Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących)

Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 1
UWAGA! Serwis ten używa plików "cookies".
Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie informacji zawartej w cookies, zmień ustawienia swojej przeglądarki.
Aktualności
Prawo
O ZUS
Ubezpieczenia
Świadczenia
Statystyka
UE
» Koordynacja w zakresie ubezpieczeń ... » Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających ...
UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE OSÓB PRZEMIESZCZAJĄCYCH
SIĘ (MIGRUJĄCYCH) W UNII EUROPEJSKIEJ
Data aktualizacji: 20.06.2013 r.
Od przystąpienia przez Polskę do Unii Europejskiej, czyli od 1 maja 2004 r. dla obywateli polskich
powstały nowe możliwości przemieszczania się w celu wykonywania aktywności zawodowej na
obszarze innych państw członkowskich. Zasada swobodnego przepływu osób (pracowników), jedna z
podstawowych w prawie wspólnotowym, jest realizowana między innymi poprzez koordynację
systemów zabezpieczenia społecznego. Znajomość tych zasad przez osoby przemieszczające się we
Wspólnocie pozwala na pełne skorzystanie z zasady swobody przepływu osób oraz na uniknięcie
ewentualnych problemów w zakresie zabezpieczenia społecznego. Dotyczy to pracodawców,
pracowników oraz osób prowadzących działalność na własny rachunek.
Dotychczas przepisy dotyczące koordynacji zawarte były w Rozporządzeniu Rady (EWG) nr 1408/71
z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do
pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich
rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.Urz. WE L 149 z 05.07.1971 r. str. 2 ze zm.). Od 1
maja 2010 r. zostało ono zastąpione przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr
883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
(Dz.Urz. UE L 166 z 30.04.2004 r., str. 1, z późn. zm.). W rozporządzeniu tym została uregulowana
sytuacja różnych grup zawodowych. Jednakże podstawowe znaczenie mają unormowania
dotyczące pracowników delegowanych oraz osób prowadzących działalność na własny rachunek,
które swoją działalność przenoszą na pewien okres za granicę. Szczegółowe postanowienia
dotyczące ustalania mającego zastosowanie ustawodawstwa zawarte są w Tytule II obejmującym
artykuły od 11 do 16 rozporządzenia 883/2004. Jeżeli osoby te zostaną wysłane do pracy w innym
niż Polska państwie członkowskim lub przeniosą działalność do innego państwa członkowskiego - przy
spełnieniu warunków określonych w przepisach prawa wspólnotowego - mogą nadal podlegać
polskim przepisom z zakresu zabezpieczenia społecznego. Z dniem 1 maja 2010 r. weszło w życie
również Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009
r. dotyczące wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 (Dz.Urz. UE L 284 z 30.10.2009 r., str. 1, z
późn. zm.).
Rozporządzenie 883/2004 oraz rozporządzenie 987/2009 zostały przyjęte do stosowania przez
Szwajcarię od 1 kwietnia 2012 r. Od 1 czerwca 2012 r. przepisy tych rozporządzeń są stosowane
również przez Norwegię, Islandię oraz Liechtenstein.
Niniejsze opracowanie uwzględnia przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr
465/2012 z dnia 22 maja 2012 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia oraz rozporządzenie (WE) nr 987/2009 dotyczące
wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (Dz. Urz. UE L 149 z 08.06.2012 r., str. 4). Przepisy
rozporządzenia 465/2012 są stosowane przez państwa członkowskie UE od 28 czerwca 2012 r.
Norwegia, Islandia i Liechtenstein stosują rozporządzenie 465/2012 od 2 lutego 2013 r. Przepisów
tego rozporządzenia nie stosuje Szwajcaria. W związku z tym, w stosunkach ze Szwajcarią,
rozporządzenie 883/2004 oraz rozporządzenie 987/2009 są stosowane w brzmieniu obowiązującym
do 27 czerwca 2012 r.
Zasady ogólne
Zgodnie z zasadą ogólną osoby, do których stosuje się rozporządzenie 883/2004, podlegają
ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwo takie określane jest
zgodnie z przepisami Tytułu II. Do celów stosowania przepisów Tytułu II, osoby otrzymujące
świadczenia pieniężne z powodu lub w konsekwencji swej aktywności jako pracownik najemny lub
jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek, uważane są za wykonujące wspomnianą
pracę. Nie dotyczy to świadczeń z tytułu inwalidztwa, emerytur ani rent rodzinnych, ani też rent z
tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych lub świadczeń pieniężnych z tytułu choroby
obejmujących leczenie przez czas nieokreślony (art. 11 ust. 2).
Osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega
ustawodawstwu tego państwa członkowskiego (art. 11 ust. 3 a). Jest to tzw. zasada miejsca
wykonywania pracy (lex loci laboris). Zgodnie z powyższym przepisem, właściwe jest
ustawodawstwo państwa, w którym praca najemna lub praca na własny rachunek jest wykonywana.
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 2
Nie ma znaczenia natomiast miejsce zamieszkania pracownika, siedziba jego pracodawcy lub to,
gdzie prowadzący działalność zarejestrował.
Zgodnie z definicją zawartą w art. 1 pkt a) rozporządzenia 883/2004 określenie "praca najemna"
oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania
ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka
praca lub sytuacja równoważna ma miejsce.
Określenie "działalność na własny rachunek" oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną,
traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego
państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce (art. 1 pkt b).
Pracownicy delegowani
Jeden z wyjątków od przepisu art. 11 ust. 3 lit. a) dotyczy pracowników delegowanych (wysłanych)
do pracy w innym państwie członkowskim. Chodzi o sytuację polegającą na tym, że polskie
przedsiębiorstwo w celu realizacji umowy zawartej z zagranicznym kontrahentem, deleguje
pracowników do pracy poza granice Polski. Zgodnie z art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 osoba,
która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu
pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swą działalność, a która jest delegowana przez tego
pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy,
nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że
przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by
zastąpić inną delegowaną osobę. W związku z tym pracownik oddelegowany przez polskiego
pracodawcę do pracy w innym państwie członkowskim może nadal podlegać polskiemu
ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego (a w konsekwencji podlegać ubezpieczeniom
społecznym w Polsce), pod warunkiem, że czas pracy za granicą nie przekracza 24 miesięcy i że
pracownik nie jest wysyłany by zastąpić innego pracownika, którego okres delegowania zakończył
się.
Powyższy przepis dotyczy nie tylko pracowników, którzy są przez danego pracodawcę zatrudnieni w
Polsce i następnie delegowani do pracy za granicę. Ma on zastosowanie również do pracowników
zatrudnionych w celu oddelegowania. Wynika to z przepisu art. 14 ust. 1 rozporządzenia 987/2009.
Przepis ten stanowi, że do celów stosowania art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 "osoba, która
wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy,
który normalnie tam prowadzi swoją działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do
innego państwa członkowskiego" oznacza także osobę zatrudnioną w celu oddelegowania
jej do innego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że osoba ta bezpośrednio przed
rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę
ma jej pracodawca.
Zgodnie z Decyzją nr A2 Komisji Administracyjnej do Spraw Koordynacji Systemów Zabezpieczenia
Społecznego z dnia 12 czerwca 2009 r., dotyczącą wykładni art. 12 Rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do
pracowników delegowanych i osób wykonujących pracę na własny rachunek, tymczasowo
pracujących poza państwem właściwym (Dz.Urz. UE C 106/5 z 24.04.2010 r., str. 5)
wymóg podlegania przez pracownika ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę
ma jego pracodawca bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia jest spełniony, jeżeli pracownik
przez co najmniej miesiąc podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego.
Również z opracowanego przez Komisję Administracyjną do Spraw Koordynacji Systemów
Zabezpieczenia Społecznego, Praktycznego poradnika: Ustawodawstwo mające zastosowanie do
pracowników w Unii Europejskiej (UE), Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i Szwajcarii,
wynika, że okres co najmniej jednego miesiąca może być uznawany jako spełniający warunek
podlegania przez pracownika bezpośrednio przed delegowaniem, ustawodawstwu państwa
delegującego. Krótsze okresy wymagają indywidualnej oceny w konkretnych przypadkach. Nie jest
konieczne, by osoba w tym miesięcznym okresie poprzedzającym delegowanie była zatrudniona u
tego pracodawcy, który ją deleguje, ponieważ zatrudnienie przez jakiegokolwiek pracodawcę w
państwie delegującym spełnia ten warunek.
Praktyczny Poradnik można znaleźć w internecie pod adresem: www.ec.europa.eu/social/
BlobServlet?docId=4944&langId=pl
Przykład:
Polskie przedsiębiorstwo 1 kwietnia 2013 r. zatrudniło pracownika i od tej daty podlega on
ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Od 7 maja pracownik został wysłany do pracy w Niemczech
na okres 24 miesięcy. Wobec pracownika może mieć zastosowanie polskie ustawodawstwo na
podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, ponieważ jest spełniony warunek podlegania
przez co najmniej 1 miesiąc przed delegowaniem, ustawodawstwu polskiemu.
Przykład:
Pracodawca zamierza wysłać swego pracownika do pracy w Belgii od 1 lipca 2013 r. Od 1 maja
2013 do 30 czerwca 2013 pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym. W tym przypadku nie może
zostać zastosowane polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004,
ponieważ nie jest spełniony warunek podlegania polskiemu ustawodawstwu przez co najmniej 1
miesiąc przed delegowaniem.
