doczeszyty - Fabryka Wiedzy
download 
Reklamacja Transkrypt
zeszyty - Fabryka Wiedzy
ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH marzec 2014 issn 1734-4980 Wyjaśnienia – interpretacje – praktyka w numerze WYPŁATA ZALEGŁYCH ŚWIADCZEŃ Osoby, które nabyły uprawnienia emerytalne przed 1 stycznia, a po 30 września 2011 r. kontynuowały wykonywanie obowiązków u dotychczasowego pracodawcy, otrzymają zaległe emerytury. Dotyczy to świadczeń zawieszonych od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. 2 ZLECENIE WYKONYWANE W RAMACH DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Jeżeli umowa cywilnoprawna dotyczy przedmiotu prowadzonej działalności, a przychód z tej umowy jest opodatkowany jako przychód z własnej firmy, tytułem do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jest działalność gospodarcza. 5 ZUS ZSWA DO KOŃCA MARCA Zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze powinno być przekazane przez płatnika składek do ZUS w terminie do 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok kalendarzowy. Są jednak wyjątki. 6–7 ZUS ZLA NA STARYM DRUKU Z przepisów wynika obowiązek stosowania od 1 stycznia nowego wzoru zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA. Do celów wypłaty zasiłku należy jednak honorować także dostarczone przez ubezpieczonych zaświadczenia na druku obowiązującym przed tą datą. 10 Pracą w szczególnych warunkach może być także wykonywanie czynności nadzorczych Realizacja obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę, która sprawowała nadzór nad podwładnymi wykonującymi prace w szczególnych warunkach, uzasadnia prawo do wcześniejszej emerytury. Warunki przyznania wcześniejszej emerytury z uwagi na zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze określa art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa o FUS). Powstała jednak wątpliwość, czy takie uprawnienie przysługuje także kierownikowi nadzorującemu podwładnych świadczących prace w szczególnych warunkach, a ponadto wykonującemu inne obowiązki związane z zajmowanym stanowiskiem. Kwestią tą zajął się Sąd Najwyższy, który w wyroku z 2 października 2013 r. (sygn. akt II UK 69/13) udzielił na to pytanie twierdzącej odpowiedzi. Orzeczenie to zostało wydane w następującym stanie faktycznym. Ubezpieczony we wrześniu 2009 roku złożył w ZUS wniosek o przyznanie mu wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy o FUS. Organ rentowy odmówił jednak przyznania tego świadczenia, twierdząc, że wnioskodawca wykazał za krótki okres pracy w szczególnych warunkach. ZUS nie uwzględnił mu blisko dwóch lat pracy na stanowisku kierownika zakładu obróbki drewna. Ubezpieczony pełnił tam funkcje kierownicze, przy czym ponad połowę czasu pracy przeznaczał na bezpośredni nadzór nad wykonywaniem zadań produkcyjnych. Przebywał wówczas na terenie zakładu, przy produkcji, która polegała na ręcznym impregnowaniu drewna, wykonywaniu artykułów drewnianych sklejanych z różnych elementów, gotowych i wytwarzanych na miejscu w zakładzie. Prace te zostały wymienione w dziale XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.). Ubezpieczony odwołał się od niekorzystnej dla niego decyzji ZUS. Sprawa trafiła ostatecznie do Sądu Najwyższego. We wskazanym wcześniej wyroku SN podkreślił, że wykonywanie prac w szczególnych warunkach odnosi się także do czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace w warunkach bezpośrednio narażających na czynniki szkodliwe dla zdrowia. Okres wykonywania pracy nadzorczej i kierowniczej należało więc uznać za uzasadniający prawo do wcześniejszej emerytury, niezależnie od tego, ile czasu pracownik poświęcał na bezpośrednie dozorowanie pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Zdaniem SN, nie było podstaw do wyłączania czynności administracyjno-biurowych z czynności polegających na sprawowaniu dozoru nad pracami w szczególnych warunkach. Nadzór i kontrola międzyoperacyjna może bowiem obejmować różne rodzaje prac. Zakwalifikowaniu pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach nie przeszkadza ponadto okoliczność, że w oddziałach zakładu były wykonywane także inne czynności. Michał Culepa specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych PODSTAWA PRAWNA: art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.). Aktualności Emeryci, którzy nie przerwali zatrudnienia, mogą ubiegać się o wypłatę zaległych świadczeń OD REDAKCJI SZANOWNI CZYTELNICY, w marcu pracodawcy zatrudniający pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze muszą pamiętać o przygotowaniu druku ZSWA. Wykazują w nim osoby, za które zobowiązani byli opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych. Kontrole ZUS pokazują, że pracodawcy przy wypełnianiu ZUS ZSWA najczęściej popełniają błędy dotyczące danych identyfikacyjnych, pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Aby uzupełnić ten druk bezbłędnie, warto skorzystać ze wskazówek zawartych w Temacie numeru. Zachęcam do lektury. Anna Puszkarska Dodatkowo dla Czytelników: • S erwis e-mailowy Przegląd ZUS i Płace – z nowościami w ubezpieczeniach społecznych • B ezpłatne wydanie online z archiwum dostępne na www.e.zeszytyus.pl • D ostęp do serwisu www.wskazniki.pl z aktualnymi wskaźnikami i stawkami • Możliwość zadania pytania ekspertowi – odpowiedzi na łamach publikacji • B ezpłatny dodatek specjalny omawiający wybrane zagadnienia związane z rozliczaniem ubezpieczeń społecznych Zeszyty ubezpieczeń społecznych Redaktor naczelna grupy czasopism: Małgorzata Jankowska Redaktor prowadząca: Anna Puszkarska Wydawca: Marlena Prószyńska Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski Korekta: Zespół E-mail: [email protected] Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk ISSN: 1734-4980 Druk: Paper&Tinta Nakład: 4200 egz. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10 e-mail: [email protected] NIP: 526-19-92-256 Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł Materiały drukowane w „Zeszytach Ubezpieczeń Społecznych” wraz z innymi elementami subskrypcji chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w „Zeszytach Ubezpieczeń Społecznych” lub w innych elementach subskrypcji informacji, wskazówek, przykładów itp. do konkretnych przypadków. ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH 19 lutego weszły w życie przepisy przewidujące wypłatę zaległych emerytur, zawieszonych od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. Świadczenia te będą wypłacane osobom, które nabyły uprawnienia emerytalne przed 1 stycznia, a po 30 września 2011 r. kontynuowały wykonywanie obowiązków u dotychczasowego pracodawcy. Nowe regulacje stanowią wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. (sygn. akt K 2/12; Dz.U. z 2012 r. poz. 1285) w sprawie niekonstytucyjności art. 28 ustawy 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 257, poz. 1726 ze zm.) w związku z art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm., dalej ustawa emerytalna) w zakresie odnoszącym się do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy. Zgodnie z regulacjami zakwestionowanymi przez TK osoby te mogły pobierać emeryturę oraz kontynuować pracę u dotychczasowego pracodawcy tylko do 30 września 2011 r. Jeżeli do tego dnia nie rozwiązały stosunku pracy, prawo do emerytury ulegało zawieszeniu. Takie rozwiązanie zostało uznane przez Trybunał za niezgodne z konstytucyjną zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nowe przepisy umożliwiają wypłacenie zaległych świadczeń wszystkim osobom, które poniosły skutki niekonstytucyjności wymienionych przepisów za okres sprzed ogłoszenia orzeczenia TK w Dzienniku Ustaw (22 listopada 2012 r.). Wysokość świadczenia W celu obliczenia kwoty zawieszonej emerytury sumuje się emerytury w wysokości, w jakiej przysługiwałyby od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r., z uwzględnieniem ich waloryzacji, wraz z odsetkami ustalonymi w wysokości określonej przepisami prawa cywilnego. Odsetki przysługują do 19 lutego 2014 r. Wobec faktu, że art. 103a ustawy emerytalnej dotyczy zarówno osób, którym przyznano tzw. wcześniejszą emeryturę, jak i tych, które uzyskały prawo do emerytury uzależnione od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (w okresie, za który przysługuje wypłata zawieszonej emerytury, był to wiek 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny), w nowych przepisach uregulowano także kwestię obliczenia kwoty zawieszonej emerytury na zasadach wynikających z art. 104 ustawy emerytalnej. Emerytury przysługujące osobom, które nie ukończyły powszechnego wieku emerytalnego, w przypadku osiągania przychodów w wysokości określonej tym przepisem podlegają zmniejszeniu lub zawieszeniu. Emerytowi, który do 31 