Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego, Przegląd

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 2, 2010
WIADOMOŒCI GOSPODARCZE
Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski1
Œwiat. Spadek zapotrzebowania na
ropê naftow¹ zwi¹zany z ogóln¹ sytuacj¹
ekonomiczn¹ odbi³ siê w statystykach
wydobycia (tab. 1). Produkcja ropy wzros³a
zaledwie o 0,1%, chocia¿ w poszczególnych regionach spadki lub przyrosty by³y
znacznie wiêksze. Najwiêkszy wzrost
nast¹pi³ na Bliskim Wschodzie, gdzie
dominuj¹ pañstwa cz³onkowskie OPEC,
a OPEC jako ca³oœæ wydoby³ o 2% wiêcej. Tendencja spadkowa utrzyma³a siê w Europie Zachodniej (spadek o 6%) i
Ameryce Pó³nocnej (spadek o 3,4%). Now¹ sytuacjê stanowi zmniejszenie wydobycia ropy w Europie Wschodniej
(traktowanej nadal w statystykach World Oil ³¹cznie z
pañstwami b. ZSRR), ale g³ównie przyczyni³ siê do tego
niewielki spadek wydobycia ropy w Rosji. Zreszt¹ statystyki rosyjskie z 2009 r. wskazuj¹ na powrót do poprzedniego poziomu produkcji ropy. Zwraca uwagê przyrost
produkcji w Angoli sprawiaj¹cy, ¿e kraj ten zajmuje 2.
miejsce w Afryce, ustêpuj¹c tylko Nigerii. Odbudowa
wydobycia w Iraku postêpuje powoli, ale 12-procentowy
wzrost jest dobrym wskaŸnikiem. Inaczej jest w Meksyku
— wœród licz¹cych siê producentów wyst¹pi³ tam najwiêkszy spadek.
Tradycyjnie statystyki naftowe podaj¹ wielkoœæ wydobycia ropy naftowej i kondensatu, jednak w bilansie paliwowym coraz wiêkszy jest udzia³ innych rodzajów paliw.
Obecnie jest to 102 tys. t/d biopaliw i 1,5 mln t/d paliw
p³ynnych wytwarzanych z gazu ziemnego (NGL — Natural
Gas Liquids).
Stabilizacja jest widoczna równie¿ w zestawieniu wielkoœci zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego. Zmiany s¹
nieznaczne i oznaczaj¹, ¿e praktycznie w skali globalnej
nie ma przyrostu zasobów, jest jedynie utrzymanie dotychczasowego stanu. Nawet w danych statystycznych dla Brazylii jest tylko 1-procentowy wzrost, poniewa¿ du¿e
odkrycia z³o¿owe w utworach podsolnych nast¹pi³y pod
koniec 2008 r. i w 2009 r. Równie¿ doniesienia o znacznych sukcesach poszukiwawczych w Ugandzie i w Gabonie bêd¹ mia³y wp³yw na kolejne podsumowania stanu
zasobów.
Polska. Oddzia³ PGNiG SA w Zielonej Górze rozpocz¹³ 9 listopada 2009 r. eksploatacjê podziemnego
magazynu gazu w Daszewie. PojemnoϾ czynna magazynu
Daszewo wynosi 30 mln m3, a maksymalna wydajnoϾ
odbioru gazu 16 tys. m3/h. Magazyn bêdzie obs³ugiwa³
przede wszystkim sieæ gazownicz¹ woj. zachodniopomorskiego, umo¿liwi te¿ racjonaln¹ eksploatacjê lokalnych
1
114
z³ó¿ gazu ziemnego. Jest to pierwszy krajowy podziemny
magazyn gazu zbudowany na wyeksploatowanym z³o¿u
ropno-gazowym Daszewo (Karlino), odkrytym w 1980 r.
w utworach dolomitu g³ównego.
Dyskutowana od dawna budowa gazoci¹gu Bernau-Szczecin napotyka coraz to nowe przeszkody. W 2004 r.
zarz¹d PGNiG SA poinformowa³ o zawarciu porozumienia
z Verbundnetz Gas AG (VNG) w sprawie za³o¿enia spó³ki
handlowej oraz spó³ki przesy³owej. Oznacza³o to mo¿liwoœæ stworzenia nowego po³¹czenia naszej sieci z niemieckim systemem gazowniczym. W marcu 2009 r.