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 3
Przykład:
Pracownik był zatrudniony przez pracodawcę A od 1 lutego 2013 do 15 maja 2013 r. Od 16 maja
2013 jest zatrudniony przez pracodawcę B, który od tej daty wysłał go do pracy w Finlandii. W tym
przypadku może być utrzymane polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia
883/2004, ponieważ jest spełniony warunek podlegania przez co najmniej 1 miesiąc przed
delegowaniem ustawodawstwu polskiemu.
Podleganie ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma pracodawca, należy
rozumieć szeroko, a więc nie tylko podleganie ubezpieczeniom, które związane jest z opłacaniem
składki, ale także:
pobieranie przez osobę wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego,
zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego, posiadanie statusu osoby bezrobotnej
zarejestrowanej w urzędzie pracy, podleganie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, jak
również podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Przykład:
Osoba była zatrudniona przez polskie przedsiębiorstwo i została wysłana do wykonywania pracy na
obszarze innego państwa członkowskiego. Powróciła do kraju i pobierała zasiłek dla bezrobotnych
przez 2 miesiące. Po tym okresie przedsiębiorstwo ponownie zatrudniło tę osobę i od razu
oddelegowało do wykonywania pracy za granicą. Osoba będzie podlegała polskiemu ustawodawstwu,
bowiem spełniła warunek podlegania przez jeden miesiąc bezpośrednio przed wysłaniem, polskiemu
ustawodawstwu.
Przykład:
Osoba była zatrudniona przez polskie przedsiębiorstwo i została wysłana do wykonywania pracy na
obszarze innego państwa członkowskiego na okres 12 miesięcy. Delegowanie zakończyło się po 12
miesiącach. Powróciła do kraju i pobierała zasiłek chorobowy przez 1 miesiąc w czasie zatrudnienia u
tego pracodawcy. Po chorobie, ponownie przedsiębiorstwo oddelegowało tę osobę do wykonywania
pracy za granicą na nowy okres delegowania 10 miesięcy. Osoba będzie podlegała ustawodawstwu
polskiemu, bowiem bezpośrednio przed delegowaniem podlegała przez miesiąc polskiemu
ustawodawstwu.
Przykład:
Osoba została oddelegowana przez polskie przedsiębiorstwo do pracy na obszarze innego państwa
członkowskiego. Na okres delegowania osoba otrzymała z ZUS poświadczony formularz A1.
Delegowanie zakończyło się i osoba powróciła do Polski, po czym przedsiębiorstwo udzieliło tej osobie
urlopu bezpłatnego na okres 2 miesięcy. Po urlopie bezpłatnym to samo przedsiębiorstwo ponownie
oddelegowało tę osobę na nowy okres do wykonywania pracy za granicą.
Osoba będzie podlegała ustawodawstwu państwa członkowskiego, na terytorium którego została
wysłana, bowiem nie podlegała przez miesiąc bezpośrednio przed delegowaniem, polskiemu
ustawodawstwu. Okres urlopu bezpłatnego nie jest okresem podlegania.
W kwestii zastępowania pracowników delegowanych innymi delegowanymi osobami, Praktyczny
Poradnik podkreśla, że istotą instytucji delegowania jest jej tymczasowość, a zatem przepis art. 12
ust. 1 nie może być wykorzystywany przez pracodawców jako stała forma świadczenia usług poprzez
powtarzające się delegowanie różnych pracowników na te same stanowiska, do realizacji tych
samych zadań lub celów. Zastąpienie pracownika delegowanego inną osobą, Praktyczny Poradnik
dopuszcza wyjątkowo, pod warunkiem że okres delegowania wyznaczony pierwotnie dla pierwszego
z pracowników (a więc tego, który ma zostać zastąpiony), nie upłynął. Jako przykład sytuacji, w
której dopuszczalne jest zastąpienie pracownika delegowanego, Praktyczny Poradnik wskazuje
przypadek polegający na tym, że pracownik został oddelegowany na 20 miesięcy, ciężko zachorował
po 10 miesiącach i konieczne było jego zastąpienie. W takiej sytuacji uzasadnione byłoby zezwolenie
na delegowanie innej osoby na okres pozostałych 10 miesięcy.
Rozporządzenie 987/2009 w art. 14 ust. 2 wyjaśnia również zawarte w art. 12 ust. 1 rozporządzenia
883/2004 pojęcie normalnego prowadzenia działalności przez pracodawcę wysyłającego. Zgodnie z
tym przepisem oznacza ono pracodawcę zazwyczaj prowadzącego znaczną część działalności, innej
niż działalność związana z samym zarządzaniem wewnętrznym, na terytorium państwa
członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę, z uwzględnieniem wszystkich kryteriów
charakteryzujących działalność prowadzoną przez dane przedsiębiorstwo.
Odnośne kryteria muszą zostać dopasowane do specyficznych cech każdego pracodawcy i do
rzeczywistego charakteru prowadzonej działalności.
Według Decyzji A2 oceniając, czy pracodawca może być uznany za "zazwyczaj prowadzącego
znaczną część działalności" należy brać pod uwagę różnorakie kryteria. Przykładowo decyzja
wymienia:
miejsce, w którym przedsiębiorstwo ma zarejestrowaną siedzibę i administrację,
liczebność personelu administracyjnego pracującego w państwie członkowskim, w którym
pracodawca ma siedzibę oraz w drugim państwie członkowskim,
miejsce, w którym rekrutowani są pracownicy delegowani,
miejsce, w którym zawierana jest większość umów z klientami,
prawo mające zastosowanie do umów zawartych przez przedsiębiorstwo z klientami,
liczba umów wykonanych w państwie wysyłającym,
obroty w odpowiednio typowym okresie w każdym z państw członkowskich,
Z Praktycznego Poradnika wynika, że obrót w kraju wysyłającym na poziomie ok. 25% w
stosunku do obrotów ogółem może być wystarczający.
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 4
Przykład:
Przedsiębiorstwo wysyłające pracowników za granicę we wniosku o zastosowanie polskiego
ustawodawstwa przedstawiło następujące dane:
- średnie obroty z ostatnich 12 miesięcy w Polsce 29%,
- liczba pracowników w Polsce 67, delegowanych 12,
- liczba umów realizowanych w Polsce 17, za granicą 4.
W takim przypadku może zostać zastosowane polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1
rozporządzenia 883/2004.
Na podstawie Decyzji A2 przepisy art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 stosuje się do pracownika,
podlegającego ustawodawstwu państwa członkowskiego (państwa delegującego) z tytułu
wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, który zostaje oddelegowany przez tego pracodawcę do
innego państwa członkowskiego (państwo zatrudnienia) w celu wykonywania tam pracy na rzecz
pracodawcy delegującego.
Pracę uważa się za wykonywaną na rzecz pracodawcy państwa delegującego, jeśli ustalono, że praca
ta jest wykonywana dla tego pracodawcy, oraz że wciąż istnieje bezpośredni związek między
pracownikiem a pracodawcą, który go oddelegował.
W celu ustalenia, czy taki bezpośredni związek wciąż istnieje, a zatem dla przyjęcia, że pracownik
nadal podlega zwierzchnictwu pracodawcy, który go oddelegował, należy uwzględnić szereg
elementów, w tym odpowiedzialność za rekrutację, umowę o pracę, wynagrodzenie (niezależnie od
ewentualnych umów między pracodawcą w państwie wysyłającym a przedsiębiorstwem w państwie
przyjmującym dotyczących wynagradzania pracowników) oraz prawo do określenia charakteru pracy
lub zwolnienia pracownika.
Przykład:
Polski pracodawca delegujący pracownika za granicę podał we wniosku informację, że pracownik z
przedsiębiorstwem przyjmującym podpisze umowę o pracę. W takim przypadku art. 12 ust. 1 nie
może mieć zastosowania.
Według Decyzji A2 art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 ma w dalszym ciągu zastosowanie do
delegowania personelu, jeśli pracownik oddelegowany przez przedsiębiorstwo w
państwie wysyłającym do przedsiębiorstwa w państwie zatrudnienia zostaje również delegowany do
innego przedsiębiorstwa lub innych przedsiębiorstw w tym samym państwie zatrudnienia, o ile
jednak pracownik ten nadal wykonuje swoją pracę dla przedsiębiorstwa, które go delegowało.
Może mieć to miejsce w szczególności w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo delegowało pracownika do
danego państwa członkowskiego w celu wykonywania tam pracy kolejno lub jednocześnie w
dwóch lub więcej przedsiębiorstwach znajdujących się w tym samym państwie członkowskim.
Podstawowym i decydującym elementem jest to, by praca była nadal wykonywania w imieniu
delegującego przedsiębiorstwa.
Następujące bezpośrednio jedno po drugim delegowanie do różnych państw członkowskich stanowi
w każdym przypadku nowe delegowanie w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004.
Przykład:
Pracownik wykonywał pracę w Holandii przez 24 miesiące jako pracownik delegowany z Polski.
Bezpośrednio po powrocie do Polski pracodawca zamierza go wysłać do Danii również na 24
miesiące. W takim przypadku pracownik podczas pracy w Danii może podlegać
polskiemu ustawodawstwu na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004.