października MARZEC 2014 | 2 2011 r. nie osiągnął wieku emerytalnego – 60 lat dla kobiet albo 65 lat dla mężczyzn – kwotę zawieszonej emerytury ustala się po rozliczeniu emerytury za lata 2011 i 2012 na zasadach określonych w art. 104 ustawy emerytalnej. W nowych przepisach przewidziano również ponowne ustalenie podstawy obliczenia emerytury przysługującej z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, przyznanej po 31 grudnia 2012 r. osobom, którym wypłacono tzw. wcześniejszą emeryturę zawieszoną od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. Ponowne ustalenie polega w takim przypadku na pomniejszeniu tej podstawy o kwotę wypłaty zawieszonej emerytury w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Tryb postępowania Wypłata zawieszonej emerytury następuje na wniosek uprawnionego skierowany do ZUS. Ustawodawca zrezygnował ze wskazania terminu, w którym emeryt powinien złożyć taki wniosek. Organ rentowy ma obowiązek wydać decyzję w terminie 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania. Z zakresu nowych przepisów wyłączono zasadniczo osoby, którym na podstawie prawomocnego wyroku sądu ustalono już wypłatę zawieszonej emerytury. Jeżeli wniosek o wypłatę złoży do ZUS osoba, która przed 19 lutego 2014 r. skierowała do sądu odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej wypłaty zawieszonej emerytury, postępowanie w ZUS zostanie zawieszone do czasu rozstrzygnięcia sprawy prawomocnym wyrokiem sądu. Warto jednak pamiętać, że jeżeli sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, można złożyć do ZUS wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty: yy do dnia wypłaty – jeśli wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła przed 19 lutego 2014 r. lub yy do 19 lutego 2014 r. – gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła po tej dacie. Anna Puszkarska radca prawny PODSTAWA PRAWNA: ustawa z 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 169). Aktualności Wartość wycieczki sfinansowanej ze środków ZFŚS z pominięciem kryterium socjalnego jest nieoskładkowana Przy organizowaniu imprez masowych ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pracodawca nie musi uwzględniać sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej zatrudnionych. Takie stanowisko potwierdza decyzja ZUS z 10 stycznia 2014 r. (nr 1627/2013). O wydanie indywidualnej interpretacji przepisów zwrócił się wnioskodawca, który zorganizował wycieczkę w całości sfinansowaną ze środków ZFŚS. Zgodnie z regulaminem funduszu w tej imprezie mógł wziąć udział każdy pracownik wraz z małżonkiem, w związku z czym nie uwzględniano kryterium socjalnego. W tej sytuacji wnioskodawca powziął wątpliwość, czy przychód uzyskany przez pracowników z tytułu udziału w wycieczce korzystał z wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. ZUS udzielił na to pytanie twierdzącej odpowiedzi. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt. 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z podstawy wymiaru składek wyłączone są świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach ZFŚS. Zasady tworzenia ZFŚS określa ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.). Pracodawca administrujący środkami ZFŚS nie może wydatkować ich niezgodnie z regulaminem, którego postanowienia nie mogą z kolei pozostawać w sprzeczności z przepisami ustawy o ZFŚS. W myśl art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu musi być uzależniona od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z jego środków. W wyroku z 23 października 2008 r. (sygn. akt II PK 74/08, OSNP 2010/7-8/88) Sąd Najwyższy wyjaśnił jednak, że przepis ten nie ma zastosowania do całości działalności socjalnej. Stosuje się go wyłącznie do przyznawania ulgowych usług i świadczeń (np. bonów towarowych, dopłat do wypoczynku, pomocy mieszkaniowej dla pracowników). Świadczenia te muszą być zróżnicowane, a ich przyznawanie powinno być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika. Jeżeli pracownicy uzyskiwaliby takie ulgowe świadczenia w jednakowej wysokości i kryteria socjalne nie byłyby stosowane, taki przychód nie byłby zwolniony ze składek na podstawie powołanego wcześniej rozporządzenia. Jeżeli natomiast regulamin ZFŚS obowiązujący u pracodawcy dopuszcza wydatkowanie środków funduszu na imprezy integracyjne czy wycieczki, przy czym z tego rodzaju świadczeń mogą korzystać wszyscy pracownicy, którzy wyrażą taką wolę, na równych zasadach, to kryterium socjalne nie musi być stosowane. W konsekwencji w takim przypadku przychód uzyskany przez pracowników w związku z udziałem w wycieczce jest wyłączony z podstawy wymiaru składek. PODSTAWA PRAWNA: § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.). Prawo do preferencyjnego oskładkowania zależy od spełnienia wymaganych warunków w dniu rozpoczęcia działalności Jeśli przedsiębiorca założył nową firmę przed upływem 60 miesięcy od dnia zakończenia poprzedniej działalności, nie może opłacać składek od niższej podstawy wymiaru. Zwrócił na to uwagę ZUS w decyzji z 10 stycznia 2013 r. (nr 8). O wydanie indywidualnej interpretacji przepisów wystąpiła wnioskodawczyni, która w latach 2003–2007 prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą. W listopadzie 2007 roku zaprzestała prowadzenia działalności, a następnie od 17 listopada 2007 r. do 30 czerwca 2013 r. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Od 1 lipca 2013 r. w związku z uzyskaniem tytułu zawodowego adwokata wnioskodawczyni ponownie rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej. W dniu rozpoczęcia wykonywania tej działalności (1 lipca 2013 r.) nie upłynął jeszcze okres 60 miesięcy, przewidziany w art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, od dnia zakończenia poprzedniej działalności gospodarczej. Okres ten upłynął jednak w listopadzie 2013 roku, w związku z czym wnioskodawczyni uznała, że od 1 grudnia 2013 r. ma prawo do korzystania z preferencyjnej podstawy wymiaru. ZUS uznał jednak takie stanowisko za nieprawidłowe. Zakład wyjaśnił, że osoby, które rozpoczynają prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej przez siebie kwoty, nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Od 1 stycznia 2014 r. podstawa ta wynosi 504 zł. Z preferencyjnych zasad opłacania składek mogą skorzystać osoby, które: yy nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności, yy nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. 3 Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od 30% minimalnego wynagrodzenia przysługuje przez okres 24 miesięcy kalendarzowych. Okres ten dotyczy pełnych 24 miesięcy kalendarzowych liczonych od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności. Po upływie 24 miesięcy kalendarzowych składki na ubezpieczenia społeczne muszą być już opłacane od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. Przedsiębiorca, który chce opłacać składki od niższej podstawy wymiaru, w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych nie może prowadzić innej pozarolniczej działalności. W stanie faktycznym, w którym została wydana interpretacja, warunek ten nie został spełniony. PODSTAWA PRAWNA: art. 18a ust. 2 pkt. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U z 2013 r. poz.1442 ze zm.). | MARZEC 2014 Kolumnę przygotował Michał Jarosik specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Aktualności Wartość paczek zakupionych ze środków ZFŚS po zaprzestaniu jego utrzymywania jest nieoskładkowana Po rezygnacji z funduszu socjalnego pracodawca nie może dowolnie rozporządzać zgromadzonymi w nim środkami. Powinien nadal używać ich zgodnie z regulaminem. W razie spełnienia tych warunków świadczenia przyznane podwładnym są wyłączone z podstawy wymiaru składek. Potwierdza to indywidualna interpretacja przepisów zawarta w decyzji ZUS z 11 grudnia 2013 r. (nr 1628/2013). Została ona wydana w następującym stanie faktycznym. W związku z zaprzestaniem na czas nieokreślony prowadzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS) pracodawca podjął decyzję, że niewykorzystane środki funduszu przeznaczy na sfinansowanie paczek dla dzieci pracowników. Paczki miały być przekazane pracownikom według kryterium socjalnego – ich wartość miała być zróżnicowana w oparciu o kryterium socjalne, przewidziane w art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r., poz. 592 ze zm.). Pracodawca wystąpił do ZUS o rozstrzygnięcie, czy w takim przypadku wartość paczek nadal korzysta ze zwolnienia na postawie § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. ZUS udzielił twierdzącej odpowiedzi. Środki z ZFŚS są przeznaczane na finansowanie działalności socjalnej, za którą uważa się usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową. Środki