PGNiG SA potwierdzi³o zamiar wybudowania wraz z VNG
interkonektora pomiêdzy Polsk¹ a Niemcami. Jednak w
koñcu 2009 r. Gazprom odkupi³ od Gaz de France 5% akcji
VNG i zwiêkszy³ swoje wp³ywy w firmie. W tej sytuacji
szybkie rozpoczêcie budowy gazoci¹gu Bernau-Szczecin
stoi pod znakiem zapytania. Ruroci¹g mia³ transportowaæ
do 2 mld m3 gazu rocznie. Verbundnetz Gas AG jest dominuj¹cym dostawc¹ gazu ziemnego dla elektrowni, du¿ych
odbiorców przemys³owych i regionalnych przedsiêbiorstw
gazowniczych we wschodniej czêœci Niemiec.
Najnowszym obszarem zainteresowania Marathon Oil
Corp. jest Polska ze wzglêdu na spodziewane znaczne
zwiêkszenie zapotrzebowania na gaz. Jak wyjaœnia wiceprezes koncernu Marathon Oil David E. Roberts, jednym
ze strategicznych celów firmy jest rozpoznawanie niekonwencjonalnych z³ó¿ gazu ziemnego. Niedawno amerykañski koncern uzyska³ koncesjê w rejonie Kwidzyna i zamierza rozpocz¹æ tam poszukiwania, przenosz¹c doœwiadczenia w badaniu ³upków gazonoœnych zdobyte w USA.
Prognozy firmy doradczej Wood Mackenzie mówi¹ o
podwojeniu w USA produkcji gazu ziemnego pochodz¹cego
z ³upków gazonoœnych do roku 2025. Marathon Oil Corp.
zajmuje 5. miejsce na liœcie najwiêkszych amerykañskich
firm naftowych z 2008 r.
Europa. Udzia³ Niemiec, Holandii i Francji Pó³nocnej
w projekcie Gazoci¹gu Pó³nocnego i zgoda pañstw skandynawskich na rozpoczêcie budowy s¹ istotnymi czynnikami wp³ywaj¹cymi na kszta³t polityki energetycznej Unii
Europejskiej. Tak¿e przebieg przygotowañ do budowy
gazoci¹gu Nabucco, szczególnie w zestawieniu z postêpami projektu Gazoci¹gu Po³udniowego (South Stream), nie
rokuje znacz¹cej redukcji uzale¿nienia od Gazpromu. Jest
to szczególnie wa¿ne dla „nowych” cz³onków UE, takich
jak Polska. Dobrze wiêc, ¿e w Parlamencie Europejskim
rozpoczê³y siê prace nad rozporz¹dzeniem, które ma zobowi¹zaæ Komisjê Europejsk¹ do dzia³ania i pomocy krajom
cz³onkowskim, jeœli nast¹pi¹ przerwy w dostawach gazu.
ul. Czerniakowska 28 B m. 19, 00-714 Warszawa; [email protected]
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 2, 2010
Tab. 1. Wydobycie ropy naftowej i kondensatu oraz zasoby ropy i gazu na œwiecie w latach 2007–2008 (World Oil, 2009)
Kraj
Ameryka P³n.
Kanada
Meksyk
USA
Pozosta³e
Ameryka P³d.
Argentyna
Brazylia
Kolumbia
Wenezuela
Pozosta³e
Europa Zach.
Dania
Norwegia
W. Brytania
W³ochy
Pozosta³e
Europa Wsch.
Inne kraje b. ZSRR
Polska
Rosja
Rumunia
Pozosta³e
Afryka
Algieria
Angola
Egipt
Libia
Nigeria
Pozosta³e
Bliski Wschód
Arabia Saudyjska
Irak
Iran
Katar
Kuwejt
Oman
Str. Neutralna
Syria
Zjedn. Emiraty Arab.