Po zakończeniu przez pracownika okresu delegowania nie można potwierdzić nowego okresu
delegowania, dotyczącego tego samego pracownika, tych samych przedsiębiorstw i tego
samego państwa członkowskiego, przed upływem co najmniej 2 miesięcy od daty zakończenia
poprzedniego okresu delegowania.
Przykład:
Pracownik był oddelegowany przez pracodawcę A do Włoch na okres 24 miesięcy i podlegał podczas
pracy we Włoszech polskiemu ustawodawstwu na podstawie art. 12 ust. 1. Bezpośrednio po
zakończeniu delegowania został ponownie delegowany do Włoch, tym razem jednak przez
pracodawcę B.
W takiej sytuacji podczas ponownego wysłania do Włoch może być stosowane polskie
ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1, ponieważ nastąpiła zmiana pracodawcy delegującego.
Z art. 12 ust. 1 wynika, że ustawodawstwo państwa delegującego może mieć zastosowanie przez
maksymalnie 24 miesiące. Decyzja A2 precyzuje, że jeżeli pracownik po pierwszych 24 miesiącach
pracy za granicą jest ponownie delegowany do tego samego państwa członkowskiego, to utrzymanie
ustawodawstwa państwa delegującego jest możliwe pod warunkiem, że między zakończeniem
poprzedniego a rozpoczęciem nowego oddelegowania upłynęły co najmniej 2 miesiące.
Krótka przerwa w wykonywaniu pracy za granicą, bez względu na jej przyczynę (urlop, choroba,
szkolenie w przedsiębiorstwie delegującym), nie stanowi przerwy w okresie delegowania w
rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004.
Przykład:
Pracownik został delegowany z Polski do pracy w Belgii na okres 24 miesięcy od 15 kwietnia 2013 r. i
otrzymał formularz potwierdzający stosowanie polskiego ustawodawstwa zgodnie z art. 12 ust. 1
rozporządzenia 883/2004. Cały sierpień 2013 r. spędzi on w Polsce (urlop), po czym wróci do pracy
w Belgii.
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 5
W takim przypadku od 01 września 2013 r. pracownik kontynuuje okres delegowania rozpoczęty 15
kwietnia 2013 r. a posiadany przez niego formularz zachowuje ważność.
Osoby prowadzące działalność na własny rachunek
Utrzymywanie ustawodawstwa państwa wysyłającego na podstawie przepisów rozporządzenia
883/2004 jest możliwe także wobec osób prowadzących działalność na własny rachunek.
Zgodnie z art. 12 ust. 2 osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na
własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w
innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego,
pod warunkiem, że przewidywany czas pracy nie przekracza 24 miesięcy.
Przykład:
Osoba prowadząca w Polsce działalność w zakresie zakładania instalacji elektrycznych podpisała
umowę z niemieckim kontrahentem na wykonanie tego rodzaju usług w budowanym przez tego
kontrahenta na terenie Niemiec hotelu. Działalność w Niemczech ma być prowadzona przez 15
miesięcy.
W takim przypadku zastosowanie ma polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 2
rozporządzenia 883/2004.
Przepis art. 14 ust. 3 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia, że określenie "osoba, która normalnie
wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek" odnosi się do osoby, która zwykle
prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją
siedzibę. W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem,
od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu oraz, w każdym okresie tymczasowego
prowadzenia działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie
członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na
jej ponowne podjęcie po powrocie.
Według Decyzji A2, oceniając czy spełnione zostały warunki określone w art. 14 ust. 3
rozporządzenia 987/2009, należy uwzględnić następujące kryteria:
korzystanie z powierzchni biurowej,
opłacanie podatków,
posiadanie legitymacji zawodowej i numeru identyfikacyjnego VAT,
przynależność do izb handlowych lub organizacji zawodowych.
Decyzja wyjaśnia również, że prowadzący działalność może skorzystać z art. 12 ust. 2, jeżeli
prowadził działalność od co najmniej 2 miesięcy przed dniem, od którego zamierza
przenieść działalność za granicę. Krótsze okresy wymagać będą indywidualnej oceny w
konkretnych przypadkach, z uwzględnieniem wszelkich innych występujących czynników.
Przykład:
Osoba zarejestrowała działalność w Polsce od 19 maja 2013 r. a od 21 czerwca 2013 r. zamierza
wykonywać usługi na terenie Czech.
W tym przypadku polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 2 nie może zostać zastosowane.
Przedsiębiorca będzie podlegać ustawodawstwu czeskiemu na podstawie art. 11 ust. 3 lit. a)
rozporządzenia 883/2004.
Przepis art. 14 ust. 4 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia z kolei pojęcie "podobnej działalności", o
której mowa w art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2009. Według tego przepisu, kryterium
stosowanym do określenia, czy działalność, którą osoba pracująca na własny rachunek będzie
prowadzić w innym państwie członkowskim, jest "podobna" do dotychczas prowadzonej działalności
na własny rachunek, jest faktyczny charakter działalności. Nie ma przy tym znaczenia, w jaki sposób
ten rodzaj działalności jest klasyfikowany w państwie, w którym działalność będzie prowadzona, tj.
czy jest określony jako praca najemna czy jako działalność prowadzona na własny rachunek.
W celu ustalenia, czy praca która ma być wykonywana jest "podobna", należy wcześniej - przed
wyjazdem do wykonywania pracy za granicą - określić pracę, którą dana osoba udaje się wykonać.
Osoba prowadząca działalność na własny rachunek powinna być w stanie odpowiednio to
udokumentować, na przykład przez okazanie umowy odnoszącej się do pracy, która ma być
wykonywana za granicą.
Na ogół działalność prowadzona przez osobę na własny rachunek w tym samym sektorze będzie
uważana za prowadzenie podobnej działalności. Jednakże trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że
nawet w obrębie sektorów praca może znacznie się różnić i zastosowanie tej zasady nie zawsze
będzie możliwe.
Przykład:
Osoba prowadzi w Polsce działalność na własny rachunek jako radca prawny specjalizujący się w
prawie pracy. Podejmuje się zadania doradzania dużemu przedsiębiorstwu w Estonii, w kwestiach
podatkowych. Pomimo, że obszar, w którym pracuje jest inny, osoba ta nadal prowadzi działalność w
obszarze doradztwa prawnego, a więc działalność ta ma "podobny" charakter do tej prowadzonej w
Polsce. Zatem, w trakcie prowadzenia działalności na terenie Estonii, osoba ta będzie podlegać
polskiemu ustawodawstwu.
Przykład:
Osoba, która normalnie prowadzi działalność na własny rachunek w Polsce jako krawiec, udaje się w
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 6
celu prowadzenia działalności na własny rachunek do Niemiec, gdzie ma zamiar wykonywać usługi
jako ślusarz. Osoba ta nie zostanie uznana za osobę prowadzącą "podobną działalność", ponieważ
działalność wykonywana na terenie Niemiec nie ma podobnego charakteru do tej wykonywanej w
Polsce. Osoba taka w trakcie prowadzenia działalności na terenie Niemiec, będzie podlegać
niemieckiemu ustawodawstwu.
Sumowanie okresów delegowania
Zgodnie z Decyzją Nr A3 z dnia 17 grudnia 2009 r., dotyczącą sumowania nieprzerwanych okresów
delegowania przebytych na podstawie rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 i rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 (Dz.Urz. UE C149 z 08.06.2010 r., str. 3),
wszystkie okresy delegowania przebyte na podstawie rozporządzenia 1408/71 są uwzględniane przy
obliczaniu nieprzerwanego okresu delegowania przy stosowaniu rozporządzenia 883/2004, tak aby
całkowity okres nieprzerwanego delegowania przebyty na podstawie obydwu rozporządzeń nie mógł
przekroczyć 24 miesięcy. Również z Praktycznego Poradnika wynika, że jakkolwiek rozporządzenie
883/2004 nie zawiera szczególnej klauzuli dotyczącej łączenia okresów delegowania ukończonych
według starego czy nowego rozporządzenia, oczywistą intencją ustawodawcy było rozszerzenie
maksymalnego możliwego okresu delegowania do 24 miesięcy.
Przykład:
Osoba prowadząca działalność wyjechała do pracy w Finlandii na okres od 10 stycznia 2010 do 9
maja 2010 r., w którym podlegała polskiemu ustawodawstwu zgodnie z rozporządzeniem 1408/71.
Ze względu na realizację ważnego zlecenia zaszła potrzeba, aby działalność ta była wykonywana w
Finlandii do 15 grudnia 2011 r.
W takim przypadku, od 10 maja 2010 r. do 15 grudnia 2011 r. osoba prowadząca działalność na
własny rachunek podlegała polskiemu ustawodawstwu na podstawie art. 12 ust. 2 rozporządzenia
883/2004, ponieważ łączny okres wykonywania działalności na terenie Finlandii przebyty zgodnie z
rozporządzeniem 1408/71 oraz rozporządzeniem 883/2004, nie przekraczał 24 miesięcy.
Praca w kilku państwach
Wyjątkiem od zasady podlegania ustawodawstwu państwa, w którym praca jest wykonywana, są
również przepisy dotyczące osób wykonujących pracę najemną lub prowadzących działalność na
własny rachunek w kilku państwach członkowskich.
