gminna strategia rozwiazywania problemów

Załącznik do uchwały Nr IX/108/2013
Rady Gminy Jarosław
z dnia 30 grudnia 2013
GMINNA STRATEGIA ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW
SPOŁECZNYCH
DLA GMINY JAROSŁAW NA LATA
2014-2020
JAROSŁAW 2013
2
SPIS TREŚCI
WSTĘP
I Procedura tworzenia Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie
Jarosław na lata 2014- 2020
1.1 Uwarunkowania strategiczne
1.2 Uwarunkowania prawne
1.2.1 Ustawy regulujące system pomocy społecznej
1.3 Metodyka pracy nad strategią
II Diagnoza problemów społecznych gminy Jarosław
2.1 Charakterystyka gminy Jarosław
2.3 Gospodarka
2.4 Edukacja
2.5 Kultura, sport
2.6 Ochrona zdrowia
2.7 Pomoc Społeczna
2.7.1 Bezrobocie
2.7.2 Sieroctwo
2.7.3 Bezdomność
2.7.4 Niepełnosprawność
2.7.5 Zdarzenie losowe
2.7.6 Przemoc w rodzinie
2.7.7 Ubóstwo
2.7.8 Problemy ludzi starszych
2.7.9 Rozwiązywanie problemów alkoholowych w gminie Jarosław
III Analiza SWOT
IV Części programowe
4.1 Misja strategii
4.2 Cele strategiczne i kierunki działań
4.3 Monitoring i ewaluacja
4.4 Finansowanie strategii
3
WSTĘP
Obowiązek opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika z art. 17
ust. 1 pkt. 1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 182z
późn. zm.): „opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów
społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin
z grup szczególnego ryzyka”.
Strategia jest dokumentem, który wytycza kierunki działań na rzecz niwelowania zjawisk
społecznie niepożądanych, a także zajmuje się tworzeniem mechanizmów wzmacniających
efektywność dokonanych zmian. Strategia określa cele strategiczne i szczegółowe. Ich
realizacja pozwoli na wzmocnienie Gminy Jarosław jako aktywnego samorządu współpracy
stwarzającego mieszkańcom zarówno możliwości rozwoju, jak i poczucie bezpieczeństwa.
Pomoże zwiększyć potencjał społeczny gminy, zapewnić wszystkim mieszkańcom równe
szanse w dostępie do dóbr i usług oraz udział w życiu publicznym. Chodzi o to, by w ciągu
najbliższych kilkunastu lat Gmina Jarosław tworzyła i wprowadzała w życie zintegrowaną
politykę społeczną, odpowiadającą na wyzwania rozwojowe i rozwiązującą bieżące problemy.
Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest zgodna z podstawowymi zasadami
życia społecznego, w szczególności zaś z zasadą pomocniczości, partycypacji społecznej i
współodpowiedzialności. Wszelkie podejmowanie przedsięwzięcia będą prowadzone w
oparciu o współdziałanie aktywnych podmiotów działających na scenie publicznej. Działania
będą kierowane głównie ku środowiskom, które pozostają na marginesie życia społecznego,
wykluczonych społecznie, lub zagrożonych tym zjawiskiem. 1) zasada pomocniczości –
struktury wyższe nie powinny wyręczać struktur niższych, czyli osób i rodzin, grup i
społeczności lokalnych w tym, z czym mogą sobie poradzić we własnym zakresie. Władza ma
pobudzać, wspomagać i wspierać, pozwolić na świadome działanie. 2) zasada partycypacji
społecznej i współodpowiedzialności – włączenie obywateli w rozwiązywanie lokalnych
problemów, zaspakajaniu istniejących potrzeb. Bardzo istotny staje się aspekt samopomocy,
którego idea polega na wyzwalaniu i wykorzystywaniu wewnętrznych zasobów oraz
kompetencji osób, grup oraz społeczności lokalnych. Zadaniem sił zewnętrznych winno być
wspieranie i wzmacnianie tego potencjału oraz tworzenie warunków sprzyjających
rozwojowi.
Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020 jest
wieloletnim dokumentem programowym, który ma istotne znaczenie dla zapewnienia
bezpieczeństwa społecznego jej mieszkańców w szczególności grup zagrożonych
wykluczeniem. Zadania przewidziane do realizacji zostały zaplanowane na okres od 2014
roku do 2020 roku. Dokument strategii obejmuje swoim zakresem stosunkowo długi okres
czasu, niezbędnym więc będzie stały monitoring i ewaluacja realizacji zadań. Działania te
będą pomocne w ewentualnym przeformułowaniu celów i zadań przewidzianych do
wykonania w kolejnych etapach realizacji strategii.
4
I Procedura tworzenia Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w
Gminie Jarosław na lata 2014- 2020
1.3 Uwarunkowania strategiczne i programowe
Strategia Rozwoju Kraju 2020
W ostatnich latach Rząd podjął wiele inicjatyw na rzecz programowania strategicznego w
Polsce oraz stworzenia kompleksowego systemu zarządzania rozwojem. Wypracowane
zostały podwaliny nowego systemu dokumentów strategicznych określających wizję i
kierunki rozwoju kraju zarówno w perspektywie długookresowej do 2030 roku.
Strategia Rozwoju Kraju 2020 wskazuje strategiczne zadania państwa, których podjęcie w
perspektywie najbliższych lat jest niezbędne, by wzmocnić procesy rozwojowe. Oparta jest na
scenariuszu stabilnego rozwoju. Pomyślność realizacji wszystkich założonych celów
uzależnione będzie od wielu czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych, które są
uzależnione od dostępności środków finansowych na jej realizację. Szczególne znaczenie
będzie miał rozwój sytuacji w gospodarce światowej, a w szczególności w strefie euro.
Strategia wyznacza trzy obszary strategiczne - Sprawne i efektywne państwo, Konkurencyjna
gospodarka, Spójność społeczna i terytorialna, w których koncentrować się będą główne
działania oraz określa, jakie interwencje są niezbędne w perspektywie średniookresowej w
celu przyśpieszenia procesów rozwojowych.
Celem głównym Strategii staje się więc wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych,
społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój
kraju oraz poprawę jakości życia ludności. Integruje ona wokół celów strategicznych
wszystkie podmioty publiczne, a także środowiska społeczne i gospodarcze, które uczestniczą
w procesach rozwojowych i mogą je wspomagać zarówno na szczeblu centralnym, jak i
regionalnym. Wskazuje konieczne reformy ograniczające lub eliminujące bariery rozwoju
społeczno-gospodarczego. Wskazane w Strategii cele rozwojowe i priorytety w znaczącym
zakresie wpisują się w cele strategii unijnej „Europa 2020” i są z nią spójne.
Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego
Ważnym dokumentem, który należy wziąć pod uwagę konstruując strategiczne cele i kierunki
rozwiązywania problemów społecznych na terenie gminy, jest Strategia Rozwoju
Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 przygotowana przez Urząd Marszałkowski
Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie. Strategia Rozwoju jest najważniejszym
dokumentem programowym samorządu województwa i spełnia zarówno funkcję integratora
i koordynatora działań, promuje województwo oraz jest narzędziem motywacyjnym
i kreujących nowe impulsy rozwojowe.
Celem ogólnym Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego, jako obszaru mniej
rozwiniętego, jest przyśpieszenie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionu oraz
poprawa poziomu życia jego mieszkańców. Dla osiągnięcia celu głównego za niezbędne
uznano przeciwdziałanie marginalizacji dużych środowisk społecznych oraz równoczesne
podnoszenie konkurencyjności regionu.