Pozosta³e
Daleki Wschód
Chiny
Indie
Indonezja
Malezja
Wietnam
Pozosta³e
Australia i Oceania
Australia
Pozosta³e
Ogó³em œwiat
w tym OPEC
Wydobycie ropy
[tys.t/d]
2007
2008
1476,8
1426,4
354,2
349,8
432,2
388,1
679,3
675,5
11,0
12,9
877,9
881,0
92,3
90,2
245,7
250,5
72,2
82,7
355,4
348,2
112,3
109,5
588,4
552,5
42,4
39,0
308,9
296,2
199,7
184,3
14,8
13,3
22,5
19,7
1696,9
1689,6
327,5
334,3
2,2
1,9
1345,1
1332,5
13,6
12,6
8,5
8,2
1357,4
1358,2
278,5
257,0
233,6
258,1
87,7
91,3
234,6
232,8
296,6
289,1
226,4
229,7
3136,5
3236,4
1192,7
1238,0
296,5
333,6
537,2
535,8
112,9
115,3
358,5
378,6
103,4
102,0
74,8
74,8
52,5
51,1
352,8
354,7
55,3
52,4
933,8
931,6
508,5
518,0
94,6
93,9
116,1
116,6
102,5
96,0
41,5
37,6
70,6
69,5
81,7
83,2
69,5
68,8
12,2
14,4
10149,4
10158,9
4318,1
4407,4
Zmiana
2008:2007
[%]
–3,4
–1,2
–10,2
–0,6
16,9
0,4
–2,3
2
14,5
–2
2,5
–6,1
–8
–4,1
–7,7
–10,2
–14,6
–0,5
2,1
–10,6
–0,9
–7,3
–4,1
0,1
–7,7
10,5
4,2
–0,8
–2,5
1,4
3,2
3,8
12,5
–0,3
2,2
5,6
–1,3
0
–2,6
0,5
–5,3
–0,2
1,9
–0,7
0,4
–6,3
–9,4
–1,6
1,8
–1
18,9
0,1
2
Zasoby ropy
w 2008 [mln t]
8084,2
3653,0
1466,4
2856,0
108,9
15100,4
342,9
1740,9
226,8
11832,0
957,7
1543,5
110,4
822,9
416,2
120,1
73,8
17280,6
6800,0
21,4
10336,0
65,3
57,9
16870,4
1659,2
1292,0
590,4
5943,2
5059,2
2326,4
102449,9
35360,0
17136,0
18795,2
2720,0
13205,6
761,6
632,4
380,8
13056,0
402,3
5260,6
2455,1
571,2
557,6
707,2
639,2
330,3
617,3
568,6
48,7
167206,8
126708,5
Zmiana
2008:2007
[%]
–1,2
–0,4
–2,5
–1,5
–1,2
6
–3,6
1
15
7,4
–0,2
–11,3
–27,1
–9,6
–23,3
114,3
8
0
0
–1,3
0
0
4,9
0,6
2,5
0
6,8
0
0
–14,3
–0,2
–1
0
0,9
–1
0
–1,8
0
–3,4
0
–0,7
1,5
0
3,9
–9,1
–4,7
30,6
–6,6
–1,9
–2,3
2,8
0,4
0,2
Zmiana
Zasoby gazu w
2008:2007
3
2008 [mld m ]
[%]
9122,7
1609,4
499,5
6990,1
23,8
6788,9
398,3
364,0
124,1
4301,6
1600,9
4187,7
58,1
2213,7
291,8
99,3
1524,8
56228,0
12706,7
110,4
43276,4
62,3
72,3
14566,7
4499,7
161,3
2170,3
1539,5
5212,9
983,0
75003,5
7442,9
2575,3
29601,8
25559,1
1763,1
849,0
226,4
311,3
6067,5
607,0
10158,5
2268,5
1089,6
2706,9
2504,3
312,0
1277,2
5144,4
4646,3
498,1
182133,9
88734,1
2,6
–1,4
–2,4
3,9
0
–2,1
–9,8
–0,4
–34,6
0
2,3
–4,7
–20,2
–4,2
–14,9
18,6
–3,2
–6,1
–0,2
–16,3
–7,5
–47
–9,6
0,6
–0,6
0
4,9
3
–0,2
–1,7
3,5
5,2
0
6,2
0
0
–6,3
0
–9,1
9,2
0,7
0,1
12,9
14,9
3,4
0,5
34,5
–31,4
–0,1
–0,6
5,2
–0,3
3
115
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 2, 2010
Dotychczas za sytuacjê kryzysow¹, a wiêc tak¹, która
wymaga interwencji komisji, uznawano deficyt 10% gazu
w bilansie ca³ej unii. Po poprawkach zg³oszonych w Komisji Rynku Wewnêtrznego i Ochrony Konsumentów przez