Zgodnie z art. 13 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 883/2004, osoba która normalnie wykonuje pracę
najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich podlega:
a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli
wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim
lub
jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma
miejsce zamieszkania:
(i) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub
miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest
zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub
(ii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub
miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw lub pracodawców, jeżeli jest
zatrudniona przez co najmniej dwa przedsiębiorstwa lub co najmniej dwóch
pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko
w jednym państwie członkowskim; lub
(iii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub
miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, innego niż państwo
członkowskie jej zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej
przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, których siedziba lub miejsce
wykonywania działalności znajduje się w dwóch państwach członkowskich, z których
jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub
(iv) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania,
jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej
pracodawców, a co najmniej dwa z tych przedsiębiorstw lub dwóch z tych pracodawców
mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach
członkowskich innych niż państwo członkowskie miejsca zamieszkania.
Przykład:
Mieszkająca w Polsce osoba jest zatrudniona przez przedsiębiorstwo z siedzibą w
Polsce. Osoba wykonuje na rzecz tego przedsiębiorstwa pracę w Polsce oraz w
Niemczech. Na pracę w Polsce przypada 10% ogólnego czasu pracy tej osoby. W takim
przypadku osoba podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 7
społecznego, ponieważ w Polsce znajduje się siedziba jej pracodawcy (art. 13 ust. 1 lit.
b)(i)).
Przykład:
Mieszkająca w Polsce osoba jest zatrudniona przez przedsiębiorstwa A i B. Oba te
przedsiębiorstwa mają siedziby w Polsce. Osoba wykonując pracę na rzecz tych
przedsiębiorstw przez 85% swego czasu pracy pracuje w Austrii, w Polsce - 15%. W
takim przypadku osoba podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia
społecznego, ponieważ siedziby obu jej pracodawców znajdują się w Polsce (art. 13 ust.
1 lit. b (ii)).
Przykład:
Mieszkająca w Polsce osoba jest zatrudniona przez przedsiębiorstwo A z siedzibą w
Polsce. Jest zatrudniona również przez przedsiębiorstwo B z siedzibą w Czechach. W
Polsce wykonuje pracę przez 20% ogólnego czasu pracy, w Czechach - 80%. W takim
przypadku osoba podlega czeskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia
społecznego, ponieważ jest zatrudniona przez różnych pracodawców, których siedziby
znajdują w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem
członkowskim zamieszkania pracownika (art. 13 ust. 1 lit. b (iii)).
Przykład:
Mieszkająca w Polsce osoba jest zatrudniona przez trzech pracodawców. Pracodawca A
ma siedzibę w Polsce, pracodawca B ma siedzibę we Francji, pracodawca C ma siedzibę
w Słowacji. Czas pracy w Polsce stanowi 10% ogólnego czasu pracy, we Francji - 40%,
w Słowacji - 50%. W takim przypadku pracownik podlega polskiemu ustawodawstwu w
zakresie zabezpieczenia społecznego, ponieważ jest zatrudniony przez różnych
pracodawców, z których dwóch ma siedziby w różnych państwach członkowskich innych
niż państwo zamieszkania (art. 13 ust. 1 lit. b (iv).
Zgodnie z art. 14 ust. 5 rozporządzenia 987/2009, do celów stosowania art. 13 ust. 1 rozporządzenia
883/2004, osoba która "normalnie wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich"
oznacza osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jedną lub kilka odrębnych prac w dwóch
lub więcej państwach członkowskich w tym samym lub kilku przedsiębiorstwach lub dla jednego lub
kilku pracodawców.
Prace, które są wykonywane równocześnie obejmują przypadki, w których dodatkowe zatrudnienie
w różnych państwach członkowskich jest wykonywane jednocześnie na podstawie tych samych lub
innych umów o pracę. Druga dodatkowa praca może być wykonywana w trakcie trwania płatnego
urlopu, w weekendy lub w przypadku pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, dwa różne rodzaje
pracy mogą być wykonywane dla różnych pracodawców tego samego dnia.
Prace, które są wykonywane na zmianę obejmują sytuacje, w których prace nie są wykonywane
jednocześnie na terytorium kilku państw członkowskich, ale polegają na następujących po sobie
zleceniach wykonywanych w różnych państwach członkowskich.
Odnośnie drugiej z powyższych sytuacji, wydany przez Komisję Administracyjną ds. Koordynacji
Systemów Zabezpieczenia Społecznego ,,Praktyczny poradnik: Ustawodawstwo mające zastosowanie
do pracowników w Unii Europejskiej (UE), Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i
Szwajcarii" (w wersji niepublikowanej w języku polskim, stan na listopad 2012 r.), podkreśla, że
instytucja ustalająca ustawodawstwo zobowiązana jest dokonać oceny istotnych okoliczności. W
szczególności istotne jest, by okresy pracy w różnych państwach członkowskich następowały po
sobie z pewną regularnością w ciągu kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. Po drugie, prace
określone w umowie o pracę powinny być spójne z pracami, które będą przez pracownika
wykonywane. Instytucja ubezpieczeniowa może również dokonać analizy:
O sposobu, w który umowy o pracę pomiędzy pracodawcą i danym pracownikiem były wcześniej
realizowane w praktyce,
O sposobu zawierania umów o pracę,
O charakterystyki oraz warunków prac realizowanych przez pracodawcę.
Obowiązek dokonania przez instytucję ubezpieczeniową został określony również w wyroku
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 4 października 2012 r. w sprawie
C-115/11 Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe. Wyrokiem tym została rozpatrzona sprawa, w
której pracownik był zatrudniony na podstawie umów o pracę wskazujących jako miejsce
świadczenia pracy terytorium kilku państw członkowskich, jednak w rzeczywistości w okresie
obowiązywania każdej z umów wykonywał pracę wyłącznie w jednym państwie członkowskim. W
wyroku TS UE stwierdził, że ,,osoba, która na podstawie kolejnych umów o pracę wskazujących jako
miejsce jej świadczenia terytorium kilku państw członkowskich pracuje w rzeczywistości w okresie
obowiązywania każdej z tych umów w jednym czasie wyłącznie na terytorium jednego z tych państw,
nie może być objęta zakresem pojęcia osoby zwykle zatrudnionej na terytorium dwóch lub więcej
państw członkowskich." W wyroku tym Trybunał podkreślił, że jeżeli na podstawie dowodów innych
niż umowa o pracę okaże się, że sytuacja w zakresie zatrudnienia danego pracownika w
rzeczywistości różni się od sytuacji opisanej w umowie o pracę, instytucja właściwa zobowiązana jest
oprzeć swoje ustalenia w zakresie właściwego ustawodawstwa na faktycznej sytuacji pracownika.
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 8
Określenie "znaczna część pracy najemnej" wykonywana w państwie członkowskim oznacza, że
znaczna pod względem ilościowym część pracy danego pracownika jest wykonywana w tym państwie
członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy.
W celu określenia, czy znaczna część pracy danego pracownika jest wykonywana w państwie
członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne:
czas pracy
i/lub
wynagrodzenie.
Jeżeli w trakcie przeprowadzania ogólnej oceny okaże się, że dana osoba przez co najmniej 25%
czasu swojej pracy pracuje w państwie członkowskim, w którym ma swoje miejsce zamieszkania, i/
lub że zarabia co najmniej 25 % swojego wynagrodzenia w państwie członkowskim, w którym ma
swoje miejsce zamieszkania, będzie to wskazywało, że znaczna część pracy tej osoby jest
wykonywana w tym państwie członkowskim.
Przykład:
Osoba jest zatrudniona przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w Niemczech, natomiast zamieszkuje
w Polsce. Przez jeden dzień w tygodniu pracuje w domu w Polsce, natomiast w pozostałe dni pracuje
w Niemczech. Ponieważ jeden dzień
w tygodniu przekłada się na 20% wykonywanej pracy, osoba ta nie wykonuje "znacznej części"
swojej pracy w Polsce, tj. w państwie miejsca zamieszkania. Zastosowanie ma więc ustawodawstwo
niemieckie.
Przykład:
Osoba jest prawnikiem zatrudnionym w dwóch różnych firmach prawniczych, jednej w Wielkiej
Brytanii i jednej w Polsce, będącej również państwem, w którym osoba ta ma swoje miejsce
zamieszkania. Większość swojej pracy osoba ta wykonuje w Wielkiej Brytanii i nie spełnia wymagania
dotyczącego znacznej części pracy w państwie, w którym ma swoje miejsce zamieszkania. Zgodnie z
przepisem art. 13 ust. 1 pkt. b)(iii) osoba taka podlega ustawodawstwu Wielkiej Brytanii.
Choć uwzględnienie czasu pracy i/lub wynagrodzenia jest obowiązkowe, kryteria te nie są
wyczerpujące i możliwe jest wzięcie pod uwagę także innych kryteriów.
Grupą zawodową, która ze względu na specyfikę wykonywanej pracy jest szczególnie aktywna na
terenie dwóch lub kilku państw członkowskich, są pracownicy transportu międzynarodowego.
Cześć pracowników transportu międzynarodowego pracuje w oparciu o harmonogramy bądź modele
pracy, ma wyznaczone trasy, na których transport się przemieszcza, oraz szacunkowy czas trwania
podróży. Osoba ubiegająca się o ustalenie mającego zastosowanie ustawodawstwa powinna
odpowiednio wykazać (np. przedstawiając harmonogramy pracy, podróży lub inne informacje), jak
jej czas pracy rozłożył się na czas przepracowany w państwie zamieszkania oraz na czas
przepracowany na terenie innych państw członkowskich.
