Filozofia języka Philosophy of Language Kod: część I 0200

Filozofia języka
Philosophy of Language
Kod: część I 0200-E0069F
część II 0200-E0070F
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. nadzw. dr hab. Janusz Maciaszek
Typ zajęć: przedmiot systemowy II, zajęcia specjalistyczne do egzaminu licencjackiego
Semestr i rok studiów: semestr zimowy i letni, dla studentów wszystkich lat z wyjątkiem pierwszego
Liczba godzin w semestrze: 30 (łącznie 60)
Prerekwizyty: brak
Język nauczania: polski
Liczba punktów ECTS: 3 + 3
Proponowany termin: środa 10.15 – 11.45, sala 17
Cele i efekty kształcenia:
Wiedza i jej rozumienie: student zna dzieje filozoficznej refleksji nad językiem od czasów
Parmenidesa do końca XX wieku. Wyróżnia główne postaci filozofii języka i ich poglądy na tle
filozofii europejskiej. Zna terminologię filozofii języka, podstawowe argumenty na rzecz
współczesnych teorii języka naturalnego oraz zarzuty przeciw tym teoriom.
Umiejętności: dostrzega rolę języka w formułowaniu problemów filozoficznych i ich rozwiązywaniu.
Potrafi samodzielnie klasyfikować sposoby użycia języka oraz je analizować za pomocą teorii
przedstawionych na zajęciach.
Postawy: docenia rolę języka jako środka komunikacji międzyludzkiej oraz jako środka
oddziaływania na innych ludzi. Akceptuje odpowiedzialność mówiącego za wypowiedziane słowa.
Przyjmuje postawę krytyczną wobec tych koncepcji filozoficznych, które rzutują struktury języka na
rzeczywistość oraz wobec poszczególnych teorii języka. Docenia miejsce filozofii języka w filozofii
współczesnej.
Treści programowe:
Semestr zimowy
1. Argument „z języka” w filozofii Parmenidesa
2. Problem znaku językowego u Platona
3. Filozofia języka i korespondencyjna teoria prawdy u Arystotelesa
4. Filozoficzna refleksja nad językiem w Średniowieczu
5. Język jako odwzorowanie myśli u empirystów angielskich
6. Teoria znaczenia J. S. Milla
7. Teoria sensu G. Fregego i jej interpretacje
8. Weryfikacjonistyczna teoria znaczenia
9. Konwencjonalizm, teza Duhema-Quine’a i dyrektywalna teoria znaczenia Ajdukiewicza
10. Zwrot ku językowi jego rola w filozofii XX wieku.
11. Teoria deskrypcji B. Russella
12. Behawioryzm i tezy o niezdeterminowaniu Quine’a
13. L. Wittgenstein i powstanie pragmatyki
14. J. L. Austin i performatywna funkcja języka
15. H. P. Grice i implikowanie konwersacyjne
Semestr letni
16. Semantyka teoriomodelowa języka naturalnego (gramatyki Montague)
17. Semantyka światów możliwych
18. Zasada zastępowania ekstensjonalnego i różne podejścia do zdań wyrażających postawy
propozycjonalne
19. Semantyka imion własnych: deskryptywizm oraz przyczynowa teoria nazywania S. Kripkego i
H. Putnama
20. Argumenty przeciw semantyce odniesieniowej języka naturalnego.
21. Nieodniesieniowe semantyki języka naturalnego
22. Holizm znaczeniowy i holizm przekonaniowy
23. Teoria prawdy Tarskiego jako podstawa teorii znaczenia i interpretacji D. Davidsona.
24. Filozoficzne implikacje oraz zastosowania teorii Davidsona (analiza parataktyczna i problem
psychofizyczny)
25. Współczesne teorie metafory
26. Rola filozofii języka w kognitywistyce
Warunki zaliczenia:
Zaliczenie z oceną. Obecność na zajęciach (20%), aktywność w dyskusji (20%), referat (30%), praca
pisemna na 8 – 10 stron (40%).
