Globalne zmiany klimatu i ich implikacje dla rzeźby Polski

Globalne zmiany klimatu i ich implikacje dla rzeźby Polski

Sympozjum Stowarzyszenia Geomorfologów Polskich
Globalne zmiany klimatu i ich implikacje dla rzeźby Polski
pod protektoratem
prof. zw. dr hab. Małgorzaty Gutry-Koryckiej
Przewodniczącej Komitetu Narodowego Polskiej Akademii Nauk ds. Współpracy z Międzynarodowym Programem
"Zmiany Globalne Geosfery i Biosfery" (IGBP Global Change)
oraz
prof. zw. dr hab. Andrzeja Kostrzewskiego
Przewodniczącego Komitetu Nauk Geograficznych Polskiej Akademii Nauk
Warszawa, 1 grudnia 2010
Komunikat nr 2
Szanowni Paostwo,
Dziękujemy za przyjęcie zaproszenia i przesłanie zgłoszenia na sympozjum. Dotychczasowe
zgłoszenia świadczą, że odebraliście Paostwo to sympozjum jako wyjątkowe wydarzenie naukowe,
o niespotykanym do tej pory zakresie merytorycznym oraz możliwośd uczestnictwa w dyskusji i wyrobienia
sobie poglądu na przyczyny globalnych zmian klimatu i ich oddziaływania na współczesną ewolucję rzeźby
Polski. Jesteśmy przekonani, że przybliży ono Paostwu tą zróżnicowaną problematykę w świetle
najaktualniejszych poglądów naukowych. W czasie sympozjum przewiduje się wysłuchanie dwóch
referatów zamawianych, w których autorzy przedstawią swoje argumenty, przemawiające za naturalną i
antropogeniczną genezą obserwowanych zmian klimatycznych oraz trzech kolejnych referatów
zamawianych, w których autorzy ukażą najbardziej znaczące zmiany rzeźby w różnych środowiskach
morfogenetycznych Polski, generowane właśnie zmianami klimatycznymi zarówno w skali krótko- jak i
długoterminowej. Po tych prezentacjach nastąpi sesja posterowa, na której zaprezentujecie Paostwo swoje
poglądy na posterach. Następnie przewiduje się dyskusję panelową głównych referentów i uczestników
sympozjum.
Z uwagi na ważnośd problematyki sympozjum oraz zakooczony okres wakacyjny przedłużamy
rejestrację uczestników sympozjum do kooca października 2010 (szczegółowe informacje na koocu komunikatu).
Sympozjum odbędzie się przy ul. Krakowskie Przedmieście 30 na Wydziale Geografii i Studiów
Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. W komunikacie nr 3 (na początku listopada br.) podamy
dokładną lokalizację sali obrad oraz czas i sposób zawieszenia posterów.
Dorobek sympozjum zostanie utrwalony publikacją w Landform Analysis.
Serdecznie zapraszamy do udziału w sympozjum!
Prezes SGP
Prof. nzw. dr hab. Zbigniew Zwoliński
Skarbnik SGP
Dr Magdalena Ratajczak-Szczerba
Program sympozjum:
09:00 - 10:00 Rejestracja uczestników i instalacja posterów
10:00 - 10:15 Otwarcie sympozjum
10:15 - 11:15 Zmiany klimatu i ich skutki – obserwacje i projekcje
Prof. dr hab. Zbigniew Kundzewicz
Zakład Klimatu i Zasobów Wodnych, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego, Polska Akademia Nauk, Poznao
Poczdamski Instytut Badao nad Konsekwencjami Klimatu, Poczdam
Zmiany klimatu występowały wielokrotnie w historii Ziemi – w wyniku naturalnych zmian
aktywności Słooca, orbity ziemskiej, składu atmosfery i właściwości powierzchni Ziemi. Ostatnie dwa
mechanizmy zależą jednak również od działalności człowieka. Obecnie, globalny klimat ociepla się, a wraz
ze wzrostem temperatury i poziomu morza zmieniają się systemy fizyczne i biologiczne. Badania modelowe
demonstrują antropogeniczne podłoże obecnych zmian klimatu. Zakładając wyłącznie wymuszenia
naturalne, bowiem nie jesteśmy w stanie wytłumaczyd ocieplenia z ostatnich 40 lat. Projekcje pokazują, że
tendencja globalnego ocieplenia wydaje się przesądzona przez najbliższe kilkadziesiąt lat. W referacie
przedstawione zostaną wyniki obserwacji i projekcji globalnych zmian klimatu i przegląd ich konsekwencji
w wybranych sektorach.