5
Na podstawie analizy danych stwierdzono, iż procesem marginalizacji w województwie
podkarpackim dotkniętych jest wiele środowisk społecznych (szczególnie na obszarach
wiejskich), które są w dużym stopniu wyłączone z uczestniczenia w efektach procesów
rozwojowych kraju. Polityka rozwoju województwa powinna zmierzać do zahamowania
i odwrócenia istotnych, negatywnych problemów społecznych, do których zaliczono m.in.:
 duży odsetek ludności wiejskiej (ok. 50 proc.) utrzymującej się ze źródeł
niezarobkowych — rent, emerytur, zasiłków,
 21 proc. populacji województwa podkarpackiego korzysta z pomocy społecznej,
 przyczynami korzystania z pomocy społecznej jest przede wszystkim brak
wykształcenia oraz „dziedziczenie” pomocy społecznej,
 starzenie się społeczeństwa,
 wzrost liczby osób z zaburzeniami psychicznymi,
 duży poziom bezrobocia,
 problem bezrobocia ukrytego, zwłaszcza na obszarach wiejskich,
 zwiększanie się zjawiska bezdomności,
 wzrost zagrożenia patologią dzieci i młodzieży,
 słabe warunki życia mieszkańców województwa podkarpackiego,
Aby zapobiegać pogłębiającej się marginalizacji oraz podnosić konkurencyjność
regionu w Strategii Rozwoju przyjęto do realizacji następujące priorytety rozwojowe,
cele strategiczne oraz wyznaczono m.in. takie kierunki działań, które szczególnie
uwzględniają potrzeby z obszaru polityki społecznej jak:
 wielofunkcyjność obszarów wiejskich oraz modernizacja strukturalna rolnictwa, m.in.
poprzez realizację celu,
 odnowa wsi i modernizacja przestrzeni wiejskiej,
 integracja społeczności lokalnej,
 podniesienie standardu życia i pracy na wsi,
 zaspokajanie potrzeb społecznych i kulturalnych i zachowanie dziedzictwa
kulturowego,
 tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu konkurencyjności jako
podstawa rozwoju gospodarczego i przeciwdziałania bezrobociu, rozwój sektora
małych i średnich przedsiębiorstw,
 rozwój kultury i ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako
warunek podniesienia konkurencyjności produktu turystycznego,
 zbudowanie systemu gwarantującego wzrost kapitału ludzkiego województwa,
zgodnie ze współczesnymi trendami rozwoju cywilizacji, m.in. poprzez wzrost
mobilności społecznej i zawodowej mieszkańców tj.:
 społeczeństwo ustawicznie kształcące się,
 bezpieczeństwo zdrowotne ludności,
 rozbudowa systemu pomocy społecznej i przeciwdziałanie skutkom
wykluczenia społecznego,
 wspieranie działań sprzyjających aktywności życiowej osób i rodzin,
6




profilaktyka i działania na rzecz osób zagrożonych marginalizacją
i wykluczeniem społecznym,
rozbudowa i modernizacja infrastruktury pomocy społecznej,
modernizacja podstawowego układu komunikacyjnego województwa
oraz rozwój infrastruktury technicznej,
inicjowanie i wspieranie współpracy z Ukrainą i Republiką Słowacką
oraz krajami Unii Europejskiej i Ameryki Północnej.
Przyjęte priorytety są najistotniejsze w aspekcie perspektywicznego kreowania wojewódzką
polityką rozwoju, w tym i polityki społecznej (rozumianej jako działania zmierzające do
poprawy warunków życia ludności) oraz pomocy społecznej (która jako instytucja polityki
społecznej państwa ma na celu umożliwianie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych
sytuacji życiowych.)
1.4 Uwarunkowania prawne
1.2.1. Ustawy regulujące system pomocy społecznej
Opracowując Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014 -2020
opierano się na kluczowych dla tej materii aktach prawnych tak, aby była ona kompatybilna
oraz komplementarna z obowiązującymi przepisami oraz wymogami prawnymi. Poniżej
przedstawiono kluczowe dla ww. dokumentu, akty prawne z krótką charakterystyką
zagadnień, które są szczególnie istotne dla funkcjonowania Strategii.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest najważniejszym aktem prawnym państwa
polskiego oraz fundamentem państwa i systemu prawnego. To ona określa podstawowe prawa
i wolności obywatelskie, a także gwarantuje poszanowanie praw osobistych, politycznych,
ekonomicznych oraz socjalnych. Szczególną ochroną Konstytucja obejmuje dobro rodziny.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polski mówi, że wszyscy obywatele są równi wobec prawa i
obowiązków. Mają prawo do równego ich traktowania i nikt nie może być dyskryminowany
w życiu politycznym, społecznym gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Oznacza to
również, że pomoc społeczna powinna wspierać osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających
do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwiać im życie w warunkach odpowiednich
godności człowieka.
Ustawa o pomocy społecznej
Od 01 maja 2004 r. obowiązuje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U.
z 2013 poz. 182 z późn. zm.). Ustawodawca definiuje pomoc społeczną jako instytucję
polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom
przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,
wykorzystując własne uprawnienia zasoby i możliwości. Ustawa o pomocy społecznej określa
zadania w zakresie pomocy społecznej, organizację pomocy, rodzaje świadczeń, a także
7
zasady i tryb ich udzielania. Określa również materialno-prawne przesłanki udzielania
świadczeń z pomocy społecznej z tytułu:
1. Ubóstwa,
2. Sieroctwa,
3. Bezdomności,
4. Bezrobocia,
5. Niepełnosprawności,
6. Długotrwałej lub ciężkiej choroby,
7. Przemocy w rodzinie,
8. Potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
9. Bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa
domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
10. Braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki
opiekuńczo-wychowawcze,
11. Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy,
12. Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
13. Alkoholizmu lub narkomanii,
14. Zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej,
15. Klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r. Nr 122, poz.
1143 z późn. zm.) kładzie szczególny nacisk na edukację oraz aktywizację środowisk
marginalizowanych zawodowo i społecznie, a także na wspieranie zatrudnienia dla tych grup.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym stwarza szansę na powrót do społeczeństwa osobom, które z
różnych powodów znalazły się na marginesie życia społecznego. Wychodzi również
naprzeciw postulatom organizacji pozarządowych, które oczekują od państwa większego
zaangażowania w aktywizację i edukację środowisk dotkniętych długotrwałym bezrobociem.
Ustawa o spółdzielniach socjalnych
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 roku o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 94,
poz. 651 z późn. zm.) kompleksowo reguluje kwestię funkcjonowania spółdzielni pracy. W
myśl cytowanej ustawy spółdzielnia pracy to forma prawna podmiotu łączącego w sobie
cechy przedsiębiorstwa oraz organizacji pozarządowej, mająca umożliwić jej członkom,
którymi muszą być w 50% osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, powrót do
uregulowanego życia społecznego i aktywności na rynku pracy. Spółdzielnia socjalna, jako
rodzaj spółdzielni pracy, opiera się na zasadzie osobistego świadczenia pracy przez jej
członków.
8
Ustawa o świadczeniach rodzinnych
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003r. Nr 228,
poz. 2255 z późn. zm.) reguluje przyznawanie i wypłatę świadczeń z poza systemu
ubezpieczeń. Świadczenia przyznawane zgodnie z powyższą Ustawą są w całości
finansowane ze środków budżetu państwa. W myśl ustawy o świadczeniach rodzinnych
istnieje jeden zasiłek rodzinny wraz z dodatkami, świadczenia opiekuńcze tj. zasiłek
pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne, oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia
się dziecka.