polskich europos³ów, Komisja Europejska powinna reagowaæ nawet w przypadku, gdy bezpieczeñstwo dostaw gazu
dotyczy tylko jednego z pañstw cz³onkowskich. Projekt
rozporz¹dzenia bêdzie teraz opiniowany jeszcze przez
dwie komisje Parlamentu Europejskiego i nastêpnie trafi
na obrady plenarne, po czym bêdzie rozpatrywany przez
radê Unii Europejskiej. Wejœcia w ¿ycie rozporz¹dzenia
nie nale¿y siê spodziewaæ wczeœniej ni¿ w II pó³roczu 2010 r.
Komisarz Komisji Europejskiej ds. Energii Andris Piebalgs i minister energetyki Rosji Siergiej Szmatko podpisali w Pary¿u porozumienie o powiadamianiu o mo¿liwych
przerwach w dostawach gazu rosyjskiego dla UE. W ramach
porozumienia Rosja zobowi¹zuje siê zawiadamiaæ uniê o
wszelkich zak³óceniach w dostawach gazu ziemnego, ropy
naftowej i energii elektrycznej spowodowanych czynnikami eksploatacyjnymi, awariami lub sporami w sprawach
rozliczeñ handlowych. Dostêp do systemu ostrzegania
bêd¹ mia³y równie¿ pañstwa spoza UE. Minister S. Szmatko stwierdzi³, ¿e porozumienie nie jest skierowane przeciwko Ukrainie lub innym krajom tranzytowym.
Bu³garia. Doœwiadczenia z przerwami w imporcie
gazu na pocz¹tku 2009 r. (Bu³garia sprowadza gaz ziemny
wy³¹cznie z Rosji) spowodowa³y zmianê stanowiska rz¹du
i po³o¿enie wiêkszego nacisku na dywersyfikacjê dostawców. Z tego powodu minister spraw zagranicznych Rumiana ¯elewa popar³a projekt Nabucco i podkreœli³a jego
pierwszeñstwo wobec konkurencyjnego projektu Gazpromu, czyli South Stream. Poprzednio konserwatywny premier Bojko Borysow, który stan¹³ na czele rz¹du po
lipcowych wyborach, opowiada³ siê raczej za kontynuacj¹
partnerstwa z Rosj¹. Oprócz projektów gazowych Bu³garia
uczestniczy wspólnie z firmami Transnieft i Rosnieft w
budowie ropoci¹gu z portu Burgas do Grecji.
Z kolei projekt South Stream uzyska³ poparcie ze strony S³owenii. Porozumienie wyra¿aj¹ce zgodê na budowê
odcinka tego gazoci¹gu na terytorium S³owenii podpisali w
listopadzie 2009 r. ministrowie energetyki S³owenii i Rosji.
Gazoci¹g bêdzie budowaæ spó³ka Gazpromu i s³oweñskiej
firmy gazowniczej Geoplin Plinovodi.
Hiszpania. Konsorcjum buduj¹ce gazoci¹g Medgaz
(Sonatrach 36%, Cepsa 20%, Iberdrola 20%, GdF Suez
12% i Endesa 12%) og³osi³o o kolejnym opóŸnieniu terminu ukoñczenia inwestycji. Jak poinformowa³ dyrektor ds.
eksportu Sonatrachu, uruchomienie gazoci¹gu nast¹pi nie
wczeœniej ni¿ w czerwcu 2010 r. Ruroci¹g bêdzie transportowaæ gaz ze z³o¿a Hassi R’mel przez terminal Beni Saf do
Almerii w Hiszpanii. Zdolnoœæ przesy³owa nowego po³¹czenia wynosiæ bêdzie 8 mld m3 gazu rocznie. Pierwotnie
gazoci¹g mia³ byæ oddany do u¿ytku na pocz¹tku 2009 r.