11:30 - 13:00 Współczesne ocieplenie – oceaniczna kontrola klimatu
Prof. dr hab. Andrzej A. Marsz
Katedra Meteorologii i Oceanografii Nautycznej, Akademia Morska, Gdynia
Wystąpienie omawia mechanizmy naturalnych zmian klimatu Ziemi. Zwraca się uwagę na
niestacjonarnośd bilansu cieplnego Ziemi i funkcjonowanie w systemie klimatycznym oscylacji
samowzbudnych będących efektem współoddziaływania między podsystemami oceanu i atmosfery.
Omawia się krótko kilka przykładowych makroregionalnych mechanizmów oscylacyjnych: ENSO, NAO,
fluktuacji klimatycznych w Arktyce. Większą uwagę poświęca się AMO (Atlantic Multidecadal Oscillation),
będącej mechanizmem sterującym zmianami klimatu na półkuli północnej. Zmiennośd AMO, w okresie
obserwacji instrumentalnych (1880-2009) objaśnia ponad 50% zmienności temperatury powietrza na
półkuli północnej. Wewnątrzsystemowe mechanizmy zmian klimatu są praktycznie pomijanie w GCM, a w
A-O GCM nie są zadawalająco reprodukowane. Teza, że naturalne procesy klimatotwórcze prowadzą
obecnie do ochłodzenia Ziemi, formułowana przez IV Raport IPCC nie do kooca jest zgodna z
rzeczywistością.
13:00 - 14:00 przerwa obiadowa
14:00 - 15:00 Ekstremalne zdarzenia meteorologiczne i hydrologiczne w Polsce
(w świetle wyników projektu zamawianego)
Prof. dr hab. Jacek Jania
Zakład Teledetekcji Środowiska, Katedra Geomorfologii, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec
Podjęto próbę syntetycznego przedstawienia wiedzy na temat ekstremalnych zdarzeo w Polsce
uzyskanej dzięki wynikom projektu zamawianego MNiSzW zrealizowanego w latach 2004-2009. Na tle
trendów zmian klimatu w naszym kraju przedstawiono analizy występowania oraz natężenia ekstremalnych
zjawisk meteorologicznych, hydrologicznych, oceanograficznych oraz geomorfologicznych. Podjęto próbę
klasyfikacji zagrożeo i stopnia ich oddziaływania na środowisko życia ludzi w postaci rodzaju „listy
rankingowej” najbardziej niebezpiecznych zjawisk o trendach narastających. Zaproponowano zalecenia
związane z adaptacją do zmieniającego się klimatu i zwiększonych zagrożeo niektórymi zdarzeniami
ekstremalnymi. Wskazano kierunki dalszych badao. Prezentacja jest próbą podsumowania efektów wysiłku
badawczego zespołów z wielu ośrodków naukowych w Polsce, realizujących projekt zamawiany.
15:15 - 16:15 Efekty geomorfologiczne zdarzeń ekstremalnych
i drogi przeciwdziałaniu im
Prof. dr hab. Leszek Starkel
Zakład Geomorfologii i Hydrologii Gór i Wyżyn, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska
Akademia Nauk, Kraków
W ostatnich dwóch dekadach obserwujemy na terenie Polski wzrost częstotliwości zdarzeo
ekstremalnych i krótkotrwałych ulew, opadów rozlewnych i długotrwałych pór opadowych, szczególnie w
górach i na ich przedpolu. Stan rozpoznania przestrzennego zasięgu i natężenia opadów jest zły. Skutki
geomorfologiczne wiązane są niestety przeważnie z dobowymi wysokościami opadów. Dotyczy to również
interpretacji procesów osuwiskowych. Zagadnienie przerwania wałów w dolinie Wisły wymaga spojrzenia
szerszego. Niezbędna jest organizacja sieci monitoringu zjawisk ekstremalnych, równolegle do działalności
stacji zintegrowanego monitoringu, szczególnie dla lokalnych ulew i tzw. podtopieo.
16:30 - 17:30 Wpływ czynników klimatycznych na kształtowanie wybrzeża
południowego Bałtyku w holocenie
Prof. dr hab. Karol Rotnicki
Zakład Geologii i Paleogeografii Czwartorzędu, Instytut Geoekologii i Geoinformacji, Uniwersytet im. Adama
Mickiewicza, Poznao
Poziom południowego Bałtyku na polskim wybrzeżu środkowym był kontrolowany przez czynniki
klimatyczne w sposób bezpośredni poprzez zmiany poziomu morza i reżim wiatrowy oraz w sposób
pośredni poprzez ruchy glacjoizostatyczne i wpływ rzeźby polodowcowej na zasięgi morza w różnych
okresach holocenu.