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego
Według ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994
r. Nr 111, poz. 535, z późn. zm.) tytułową ochronę zapewniają organy administracji rządowej,
samorządowej, instytucje do tego powołane oraz stowarzyszenia, fundacje, związki
wyznaniowe, a także inne osoby fizyczne i prawne. W świetle ustawy, ochrona zdrowia
psychicznego polega w szczególności na:
1. Promocji zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym,
2. Zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej
opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku
rodzinnym i społecznym,
3. Kształtowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, właściwych postaw społecznych,
a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałaniu ich dyskryminacji.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.) jest szczególnie ważnym aktem z punktu
widzenia działalności i tworzenia organizacji pozarządowych w Polsce.
Ustawa szczegółowo reguluje:
1. Prowadzenie działalności pożytku publicznego (działalność odpłatna i nieodpłatna pożytku
publicznego),
2. Uzyskanie przez organizacje pozarządowe statusu organizacji pożytku publicznego oraz
konsekwencje z tym związane (warunki uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego),
3. Nadzór nad prowadzeniem działalności pożytku publicznego,
4. Wolontariat.
9
Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (Dz. U. z 1982 r. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.) powierza gminie najwięcej
kompetencji i zadań z zakresu przeciwdziałania alkoholizmowi oraz wychowaniu w
trzeźwości jako jednostce administracyjnej będącej najbliżej społeczeństwa lokalnego. Do
zadań tych należy:
1. Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych
od alkoholu,
2. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy
psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie,
3. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie
rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla
dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na
rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczowychowawczych i socjoterapeutycznych,
4. Wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służących
rozwiązywaniu problemów alkoholowych,
5. Wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie centrów
integracji społecznej.
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r.
Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) określa następujące zadania gminy w tym obszarze:
1. Opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz
ochrony ofiar przemocy w rodzinie,
2. Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie
w szczególności poprzez działania edukacyjne służące wzmocnieniu opiekuńczych i
wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie,
3. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia,
4. Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych.
Zespół interdyscyplinarny do spraw przeciwdziałania przemocy w rodzinie ma za zadanie
diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie, następnie podejmowanie działań w
środowisku zagrożonym przemocą w celach zapobiegawczych bądź podejmowanie
interwencji w środowisku dotkniętym patologią. Zespół Interdyscyplinarny realizuje swoje
cele m.in. poprzez opracowywanie i realizację indywidualnych planów pomocy i inicjowanie
działań w stosunku do osób stosujących przemoc, a następnie monitorowanie sytuacji w tych
10
rodzinach. Do zadań zespołu należy również dokumentowanie podejmowanych działań, a
także ich efektów.
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U.
2011 Nr 149, poz. 887), nakłada nowe obowiązki na administrację publiczną. W myśl
powyższej ustawy obowiązkiem gminy jest zapewnienie wsparcia rodzinie z trudnościami w
wypełnianiu swoich funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Wspieranie rodziny może być
prowadzone w formie: a) pracy z rodziną, tj.: takich jak: konsultacje, poradnictwo
specjalistyczne, terapia, mediacje, usługi opiekuńcze, pomoc prawna, a także pomoc ze strony
asystenta rodziny, b) pomocy w opiece i wychowywaniu dzieci poprzez placówkę wsparcia
dziennego oraz rodzinę wspierającą. Szczegółowe zadania gminy zostały określone w art. 176
ustawy i należą do nich:
1) opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny,
2) tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny,
3) tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia
dziennego, oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych przez:
a) zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz
dostępu do specjalistycznego poradnictwa,
b) organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do działania rodzin wspierających,
c) prowadzenie placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienie w nich miejsc dla dzieci.
4) finansowanie:
a) kosztów szkoleń dla rodzin wspierających,
b) podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny,
c) kosztów związanych z udzielaniem pomocy, o której mowa w art. 29 ust. 2, ponoszonych
przez rodziny wspierające.
5) współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka,
placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub
interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym,
6) sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz
przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem
systemu teleinformatycznego, o którym mowa w ustawie,
11
7) prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub
przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej, zamieszkałego
na terenie gminy,
8) przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji, o której mowa w ustawie.
1.3 Metodyka pracy nad strategią
Zarządzeniem Wójta Gminy Jarosław nr Z/34/2013 z dnia 21 października 2013r. powołano
zespół do opracowania dla Gminy Jarosław „Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów
Społecznych na lata 2014-2020”. Prace strategiczne prowadzone były pod kierunkiem
koordynatora zespołu – Maria Kulczycka. Do składu zespołu powołano pracowników
Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Jarosławiu:
1.
2.
3.
4.
5.
Maria Kulczycka – Kierownik GOPS – Koordynator
Anna Cichowlaz – Pracownik socjalny
Elżbieta Kot – Specjalista pracy socjalnej
Aneta Majchrowska – Specjalista pracy socjalnej
Ewa Sas – Specjalista pracy socjalnej
Rozwiązywanie problemów społecznych to wprowadzanie sposobów reagowania w celu
przeciwdziałania negatywnym zjawiskom i minimalizowanie ich skutków
wśród
społeczności gminy Jarosław. Opracowanie Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów
Społecznych na lata 2012-2020 powierzono Gminnemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w
Jarosławiu z uwagi na doświadczenie oraz potencjał wiedzy w zakresie rozwiązywania
problemów społecznych.
Podstawą do podjęcia działań związanych z tworzeniem dokumentu były następujące
przesłanki:
- zakończenie okresu obowiązywania dotychczasowej Strategii
- zaktualizowanie diagnozy demograficzno- społecznej mieszkańców gminy Jarosław
- uaktualnienie analizy SWOT
- aktualizacje dokumentu w zakresie i celów strategicznych i operacyjnych, kierunków
niezbędnych działań oraz wskaźników do realizacji
- wyzwanie związane z efektywniejszą realizacją celów polityki społecznej w gminie.
Strategia została opracowana na podstawie wnikliwej analizy dokumentacji będącej w
dyspozycji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Jarosławiu. Zespół dokonujący
diagnozy problemów społecznych na terenie gminy Jarosław korzystał również z licznych
informacji pozyskanych z Urzędu Gminy, Urzędu Statystycznego, jednostek samorządu
terytorialnego, oraz instytucji współdziałających w szeroko rozumianym obszarze polityki
społecznej. Przy opracowaniu Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych
wykorzystano analizę SWOT. Punktem wyjścia była analiza sytuacji (SWOT) polegająca na
12
identyfikacji słabych i mocnych stron istniejących metod rozwiązywania problemów
społecznych oraz identyfikacji problemów grup osób zagrożonych wykluczeniem
społecznym, prowadząca do określenia szans i zagrożeń w otoczeniu.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych stanowi długofalowy plan działania
określający główne cele i kierunki rozwoju, służące zaspakajaniu potrzeb mieszkańców.
Dokument ma charakter kompleksowy, stanowi projekt przyszłego funkcjonowania obszaru
polityki społecznej w gminie. Systematyzuje działania oraz stanowi wytyczną postępowania
sprzyjającą włączeniu społecznemu mieszkańców. Umożliwia koordynację realizowanych
działań, ich monitorowanie oraz ocenę rezultatów dotychczas podejmowanych przedsięwzięć
wraz z planowaniem dalszego rozwoju.
13
II. DIAGNOZA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY JAROSŁAW
2.1. Charakterystyka gminy Jarosław
Gmina Jarosław położona jest w zachodniej części powiatu jarosławskiego na obszarze
zaliczanym do Doliny Sanu. Jej wschodnia cześć to teren płaskowyżu tarnogrodzkiego.