W przypadku, w którym informacje dotyczące godzin przepracowanych w państwie członkowskim
miejsca zamieszkania nie są dostępne, lub gdy z ogółu okoliczności nie wynika jasno, że znaczna
część pracy została wykonana w państwie członkowskim miejsca zamieszkania, w celu określenia,
czy znaczna część pracy została wykonana w państwie członkowskim miejsca zamieszkania, czy też
nie, można zastosować inną metodę niż metoda podziału czasu pracy.
W tym kontekście możliwe jest podzielenie pracy na różne elementy lub zdarzenia i dokonanie oceny
mającej na celu zbadanie, jaka część pracy została wykonana w państwie zamieszkania biorąc pod
uwagę liczbę zdarzeń, które zaszły w trakcie wykonywania pracy w tym państwie, przedstawioną
jako część całkowitej liczby zdarzeń, które wystąpiły w danym okresie czasu. Należy jednak
pamiętać, iż ocena powinna w największym możliwym stopniu opierać się na modelach pracy
obejmujących okres 12 miesięcy.
W przypadku transportu drogowego można skupić się na ładowaniu i rozładowywaniu ładunku oraz
różnych państwach, w których się to odbywa, jak zostało to przedstawione w poniższym przykładzie.
Przykład:
Kierowca ciężarówki mieszka w Polsce i jest zatrudniony przez niemieckie przedsiębiorstwo
transportowe. Pracownik wykonuje swoją pracę głównie w Danii, Niemczech, Polsce oraz Austrii. W
danym okresie czasu, np. w ciągu tygodnia (okres tygodnia został przytoczony w niniejszym
przykładzie w celu jego uproszczenia, ale może to być równie dobrze jakikolwiek inny okres czasu),
kierowca załadowuje ciężarówkę 10 razy i rozładowuje ją 10 razy. Łącznie występuje więc 20
elementów (10 załadunków, 10 rozładunków).
W ciągu tego tygodnia kierowca dokonuje 2 załadunki i 2 rozładunki w Polsce, będącej jego
państwem zamieszkania. Te dwa elementy stanowią 20% całkowitej liczby elementów i tym samym
wskazują, że kierowca nie wykonuje znacznej części swojej pracy w państwie zamieszkania.
W związku z tym zastosowanie będzie miało ustawodawstwo niemieckie, ponieważ Niemcy są
państwem członkowskim, w którym znajduje się siedziba pracodawcy.
Poza wskazanymi powyżej kryteriami, przy ustalaniu ustawodawstwa państwa członkowskiego, które
ma mieć zastosowanie, obowiązkowo uwzględnia się sytuację, jaka prawdopodobnie może mieć
miejsce w ciągu kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. Przeszła działalność również stanowi
jednak wiarygodny wskaźnik pozwalający określić przyszłe zachowanie i w związku z tym w
przypadku, w którym oparcie ustalenia na podstawie zaplanowanych modeli pracy lub
harmonogramów pracy nie jest możliwe, uwzględnienie sytuacji z ostatnich 12 miesięcy i
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 9
wykorzystanie jej przy dokonywaniu oceny dotyczącej znacznej części pracy wydaje się być
uzasadnione.
W przypadku, w którym przedsiębiorstwo zostało założone niedawno, ocena może zostać
przeprowadzona w oparciu o odpowiednio krótszy okres czasu.
Przepisy rozporządzenia 883/2004 zawierają szczególną regulację dotyczącą pracy w charakterze
członka załogi lotniczej lub personelu pokładowego. Zgodnie z art. 11 ust. 5 praca w charakterze
członka załogi lotniczej lub personelu pokładowego, wykonywana w lotniczym transporcie pasażerów
lub towarów, jest uznawana za pracę wykonywaną w państwie członkowskim, w którym znajduje się
port macierzysty, zgodnie z definicją zawartą w załączniku III do rozporządzenia (EWG) nr 3922/91.
Jeżeli osoba wykonująca pracę najemną jako członek załogi lotniczej lub personelu pokładowego w
lotniczym transporcie pasażerów lub towarów w dwóch lub więcej państwach członkowskich, to do
celów art. 13 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w
którym znajduje się port macierzysty w rozumieniu załącznika III do rozporządzenia Rady (EWG) nr
3922/91 z dnia 16 grudnia 1991 r. w sprawie harmonizacji wymagań technicznych i procedur
administracyjnych w dziedzinie lotnictwa cywilnego (art. 14 ust. 5a zd. 2 rozporządzenia 987/2009).
Działalność w kilku państwach
Zgodnie z art. 13 ust. 2 osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub
więcej państwach członkowskich podlega:
a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje
znaczną część pracy w tym państwie,
b) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej
działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w którym wykonuje
ona znaczną część swej pracy.
Do celów stosowania art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która "normalnie wykonuje
pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich", oznacza w szczególności
osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych
rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej
państwach członkowskich (art. 14 ust. 6 rozporządzenia 987/2009).
Znaczna część działalności na własny rachunek wykonywana w państwie członkowskim oznacza
znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek
wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część
tej pracy.
W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim,
należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne:
obrót,
czas pracy,
liczba świadczonych usług,
dochód.
W ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25% tych
kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.
Przykład:
Osoba prowadzi działalność na własny rachunek na terenie Polski, Belgii oraz Francji, natomiast jej
miejsce zamieszkania znajduje się w Polsce. Obroty uzyskiwane w związku z prowadzoną
działalnością kształtują się następująco - 35% w Polsce, 10% w Belgii i pozostałe 55% we Francji. W
tej sytuacji osoba będzie podlegała polskiemu ustawodawstwu, ponieważ znaczna część obrotów
uzyskiwana jest na terenie Polski, tj. państwa miejsca zamieszkania.
Do celów stosowania art. 13 ust. 2 lit. b) rozporządzenia 883/2004 "centrum zainteresowania" dla
działalności osoby wykonującej działalność na własny rachunek określa się z uwzględnieniem
wszystkich aspektów jej działalności zawodowej, a zwłaszcza miejsca, w którym znajduje
się jej stałe miejsce prowadzenia działalności, zwyczajowego charakteru lub okresu trwania
wykonywanej działalności, liczby świadczonych usług oraz zamiaru tej osoby wynikającego ze
wszystkich okoliczności (art. 14 ust. 9 rozporządzenia 987/2009).
Praca w jednym państwie i działalność na własny rachunek w innym państwie
Rozporządzenie 883/2004 wskazuje też ustawodawstwo właściwe w przypadku zbiegu pracy
najemnej z działalnością na własny rachunek. Zgodnie z art. 13 ust. 3 osoba, która normalnie
wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich podlega
ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli
wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, ustawodawstwu określonemu
zgodnie z art. 13 ust. 1.
Przykład:
Osoba będąca pracownikiem w Polsce prowadzi również działalność na własny rachunek w Czechach.
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 10
Zastosowanie ma wyłącznie polskie ustawodawstwo na podstawie art. 13 ust. 3 rozporządzenia
883/2004.
Ustawodawstwo tymczasowe
Osoby aktywne zawodowo jednocześnie w dwóch lub w kilku państwach członkowskich UE w okresie
rozpoczynającym się od (lub następującym po) 01.05.2010 r., w celu ustalenia ustawodawstwa
powinny skontaktować się z instytucją państwa miejsca zamieszkania.
Dotyczy to następujących sytuacji:
wykonywania pracy najemnej w dwóch lub więcej państwach członkowskich,
wykonywania pracy na własny rachunek w dwóch lub więcej państwach członkowskich,
wykonywania pracy najemnej i pracy na własny rachunek w dwóch lub więcej państwach
członkowskich.
W opisanych powyżej sytuacjach, instytucja miejsca zamieszkania jest zawsze właściwa do ustalenia
ustawodawstwa, któremu taka osoba będzie podlegała. Procedura ustalania tymczasowego
ustawodawstwa jest określona przez przepisy art. 16 rozporządzenia 987/2009, tj. rozporządzenia
wykonawczego, określającego reguły postępowania w przypadku stosowania rozporządzenia
883/2004.
Zgodnie z tą procedurą, instytucja miejsca zamieszkania dokonuje ustalenia ustawodawstwa
mającego zastosowanie w stosunku do osoby wykonującej pracę w kilku państwach. Takie wstępne
określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta
informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest
praca, a także instytucje państwa członkowskiego w którym znajduje się siedziba lub miejsce
prowadzenia działalności przedsiębiorstwa zatrudniającego pracownika, o swoim tymczasowym
określeniu.
Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, staje się ostateczne w terminie
dwóch miesięcy od momentu kiedy instytucja, która dokonała ustalenia poinformuje o swoim
ustaleniu instytucje zainteresowanych państw członkowskich. Jeśli żadna z instytucji, które zostały
poinformowane, nie zgłosi przed upływem 2 miesięcy instytucji miejsca zamieszkania, wątpliwości co
do treści ustalenia, a także nie poinformuje o swojej odmiennej opinii w tej kwestii, ustawodawstwo
tymczasowe staje się ostateczne.
Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo zostało tymczasowo lub
ostatecznie określone jako mające zastosowanie, niezwłocznie informuje o tym osobę
zainteresowaną.
Przykład:
Osoba prowadzi działalność na własny rachunek jednocześnie na terenie Francji i Niemiec. Jej
miejsce zamieszkania znajduje się w Polsce, gdzie osoba ta nie prowadzi żadnej działalności.
Centrum zainteresowania dla jej działalności znajduje się we Francji. Ponieważ jednak osoba ta
zamieszkuje w Polsce, powinna poinformować jednostkę terytorialną ZUS właściwą terytorialnie ze
względu na swoje miejsce zamieszkania w Polsce. ZUS dokona ustalenia właściwego ustawodawstwa
i poinformuje o swoim ustaleniu osobę zainteresowaną oraz instytucje francuską i niemiecką. W tej
sytuacji zastosowanie będzie miało ustawodawstwo francuskie, ze względu na to, iż znacząca część
działalności nie jest prowadzona w państwie miejsca zamieszkania, a więc w Polsce, natomiast na
terenie Francji znajduje się centrum zainteresowania dla prowadzonej działalności. W tej sytuacji
instytucja francuska będzie właściwa do ewentualnego poświadczenia formularza A1.
Jeśli ZUS, jako instytucja państwa miejsca zamieszkania, a więc instytucja właściwa do ustalenia
ustawodawstwa stwierdzi, że polskie ustawodawstwo ma w danym przypadku zastosowanie,
niezwłocznie informuje o tym osobę zainteresowaną lub pracodawcę tej osoby. Instytucja może
zrobić to za pomocą pisma lub formularza A1 zaświadczającego o ustawodawstwie właściwym.
O ile jednostka terenowa ZUS miejsca zamieszkania dysponuje wszystkimi niezbędnymi
informacjami do wydania formularza A1, wystawi ten formularz w celu poinformowania osoby
zainteresowanej o ustawodawstwie mającym do niej zastosowanie.
Przykład:
Osoba wykonuje pracę najemną na rzecz tego samego pracodawcy na terenie Polski, Holandii i
Niemiec. Praca wykonywana jest przez 30% czasu w Polsce, przez 50% czasu w Holandii i przez
pozostałe 20% czasu w Niemczech. Miejsce zamieszkania tej osoby znajduje się w Polsce. Osoba ta
powinna poinformować instytucję miejsca zamieszkania, a więc jednostkę terytorialną ZUS właściwą
terytorialnie ze względu na miejsce zamieszkania w Polsce, o swojej sytuacji. ZUS dokonuje
tymczasowego ustalenia ustawodawstwa właściwego i informuje o swoim ustaleniu osobę
zainteresowaną oraz instytucję holenderską i niemiecką. Ponieważ znaczna część pracy wykonywana
jest w Polsce, a więc w państwie zamieszkania, osoba ta będzie podlegała ustawodawstwu polskiemu.
Praca o charakterze marginalnym
Przy określaniu ustawodawstwa tymczasowego, nie jest brana pod uwagę praca o charakterze
marginalnym (art. 14 ust. 5b rozporządzenia wykonawczego). Praca o marginalnym charakterze to
praca, która jest stała, ale ma niewielkie znaczenie pod względem czasu oraz zysku ekonomicznego.
Zaleca się, aby przyjąć wskaźnik, zgodnie z którym za pracę o marginalnym charakterze uznawać
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 11
będzie się pracę zajmującą mniej niż 5% regularnego czasu pracy pracownika i/lub przynoszącą
mniej niż 5% jego całkowitego wynagrodzenia.
Przykład:
Pracownik polskiego przedsiębiorstwa wykonuje na rzecz tego pracodawcy w Polsce oraz Niemczech.
Praca w Polsce stanowi mniej niż 5% całkowitego czasu pracy pracownika. W takim przypadku, praca
w Polsce będzie uznana za pracę o marginalnym charakterze, a w konsekwencji pracownik nie będzie
uznany za wykonującego pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich i nie jest objęty
zakresem art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego. Pracownik taki, w celu ustalenia
ustawodawstwa będzie traktowany tak, jakby wykonywał pracę w tylko jednym państwie. Właściwe
wobec niego będzie ustawodawstwo niemieckie, na podstawie art. 11 ust. 3a) rozporządzenia
883/2004.
Wymóg ustalania marginalnego charakteru pracy dotyczy wszystkich sytuacji objętych
regulacją art. 13 rozporządzenia podstawowego.
Urzędnicy służby cywilnej i personel kontraktowy Wspólnot Europejskich
Rozporządzenie 883/2004 reguluje też sytuację urzędników oraz personelu kontraktowego Wspólnot
Europejskich.
Na podstawie art. 11 ust. 3 lit. b) rozporządzenia 883/2004 urzędnik służby cywilnej podlega
ustawodawstwu państwa członkowskiego, któremu podlega zatrudniająca go administracja.
W przypadku, gdy osoba zatrudniona przez jedno państwo członkowskie jako urzędnik służby
cywilnej wykonuje pracę najemną i/lub pracę na własny rachunek w jednym lub w kilku państwach
członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, któremu podlega zatrudniająca ją
administracja (art. 13 ust. 4 rozporządzenia 883/2004).
Członkowie personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich mogą wybrać podleganie
ustawodawstwu państwa członkowskiego, na terytorium którego są zatrudnieni, lub podleganie
ustawodawstwu państwa członkowskiego, któremu ostatnio podlegali, lub ustawodawstwa państwa
członkowskiego, którego są obywatelami, jeżeli chodzi o przepisy inne niż te, które dotyczą zasiłków
rodzinnych, których przyznawanie jest regulowane systemem mającym zastosowanie do tego
personelu. Prawo wyboru przysługuje tylko jeden raz i nabiera ono mocy począwszy od chwili
podjęcia zatrudnienia (art. 15 rozporządzenia 883/2004).
Członkom personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich prawo wyboru ustawodawstwa,
przewidzianego w art. 15 rozporządzenia 883/2004 przysługuje w chwili zawierania umowy o pracę.
Władza uprawniona do zawierania umowy informuje wyznaczoną instytucję państwa członkowskiego,
którego ustawodawstwo wybrał członek personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich art. 17
rozporządzenia 987/2009).
Wyjątki od art. 11-15 rozporządzenia 883/2004
Zgodnie z art. 16.1 rozporządzenia 883/2004 dwa lub kilka państw członkowskich, właściwe władze
tych państw członkowskich lub organy wyznaczone przez te władze mogą przewidzieć, za wspólnym
porozumieniem, w interesie niektórych osób lub niektórych grup osób, wyjątki od przepisów art.
11-15.
Wniosek pracodawcy lub zainteresowanego o zastosowanie wyjątków od przepisów art. 11-15
rozporządzenia 883/2004 składany jest, w miarę możliwości z wyprzedzeniem, do właściwej władzy
lub organu wyznaczonego przez władzę tego państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma
być zastosowane na wniosek pracodawcy lub zainteresowanego (art. 18 rozporządzenia 987/2009).
Przepis art. 16.1 rozporządzenia 883/2004 może mieć w szczególności zastosowanie, gdy z góry
wiadomo, że delegowanie będzie trwać dłużej niż 24 miesiące. Pracodawca lub zainteresowany
pracownik może wystąpić z odpowiednim wnioskiem do właściwej władzy lub wyznaczonej instytucji
w państwie członkowskim, którego ustawodawstwo miałoby być stosowane zgodnie z wnioskiem
zainteresowanego. W Polsce wniosek taki należy złożyć do Oddziału ZUS w Kielcach. Wniosek należy
wysłać, o ile to możliwe z wyprzedzeniem. Jeśli nie zostanie złożony wniosek o przedłużenie okresu
delegowania na okres przekraczający 24 miesiące, właściwym ustawodawstwem w tym okresie
będzie zatem ustawodawstwo państwa, na terenie którego praca w tym okresie będzie wykonywana,
zgodnie z zasadą ogólną zawartą w art. 11 ust. 3 lit. a) rozporządzenia 883/2004.
Obywatele państw trzecich (osoby nie będące obywatelami UE, EOG czy Szwajcarii)
Od 01.01.2011 r., w stosunku do osób będących obywatelami państw trzecich wykonujących pracę i
przemieszczających się w obszarze UE, zastosowanie ma Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i
Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r., rozszerzające rozporządzenie 883/2004 i
rozporządzenie 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi
rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz. Urz. UE L 344 z 29.12.2010 r. str.
1). Przepisy tego rozporządzenia nie mają jednak zastosowania do państw należących do
EOG (Norwegia, Islandia, Liechtenstein), Szwajcarii, a także Danii oraz Wielkiej Brytanii.
Zgodnie z art. 1 rozporządzenia 1231/2010, rozporządzenia 883/2004 i 987/2009 mają zastosowanie
do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 12
na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich
śmierci, pod warunkiem że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i
znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa
członkowskiego.
Kryterium decydującym o zastosowaniu przepisów rozporządzenia 883/2004 dotyczących ustalenia
właściwego ustawodawstwa w stosunku do takiej osoby, jest więc legalne zamieszkiwanie przez
obywatela państwa trzeciego na terenie jednego z państw członkowskich UE (za wyjątkiem Wielkiej
Brytanii oraz Danii), a także wykonywanie pracy w innym państwie niż to, w którym osoba legalnie
zamieszkuje.
