, co to jest uzaleŜnienie;
podaje moŜliwe przyczyny
uzaleŜnień;
wymienia skutki zdrowotne
alkoholizmu i narkomanii;
Numer i temat lekcji
61. UzaleŜnienia
w Ŝyciu
człowieka cd.
Zakres materiału nauczania
3. Wpływ nadmiernego
spoŜywania alkoholu,
stosowania uŜywek i leków
na reakcje organizmu.
4. Indywidualne i społeczne
konsekwencje uzaleŜnień.
•
•
•
•
62. Podsumowanie
działu: Zdrowie
i choroby
Treści lekcji 58. – 61.
•
Wymagania szczegółowe
Uczeń:
podaje argumenty przeciw spoŜywaniu
alkoholu i narkotyków;
analizuje indywidualne i społeczne
skutki uzaleŜnień;
przedstawia negatywny wpływ na zdrowie
człowieka naduŜywania kofeiny
i niektórych leków (oddziałujących na
psychikę);
ma świadomość negatywnych skutków
uzaleŜnienia się od alkoholu, narkotyków
i leków.
wykazuje się wiadomościami
i umiejętnościami z lekcji 58. – 61.