Gmina Jarosław sąsiaduje z miastem Jarosław i gminami: Laszki, Radymno, Chłopice,
Pawłosiów, Wiązownica oraz z gminami powiatu przeworskiego: Przeworsk, Tryńcza,
Sieniawa. Zajmuje powierzchnie 114 km2. Obszar gminy jest podzielony na 13 sołectw
14
otaczając miasto Jarosław z trzech stron: z południowej: Tuczempy, Munina, Morawsko,
wschodniej: Makowisko, Koniaczów, Surochów, Sobiecin, Zgoda oraz północną: Pełkinie,
Wólka Pełkińska. Kostków, Wola Buchowska, Leżachów Osada. Liczba mieszkańców w
gminie wynosi 13 193 co daje około 116 osób na km2. Gmina położona jest na strategicznym
szlaku komunikacyjnym zarówno kolejowym, jak i drogowym. Przez teren gminy przebiega
droga krajowa nr 4 od przejścia granicznego z Niemcami w Jędrzychowicach do przejścia
granicznego z Ukrainą w Korczowej (w granicach gminy jest odcinek o długości 4,96 km);
droga krajowa nr 77 Lipnik – Przemyśl (w granicach gminy jest odcinek o długości 4,96 km);
droga wojewódzka nr 865 Jarosław – Bełżec ( w granicach gminy jest odcinek o długości 8,
64 km). Gmina posiada 46 km dróg własnych z czego 27 km powierzchni utwardzonej.
Gmina Jarosław jest gminą podmiejską, podstawowa dziedziną gospodarki jest rolnictwo. Ze
względu na umiejscowienie zakładów przemysłowych w mieście Jarosław nie ma
rozwiniętego własnego przemysłu. W gminie znajdują się placówki handlowogastronomiczne, drobne rzemiosło i usługi. Wszystkie sołectwa w gminie posiadają pełne
wyposażenie w zakresie infrastruktury komunalnej takie jak: gazyfikacje, wodociągi,
telefonizacje, zbiórka i utylizacja odpadów stałych w oparciu o własne wysypisko. Dominacja
rolnictwa oraz podmiejski charakter łączą się z walorami turystyki gminnej. Do
najcenniejszych zabytków położonych na terenie gminy Jarosław należy zespół pałacowo
parkowy w Pełkiniach - dawna rezydencja Czartoryskich. Gmina posiada także bardzo dobre
warunki do rozwoju rolnictwa specjalistycznego np. ogrodnictwo, warzywnictwo ze względu
na bliski rynek zbytu.
2.2 Sytuacja demograficzna gminy
Liczba ludności wg miejscowości statystycznych na koniec 2012r. kształtuje się odpowiednio:
Koniaczów
Kostków
Leżachów Osada
Makowisko
Morawsko
Munina
Pełkinie
Sobiecin
Surochów
Tuczempy
Wola Buchowska
Wólka Pełkińska
Zgoda
Razem:
- 618 mieszkańców
- 510 mieszkańców
- 127 mieszkańców
- 1275 mieszkańców
- 1052 mieszkańców
- 2086 mieszkańców
- 1840 mieszkańców
- 444 mieszkańców
- 1035 mieszkańców
- 1677 mieszkańców
- 815 mieszkańców
- 1484 mieszkańców
- 230 mieszkańców
13 193 mieszkańców
15
2.3 Gospodarka
Obszar Gminy Jarosław jest położony na najlepszych w naszym województwie glebach, a
także jest jednym z lepszych w skali kraju terenem przydatnym dla rolnictwa. Pomimo
dobrych gleb rolnictwo stanowi źródło utrzymania niewielkiej liczby mieszkańców.
Spowodowane jest to dużym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych. W gminie przeważają
gospodarstwa o powierzchni od 1-2 ha, niewielki procent stanowią gospodarstwa powyżej 15
ha .
Ogółem w gminie funkcjonuje 3235 gospodarstw rolnych o powierzchni 9.456 ha
przeliczeniowych. W produkcji roślinnej przeważa uprawa zbóż, ziemniaków i buraków
cukrowych. W produkcji zwierzęcej dominuje hodowla bydła i trzody chlewnej.
2.4 Edukacja
Aktualna liczba szkół i przedszkoli funkcjonujących na terenie gminy Jarosław obrazuje
poniższa tabela
Tabela nr 1. Liczba placówek oświatowo-wychowawczych na terenie gminy Jarosław
Rodzaj
2008
2009
2010
placówki
Przedszkola
1
1
2
Szkoły
7
7
7
Podstawowe
Gimnazja
4
4
4
Źródło: Opracowanie na podstawie danych GUS i UG
2011
2012
2
3
7
7
4
4
Zestawione dane z powyższej tabeli wskazują na dobrze rozwiniętą sieć szkół . Na terenie
gminy Jarosław funkcjonują aktualnie 3 Przedszkola 7 szkół podstawowych i 4 gimnazja.
W prawidłowym funkcjonowaniu gminnej oświaty rozmieszczenie sieci szkół jest
bardzo ważne, ponieważ od właściwego rozmieszczenia zależą efekty kształcenia, warunki
pracy i nauki a także możliwość zabezpieczenia czasu wolnego dzieciom i młodzieży szkolnej
poprzez organizacje zajęć pozalekcyjnych dostosowanych do potrzeb i możliwości uczniów.
Liczbę uczniów uczęszczających do szkół w latach 2008-2012 przedstawia poniższa tabela:
Tabela nr 2. Liczba uczniów gminy Jarosław realizujący obowiązek szkolny
Rodzaj
placówki
2008
2009
2010
2011
2012
Szkoła
Podstawowa
1041
995
1004
998
938
Gimnazjum
615
578
564
509
521
Źródło: Opracowanie na podstawie danych GUS i UG.
16
Analizując dane zawarte w tabeli nr 2 zauważono niepokojące zjawisko zmniejszania się
liczby uczniów w szkołach. Prognozuje się że w latach obowiązywania strategii, liczba
uczniów spowodowana niżem demograficznym będzie się zmniejszać.
Tabela nr 3. Liczba dzieci urodzonych w latach 2008-2012
Liczba
dzieci
2008
2009
2010
2011
2012
171
157
130
131
159
Źródło: Opracowanie na podstawie danych UG
Z powyższej tabelki wynika, że wzrasta liczba dzieci urodzonych w Gminie Jarosław.
2.5 Kultura, sport
Gmina w swej strukturze nie posiada ośrodka, który zajmowałby się koordynacją poczynań
dla placówek i świetlic działających w poszczególnych sołectwach. Istniejące biblioteki i ich
zbiory służą zaspokajaniu potrzeb oświatowych i kulturowych oraz uczestniczą w
upowszechnianiu wiedzy i kultury.
Gminna Biblioteka Publiczna znajduje się w Pełkiniach, jest dostępna dla wszystkich
zainteresowanych, dlatego gromadzi się w niej zbiory z różnych dziedzin, które służą
kształceniu ogólnemu i zawodowemu oraz służą kulturalnej rozrywce mieszkańców. Do
biblioteki zgłaszają się czytelnicy o różnym wieku i wykształceniu, poszukując lektur
szkolnych, wydawnictw popularnonaukowych i fachowych.
Gminna Biblioteka Publiczna w Pełkiniach posiada swoje filie w Makowisko, Muninie,
Surochowie, Tuczempach i Wólce Pełkińskiej.
Księgozbiór Gminnej Biblioteki Publicznej w Pełkiniach i jej filii to ogółem 44 094
woluminów (stan na 31.12.2012r.).
W 2012 roku biblioteki zarejestrowały 984 czytelników. Ogółem wypożyczono 15 226
woluminów, w tym dla dzieci 6 699, dla dorosłych 6 962 i literatury niebeletrystycznej 1 565
woluminów.