Iran. Uchwalenie przez Izbê Reprezentantów USA
sankcji wobec Iranu z powodu kontynuacji irañskiego programu nuklearnego sta³o siê elementem nacisku równie¿
116
na firmy europejskie kontynuuj¹ce tam inwestycje.
Komunikat Statoilu informuje o zakoñczeniu programu
prac sejsmicznych w obrêbie bloku Chorramabad oraz
rezygnacji z wiercenia pierwotnie planowanych otworów
poszukiwawczych. Podobna decyzja zosta³a podjêta w
odniesieniu do z³o¿a-giganta South Pars i z³o¿a Anaran.
Umowa z National Iranian Oil Co., zawarta w 2002 r.,
przewidywa³a bardzo du¿y udzia³ Statoilu w instalowaniu
platform wiertniczych i produkcyjnych, wierceniach i
budowie infrastruktury eksploatacyjnej.
Rosja. Po zakoñczeniu pierwszego etapu budowy
ropoci¹gu Wschodnia Syberia–Pacyfik, tj. odcinka Tajszet–Skoworodino, zapewniaj¹cego dostawy ropy dla
Chin, przysz³a kolej na realizacjê drugiego etapu. Bêdzie to
odcinek od Skoworodino przez Chabarowsk do portu
Kozmino na wybrze¿u Oceanu Spokojnego, umo¿liwiaj¹cy eksport ropy do odbiorców w Azji, przede wszystkim do Japonii. Najbardziej zaawansowana jest budowa
terminalu Kozmino, gdzie wed³ug komunikatu firmy
Wostoknieftietrans gotowy jest 430-metrowy pirs do tankowania i dwa pirsy do cumowania oczekuj¹cych tankowców. Do czasu ukoñczenia ruroci¹gu 15 mln t ropy rocznie
bêdzie dostarczane do terminalu cysternami kolejowymi.
Pierwszy transport 8000 t ropy wyruszy³ ze Skoworodina
w listopadzie 2009 r. i przeznaczony by³ do rozruchu technologicznego instalacji terminalu. Odbiór ropy do tankowców ma rozpocz¹æ siê w grudniu 2009 r.
Brazylia. Jednym z obszarów chiñskich inwestycji
naftowych jest Brazylia. Od maja 2009 r. koncern Petrobras negocjowa³ z chiñskim bankiem CDBC (China Development Bank Corp.) warunki kredytu przeznaczonego na
intensyfikacjê eksportu ropy w latach 2009–2013. W listopadzie podpisano koñcowe porozumienie na kwotê 10 mld
USD. Kredyt czêœciowo bêdzie sp³acany dostawami ropy
do Chin, jednoczeœnie firmy chiñskie bêd¹ mia³y pierwszeñstwo przy zakupie towarów i us³ug . D³ugoterminowa umowa
przewiduje eksport ropy do Chin w iloœci 20,4 tys. t/d w
przysz³ym roku i 27,2 tys. t/d w ci¹gu nastêpnych 9 lat.
Australia. Projekt Gorgon Joint Venture jest najwiêksz¹ inwestycj¹ surowcow¹ w tym kraju. Na wyspie Barrow w stanie Australia Zachodnia powstaj¹ zak³ady
skraplania gazu z 3 liniami produkcyjnymi o zdolnoœci
wytwarzania 15 mln t skroplonego gazu ziemnego rocznie,
instalacja zat³aczania i magazynowania dwutlenku wêgla i
instalacja produkcyjna gazu sieciowego dla odbiorców
przemys³owych i komunalnych. Rozpoczêcie produkcji
skroplonego gazu przewidziane jest w 2014 r. Realizacja
inwestycji stworzy 10 000 nowych miejsc pracy, zaœ 3500
osób bêdzie zatrudnionych w nowych zak³adach.