funduszu są gromadzone na odrębnym rachunku, a w razie niewykorzystania w danym roku kalendarzowym przechodzą na następny rok. Pracodawca, który rezygnuje z utrzymywania funduszu na podstawie art. 4 ustawy o ZFŚS, mimo nienaliczania dalszych odpisów, pozostaje administratorem zgromadzonych środków. Rezygnacja z funduszu nie daje pracodawcy prawa do zadysponowania tymi środkami w dowolny sposób. Nadal należy przeznaczać je na wsparcie, zgodnie z regulaminem ZFŚS. W rozpatrywanym przypadku paczki miały zostać przekazane pracownikom według kryterium socjalnego, a ich wartość miała zostać zróżnicowana w oparciu o kryterium dochodowe, w związku z czym ZUS uznał, że wartości tych świadczeń nie należy uwzględniać w podstawie wymiaru składek. Izabela Nowacka specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych PODSTAWA PRAWNA: § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.). Za emerytów realizujących umowy zlecenia zawarte do 13 stycznia 2000 r. trzeba opłacać tylko składkę zdrowotną Osoba, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty i zawarła umowę zlecenia przed 14 stycznia 2000 r., przez cały czas jej trwania podlega dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym. Obowiązkowe jest dla niej tylko ubezpieczenie zdrowotne. Potwierdza to decyzja ZUS z 17 grudnia 2013 r. (nr 494). O wydanie indywidualnej interpretacji przepisów zwróciła się spółka, który wskazała, że współpracuje z osobami fizycznymi świadczącymi dla niej usługi na podstawie umów zlecenia. W niektórych przypadkach są to umowy zawarte przed 14 stycznia 2000 r. Za osoby mające ustalone prawo do emerytury lub renty, z którymi umowy zlecenia zawarto przed tą datą, od wypłacanego wynagrodzenia odprowadzana jest tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Spółka chciała jednak dokonać wymiany umów zlecenia na nowe, poprzez rozwiązanie obowiązujących i zawarcie nowych lub sporządzenie aneksów, które zmieniałyby treść umów poprzez przyjęcie jednolitego tekstu. W tej sytuacji powzięła wątpliwość, czy wprowadzenie tekstu jednolitego umowy spowoduje konieczność objęcia wymienionych wcześniej emerytów i rencistów obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi. Spółka wyraziła pogląd, że nie powstanie taki obowiązek. ZUS uznał jej stanowisko za prawidłowe w zakresie braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne za osoby, ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH które świadczą pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej przed 14 stycznia 2000 r. i mają ustalone prawo do emerytury lub renty. Odmówił natomiast wydania interpretacji w zakresie konsekwencji wprowadzenia w drodze aneksu jednolitej treści umowy, uznając, że nie ma kompetencji, aby rozstrzygnąć, czy w takim przypadku będzie istnieć ciągłość stosunku zobowiązaniowego. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym do 13 stycznia 2000 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegały osoby fizyczne, które wykonywały pracę na podstawie umowy zlecenia, jeśli taka umowa była zawarta z jednym zleceniodawcą na okres dłuższy niż 14 dni. Osoby, które miały ustalone prawo do emerytury lub renty i wykonywały umowę zlecenia, w okresie do 13 stycznia 2000 r. z umowy tej podlegały dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym, a obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgodnie z art. 14 ustawy z 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie MARZEC 2014 | 4 ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw do umowy zlecenia zawartej przed upływem 14 dni od dnia wejścia w życie tej ustawy (weszła ona w życie 30 grudnia 1999 r.) stosuje się przepisy ustawy w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją. Przyjęte rozwiązanie powoduje, że osoba, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty i przed 14 stycznia 2000 r. zawarła umowę zlecenia, przez cały okres trwania tej umowy podlega dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym, a obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne. Natomiast osoba, która ma prawo do emerytury lub renty i po 14 stycznia 2000 r. zawarła umowę zlecenia, podlega z tej umowy obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Piotr Witebski specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych PODSTAWA PRAWNA: 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1442 ze zm.), art. 14 ustawy z 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1999 r. nr 110, poz. 1256 ze zm.). Aktualności Zlecenie wykonywane w ramach działalności gospodarczej nie jest odrębnym tytułem do ubezpieczeń Jeżeli umowa cywilnoprawna dotyczy przedmiotu prowadzonej działalności, a przychód z tej umowy jest opodatkowany jako przychód z własnej firmy, tytułem do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jest działalność gospodarcza. Z umowy o świadczenie usług nie trzeba wówczas opłacać żadnych składek. Potwierdza to decyzja ZUS z 24 grudnia 2013 r. (nr 1622/2013). Została ona wydana w następującym stanie faktycznym. O indywidualną interpretację przepisów wystąpił wnioskodawca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. W ramach tej działalności zawarł z innym podmiotem umowę cywilnoprawną, której przedmiotem było świadczenie przez wnioskodawcę usług na rzecz tego podmiotu. Jednocześnie wnioskodawca pozostawał z tym podmiotem w stosunku pracy. Zdaniem wnioskodawcy, z uwagi na fakt, że umowa cywilnoprawna była wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i do celów podatkowych przychód z tej umowy był traktowany jako przychód z działalności, nie należało naliczać od niego żadnych składek. ZUS uznał takie stanowisko za prawidłowe. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlega z tej umowy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy przedsiębiorca wykonuje wskazaną umowę o świadczenie usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Tak jest, gdy przedmiot wykonywanej umowy zawiera się w przedmiocie prowadzonej działalności, a przychód z tej umowy jest opodatkowany jako przychód z działalności gospodarczej. W takim przypadku tytułem do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jest działalność gospodarcza, a z umowy o świadczenie usług żadne składki nie powinny być opłacane. Sytuacja nie ulega zmianie, gdy umowa cywilnoprawna jest wykonywana przez przedsiębiorcę, który dodatkowo jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w podmiocie, z którym – w ramach prowadzonej działalności – ma zawartą umowę o świadczenie usług. Nie powoduje to, że pracodawca od przychodu wypłaconego z umowy cywilnoprawnej powinien naliczać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Mateusz Dobrowolski specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych PODSTAWA PRAWNA: art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U z 2013 r. poz. 1442 ze zm.). Zleceniobiorca, z polskim obywatelstwem stale mieszkający za granicą nie podlega ubezpieczeniom w Polsce Obywatel polski na stałe zamieszkujący za granicą i świadczący tam usługi na rzecz polskiego przedsiębiorcy nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Zagadnienie to wyjaśnił ZUS w decyzji z 13 grudnia 2013 r. (nr 1666/2013). Została ona wydana w następującym stanie faktycznym. Przedsiębiorca zamierzał zawrzeć umowę zlecenia z obywatelem polskim stale zamieszkującym na Filipinach i będącym tam rezydentem podatkowym. Przedmiotem umowy miały być usługi doradcze w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej na Filipinach i w innych krajach Azji, w szczególności w aspekcie finansowym. Umowa w całości miała być wykonywana poza terytorium Polski. W takiej sytuacji powstała wątpliwość, czy zleceniobiorca będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu w Polsce. Przedsiębiorca, który zwrócił się do ZUS, uważał, że zleceniobiorca zawierający umowę zlecenia z polskim zleceniodawcą i wykonujący ją poza obszarem Rzeczypospolitej Polskiej, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w Polsce. Takie stanowisko zostało uznane za nieprawidłowe. Katalog osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym został wskazany w art. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 tej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Stosownie do art. 8 ust. 14 tej ustawy na równi z zatrudnieniem na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej uważa się zatrudnienie obywateli polskich za granicą w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Oznacza to, że obowiązkiem ubezpieczeń społecznych w Polsce objęci są wszyscy obywatele polscy posiadający tytuł do ubezpieczeń na obszarze Polski wskazany w art. 6 ustawy oraz obywatele polscy zatrudnieni przez polskie podmioty za granicą. Obowiązek ubezpieczeń może być wyłączony na mocy umowy międzynarodowej, której Polska jest stroną lub na podstawie prawa wspólnotowego. Zasada ta ma zastosowanie, gdy zatrudnienie następuje w ramach stosunku pracy stanowiącego tytuł do ubezpieczeń społecznych istniejącego w państwie wysyłającym, a roszczenie o wynagrodzenie jest kierowane bezpośrednio do wysyłającego przedsiębiorstwa polskiego. Istotny przy tym jest 5 fakt, że obywatel polski udaje się na polecenie krajowego podmiotu przejściowo na terytorium drugiego państwa w celu wykonywania tam czynności na rzecz tego podmiotu. Zasada ta nie dotyczy natomiast obywateli polskich zamieszkujących za granicą. W konsekwencji obywatel polski na stałe zamieszkujący za granicą i świadczący usługi na terenie Filipin nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Ważne: Obowiązek ubezpieczeń w przypadku zleceniobiorców, którzy wykonują pracę za granicą, powstaje tylko wtedy, gdy umowa zlecenia jest zawarta w Polsce i zleceniobiorca w ramach tej umowy zostaje wysyłany do pracy za granicą. W takim przypadku zatrudniający jest zobowiązany zgłosić go ze zlecenia do właściwych ubezpieczeń oraz od wypłacanego mu wynagrodzenia naliczać i opłacać składki ZUS. Mirosław Łabanowski radca prawny PODSTAWA PRAWNA: art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U z 2013 r. poz. 1442 ze zm.). | MARZEC 2014 ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH TEMAT NUMERU Pracodawcy muszą do końca marca Zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dotyczy osób, za które płatnicy byli zobowiązani opłacić składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych. W obecnie przygotowywanym druku wykazuje się ubezpieczonych w 2013 roku. na to, że składka na FEP nie jest wykazywana w raporcie rozliczeniowym (ZUS RCA) składanym za pracownika, na płatników zatrudniających takie osoby nałożono obowiązek przekazywania co roku do ZUS zgłoszenia ZUS ZSWA i wykazywania okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W zgłoszeniu ZUS ZSWA płatnik przekazuje informacje dotyczące pracowników umieszczonych w prowadzonej przez niego ewidencji osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za które musi opłacać składkę na FEP (przykład 2). Termin przekazania Zasadą jest, że zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze powinno być przekazane przez płatnika składek do ZUS w terminie do 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok kalendarzowy. Od tej reguły są jednak wyjątki. P ł at n i c y mus z ą wc z e ś n i e j z ł oż yć PRZYKŁADY Płatnicy składek zatrudniający pracowników: yy urodzonych po 31 grudnia 1948 r. oraz yy wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (wymienione w załącznikach nr 1 lub 2 do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych) są zobowiązani opłacać za te osoby składki na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP). Składka na FEP wynosi 1,5% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (z ograniczeniem podstawy wymiaru do kwoty 30-krotności) i jest opłacana za wszystkich podwładnych spełniających powyższe warunki, w tym także za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na część etatu (przykład 1). Składka na FEP jest finansowana w całości przez płatnika składek. Taka składka jest wykazywana w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, w której podawana jest łączna kwota składek za wszystkich podwładnych danego pracodawcy. Z uwagi 1. UMOWA CYWILNOPRAWNA Z WŁASNYM PRACODAWCĄ Spółka zatrudniająca podwładnego, który wykonuje pracę w szczególnych warunkach, zawarła z nim dodatkowo umowę zlecenia. W takiej sytuacji nie miała obowiązku zgłoszenia go dodatkowo do ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA. Osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli taka umowa została zawarta z własnym pracodawcą lub jest wykonywana na jego rzecz, uważa się bowiem, do celów ubezpieczeń społecznych, za pracownika. Przychód wypłacany przez pracodawcę takiemu podwładnemu ze zlecenia jest wykazywany w raporcie z kodem pracowniczym. Od takiego wynagrodzenia trzeba zatem naliczać i opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych. Okres wykonywania umowy cywilnej nie musi być natomiast dodatkowo wykazywany w zgłoszeniu ZUS ZSWA. 2. TRZEBA POMINĄĆ ZLECENIOBIORCÓW Spółka zatrudnia 14 osób przy pracach o szczególnym charakterze. Cztery z nich urodziły się przed 1 stycznia 1949 r., a pozostali to osoby urodzone po 1948 roku. Spośród tej ostatniej grupy sześć osób jest zatrudnionych w ramach umowy o pracę (cztery na cały etat, a dwie w 1/2 wymiaru czasu pracy). Pozostałe osoby wykonują pracę o szczególnym charakterze na podstawie umowy zlecenia. Pracodawca musi opłacać składki na FEP wyłącznie za osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., zatrudnione na podstawie stosunku pracy. W zgłoszeniu ZUS ZSWA powinien więc przekazać dane tych osób. Przy sporządzaniu zgłoszenia nie uwzględnia się natomiast osób zatrudnionych w ramach umowy zlecenia oraz pracowników urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. 3. NIE NALEŻY DWUKROTNIE WYKAZYWAĆ TEJ SAMEJ OSOBY Spółka zatrudnia 10 pracowników przy pracach w szczególnych warunkach. Jeden z nich we wrześniu 2013 roku zgłosił wniosek o przyznanie mu emerytury pomostowej, w związku z czym w ciągu 7 dni od tej daty spółka złożyła za niego formularz ZUS ZSWA. W informacji tej wykazano okres pracy tego podwładnego w szczególnych warunkach w 2013 roku. W takim przypadku przy sporządzeniu do końca marca formularza ZUS ZSWA za pozostałych 9 pracowników, którzy w 2013 roku wykonywali prace w szczególnych warunkach, osoba ta nie powinna być już powtórnie wykazywana. Informację na druku ZUS ZSWA składaną w marcu trzeba oznaczyć numerem 002 2013. ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH MARZEC 2014 | 6 ZUS ZSWA, gdy pracownik wystąpił o przyznanie emerytury pomostowej. W takim przypadku ZUS ZSWA za tego podwładnego trzeba złożyć w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku (przykład 3). Jeżeli pracownik wystąpi z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej przed przekazaniem zgłoszenia danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze za poprzedni rok kalendarzowy, to płatnik składek przekazuje w ciągu 7 dni także zgłoszenie za poprzedni rok kalendarzowy. Obowiązek wcześniejszego przekazania danych dotyczących pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze ciąży na pracodawcach również wtedy, gdy znaleźli się w stanie upadłości lub likwidacji. W takim przypadku mają obowiązek przekazania zgłoszenia ZUS ZSWA (za bieżący rok kalendarzowy) nie później niż w dniu złożenia dokumentu wyrejestrowania z ubezpieczeń. W przypadku gdy do tego czasu nie przekazali zgłoszenia za poprzedni rok kalendarzowy, powinni w tym terminie przekazać również zgłoszenie za poprzedni rok. Wypełnianie formularza Formularz ZUS ZSWA składa się z kilku bloków. W początkowej części tego dokumentu (w blokach I–IIIA) pracodawca wskazuje identyfikator zgłoszenia, własne dane identyfikacyjne oraz dane osoby wykonującej pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Na jednym formularzu ZUS ZSWA można przekazać zgłoszenie danych maksymalnie za czterech pracowników. Jeśli pracodawca zatrudniał w poprzednim roku przy pracach w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze więcej osób, powinien przekazać za nie zgłoszenie na odrębnym formularzu (formularzach) ZUS ZSWA. W polu 01 bloku I „Dane organizacyjne” należy wpisać identyfikator zgłoszenia składający się z numeru i roku, np. 001 2013. Numerem oznacza się każdy kolejny dokument składany za dany rok kalendarzowy. Pierwszy dokument ma numer 001. Następne dokumenty ZUS ZSWA, dotyczące tego samego roku kalendarzowego, są oznaczone kolejnymi identyfikatorami z zakresu 002–999. Nie ma przy tym znaczenia, czy w dokumencie dokonywane są zgłoszenia pierwszorazowe, czy też są to korekty wcześniej wysłanych zgłoszeń. złożyć formularz ZUS ZSWA blok, a w razie konieczności również kolejne. Bloki IVA–VIB formularza są przeznaczone do przekazania danych identyfikacyjnych oraz danych dotyczących pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze za innych pracowników zatrudnionych przy tych pracach. Wypełnia je również pracodawca, którego podwładny wykazany w bloku III.B wykonywał pracę szczególną z licznymi przerwami. Końcowa część formularza to blok VII, w którym pracodawca wpisuje datę jego wypełnienia, składa podpis (osobiście lub za pośrednictwem upoważnionej osoby) oraz umieszcza swoją pieczątkę. Uwzględniane okresy pracy Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Oznacza to, że nie uwzględnia się okresów niezdolności do pracy, za które zostało wypłacone wynagrodzenie za czas choroby, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne oraz za które pracownik otrzymał zasiłek opiekuńczy bądź macierzyński (przykład 4). Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze ZUS wyłączy okresy urlopu wychowawczego, bezpłatnego oraz służby wojskowej, a uwzględni czas urlopu wypoczynkowego. 4. WYŁĄCZENIE CZASU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY Pracownica od 1 lipca do 31 grudnia 2013 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach. Od 11 do 17 września była niezdolna do pracy z powodu choroby i otrzymała za ten okres wynagrodzenie chorobowe. W informacji ZUS ZSWA składanej za nią za 2013 rok płatnik składek powinien w takim przypadku wykazać okresy: od 1 lipca do 10 września oraz od 18 września do 31 grudnia 2013 r. P R Z Y KŁ A D W bloku II „Dane identyfikacyjne płatnika składek” należy wpisać dane zgodne z aktualnie zgłoszonymi w ZUS – wynikającymi z dokumentu ZUS ZPA, ZUS ZFA lub wniosku CEIDG-1. W bloku IIIA (IVA, VA, VIA) wpisuje się dane identyfikacyjne osoby wykonującej pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Dokonuje się tego w następujący sposób: yy w polu 01 należy wpisać znak x w przypadku pierwszorazowego zgłoszenia danego pracownika jako osoby wykonującej pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, yy w polu 02 należy wpisać znak x, jeżeli płatnik składa korektę wcześniej złożonego dokumentu, yy w polu 03 należy podać PESEL ubezpieczonego, a pola 05 i 06 trzeba wypełnić tylko w sytuacji, gdy pracownik nie ma nadanego tego numeru. W kolejnym bloku formularza (IIIB) pracodawca podaje dane dotyczące pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W polu 01 należy podać kod tytułu ubezpieczenia, np. 01 10 00 – gdy pracownik nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz ustalonego stopnia niepełnosprawności. W polu 02 płatnik wpisuje trzyznakowy kod pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zgodny z załącznikiem do ustawy o emeryturach pomostowych (w pierwszym polu należy wpisać numer załącznika, a w polu drugim i trzecim – numer rodzaju pracy). Pola 03 i 04 dotyczą okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (należy wpisać daty – dd/mm/ rrrr). Data w polu 03 „od” nie może być późniejsza od daty podanej w polu 04 „do”. Gdy obie daty są takie same, przyjmuje się, że pracownik pracował w szczególnych warunkach lub wykonywał pracę o szczególnym charakterze przez 1 dzień. W polu 05 płatnik wpisuje wymiar czasu pracy, w którym wykonywana była praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze o podanym kodzie, w postaci ułamka zwykłego, np. 1/1 dla wymiaru pełnego, 3/4 – dla trzech czwartych etatu lub 120/176 – gdy wymiar czasu pracy określony jest w godzinach. Pola 06–09, 10–13, 14–17 przeznaczone są do podania następnych okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla danego ubezpieczonego. Jeżeli liczba okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przekracza cztery, na dokumencie ZUS ZSWA należy wypełnić dla tej samej osoby następny Sposób przekazania do ZUS Płatnik składek przekazuje formularz ZUS ZSWA w takiej samej formie, jaka obowiązuje go w odniesieniu do dokumentów ubezpieczeniowych określonych przepisami ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że jeżeli płatnik składek ma obowiązek zachować formę elektroniczną, to również formularz ZUS ZSWA 7 trzeba przekazać do ZUS w tej formie. Jeżeli zaś płatnik składek jest uprawniony do składania pozostałych dokumentów ubezpieczeniowych w formie dokumentu pisemnego, zgłoszenie ZUS ZSWA może zostać złożone w tej formie. Dokonanie korekty W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w złożonym formularzu ZUS ZSWA przez płatnika składek we własnym zakresie, przez ZUS lub przez właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy płatnik składek musi dokonać jego korekty. Korekta powinna zostać złożona przez płatnika w terminie: yy 7 dni od dnia stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS lub właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy, yy 7 dni od uprawomocnienia się decyzji – jeżeli konieczność korekty danych z formularza ZUS ZSWA jest wynikiem stwierdzenia nieprawidłowości przez ZUS w drodze decyzji, yy 30 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli – jeżeli konieczność korekty danych jest wynikiem stwierdzenia nieprawidłowości przez ZUS w drodze kontroli. Korygujący formularz ZUS ZSWA trzeba przekazać do ZUS w takiej samej formie jak pierwszorazowe zgłoszenie. Kopie złożonych w ZUS formularzy ZUS ZSWA – zarówno pierwszorazowych, jak i korygujących – płatnik składek musi przechowywać przez 5 lat od dnia ich przekazania do ZUS, w formie dokumentu pisemnego lub elektronicznego. PODSTAWA PRAWNA: art. 35–39 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, poz. 1656 ze zm.), art. 47a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 186, poz. 1444 ze zm.). | MARZEC 2014 Andrzej Radzisław radca prawny ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Składki Odszkodowanie za zakaz konkurencji po zwolnieniu jest oskładkowane także w razie przywrócenia do pracy Pytanie: Z końcem 2012 roku spółka rozwiązała z podwładnym za wypowiedzeniem umowę o pracę. Wcześniej zawarto z nim umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, w związku z czym przez 6 miesięcy wypłacano mu odszkodowanie. Zatrudniony odwołał się od wypowiedzenia do sądu, który przywrócił go do pracy. W marcu pracodawca wypłaci tej osobie wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Jakie dokumenty powinien złożyć do ZUS? Czy trzeba naliczyć składki od odszkodowania za zakaz konkurencji wypłaconego byłemu podwładnemu przed ponownym podjęciem pracy? Odpowiedź: Pracodawca powinien zgłosić osobę przywróconą do pracy do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od następnego dnia po rozwiązaniu umowy na skutek jej wadliwego wypowiedzenia. Trzeba złożyć deklaracje rozliczeniowe korygujące wraz z zerowymi imiennymi raportami miesięcznymi. Składki od wynagrodzenia należnego za okres pozostawania bez pracy powinny zostać rozliczone w raporcie ZUS RCA za miesiąc, w którym nastąpi jego wypłata. Odszkodowanie za zakaz konkurencji nie podlega oskładkowaniu. Rozwiązanie umowy o pracę, nawet z naruszeniem przepisów Kodeksu pracy, wywiera skutki w zakresie podlegania przez podwładnego ubezpieczeniom. Po rozwiązaniu umowy o pracę i ustaniu zatrudnienia pracodawca ma obowiązek wyrejestrować pracownika z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA w terminie 7 dni. Orzeczenie sądu przywracające pracownika do pracy na poprzednich warunkach ma charakter mieszany konstytutywno-deklaratoryjny. Warunkiem reaktywowania stosunku pracy jest zgłoszenie przez tę osobę gotowości niezwłocznego podjęcia pracy, w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, chyba że przekroczenie tego terminu wynikło z przyczyn niezależnych od pracownika (art. 48 Kodeksu pracy). W przypadku reaktywacji stosunku pracy na podstawie wyroku sądu o przywróceniu zatrudnionego do pracy ZUS uznaje, że nie wystąpiła przerwa w ubezpieczeniach pracownika. Pracodawca powinien zatem zgłosić osobę przywróconą do pracy do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA z kodem 01 10 xx od następnego dnia po rozwiązaniu umowy na skutek jej wadliwego wypowiedzenia. Powinien również złożyć deklaracje rozliczeniowe korygujące wraz z imiennymi raportami miesięcznymi z podaną zerową podstawą wymiaru składek i z zerową kwotą składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, jeśli w poszczególnych miesiącach pracownik nie otrzymał żadnego przychodu. Składki od wynagrodzenia należnego za okres pozostawania bez pracy powinny zostać rozliczone w raporcie ZUS RCA za miesiąc, w którym nastąpiła wypłata tego wynagrodzenia. Odszkodowania za zakaz konkurencji wypłacane byłym pracownikom na podstawie art. 1012 kp są zwolnione z oskładkowania. Wynika to z § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Takie odszkodowanie jest ekwiwalentem za to, że były zatrudniony powstrzymuje się w uzgodnionym okresie od wykonywania pracy konkurencyjnej na rzecz innych podmiotów niż były pracodawca. Charakter tej wypłaty nie ulega zmianie, gdy podwładny występuje do sądu z żądaniem przywrócenia do pracy. W okresie trwania sprawy w sądzie byłego zatrudnionego w dalszym ciągu wiąże bowiem zakaz konkurencji i jeżeli wypełni warunki zawartej umowy, przysługuje mu odszkodowanie. Wyrok przywracający podwładnego do pracy nie powoduje zmian w tym zakresie. Od kwot odszkodowania wypłaconego przed reaktywacją stosunku pracy nie trzeba więc opłacać składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. PODSTAWA PRAWNA: art. 13 pkt 1, art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), art. 48, art. 1012 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.). Andrzej Radzisław radca prawny Obowiązuje minimalna podstawa wymiaru składek za pracowników i zleceniobiorców delegowanych za granicę Pytanie: W związku z realizacją umowy zawartej z rosyjskim kontrahentem spółka delegowała od marca za granicę kilkunastu swoich pracowników i zleceniobiorców. Osoby te nie odbywają podróży służbowej. Czy przy ustalaniu dla nich podstawy wymiaru można odliczać kwotę diety za każdy dzień pobytu za granicą? pobytu zatrudnionego poza granicami kraju, obejmujący dni jego pracy oraz dni wolne od pracy (np. soboty i niedziele). Do dni pobytu nie zalicza się jednak okresu przebywania na urlopie Odpowiedź: Tak. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wypoczynkowym ani pobierania wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego. podwładnych i zleceniobiorców zatrudnionych za granicą u polskiego pracodawcy W razie zatrudnienia za granicą przez część nie może być jednak niższa niż 3.746 zł. miesiąca kwotę najniższej podstawy wymiaru zmniejsza się proporcjonalnie. Podstawy wymiaru składek nie stanowi część jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za służbowej (Dz.U. poz. 167). Tak ustalony mie- PODSTAWA PRAWNA: § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia ministra pracy granicą u polskich pracodawców w wysokości sięczny przychód tych osób stanowiący podi polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie równowartości diety przysługującej z tytułu stawę wymiaru składek nie może być jednak szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru podróży służbowych poza granicami kraju, za niższy od kwoty prognozowanego przeciętskładek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe każdy dzień pobytu. Kwota diety jest określona nego wynagrodzenia miesięcznego w gospo(Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.). w rozporządzeniu ministra pracy i polityki darce narodowej na dany rok kalendarzowy społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należ- (w 2014 roku jest to kwota 3.746 zł). Regulację ności przysługujących pracownikowi zatrud- tę stosuje się odpowiednio do zleceniobiorców. Piotr Witebski specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych nionemu w państwowej lub samorządowej Równowartość diet ustala się za łączny okres ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH MARZEC 2014 | 8 Składki Nieopłacenie składki na Fundusz Pracy nie pozbawia świadczeń z ubezpieczenia chorobowego Pytanie: Przedsiębiorca do końca grudnia 2013 roku opłacał składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, od preferencyjnej podstawy wymiaru. Od 1 stycznia 2014 r. obowiązują go już jednak zasady ogólne, w związku z czym powinien odprowadzać za siebie także składkę na Fundusz Pracy. Nie regulował jednak tej należności. Czy w takim przypadku jego dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustało od stycznia i czy powinien zgłosić się do niego ponownie na bieżąco? Odpowiedź: Nieopłacenie składki na Fundusz Pracy nie powoduje wyłączenia z ubezpieczenia chorobowego. Zasadą jest, że obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy dotyczy tych osób prowadzących działalność gospodarczą, które podlegają z niej obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, a podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia jest równa co najmniej płacy minimalnej. Przedsiębiorca, który opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od tzw. preferencyjnej podstawy wymiaru, czyli od kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia, nie uiszcza zatem tej składki. Natomiast po zakończeniu okresu preferencyjnego, gdy składki są już opłacane od 60% przeciętnego wynagrodzenia, składka na FP powinna być odprowadzana. Osoba prowadząca działalność gospodarczą i podlegająca z niej obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W przypadku tej grupy osób bardzo ważne jest terminowe opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie należnej składki. Jedynie w uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Gdy za część miesiąca został pobrany zasiłek, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który przysługuje to świadczenie. Osoba prowadząca działalność gospodarczą za każdy miesiąc tej działalności opłaca składki na wskazane przez ZUS rachunki bankowe odrębnymi wpłatami, z podziałem na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy. ZUS dokonuje rozliczenia wpłaty dokonanej przez płatnika za dany miesiąc na podstawie deklaracji, zgodnie z oznaczeniem dokonanym przez płatnika składek na dokumencie płatniczym. Odrębnie rozliczane są więc wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy. Oznacza to, że gdy płatnik składek w terminie i w prawidłowej wysokości opłacał składki na ubezpieczenia społeczne na wskazany rachunek, to z powodu nieopłacenia składki na FP nie zostanie wyłączony z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Oczywiście nieopłacone składki na FP powinny zostać uregulowane wraz z odsetkami za zwłokę. PODSTAWA PRAWNA: art. 14 ust. 2 pkt 2, art. 47 ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.), § 11 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 78, poz. 465 ze zm.). Andrzej Radzisław specjalista z zakresu emerytur i rent Program Płatnik przypomni o konieczności wyrejestrowania członków rodziny z ubezpieczenia zdrowotnego Pytanie: W związku z rozwiązaniem umowy o pracę z osobą zatrudnioną na czas określony pracodawca musi wyrejestrować z ubezpieczenia zdrowotnego członków jej rodziny. Jakiego formularza powinien użyć oraz czy program Płatnik wygeneruje go automatycznie? Odpowiedź: Należy użyć zgłoszenia ZUS ZCNA. Podczas zapisu dokumentu ZUS ZWUA (wyrejestrowanie ubezpieczonego) użytkownik otrzyma komunikat o możliwości automatycznego utworzenia ZUS ZCNA dla niewyrejestrowanych członków rodziny. Na płatniku składek ciąży obowiązek zgłaszania do ubezpieczenia zdrowotnego oraz wyrejestrowania z tego ubezpieczenia członków rodziny osoby ubezpieczonej. Za członka rodziny uważa się: yy dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26 lat, a gdy posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku, yy małżonka, a także yy wstępnych (rodziców, dziadków) pozo- stających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym. Zasadą jest, że do ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza się jako członków rodziny osoby, które nie podlegają obowiązkowi tego ubezpieczenia z innego tytułu ani nie są uprawnione do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji. W celu zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego lub wyrejestrowania z tego ubezpieczenia członka rodziny należy sporządzić i przekazać do ZUS formularz ZUS ZCNA. Wyrejestrowanie powinno nastąpić w terminie 7 dni od 9 dnia ustania uprawnień członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego lub wyrejestrowania ubezpieczonego przez danego płatnika. Podczas zapisu dokumentu ZUS ZWUA (wyrejestrowanie ubezpieczonego) z użyciem programu Płatnik użytkownik otrzyma komunikat o możliwości automatycznego utworzenia dokumentów ZUS ZCNA dla niewyrejestrowanych członków rodziny. Program utworzy dokument ZUS ZCNA dla członków rodziny tego ubezpieczonego z datą utraty uprawnień taką samą jak data wyrejestrowania ubezpieczonego z dokumentu ZUS ZWUA. PODSTAWA PRAWNA: art. 3 ust. 2 pkt 5 i 6, art. 5 pkt 3, art. 67 ust. 3, art. 74, art. 77 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.). | MARZEC 2014 Piotr Witebski specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Zasiłki ZUS ZLA na starym druku uprawnia do wypłaty świadczenia Pytanie: Pracownik przedstawił w lutym zwolnienie lekarskie na starym druku ZUS ZLA. Lekarz, który wydał to zwolnienie, poproszony o jego przepisanie na nowy formularz, oświadczył, że nie jest to możliwe, gdyż nie otrzymał jeszcze nowych druków. Pracodawca uwzględnił to zwolnienie i wypłacił zatrudnionemu wynagrodzenie za czas choroby. Czy postąpił prawidłowo? Odpowiedź: Tak. Z przepisów wynika obowiązek stosowania od 1 stycznia 2014 r. nowego wzoru zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA. Do celów wypłaty zasiłku chorobowego i opiekuńczego należy jednak honorować także dostarczone przez ubezpieczonych zaświadczenia na druku obowiązującym przed tą datą. świadczeń za okres tej niezdolności. Komunikaty w tej sprawie zostały zamieszczone w terenowych jednostkach organizacyjnych ZUS w salach obsługi klientów. W rozpatrywanym przypadku należało zatem przyjąć zaświadczenie lekarskie