Czynnik klimatyczny jest bezpośrednio odpowiedzialny za:
1. Dwa wysokie poziomy morza podczas atlantyckiego optimum klimatycznego: H1 i H2 przypadające na lata
kalendarzowe 9000-8000 BP i 7000-6100 BP.
2. Postatlantycką regresję morza i długi okres jego niskiego stanu z nieznacznym trendem wzrostowym (60001800 kalBP) przedzielony krótkotrwałym podwyższonym poziomem H3 (3900-3100 kalBP), któremu
odpowiada wysoki poziom morza na wybrzeżach południowych Morza Północnego (Behre 2007). Koniec
tego długiego okresu niskiego stanu przypada na początek środkowego subatlantyku (2750 kalBP - A.D. 150
BP).
3. Podwyższone poziomy morza w okresie 3500-2900 lat BP i około 2000 kalBP.
4. Regresje i niskie poziomy morza: środkowoatlantycką (8200-7500 lat BP) oraz subborealną (6300-3900 lat
BP).
5. Subatlantycką ingresję i wysoki poziom morza przypadający na okres A.D. 850-1200, (Małe Optimum
Klimatyczne, Era Wikingów). Na polskim wybrzeżu środkowym ten wysoki poziom, wyższy od dzisiejszego o
około 0,5 m wyznaczają trzy daty radiowęglowe stropu detrytusowych, bezwęglanowych gytii jeziornych.
6. Bardzo wyraźne obniżenie poziomu morza o ponad 1 m w okresie Małej Epoki Lodowej.
7. Podniesienie poziomu morza po Małej Epoce Lodowej i współczesne dalsze jego podnoszenie się wskutek
współczesnego ocieplenia klimatu. W okresie najbliższych 100 lat morze osiągnie najwyższy holoceoski
poziom z Małej Epoki Lodowej a do 2200 roku najprawdopodobniej go przekroczy o dalsze pół metra.
Bilans lodowy lądolodów jest odpowiedzialny za ogólny trend wzrostowy poziomu morza w
holocenie, niezależnie od wyróżnionych powyżej jego fluktuacji. Czynnik glacjoizostatyczny, będący
przejawem pośredniego wpływu klimatu na regionalne i lokalne zmiany poziomu morza, nałożony na
zdarzenia wynikające z bezpośredniego wpływu klimatu, może byd częściowo odpowiedzialny za regresję
morza około 8300-8000 kalBP i jego niski poziom (L1) w okresie od 8000 do 7500 kalBP.
Wymienione fluktuacje poziomu morza wpływały na powstanie i zmiany wybrzeży barierowolagunowych oraz na erozję klifów. Inne czynniki wpływające na kształtowanie wybrzeży południowego
Bałtyku w holocenie, a wynikające z wpływu czynników klimatycznych to: 1) kierunek i natężenie wzdłuż
brzegowych prądów morskich oraz 2) częstośd i wysokośd spiętrzeo sztormowych, w tym ekstremalnych.
17:30 - 18:00 Sesja 3 – postery uczestników sympozjum
18:00 -
Sesja 4 – panel dyskusyjny
Organizatorzy:
Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
Instytut Geografii Fizycznej Uniwersytetu Warszawskiego
Instytut Geoekologii i Geoinformacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
Komitet Nauk Geograficznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Narodowy Polskiej Akademii Nauk ds. Współpracy z Międzynarodowym Programem "Zmiany
Globalne Geosfery i Biosfery" (IGBP Global Change)
Komisja Meteorologii i Klimatologii Polarnej Komitetu Badao Polarnych PAN
Zgłoszenia:
Zgłoszeniem uczestnictwa w sympozjum jest wpłata kosztów wpisowego w wysokości 100 zł dla
studentów, doktorantów i członków SGP oraz 150 zł dla pozostałych uczestników na konto SGP:
BZ WBK S.A. III O/Poznań, nr 65 1090 1359 0000 0000 3501 8623
do dnia 31 października 2010 z opisem „Sympozjum klimat-rzeźba – Imię Nazwisko – adres e-mail”.
Zgłoszenia tytułów posterów prosimy przesyład na adres: [email protected] do dnia 31 października 2010.
Warunki pobytu w Warszawie uczestnicy sympozjum załatwiają we własnym zakresie.
W przypadku jakichkolwiek zapytao prosimy pisad na [email protected].