Ponadto działalność związaną z krzewieniem kultury pełnią świetlice wiejskie w:
- Leżachów Osadzie
- Woli Buchowskiej
- Wólce Pełkińskiej
- Muninie
- Tuczempach
- Morawsku
- Surochowie
- Zgodzie
- Makowisku
17
- Koniaczowie
- Sobiecinie
oraz Dom Kultury w Pełkiniach.
W świetlicach prowadzone są imprezy kulturalno-oświatowe związane z obchodami świąt,
wydarzeń historycznych.
W skład infrastruktury sportowej gminy Jarosław wchodzą:
- 4 stadiony sportowe z zapleczem sanitarnym i szatniami ( Tuczempy, Wólka Pełkińska,
Surochów, Wola Buchowska)
- 1 boisko sportowe w Pełkiniach
- hala sportowa z pełnowymiarową areną przy Szkole Podstawowej w Muninie
- 3 sale sportowe przy Szkołach w Morawsku, Wólce Pełkińskiej, Pełkiniach)
- 3 boiska sportowe typu „Orlik" w Wólce Pełkińskiej, Tuczempach i Surochowie.
Na terenie gminy funkcjonuje 11 klubów sportowych, zrzeszających młodzież i dorosłych:
1) LKS „MAKOVIA" Makowisko
2) LKS „WÓLCZANKA" Wólka Pełkińska
3) Uczniowski Klub Sportowo-Turystyczny „LIDER" Munina
4) LKS „BŁĘKITNI" Pełkinie
5) LKS „PŁOMIEŃ" Morawsko
6) KS „PIAST" Tuczempy
7) UKS „SOKÓŁ" przy Gimnazjum w Pełkiniach
8) KS Koniaczów
9) LKS „DELIN" Munina
10) LKS „OSTROVIA" Wola Buchowska
11) LKS „FREDRO" Surochów
2.6 Ochrona zdrowia
Na terenie gminy Jarosław działalność z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej prowadzi
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Multi-med" s.c. w Wólce Pełkińskiej. W wyżej
wymienionej placówce z usług medycznych korzystają mieszkańcy sołectw: Wólka
Pełkińska, Pełkinie, Wola Buchowska, Kostków i Leżachów Osada.
Z powodu bliskiej odległości od miasta Jarosławia, mieszkańcy z pozostałych sołectw,
korzystają z placówek medycznych znajdujących się w mieście Jarosław. Zgłaszający się
mieszkańcy mogą skorzystać z podstawowej opieki zdrowotnej, specjalistycznej, wykonać
szereg badań analitycznych czy skorzystać z rehabilitacji leczniczej.
Oprócz Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Multi-med." s.c. działalność usługową
na terenie gminy prowadzi apteka w Wólce Pełkińskiej.
18
2.7 Pomoc Społeczna
Pomoc społeczna stanowi istotną dziedzinę polityki społecznej państwa, mającą na celu
umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnej sytuacji, którą nie są w stanie
pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości . Obowiązek realizacji
pomocy społecznej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz organach
administracji rządowej w zakresie przewidzianym ustawą o pomocy społecznej.
Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia
niezbędnych potrzeb i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności
człowieka.
Przy ocenie zakresu zaspokajania niezbędnych potrzeb życiowych należy brać pod uwagę
również możliwości, jakimi dysponuje pomoc społeczna. Zadaniem pomocy społecznej jest
zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym poprzez podejmowanie działań zmierzających do
życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracja ze środowiskiem. Beneficjent
korzystający z pomocy społecznej ma obowiązek współdziałania w rozwiązywaniu własnej
trudnej sytuacji życiowej.
Ustawa o pomocy społecznej wymienia powody, z powodu wystąpienia których udziela się
pomocy społecznej. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z
powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub
ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby
ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach niepełnych
lub wielodzietnych, trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w
Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, trudności w
przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizm lub narkomania,
zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej.
19
Tabela nr 4. Liczba osób, rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy w latach
2008-2012
Wyszczególnienie Świadczenia przyznawane w ramach zadań zleconych i zadań
własnych bez względu na ich rodzaj, liczbę oraz źródło finansowania
2008
Liczba
osób, 887
którym przyznano
decyzją
świadczenie
Liczba
rodzin 633
ogółem objętych
pomocą
finansową
Liczba osób w 2 620
rodzinach
objętych pomocą
2009
2010
2011
2012
892
834
846
729
667
654
513
430
2718
2472
1818
1652
Źródło: Opracowanie na podstawie danych GOPS Jarosław
Z przedstawionej powyżej tabelki wynika, że zmniejsza się liczba osób i rodzin
korzystających z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Jarosławiu.
Tabela nr 5. Rodzaje pomocy udzielanej przez GOPS Jarosław w latach 2008-2012
Rodzaje
2008
pomocy/liczba
osób, którym
przyznano
decyzja
świadczenie
Zasiłek stały
22
2009
2010
2011
2012
18
22
28
31
Zasiłek
okresowy
Zasiłek celowy
Świadczenie
pieniężne na
zakup posiłku
Usługi
specjalistyczne
101
72
91
82
69
128
92
150
154
153
163
161
166
150
215
0
0
0
1
1
Źródło: Opracowanie na podstawie danych GOPS Jarosław
Powyższe dane wskazują, iż wzrosła liczba osób korzystających z pomocy ośrodka w formie
zasiłku stałego. Pomoc w formie zasiłku okresowego w analizowanym okresie 2008-2012
zmniejsza się. Zasiłki celowe, jako zadanie własne gminy utrzymują się na tym samym
20
poziomie. Natomiast pomoc finansowa w postaci świadczenia pieniężnego na zakup żywności
wykazuje tendencję zwyżkową. Z usług specjalistycznych w latach 2011-2012 skorzystała
jedna osoba.
Inne świadczenia realizowane przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
Istotna rolę w pomocy społecznej odgrywają świadczenia rodzinne obejmujące zasiłek
rodzinny wraz z dodatkami do zasiłku rodzinnego, zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie
pielęgnacyjne oraz jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka. System świadczeń
rodzinnych ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka (dzieci) oraz
wsparcie w sytuacji kiedy w rodzinie znajduje się osoba niepełnosprawna wymagająca opieki
i pomocy. Udzielona pomoc w tym zakresie ilustruje tabela nr 7.
Tabela nr 6. Świadczenia rodzinne w latach 2008-2012
Rodzaj świadczenia
2008
2009
Zasiłek rodzinny wraz z 1240
1138
dodatkami
Zasiłek pielęgnacyjny
386
423
Świadczenie pielęgnacyjne
60
61
Jednorazowa zapomoga z 148
150
tytułu urodzenia się dziecka
Źródło: Opracowanie na podstawie danych GOPS Jarosław
2010
1016
2011
923
2012
880
429
89
128
434
127
127
437
61
151
Powyższe dane wskazują na systematyczny spadek liczby rodzin pobierających zasiłek
rodzinny wraz z dodatkami na przestrzeni lat 2008 – 2012. Nieznaczne wahania dotyczą
liczby rodzin uprawnionych do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka.
Największą stabilność prezentuje liczba rodzin uprawnionych do zasiłku pielęgnacyjnego.
Tendencje wzrostową przedstawia natomiast liczba rodzin pobierających świadczenia
pielęgnacyjne.