wystawione na druku ZUS ZLA według wzoru stosowanego do 31 grudnia 2013 r. oraz wypłacić pracownikowi należne świadczenie z tytułu choroby. W rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 13 stycznia 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego, wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika ZUS, przewidziano, że zaświadczenia lekarskie mogły być wydawane na starych drukach do wyczerpania PODSTAWA PRAWNA: rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 13 stycznia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 78 ze zm.). zapasów, ale nie dłużej niż do 31 grudnia 2013 r. Z uwagi na ważny interes świadczeniobiorców płatnicy zasiłków powinni jednak również po tej dacie przyjmować i honorować zaświadczenia lekarskie wystawiane na obowiązujących wcześniej formularzach. Nadal stanowią one dowód stwierdzający czasową niezdolność do pracy i uzasadniają wypłatę Zmiana etatu ma wpływ na trzynastkę wliczaną do podstawy zasiłku Pytanie: Pracownik chorował w lutym 2014 roku. Od 1 stycznia 2014 r. jest zatrudniony na cały etat i otrzymuje stałe miesięczne wynagrodzenie w kwocie 5.000 zł. W 2013 roku kilka razy zmieniano mu wymiar czasu pracy. Od 1 stycznia do 31 maja 2013 r. pracował na 1/4 etatu, od 1 czerwca do 31 sierpnia 2013 r. na 1/2 etatu, od 1 września do 31 grudnia 2013 r. na 3/4 etatu. Podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby w lutym stanowi pensja za styczeń. W styczniu pracownik otrzymał dodatkowo trzynastą pensję za 2013 rok w kwocie 4.500 zł, a po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane z jego środków (13,71%) – 3.883,05 zł. Jak uwzględnić ten składnik w podstawie wymiaru wynagrodzenia za czas choroby? Odpowiedź: Trzynastą pensję trzeba uwzględnić w kwocie przeliczonej odpowiednio do nowego wymiaru czasu pracy, w którym zatrudniony wykonuje obowiązki od 1 stycznia 2014 r. Jeżeli w okresie uwzględnianym przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby i zasiłków nastąpiła zmiana etatu, to do podstawy wymiaru przyjmuje się wynagrodzenie wypłacone za pełne kalendarzowe miesiące po zmianie etatu. W rozpatrywanym przypadku podstawę wymiaru stanowi zatem wynagrodzenie za styczeń 2014 roku. Zmiana wymiaru czasu pracy ma także wpływ na obliczenie składników wynagrodzenia, które pracownik otrzymywał w okresie poprzedzającym chorobę, np. składników rocznych. Składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy roczne uwzględnia się w podstawie wymiaru wynagrodzenia za czas choroby i zasiłków w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstało prawo do tych świadczeń. Jeżeli zatem prawo do wynagrodzenia za czas choroby powstało w 2014 roku, w podstawie wymiaru wynagrodzenia za czas choroby i zasiłków należy uwzględnić składnik roczny wypłacony za 2013 rok. W przypadku gdy nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy, istotne jest, kiedy ona ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH nastąpiła. Jeżeli zaszła w roku kalendarzowym poprzedzającym niezdolność do pracy, składnik roczny przyjmuje się w kwocie obliczonej proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy w tym roku po zmianie wymiaru czasu pracy. Jeżeli, tak jak w rozpatrywanym przypadku, zmiana wymiaru czasu pracy nastąpiła po zakończeniu roku poprzedzającego niezdolność do pracy, składnik roczny uwzględnia się w podstawie wymiaru w kwocie przeliczonej odpowiednio do nowego wymiaru czasu pracy. Jeżeli w trakcie roku kalendarzowego poprzedzającego niezdolność do pracy wymiar czasu pracy zmieniał się dwa lub więcej razy, należy obliczyć średni wymiar czasu pracy w tym roku kalendarzowym, z którego uwzględnia się składnik roczny, a następnie oblicza się współczynnik odpowiadający proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy do średniego wymiaru czasu pracy. W podstawie wymiaru składnik roczny uwzględnia się w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej za rok poprzedni, po przemnożeniu jej przez obliczony współczynnik. MARZEC 2014 | 10 Trzynastą pensję, którą trzeba uwzględnić w podstawie wymiaru wynagrodzenia za czas choroby przysługującego pracownikowi w lutym 2014 roku, oblicza się więc w następujący sposób: yy krok 1. Obliczamy średni wymiar czasu pracy w 2013 roku: 1/4 5 miesięcy (1,25) + 1/2 3 miesiące (1,5) + 3/4 4 miesiące (3) = 5,75 : : 12 = 0,48; yy krok 2. Obliczamy współczynnik zmiany wymiaru czasu pracy poprzez ustalenie proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy do średniego wymiaru czasu pracy w 2013 roku: 1 : 0,48 = 2,08; yy krok 3. Mnożymy kwotę wypłaconej pracownikowi trzynastej pensji za 2013 rok przez obliczony współczynnik zmiany wymiaru czasu pracy: 3.883,05 zł 2,08 = 8.076,74 zł; yy krok 4. Obliczamy 1/12 trzynastej pensji: 8.076,74 zł : 12 = 673,06 zł. Podstawa wymiaru wynagrodzenia za czas choroby w lutym wynosi zatem 4.987,56 zł: yy 5.000 zł (wynagrodzenie za styczeń) 13,71% = 685,50 zł, yy 5.000 zł – 685,50 zł = 4.314,50 zł, yy 4.314,50 zł + 673,06 zł = 4.987,56 zł. PODSTAWA PRAWNA: art. 40 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159). Kolumnę przygotowała Renata Tonder specjalista z zakresu świadczeń z ubezpieczeń społecznych Emerytury ZUS zobowiąże pracodawcę do zwrotu nadpłaty spowodowanej wadliwym wypełnieniem dokumentów Pytanie: W styczniu 2010 roku spółka wystawiła pracownikowi zaświadczenie na formularzu ZUS Rp-7 potwierdzające jego zarobki w latach 2000–2009. W wyniku niedawnej kontroli ZUS stwierdzono, że sporządzając ten dokument, błędnie wykazała zbyt wysoki przychód za 2009 rok. Po korekcie zaświadczenia ZUS obniżył emeryturę i zobowiązał spółkę do zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia za cały zakwestionowany okres (prawie 4 lata). Czy przysługiwało mu takie uprawnienie? Odpowiedź: Tak. Spółka musi przekazać do ZUS całą tę kwotę. Jednym z obowiązków pracodawcy w stosunku do pracownika (byłego pracownika) jest wystawianie zaświadczeń potwierdzających wysokość przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wypłaconego za okresy, za które przychód ten przysługuje. Niekiedy pracodawcy zobowiązani do wystawienia takiego dokumentu popełniają błędy powodujące zawyżenie świadczenia przyznawanego przez ZUS (np. wskazują zbyt wysokie zarobki wypłacane pracownikowi w poszczególnych latach kalendarzowych). W sytuacji gdy z powodu błędów pracodawcy popełnionych np. przy wystawianiu zaświadczenia ZUS Rp-7 ustalono emeryturę w kwocie wyższej niż ta, która rzeczywiście należy się świadczeniobiorcy, po korekcie takiego dokumentu ZUS ustala prawidłową wysokość świadczenia. W takim przypadku nie może jednocześnie zażądać zwrotu nienależnie pobranych wypłat od świadczeniobiorcy. Obowiązujące przepisy pozwalają jednak na to, aby ZUS wystąpił z takim żądaniem do pracodawcy, który sporządził błędny dokument. Zgodnie z art. 84 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych, mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek ich zwrotu (wraz z odsetkami ustawowymi) obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot. Należy podkreślić, że wskazany wcześniej przepis stanowi podstawę do żądania przekazania do ZUS nienależnie pobranych świadczeń (wraz z odsetkami) za cały okres, za który nastąpiła nadpłata z winy płatnika składek. W takim przypadku nie ma bowiem zastosowania art. 138 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który ustanawia zasadę, że organ rentowy może zażądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres nie dłuższy niż 3 ostatnie lata. ZUS może zażądać od pracodawcy zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń także za okres przypadający przed wejściem w życie ustawy systemowej, czyli przed 1 stycznia 1999 r. Obowiązywała bowiem wówczas podobna regulacja zawarta w art. 37 ust. 6 ustawy z 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 1989 r. nr 25, poz. 137 ze zm.). PODSTAWA PRAWNA: art. 125 i art. 125a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), art. 84 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.). Wysoki przychód nie spowoduje zawieszenia częściowej emerytury Pytanie: Spółka zatrudnia pracownika, który po ukończeniu 65 lat w maju 2014 roku zamierza przejść na emeryturę częściową. Nie ukończy jeszcze wówczas powszechnego wieku emerytalnego i obawia się, że ZUS zawiesi mu przyznane świadczenie w związku z uzyskiwaniem zbyt wysokich przychodów (ok. 6.500 zł miesięcznie). Czy po to aby mógł pobierać przyznaną emeryturę w pełnej wysokości, trzeba będzie obniżyć mu pensję? Odpowiedź: Nie będzie to konieczne. Zatrudniony będzie mógł pobierać częściową emeryturę w pełnej wysokości bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu. Zasadą jest, że osoby uprawnione