Udzia³owcami Gorgon Joint Venture s¹: Chevron 50%,
ExxonMobil 25% i Shell 25%. Spó³ka ju¿ podpisa³a d³ugoterminowe kontrakty na dostawy skroplonego gazu ziemnego z odbiorcami w Japonii, Chinach, Indiach, Korei
Po³udniowej i USA. Najwiêkszy kontrakt opiewaj¹cy na
dostawê 3 mln t gazu rocznie zawarto z Osaka Gas Co. i
Tokyo Gas Co. Zapleczem dla tych zak³adów s¹ podmor-
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 2, 2010
skie z³o¿a gazu ziemnego w basenie Carnarvon, m.in.
Jansz i Gorgon, o ³¹cznych zasobach 1,1 bln m3 gazu. Koszt
inwestycji szacuje siê na 40 mld USD.
Grenlandia. Obecnie Grenlandia nie wydobywa ropy
ani gazu, bardzo s³abe jest te¿ rozpoznanie geologiczne —
zaledwie 7 wierceñ, przewa¿nie z lat 70. XX w. Jednak
wyniki badañ z ostatnich 15 lat wskazuj¹, ¿e perspektywiczne baseny osadowe s¹ znacznie wiêksze ni¿ oceniano
wczeœniej. Wa¿nym argumentem by³o odkrycie du¿ych
wycieków ropy w basenie Nuussuaq w NW Grenlandii.
Atutem s¹ te¿ dane z 30 tys. kmb profili sejsmicznych
wykonanych w 2008 r. i z badañ elektromagnetycznych.
Biuro Zasobów Mineralnych udzieli³o dotychczas 13 koncesji u zachodnich wybrze¿y Grenlandii (zatoka Baffina i
przyl¹dek Farvel), obejmuj¹cych ³¹cznie 130 000 km2, z czego
7 znajduje siê poza ko³em polarnym. W maju 2010 r. planowane jest otwarcie nastêpnej rundy przetargowej. Dowodem zainteresowania poszukiwaniami naftowymi na
obszarach arktycznych jest powstanie konsorcjum Greenland Oil Industry Association, którego za³o¿ycielami s¹:
DONG E&P Greenland AS, Esso Exploration Greenland
Ltd., Chevron Greenland Exploration AS, Husky Oil Operations Ltd., Capricorn Greenland Exploration Ltd., PA
Resources AB i Nunaoil AS. Uczestnicy konsorcjum s¹
udzia³owcami wspomnianych wy¿ej koncesji.
Wkrótce bêd¹ dostêpne wyniki nowych badañ geofizycznych wykonywanych w tym rejonie. Latem 2009 r.
statek sejsmiczny Bergen Surveyor, nale¿¹cy do TGS
Nopec, rozpocz¹³ wykonywanie badañ sejsmicznych na
Morzu Baffina u zachodnich wybrze¿y Grenlandii. Projekt
obejmuj¹cy 28 000 km profili 2-D bêdzie zakoñczony do
koñca roku. Ta sama firma wykonywa³a równie¿ 47 000
kmb pomiarów aeromagnetycznych i aerograwimetrycznych w zatoce Ungava u pó³nocnych wybrze¿y Labradoru.
Gazohydraty. W rejonie Wairarapa na Wyspie Pó³nocnej Nowej Zelandii na g³êbokoœci 1000 m stwierdzono
wystêpowanie gazohydratów. Zasoby tej akumulacji s¹
szacowane na 14 mld m3 gazu, bardzo du¿o w skali Nowej
Zelandii, jednak podobnie jak w innych krajach, nie przewiduje siê rozpoczêcia przemys³owej eksploatacji w najbli¿szych latach. Powodem s¹ trudnoœci w opracowaniu
metody produkcji metanu z gazohydratu i wysokie koszty.
ród³a: BizPoland.pl, Offshore, Oil & Gas Financial
Journal, Oil & Gas Journal, PAP, PGNiG, Rigzone, rp.pl,
World Oil
117