2.7.1 Bezrobocie
Problematyka zatrudnienia i osób bezrobotnych regulowana jest ustawą z 20 kwietnia 2004r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zgodnie z art. 2 ust.1 pkt. 2
w/wymienionej ustawy osobą bezrobotną jest osoba, która pozostaje bez zatrudnienia oraz nie
wykonuje innej pracy zarobkowej, pozostaje w gotowości do podjęcia pracy w pełnym
wymiarze czasu pracy, jest zarejestrowana ze właściwym dla miejsca zameldowania urzędzie
pracy. Zarejestrować się jako osoba bezrobotna, może każda osoba pełnoletnia, która nie
ukończyła 60 lat kobiety lub 65 mężczyźni, nie nabyła uprawnień do świadczeń emerytalnorentowych, nie jest posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych
przekraczających 2 ha przeliczeniowe, a także spełnia inne wymogi wymienione w ustawie o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Bezrobocie to sytuacja, w której istnieje grupa pracowników zdolna do pracy oraz
zgłaszających gotowość jej podjęcia, przy czym dochody z pracy są dla tych osób podstawą
21
egzystencji. Brak pracy powoduje pogorszenie standardu życia, poczucie bezsilności,
prowadzi często do izolacji społecznej, powstanie problemów rodzinnych oraz zdrowotnych.
Tabela nr 7. Bezrobotni mieszkańcy Gminy Jarosław w latach 2010-2012
Bezrobotni
mieszkańcy
Gminy 2010
2011
Jarosław
ogółem
1050
1058
kobiety
508
525
z prawem do zasiłku ogółem
161
135
z prawem do zasiłku kobiety
63
55
Źródło: Opracowane na podstawie danych z PUP Jarosław.
2012
1055
511
157
59
Z przedstawionej powyżej tabeli wynika, iż liczba bezrobotnych mieszkańców gminy
Jarosław od trzech lat nie ulega znacznym zmianom.
Sytuacja na rynku pracy w znacznym stopniu zależy od kwalifikacji zawodowych. Problem
ten nie jest związany tylko z niskim wykształceniem, ale także z niedostosowaniem
kwalifikacji do potrzeb rynku pracy. Niedostateczne kwalifikacje związane są z przede
wszystkim z transformacją gospodarczą i nienadążaniem pracowników za wymaganiami
rynku, niską adaptacyjnością ludzi o wyjściowych niskich kwalifikacjach. Istotne znaczenie
ma także niskie uczestnictwo w kształceniu ustawicznym. Jest to również problem motywacji
i nastawienia osób bezrobotnych, które często nie godzą się z koniecznością całkowitego
przekwalifikowania się.
Trudna sytuacja na rynku pracy, powoduje trudną sytuację finansową tych rodzin,
zdecydowana większość nie posiada prawa do zasiłku dla bezrobotnych.
Bezrobocie na terenie gminy Jarosław jest połączone z bezrobociem w mieście Jarosław.
Ograniczenie zatrudnienia w zakładach pracy powoduje, że w pierwszej kolejności są
zwalniani tzw. ”dwuzawodowi”. Skutki bezrobocia na terenach wiejskich powodują
zmniejszenie popytu na artykuły przemysłowe i usługi tworzone w mieście.
Bezrobocie a rynek pracy
Mieszkańcy wsi są grupą szczególnie zagrożoną bezrobociem, ponieważ oprócz
bezrobocia rejestrowanego występuje na tych obszarach problem wysokiego bezrobocia
ukrytego, wynikający głównie z stąd, że duża cześć ludności najczęściej nie spełnia kryterium
niezbędnego do uzyskania statusu bezrobotnego, ponieważ posiadają gospodarstwa rolne o
powierzchni większej niż przewidują przepisy prawne. Ustawa o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. /Dz. U. z 2013r. poz. 694 art. 2 ust. 1
pkt.2 d-e/
d) nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej, w
rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16,
poz. 93, z późn. zm.), o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe
lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako
22
współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych
przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,
e) nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z
działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że dochód z działów specjalnych produkcji
rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza
wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2 ha
przeliczeniowych ustalonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie
przepisów o podatku rolnym, lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z
tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w takim gospodarstwie.
Jedną z przyczyn znacznych dysproporcji jest fakt, iż kobiety z terenów wiejskich częściej
decydują się na pozostanie w domu w celu wychowania dzieci i zajęcia się gospodarstwem
domowym lub gospodarstwem rolnym. W gminie Jarosław dominują nadal rodziny w której,
jedne osoby zajmują się pracą w domu, a drugie pracą zarobkową poza domem.
Bezrobotni mieszkańcy obszarów wiejskich napotykają na duże trudności w znalezieniu
zatrudnienia z powodu braku miejsc pracy w miejscu zamieszkania i niski poziom
wykształcenia oraz brak kwalifikacji zawodowych, które są najczęściej niedostateczne do
potrzeb nowoczesnej gospodarki rynkowej.
Mieszkańcy gminy Jarosław pracują najczęściej w sektorze budowlanym, handlu.
Prognozuje się, że w latach realizacji strategii rozwiązywania problemów społecznych,
liczba zarejestrowanych bezrobotnych będzie się systematycznie zmniejszała 2-3% rocznie,
zwiększać się będzie liczba osób zatrudnionych w sektorze usługowym i turystyce.
2.7.2 Sieroctwo
Definicja sieroctwa charakteryzuje się dość rozbudowanym zakresem znaczeniowym i
dlatego coraz częściej występuje podział na sieroctwo naturalne i sieroctwo społeczne. Z
sieroctwem naturalnym mamy do czynienia wtedy, gdy oboje rodzice nie żyją. Sieroctwo
społeczne natomiast polega na tym, że dziecko jest pozbawione normalnego środowiska
rodzinnego. Przyczyny mogą być bardzo różne: rozpad rodziny, alkoholizm, narkotyki,
choroby (fizyczne i psychiczne). Na dezintegracje rodziny wpływa również zła sytuacja
materialna, mieszkaniowa, narastające frustracje spowodowane bezrobociem. Reasumując
można stwierdzić, że określenie „sieroty społecznej” odnosi się do dzieci, które posiadają
rodziców ( a przynajmniej jedno z nich), ale nie mają wystarczającego kontaktu z nimi.
Często wychowują się w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Do form opieki nad dzieckiem pozbawionym rodziny można zaliczyć wszystkie placówki
opiekuńczo wychowawcze oraz tak zwaną „rodzinną opiekę zastępczą. Dziecko w wieku do
lat trzech, które z różnych przyczyn zostaje pozbawiona rodziny, zostaje umieszczona w
Domu Małego Dziecka. Jeżeli nie zostanie zaadoptowane, to po ukończeniu trzeciego roku
życia zostaje przeniesione do Domu Dziecka. Rodzinna opieka zastępcza obejmuje różne
sytuacje na gruncie opiekuńczo wychowawczym. Można je podzielić na 2 rodzaje:
 Rodziny spokrewnione lub spowinowacone, które zaczynają opiekę nad dzieckiem
bezpośrednio po opuszczeniu go przez rodziców niektóre rodziny opiekują się dziećmi
tylko przez pewien czas ( np.: podczas pobytu rodziców w Zakładzie Karnym), inne
zajmują się dziećmi aż do jego usamodzielnienia.
23
 Rodziny obce, które biorą na wychowanie dzieci z placówek opiekuńczo –
wychowawczych
Do głównych przyczyn sieroctwa społecznego zalicza się tak zwane „dezintegracje rodziny”.
Oznacza ona że rodzina nie spełnia w prawidłowy sposób funkcji wychowawczych i
społecznych. Często dotyczy to rodziny na niskim poziomie moralnym i materialnym.