do emerytury, które nie ukończyły jeszcze powszechnego wieku emerytalnego, mają ograniczone możliwości dorabiania. Jeżeli osiągają przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby, emerytura przysługuje im w pełnej wysokości, gdy przychód ten nie przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w ostatnim kwartale kalendarzowym. Jeżeli jest wyższy od tego limitu, ale nie przekracza drugiego progu zarobkowego (130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia), świadczenie podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia tego limitu, ale nie więcej niż o maksymalną kwotę zmniejszenia. W razie przekroczenia wyższego progu zarobkowego emerytura podlega zawieszeniu. Zasady zawieszania i zmniejszania świadczeń nie mają jednak zastosowania do osób uprawnionych do emerytury częściowej. Możliwość uzyskania tego świadczenia została przewidziana dla urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy nie ukończyli jeszcze powszechnego wieku emerytalnego (odpowiednio podwyższonego od 1 stycznia 2013 r.), ale osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 62 lata (w przypadku kobiety) i 65 lat (w przypadku mężczyzny) oraz udowodnili okres składkowy i nieskładkowy wynoszący odpowiednio 35 lub 40 lat. W praktyce o emeryturę częściową mogą na razie ubiegać się wyłącznie mężczyźni, który ukończyli 65 lat, a nie osiągnęli odpowiednio podwyższonego wieku emerytalnego. Przy ustalaniu emerytury częściowej ZUS oblicza najpierw pełną kwotę świadczenia, dzieląc podstawę obliczenia emerytury (sumę kwoty składek emerytalnych oraz kapitału początkowego zewidencjonowanych 11 na indywidualnym koncie osoby ubezpieczonej oraz odpowiednio zwaloryzowanych) przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na emeryturę częściową. Połowa tak ustalonego świadczenia stanowi emeryturę częściową. Osoba przechodząca na emeryturę częściową może łączyć pobieranie świadczenia z kontynuowaniem pracy zarobkowej. Nie ma do niej zastosowania ani art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (przewidujący zawieszenie prawa do emerytury dla osób, które nie rozwiązały stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywały zatrudnienie bezpośrednio przed nabyciem prawa do tego świadczenia), ani art. 103 i art. 104 tej ustawy (stanowiące o zawieszaniu i zmniejszaniu świadczeń w związku z uzyskiwaniem przychodu z działalności zarobkowej). PODSTAWA PRAWNA: art. 24–26b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.). | MARZEC 2014 Kolumnę przygotował Dariusz Noszczak specjalista z zakresu emerytur i rent ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Świadczenia Warunkiem uzyskania emerytury niezależnie od osiągnięcia wieku jest rozwiązanie wszystkich stosunków pracy Pytanie: Zatrudniamy na pół etatu nauczyciela urodzonego w 1960 roku, który chce przejść na emeryturę przyznawaną bez względu na wiek. Pracuje równolegle w szkole (również w 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć). Wkrótce będzie musiał jednak odejść z pracy w tej placówce ze względu na zmniejszenie liczby klas. Czy aby uzyskać nauczycielską emeryturę, musi rozwiązać również stosunek pracy z naszą szkołą? Odpowiedź: Tak. Osoba, która chce przejść na emeryturę bez względu na wiek, musi rozwiązać wszystkie stosunki pracy w charakterze nauczyciela. Na podstawie art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela prawo do emerytury nauczycielskiej mogą nabyć nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w placówkach określonych w tej ustawie, czyli m.in. w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli, w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych. Aby uzyskać omawiane świadczenie, muszą spełnić łącznie kilka warunków: yy udowodnić co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym minimum 20 lat wykonywania pracy nauczycielskiej przynajmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć, lub yy posiadać co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym minimum 20 lat wykonywania zatrudnienia w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, przynajmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć (w przypadku nauczycieli klas, szkół, placówek i zakładów specjalnych), yy wykonywać pracę nauczycielską ostatnio przed przejściem na emeryturę oraz yy rozwiązać na swój wniosek stosunek pracy. Emeryturę przyznawaną na podstawie Karty Nauczyciela mogą uzyskać również osoby urodzone, tak jak w przypadku opisanym w pytaniu, po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., jeżeli warunki dotyczące wymaganego stażu ubezpieczeniowego oraz stażu pracy nauczycielskiej spełniły do 31 grudnia 2008 r. oraz rozwiązały stosunek pracy. Nie mogą być także członkami otwartego funduszu emerytalnego, a jeśli przystąpiły do OFE, muszą złożyć wniosek o przekazanie zgromadzonych tam środków do budżetu państwa. Jednym z warunków przyznania emerytury nauczycielskiej (zarówno osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., jak i w latach 1949–1968) jest więc rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela. Warunek ten jest spełniony zarówno wtedy, gdy rozwiązanie następuje na podstawie wypowiedzenia złożonego przez nauczyciela, jak i wówczas, gdy stosunek pracy ustał wprawdzie na podstawie porozumienia stron, ale z odpowiednim wnioskiem o rozwiązanie stosunku pracy wystąpił nauczyciel. Nauczyciel może uzyskać emeryturę również wtedy, gdy stosunek pracy ustał z inicjatywy dyrektora szkoły: yy z powodu całkowitej lub częściowej jej likwidacji albo yy w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania, które uniemożliwiają dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Prawo do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek może również nabyć nauczyciel, którego stosunek pracy wygasł na skutek upływu okresu pozostawania w tzw. stanie nieczynnym (np. z powodu częściowej likwidacji lub zmian organizacyjnych w szkole) lub został rozwiązany przed upływem stanu nieczynnego. PODSTAWA PRAWNA: art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.). ZUS uwzględni przy ustalaniu prawa do świadczenia okresy składkowe tylko w ograniczonym wymiarze Odpowiedź: Nie. ZUS uwzględni tylko 7 lat nieskładkowych oraz pominie okres pracy w gospodarstwie rolnym. Zgodnie z ustawą z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych takie świadczenie może być przyznane tylko osobom, które udowodniły przynajmniej 20-letni okres wykonywania pracy nauczycielskiej w placówkach oświaty wymienionych w tej ustawie, co najmniej w 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Należy także udowodnić ogółem co najmniej 30-letni staż ubezpieczeniowy. W serwisie internetowym ZUS (www.zus.pl) zamieszczono szczegółowe wyjaśnienia dotyczące m.in. zasad ustalania stażu ubezpieczeniowego wymaganego do przyznania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Wynika ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH z nich, że przy dokonywaniu takich ustaleń nie uwzględnia się tzw. okresów rolnych, o których mowa w art. 10 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Chodzi tu o okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników oraz okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie, przypadające przed dniem objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników z tego tytułu. Jest to więc odmienne rozwiązanie niż przyjęte przy ustalaniu stażu wymaganego do przyznania wcześniejszych emerytur, w tym również emerytury nauczycielskiej przysługującej na podstawie Karty Nauczyciela. MARZEC 2014 | 12 W przypadku opisanym w pytaniu nauczyciel ma udowodnione 21 lat składkowych, 8 lat nieskładkowych oraz 8 lat pracy w gospodarstwie rolnym. Przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego wymaganego do przyznania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ZUS uwzględni, oprócz 21 lat składkowych, tylko 7 lat nieskładkowych (1/3 z 21). Pominie także okresy pracy w gospodarstwie rolnym. Oznacza to, że zatrudniony nie ma jeszcze stażu wystarczającego do uzyskania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. PODSTAWA PRAWNA: art. 4 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. nr 97, poz. 800 ze zm.), art. 10 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.). Kolumnę przygotował Dariusz Noszczak specjalista z zakresu emerytur i rent ANU107 Pytanie: Nauczyciel zatrudniony w szkole podstawowej chce zgłosić wniosek o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Ma udowodnione 21 lat składkowych (w tym 20 lat pracy w szkole), 8 lat nieskładkowych oraz 8 lat pracy w gospodarstwie rolnym. Czy ustalając prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, ZUS zsumuje wszystkie te okresy?