Przykład:
Obywatel Ukrainy legalnie zamieszkujący w Polsce jest zatrudniony przez polskie przedsiębiorstwo.
Osoba ta wykonuje pracę na terenie Niemiec jako pracownik delegowany z Polski. W tym przypadku
zastosowanie w stosunku do niej ma art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, w konsekwencji
zastosowania art. 1 rozporządzenia 1231/2010. Osoba ta w okresie wykonywania pracy w Niemczech
będzie podlegała polskiemu ustawodawstwu.
Ponieważ Wielka Brytania nie przyjęła przepisów rozporządzenia 1231/2010, w stosunku do
obywatela państwa trzeciego wykonującego pracę na terenie Wielkiej Brytanii, w związku z
delegowaniem lub przeniesieniem działalności z innego państwa członkowskiego UE (np. z Polski), na
terenie którego osoba ta legalnie zamieszkuje (za wyjątkiem Danii), zastosowanie będzie miało
ustawodawstwo określone zgodnie z rozporządzeniem 1408/71, ze względu na fakt, iż
rozporządzenie 859/2003 odnoszące się do rozporządzenia 1408/71, zostało przez Wielką Brytanię
przyjęte.
Odnosząc się do sytuacji opisanej powyżej, jeśli praca miałaby być wykonywana na terenie Danii,
ustalenie ustawodawstwa na podstawie rozporządzenia 883/2004 lub 1408/71 nie byłoby możliwe.
Rozporządzenie Rady (WE) nr 859/2003 z dnia 14 maja 2003 r., jest rozporządzeniem
rozszerzającym przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 i rozporządzenia (EWG) nr 574/72 na
obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi przepisami wyłącznie ze względu na ich
obywatelstwo (Dz. Urz. UE L134/1 z 20.05.2003 r.) Przepisy tego rozporządzenia nie mają
jednak zastosowania do państw należących do EOG (Norwegia, Islandia, Liechtenstein),
Szwajcarii oraz Danii.
Przykład:
Polska firma zatrudniła obywatela Białorusi, który ma wykonywać pracę na terenie Wielkiej Brytanii w
okresie od 10 lipca 2013 r. W stosunku do tej osoby zastosowanie będzie miało ustawodawstwo
polskie ustalone zgodnie z rozporządzeniem 1408/71, w związku z tym, że Wielka Brytania nie
przyjęła rozporządzenia 1231/2010, natomiast przyjęła rozporządzenie 859/2003 odnoszące się do
rozporządzenia 1408/71.
W związku z tym, iż w stosunku do państw członkowskich należących do EOG (Norwegia, Islandia,
Liechtenstein) a także w stosunku do Szwajcarii oraz Danii zarówno przepisy rozporządzenia
1231/2010 jak i przepisy rozporządzenia 859/2003 nie mają zastosowania, obywatel państwa
trzeciego będący pracownikiem lub osobą prowadzącą działalność na własny rachunek, wykonujący
pracę na terenie jednego (lub kilku) z wyżej wymienionych państw, legalnie zamieszkujący na
terenie innego państwa członkowskiego UE, nie będzie objęty unijnymi przepisami o koordynacji
systemów zabezpieczenia społecznego. W takich przypadkach nie ma możliwości zastosowania
zarówno przepisów rozporządzenia 883/2004 jak i 1408/71 oraz ich rozporządzeń wykonawczych.
Przykład:
Polska firma zatrudniła obywatela Kazachstanu, który ma wykonywać pracę na terenie Danii w
okresie od 20 lipca 2013 r. Zgodnie z rozporządzeniem 1231/2010 do obywatela Kazachstanu nie
będą miały zastosowania przepisy rozporządzenia 883/2004, ze względu na nieprzyjęcie przez Danię
przepisów rozporządzenia 1231/2010. Nie ma w tym przypadku również możliwości zastosowania
przepisów rozporządzenia 1408/71 w związku z tym, iż Dania nie przyjęła również rozporządzenia
859/2003.
Przepisy uchylające
Rozporządzenie 1408/71 traci moc z dniem wejścia w życie rozporządzenia 883/2004 (czyli od 1
maja 2010 r.). Rozporządzenie 1408/71 pozostaje jednak w mocy i wywołuje skutki prawne do
celów stosowania przepisów rozporządzenia 859/2003 z 14 maja 2003 r. rozszerzającego przepisy
rozporządzenia 1408/71 i rozporządzenia 574/72 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze
objęci tymi przepisami wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo dopóki rozporządzenie to nie
zostanie uchylone lub zmienione.
Formularze
W każdym przypadku dokumentem potwierdzającym zastosowanie ustawodawstwa państwa
wysyłającego jest formularz A1 potwierdzony przez właściwą instytucję tego państwa. W Polsce jest
to Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Formularz A1 zastępuje wcześniej stosowany formularz E101.
Z punktu 5 Decyzji H1 z dnia 12 czerwca 2009 r., dotyczącej zasad przechodzenia od rozporządzeń
1408/71 i 574/72 do rozporządzeń 883/2004 i 987/2009 oraz stosowania decyzji i zaleceń Komisji
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 13
Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego wynika, że formularze
potwierdzające stosowanie ustawodawstwa danego państwa członkowskiego potwierdzone na
podstawie przepisów rozporządzenia 1408/71 przed wejściem w życie rozporządzenia 883/2004,
obowiązują aż do upływu ich daty ważności.
Zaświadczenie A1 poświadczane jest przez terenowe jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych następującym osobom, które podlegają polskiemu ustawodawstwu w zakresie
zabezpieczenia społecznego na mocy przepisów rozporządzenia 883/2004:
oddelegowany pracownik najemny - art. 12 ust. 1,
pracownik wykonujący pracę najemną w dwóch lub w kilku państwach członkowskich - art. 13
ust. 1,
osoba oddelegowana pracująca na własny rachunek - art. 12 ust. 2,
osoba pracująca na własny rachunek w dwóch lub w kilku państwach członkowskich - art. 13 ust.
2,
osoba wykonująca pracę najemną i pracująca na własny rachunek w różnych państwach - art. 13
ust. 3,
urzędnik służby cywilnej - art. 11 ust. 3 lit. b),
urzędnik służby cywilnej zatrudniony przez jedno państwo i wykonujący pracę najemną/pracę na
własny rachunek w jednym lub w kilku innych państwach - art. 13 ust. 4,
osoba należąca do personelu kontraktowego - art. 15,
marynarz - art. 11 ust. 4,
wyjątek od przepisów - art. 16.
Zasady wypełniania zaświadczenia A1
Zaświadczenie A1 podzielone jest na 6 bloków, z czego blok szósty poświadcza ZUS.
Blok 1 - dane osobowe posiadacza.
1.1 - należy wpisać numer PESEL a w razie gdy ubezpieczonemu nie nadano numeru PESEL serię i numer dowodu osobistego lub paszportu. Należy wskazać, który numer jest jakim
identyfikatorem: wpisać "P" (bez cudzysłowu) dla PESEL, dla dowodu osobistego wpisać:
"D.O.:" (bez cudzysłowu) a następnie serię i numer dowodu osobistego,
w przypadku paszportu wpisać "PAS.:" (bez cudzysłowu) a następnie serię i numer paszportu.
W odpowiedniej kratce należy wpisać znak "x", (kobieta lub mężczyzna).
1.2 - wpisać nazwisko,
1.3 - wpisać imiona,
1.4 - wpisać nazwisko rodowe (pole nieobowiązkowe),
1.5 - wpisać datę urodzenia (dzień, miesiąc i rok - zapisywany czterocyfrowo),
1.6 - wpisać obywatelstwo (wpisać słownie lub podając symbol państwa),
1.7 - wpisać miejsce urodzenia,
1.8.1 - wpisać ulicę, numer domu i numer mieszkania,
1.8.2 - wpisać miasto,
1.8.3 - wpisać kod pocztowy,
1.8.4 - wpisać symbol państwa,
1.9.1 - wpisać ulicę, numer domu i numer mieszkania,
1.9.2 - wpisać miasto,
1.9.3 - wpisać kod pocztowy,
1.9.4 - wpisać symbol państwa.
Punktów 1.9.1 - 1.9.4 nie należy wypełniać jeżeli osoba ma więcej niż jedno miejsce pobytu w
państwie/państwach wykonywania pracy.
Blok 2 - ustawodawstwo państwa członkowskiego mające zastosowanie.
2.1 - wpisać: PL,
2.2 - wpisać datę początkową poświadczenia polskiego ustawodawstwa,
2.3 - wpisać datę końcową poświadczenia polskiego ustawodawstwa,
2.4 - wstawić "x" w każdym przypadku poświadczenia formularza A1,
2.5 - pozostawić niezaznaczone. Zgodnie z częścią II Praktycznego Poradnika właściwa
instytucja może wystawić dokument A1 w celu poinformowania osoby zainteresowanej o
ustawodawstwie mającym zastosowanie albo tymczasowo, albo ostatecznie. W przypadku gdy
formularz miałby zostać poświadczony w trybie tymczasowym, aby uniknąć wystawiania
kolejnego formularza A1, gdy ustawodawstwo stanie się ostateczne, nie należy zaznaczać pkt.
2.5 i zamiast niego zaznaczyć pkt. 2.4 "zaświadczenie obowiązuje w okresie wykonywania
pracy".