Oddzielenie dzieci od ich naturalnego środowiska rodzinnego jest celowe wtedy, kiedy chce
się je zabrać od szkodliwych i często patologicznych powiązań rodzinnych. W przypadku
pojawienia się rodziny chętnej do zaadoptowania dzieci, taka adopcja jest możliwa tylko
wtedy, gdy sytuacja prawna dziecka jest uregulowana – naturalni rodzice są pozbawieni
władzy rodzicielskiej.
W Polsce i na świecie poszukuje się sposobów do walki z sieroctwem społecznym.
Tworzy się różnorodne formy. Są to rodziny adopcyjne lub zastępcze oraz rodzinne domy
dziecka. Obowiązujące od 1 stycznia 2012r. ustawa z dnia 9 czerwca o wspieraniu rodzin i
systemie pieczy zastępczej (Dz. U. nr 149 z późn. zm.) reguluje kwestie związane z pomocą
dziecku i zadań nałożonych na gminę. Nowy system ma za zadanie wzmocnić wsparcie dla
dysfunkcyjnych rodzin dziecka, przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych a w przyszłości ograniczyć liczbę dzieci kierowanych do placówek
opiekuńczo -wychowawczych. Rodziny przeżywające trudności w opiece i wychowaniu
dzieci oraz prowadzeniu gospodarstwa domowego może być objętą pomocą asystenta rodziny
polegająca na wzmożonej pracy z rodziną w słabych punktach, nauczeniu jej zachowań,
zbudowanie lub odbudowanie normalnego funkcjonowania a pozostawienie w niej dziecka
nie zagrażało jego rozwojowi.
2.7..3 Bezdomność
W myśl art.6 pkt. 8 Ustawy o pomocy społecznej1 osoba bezdomna jest osobą
niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów
i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów
o ewidencji ludności, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną
na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.
Bezdomność jest określone również jako sytuacje osób, które w danym czasie nie posiadają
i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogły by uważać za
swoje i które spełniały by minimalne warunki, pozwalające uznać je za pomieszczenie
mieszkalne.
Bezdomność jest również zjawiskiem społecznym, konflikty rodzinne uniemożliwiają
faktyczne współzamieszkiwanie w lokalu, w którym jest się zameldowanym, lub też
zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych pomimo braku zameldowania i prawa do
zamieszkiwania w danym lokalu. Brak domu uniemożliwia człowiekowi normalny rozwój,
negatywnie wpływa na rozwój psychiczny i fizyczny. Deprywacji podlegają nie tyko potrzeby
mieszkaniowe, ale wszystkie inne potrzeby począwszy od najbardziej niezbędnych dla
24
prawidłowego funkcjonowania w środowisku – potrzeba fizjologiczna, skończywszy na
potrzebie samorealizacji.
Szacuje się, że na terenie Gminy Jarosław są dwie osoby bezdomne. Gminny Ośrodek
Pomocy Społecznej w Jarosławiu udziela wsparcia osobom bezdomnym w formie
świadczenia pieniężnego, jak również podejmuje działania zmierzające do przyznania
świadczeń o charakterze niepieniężnym.
1.Ustawa o pomocy społecznej / teks jednolity Dz. U. z 2009r Nr. 175, poz 1362. ze zm./
2.7.4 Niepełnosprawność
W myśl art.2 pkt 10 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (….)1 niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresowa niezdolność do
wypełnienia ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności
organizmu , w szczególności powodują niezdolność do pracy. W myśl art. 1 cytowanej
ustawy, niepełnosprawność zostaje potwierdzona orzeczeniem;
a) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni o
niepełnosprawności ( wyróżnia się stopień lekki, umiarkowany i znaczny)
b) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych
przepisów lub
c) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia.
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wystawione są przez Zespół ds. Orzekania o
Niepełnosprawności, Komisję przy ZUS i KRUS.
Sytuację osób niepełnosprawnych jest trudna. Niepełnosprawni fizycznie mają trudności
m.in. ze swobodnym poruszaniem się (bariery architektoniczne). Bariery architektoniczne
umożliwiają osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w normalnym życiu.
Niepełnosprawne psychicznie osoby są postrzegane jako nieprzewidywalne, niebezpieczne.
Jednak największym problemem dla osób niepełnosprawnych są czynniki
społeczne i
psychologiczne; brak zrozumienia ze strony ludzi zdrowych oraz trudności w akceptacji
swoich schorzeń i samego siebie.
1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ( t. jedn. Dz. U. 2010
nr 214, poz.1407 z późn. zm)
25
Tabela nr 8. Osoby niepełnosprawne na terenie gminy Jarosław korzystające ze
świadczeń GOPS Jarosław.
2008
Osoby
31
niepełnosprawne
2009
2010
2011
2012
40
49
52
59
Źródło: Opracowanie na podstawie danych GOPS Jarosław
Z analizy danych wynika ,że liczba osób niepełnosprawnych korzystających z pomocy
Ośrodka ma tendencje wzrostowe.
Usługi świadczone przez GOPS w stosunku do osób niepełnosprawnych to głównie:
- oferowanie usług specjalistycznych
- kierowanie do Domów pomocy Społecznej
- kierowanie na Warsztaty Terapii Zajęciowej
- kierowanie do Ośrodka Wsparcia
2.7.5 Zdarzenie losowe
Pomoc społeczna udzielana jest również w sytuacjach niezależnych od uwarunkowań
społecznych np. wystąpienie zdarzenia losowego.
O pomoc społeczną mogą ubiegać się osoby lub rodziny, które poniosły straty w wyniku
zdarzenia losowego. Świadczenia z pomocy społecznej ma jedynie zminimalizować
wysokość tych strat, a co istotne, nie jest jego zadaniem ich wyrównanie i nie stanowi formy
odszkodowania pokrywanego ze środków publicznych. Świadczenie jest przyznawane w
ramach uznania administracyjnego, wymaga uzasadnienia i udokumentowania odpowiednimi
materiałem dowodowym w szczególności co do wysokości strat, jak również posiadanych
przez gminy środków. Pomoc może być okresowa w formie pieniężnej lub rzeczowej. Zakres
udzielanej pomocy ilustruje poniższa tabela
Tabela nr 9. Liczba osób, którym przyznano pomoc z powodu zdarzenia losowego.
2008
2009
2010
2011
2012
Liczba osób którym przyznano decyzja
5
świadczenie
0
3
1
1
Liczba osób w rodzinach
14
0
11
1
1
Kwota świadczeń w zł
7299
0
4500
1993
2206
Źródło: Opracowanie na podstawie danych GOPS w Jarosławiu
26
Przedstawione dane wskazują, że liczba osób, korzystających z tej formy pomocy w latach
2008 – 2012 jest nieznaczna
2.7.6 Przemoc w rodzinie
W myśl art. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Ustawa z dnia 29 lipca
2005r., o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – Dz. U. z 2005r. nr 180, poz. 1493), przez
przemoc w rodzinie należy rozumieć powtarzające się umyślne działania lub zaniechanie
naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych, a w szczególności narażające te
osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność
cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub
psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych
przemocą. Jest szczególnym rodzajem przemocy, ponieważ dotyczy osób sobie bliskich,
połączonych silnymi więzami emocjonalnymi. Zjawisko przemocy w rodzinie ma charakter
złożony i rozpatrywane jest zarówno w aspekcie psychologicznym, prawnym, społecznym jak
i etycznym. W literaturze spotkać można, wiele definicji przemocy, które wspólnie akcentują
podstawowe cechy zjawiska: sprawca działa intencjonalnie, wykorzystuje swoja przewagę
fizyczną lub psychiczną, narusza prawa i dobra osobiste ofiary, dochodzi do wyrządzenia
szkody fizycznej lub psychicznej ofierze oraz cierpienia pozostałych członków rodziny.