Materiały dydaktyczne (Zalecana literatura i materiały pomocnicze):
1. Ajdukiewicz, K. 1960 Język i poznanie t1. Warszawa: PWN.
2. Arystoteles 1990 Hermeneutyka. W: Arystoteles Dzieła wszystkie t. 1, (tł. K.
Leśniak).Warszawa: PWN.
3. Austin, J. L. 1962 How to Do Things with Words. Oxford: Clerendon Press. Tłumaczenie
polskie: Jak działać słowami? (tł. B. Chwedeńczuk), w: J. L. Austin „Mówienie i
poznawanie”, Warszawa: PWN, 1993: 543 – 713.
4. Buczyńska, H. 1960 Koło Wiedeńskie. Początek neopozytywizmu. Warszawa: Wiedza
powszechna.
5. Davidson, D. 1992 Eseje o prawdzie, języku i umyśle, Warszawa: PWN.
6. Frege, G. 1977 Pisma semantyczne (tł. B. Wolniewicz). Warszawa: PWN.
7. Grice, H. P. 1975 Logic and Conversation. W: P. Cole i J. Morgan (red.) Syntax and
Semantics, vol. 3, Academic Press: London. Tłumaczenie polskie: Logika a konwersacja,
(tł. B. Stanosz), w B. Stanosz (red.) Język w świetle nauki, Warszawa 1980, 91 – 114.
8. Hale, B., C. Wright (red.) 1997 A Companion to the Philosophy of Language. Blackwell
Publishing.
9. Kripke, S. 1980 Naming and Necessity. Oxford. Blackwell (wydanie drugie zmienione).
Tłumaczenie polskie Nazywanie i konieczność, (tł. B. Chwedeńczuk), Warszawa: PAX,
1988.
10. Lycan, W. G 2000 Philosophy of Language. A Contemporary Introduction. London and
New York: Routledge.
11. Maciaszek, J. 2008 Znaczenie, prawda, przekonania. Problematyka znaczenia w filozofii
języka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
12. Martinich, A. P. (red.) 1985/2001 The Philosophy of Language. New York: Oxford
University Press. Wydanie IV zmienione.
13. Platon 1990 Kratylos (tł. Witold Stefański). Wrocław: Ossolineum.
14. Putnam, H. 1975 The Meaning of ‘Meaning’, w: K. Gunderson (red.), “Language, Mind,
and Knowledge” (Minnesota Studies in the Philosophy of Science, t. 7). Minneapolis:
University of Minnesota Press, s. 358 – 398. Tłumaczenie polskie: Znaczenie wyrazu
znaczenie, (tł. A. Grobler) w: H. Putnam „Wiele twarzy realizmu i inne eseje”, Warszawa:
PWN, 1998, s. 325 – 429.
15. Quine, W. V. O. 1960 Word and Object. The Massachusetts Institute of Technology.
Tłumaczenie polskie Słowo i rzecz, (tł. B. Stanosz). Warszawa: Fundacja Aletheia,
Wydawnictwo Spacja, 1999.
16. Wittgenstein, L. 1953 Philosophical Investigations. Oxford: Blackwel Publishing.
Wydanie polskie: Dociekania filozoficzne, (tł. B. Wolniewicz), Warszawa: PWN, 2000.
(Wydanie II)
Forma zajęć i metody dydaktyczne:
Po wykładzie wprowadzającym między uczestnikami zajęć zostaną rozdzielone tematy do
przygotowania i zreferowania na zajęciach. Prowadzący dostarczy referującym i pozostałym
uczestnikom zajęć podstawowe teksty źródłowe w języku polskim, ewentualnie teksty uzupełniające
w języku angielskim oraz szczegółowe zagadnienia do poszczególnych tematów. Wystąpienie
przewidziane jest na ok. 30 - 45 minut. Pozostałą część zajęć wypełni dyskusja.