2.6 - wstawić "x", gdy na mocy art. 87 ust. 8 rozporządzenia 883/2004 zastosowanie ma
poprzednio obowiązujące rozporządzenie 1408/71. Ponieważ w bloku 3 zaświadczenia nie
oznaczono konkretnych artykułów, które odnosiłyby się do sytuacji osoby, potwierdzając status
osoby ubezpieczonej należy kierować się opisem słownym umieszczonym przy każdej kratce w
tym bloku. Należy wówczas zaznaczyć kratkę, której opis zgadza się z faktyczną sytuacją osoby
ubezpieczonej.
Odnośnie punktów 2.4, 2.5 i 2.6, co do zasady należy zaznaczać tylko jedną kratkę spośród trzech.
Jednakże przy zaznaczeniu punktu 2.6 dopuszcza się zaznaczenie również punktu 2.4.
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 14
Blok 3 - potwierdzenie Pana/Pani statusu.
3.1 - wstawić "x" gdy oddelegowany jest pracownik najemny,
3.2 - wstawić "x" gdy pracownik wykonuje pracę najemną w dwóch lub w kilku państwach
członkowskich,
3.3 - wstawić "x" gdy oddelegowanie dotyczy osoby pracującej na własny rachunek,
3.4 - wstawić "x" gdy oddelegowanie dotyczy osoby pracującej na własny rachunek w dwóch lub
w kilku państwach członkowskich,
3.5 - wstawić "x" gdy osoba jest urzędnikiem służby cywilnej,
3.6 - wstawić "x" gdy osoba należy do personelu kontraktowego.
Art. 15 rozporządzenia 883/2004 dotyczy prawa wyboru ustawodawstwa właściwego przez personel
kontraktowy Wspólnot Europejskich. Przepis ten zastępuje dotychczasowy art. 16 ust. 3
rozporządzenia 1408/71, do którego wykonywania stosowany był formularz E 103. Stosowanie
przepisu art. 15
rozporządzenia 883/2004 nie wymaga jednak używania do tego celu osobnego zaświadczenia,
stosuje się zatem w tym przypadku zaświadczenie A1.
Instytucja Wspólnot Europejskich, która zawarła umowę z pracownikiem, informuje instytucję
właściwą państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo wybrał pracownik o dokonanym przez
niego wyborze. W Polsce instytucją dokonującą poświadczania zaświadczenia A1 w trybie art. 15
rozporządzenia 883/2004 jest I Oddział ZUS w Warszawie.
3.7 - wstawić "x" gdy osoba jest marynarzem,
3.8 - wstawić "x" gdy osoba wykonuje pracę najemną i pracuje na własny rachunek w różnych
państwach,
3.9 - wstawić "x" gdy osoba jest urzędnikiem służby cywilnej zatrudnionym przez jedno państwo
i wykonującym pracę najemną/pracę na własny rachunek w jednym lub w kilku innych
państwach,
3.10 - wstawić "x" gdy zastosowanie ma uregulowanie wyjątkowe (wyjątek od przepisów - art.
16 rozporządzenia 883/2004).
Należy zaznaczyć tylko jeden punkt spośród punktów 3.1 - 3.10.
Blok 4 - informacje o pracodawcy/działalności na własny rachunek w państwie, którego
ustawodawstwo ma zastosowanie.
4.1.1 - wstawić "x" jeżeli osoba wykonuje w Polsce pracę najemną (np. na podstawie umowy o
pracę, umowy zlecenia, jest osobą duchowną),
4.1.2 - wstawić "x" jeżeli osoba wykonuje w Polsce działalność na własny rachunek,
4.2 - wpisać NIP i REGON płatnika składek (pracodawcy lub osoby prowadzącej działalność na
własny rachunek) a jeżeli płatnikowi nie nadano tych numerów lub jednego z nich - numer PESEL
lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu; należy również wskazać który numer jest
jakim identyfikatorem - wpisać pełne nazwy identyfikatorów NIP, REGON, PESEL, w przypadku
dowodu osobistego wpisać: "D.O.:" (bez cudzysłowu) a następnie serię i numer dowodu
osobistego, w przypadku paszportu wpisać "PAS.:" (bez cudzysłowu) a następnie serię i numer
paszportu,
4.3 - wpisać nazwę lub imię i nazwisko pracodawcy, lub osoby prowadzącej działalność na własny
rachunek, 4.4.1 - wpisać ulicę, numer domu i mieszkania,
4.4.2 - wpisać PL,
4.4.3 - wpisać miasto,
4.4.4 - wpisać kod pocztowy.
Blok 5 - informacje o pracodawcy/działalności na własny rachunek w innym państwie (-ach)
członkowskim (-ich).
5.1 - wpisać nazwę/nazwy firmy/firm lub statków gdzie wykonywana jest praca najemna lub
działalność na własny rachunek. Można podać również numery identyfikacyjne tych firm, jeżeli
są znane. W przypadku, gdy praca nie jest wykonywana w konkretnej firmie lub nazwy firm, w
których będzie wykonywana praca nie są znane z góry, np. ze względu na charakter
wykonywanej pracy, punkt ten należy pozostawić niewypełniony.
5.2 - wpisać adresy wymienionych w punkcie 5.1 firm lub banderę statku.
Należy zachować kolejność ustaloną w punkcie 5.1. Jeżeli w punkcie 5.1 nie wskazano konkretnych
przedsiębiorstw, wpisać adresy miejsc wykonywania pracy za granicą. Jeżeli nie można określić
dokładnego adresu miejsca wykonywania pracy, np. ze względu na charakter wykonywanej pracy,
należy podać adres najbardziej precyzyjny, jaki jest możliwy do ustalenia. W przypadku
wykonywania pracy we wszystkich państwach Unii Europejskiej można podać wyłącznie nazwy
państw lub wpisać "wszystkie kraje Unii Europejskiej" lub "wszystkie kraje UE" (bez cudzysłowu),
dotyczy to głównie kierowców transportu międzynarodowego.
Przykład:
Osoba wykonuje działalność na własny rachunek jako kierowca ciężarówki w transporcie
międzynarodowym. Wykonuje przewozy towarów na zlecenie innych podmiotów. Zlecenia dotyczą
różnych krajów Unii Europejskiej i osoba nie jest w stanie przewidzieć do jakiego kraju UE będzie
wiozła kolejny transport.
W takim przypadku w zaświadczeniu A1, w punkcie 5.2 można wpisać "wszystkie kraje Unii
Europejskiej".
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11
Serwis ZUS - Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej
Strona 15
Przykład:
Osoba wykonuje pracę jako kierowca ciężarówki w transporcie międzynarodowym jako pracownik
firmy transportowej. Wykonuje pracę w następującym schemacie:
1. przewóz towarów do Grecji, następnie powrót do Polski,
2. przewóz towarów do Finlandii, następnie powrót do Polski,
3. przewóz do Francji, następnie powrót do Polski.
Jeżeli taki schemat przewozów ma charakter stały, tzn. nie ulega zmianie przez dłuższy czas, należy
wymienić w punkcie 5.2 zaświadczenia A1 kraje UE, przez które kierowca będzie przejeżdżał.
Jeżeli harmonogram przewozów ulega zmianie w taki sposób, że ustalenie konkretnych państw
przejazdu jest trudne do przewidzenia, lecz następuje w ramach pewnej stałej liczby państw UE,
należy wymienić te kraje.
Jeżeli harmonogram przewozów ulega zmianie w taki sposób, że ustalenie konkretnych państw
przejazdu jest trudne do przewidzenia, i nie następuje w ramach pewnej stałej możliwej do
określenia z góry liczby państw UE, można wpisać "wszystkie kraje Unii Europejskiej".
W przypadku transportu międzynarodowego powinno się dążyć do podawania konkretnych nazw
państw. Przy podawaniu adresów należy przyjąć zasadę maksymalnego wykorzystywania miejsca
dostępnego w zaświadczeniu A1, jednak z zachowaniem przejrzystości wpisywanego tekstu. Należy
także zwrócić uwagę aby adresy podawane w punkcie 5.2 zaświadczenia były w sposób
jednoznaczny, nie budzący wątpliwości, powiązane z nazwami firm wpisanymi w punkcie 5.1, aby nie
było problemu ze zidentyfikowaniem, który adres dotyczy której firmy. Jeżeli praca jest wykonywana
w jednym miejscu, należy podawać dokładny adres wykonywania pracy.
5.3 - należy wstawić znak "x" w każdym przypadku, gdy nie jest możliwe określenie stałego
adresu wykonywania pracy za granicą (np. ze względu na specyfikę wykonywanej pracy).
Pomimo tego, należy w punkcie 5.2 podać najbardziej dokładny(e), możliwy(e) do określenia
adres(y) wykonywania pracy za granicą.
Pracodawcy lub osoby wnioskujące o poświadczenie formularza A1, nie powinny wpisywać żadnych
informacji w Bloku 6. Blok ten może być wypełniony jedynie przez instytucję dokonującą
poświadczenia zaświadczenia A1.
Wzór zaświadczenia A1 a także wzory wniosków o jego wydanie można znaleźć na stronie
internetowej ZUS, w dziale "Formularze UE".
Redakcja: Departament Ubezpieczeń i
Składek
http://www.zus.pl/default.asp?p=7&id=105
03-02-2014 22:28:11