Wielowymiarowy charakter zjawiska związany jest przede wszystkim ze skutkami przemocy,
obejmującymi nie tylko sprawcę czy ofiarę, ale również całe środowisko rodzinne.
W gminie Jarosław opracowany jest Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w
Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2011 – 2014, który tworzy lokalna
strategię w zakresie ograniczania rozmiaru przemocy w rodzinie, poprawy bezpieczeństwa
rodzin oraz minimalizacji szkód spowodowanych stosowaniem przemocy. Ustanowiony
został uchwałą Nr II/7/2011 Rady Gminy w Jarosławiu z dnia 12 kwietnia 2011r. w sprawie
uchwalenia „Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony
Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2011-2014”. Osiągnięcie celu Programu możliwe jest
tylko przy współpracy przedstawicieli wszystkich służb i instytucji, które zobowiązane są do
działań na rzecz profilaktyki w powyższym zakresie. Przy wdrażaniu Programu uczestniczyli
przede wszystkim pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Komendy Powiatowej
Policji, członkowie Gminnej komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w
Jarosławiu, placówki oświatowe, ochrony zdrowia i wymiaru sprawiedliwości oraz
organizacje pozarządowe.
27
Tabela nr 10. Dane statystyczne, dotyczące osób poszkodowanych w wyniku przemocy w
rodzinie, osób stosujących przemoc w 2012r.
2011
Liczba rodzin, w których występuje zjawisko 10
przemocy w rodzinie
Ogółem osoby poszkodowane
10
Liczba osób, co, do których istnieje 10
podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie
Liczba formularzy „Niebieska karta”
10
Źródło: Opracowanie na podstawie GOPS w Jarosławiu
2012
24
37
24
24
Utworzony w ramach Programu Zespół Interdyscyplinarny przyjmuje zgłoszenia dotyczące
przemocy w rodzinie, ocenia sytuację problemowa – diagnozuje, wypracowuje sposób
postępowania, który będzie miał na celu powstrzymanie przemocy oraz podejmuje działania
przewidziane przepisami prawa, inicjuje interwencje w środowisku dotkniętym przemocą.
Udziela kompleksowej pomocy rodzinom dotkniętym zjawiskiem przemocy, kieruje ofiary i
sprawców do przemocy do odpowiednich specjalistów, podejmowanie interwencji w
przypadku przemocy domowej i uruchamianie procedur mających na celu jej powstrzymanie.
Integruje działania. Monitoruje sytuację w rodzinach, w których dochodzi do przemocy.
2.7.7 Ubóstwo
Ubóstwo podobnie, jak inne pojecie z zakresu nauk społecznych nie posiada jednoznacznej
definicji. Określa się je zwykle, jako stan, w którym jednostce czy grupie społecznej brakuje
środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb, uważanych w danej społeczności za
niezbędne. Podstawowe potrzeby to: wyżywienie, ubranie, mieszkanie, zachowanie zdrowia,
uzyskanie wykształcenia, a ogólnie możliwość godnego życia.
Identyfikacja sfery ubóstwa jest jednym z najważniejszych, ale i najtrudniejszych zadań
diagnostyki społecznej. Generalnie można wyróżnić 3 podejścia do statystycznego określenia
granic ubóstwa:
1. Na podstawie poziomu dochodów lub wydatków gospodarstw domowych (metoda
obiektywna)
2. Na podstawie subiektywnej oceny gospodarstw domowych jest to możliwość
zaspokojenia potrzeb przy uzyskaniu określonych dochodów (metoda subiektywna).
3. Przy zastosowaniu niepieniężnych wskaźników charakteryzujących warunki
mieszkaniowe i zasobność gospodarstwa domowego.
Ubóstwo należy do tych problemów społecznych, w których przezwyciężaniu doniosła rola
przypada administracji rządowej i prowadzonej przez nią polityki gospodarczej, polityki
zatrudnienia oraz polityki ochrony socjalnej. Mimo, ze Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
w Jarosławiu przyznaje zasiłki z powodu ubóstwa, zjawisko ubóstwo nie jest na terenie gminy
zbyt widoczne. Poprawia się sytuacja gospodarcza gminy. Wzrasta umiejętność pozyskiwania
28
pieniędzy na utrzymanie rodzin. Jeśli występuje niedostatek, to ma on związek z innymi
problemami społecznymi, najczęściej nadużywaniem alkoholu lub niezaradności życiowej.
2.7.8 Problemy ludzi starszych
Okres starości w naszym społeczeństwie stanowi istotny i coraz dłuższy etap życia.
Żyjemy coraz dłużej, według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego w naszym
województwie podkarpackim mężczyźni dożywają obecnie średnio 73 lata, kobiety 81 lat, ale
już za 20 lat te dane mogą wyglądać zupełnie inaczej- mężczyźni dożyją już średnio 78 lat,
kobiety będą żyły o 3 lata dłużej niż obecnie. W związku z tym ważne jest zwrócenie uwagi
na
problemy ludzi starszych i objęcie ich adekwatną do potrzeb opieką.
Specyfika regionu podkarpackiego, sposób myślenia ludzi o pojęciu starzenia się i pomocy
osobom starszym wymaga indywidualnego podejścia dostosowanego do każdej rodziny.
Mieszkańcy w regionie z głębokimi tradycjami rodzinnymi i kościelnymi , przywiązaniem do
myślenia w kategoriach obowiązku wobec rodziców.
Starość jest okresem trudnym. Człowiek musi zostać do niego odpowiednio
przygotowany. Do poprawnego funkcjonowania osób starszych nie wystarczy własny pokój,
telewizor. Człowiek w każdym wieku potrzebuje towarzystwa, zainteresowania, dbania o
własny stan zdrowia. Osoby starsze zdecydowanie częściej korzystają ze świadczeń
bezpośrednio związanych z leczeniem, badaniem, szczepieniami profilaktycznymi oraz
z rehabilitacji. Należy zauważyć, że osoby starsze korzystają z publicznej służby zdrowia oraz
w miarę posiadanych środków finansowych z usług prywatnej opieki medycznej.
Wśród działań aktywizujących społecznie najbardziej dostępne w opinii osób starszych są
organizowane pikniki, festyny, stowarzyszenia. Na terenie gminy Jarosław działa dziewięć
stowarzyszeń. Są to:
- Stowarzyszenie „Wólczanie” w Wólce Pełkińskiej
-Stowarzyszenie „Kobiety dla Makowiska”
-Stowarzyszenie „Nad Sanem w Kostkowie”
- Stowarzyszenie „Kobiet aktywnych w Surochowie”
-Stowarzyszenie „Miłośników Tuczemp”
-Stowarzyszenie „Razem w przyszłość w Morawsku”
-Stowarzyszenie „Kobiety Razem w Sobiecinie”
- Munina- Stowarzyszenie „Rozwoju Wsi Munina”
-„Pełkińskie Stowarzyszenie Kobiet”
Celem stowarzyszeń jest m. in.
 Prowadzenie działalności na rzecz zwiększenia tożsamości i świadomości kulturowej
społeczności lokalnej
 Pobudzanie i wspieranie aktywności społecznej mieszkańców
 Pomoc i aktywizowanie osób niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie
 Organizowanie imprez okolicznościowych, festynów, festiwali
29
 Wspieranie działań innych instytucji kulturalno-oświatowych oraz religijnych
W związku z postępującym procesem starzenia się ludności naszego kraju następuje
systematyczny wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym.
Analogiczną sytuacje możemy zaobserwować w gminie Jarosław, gdzie liczba osób w
wieku poprodukcyjnym systematycznie wzrosła. Obecnie w naszej gminie jest 1 579 osób
w wieku poprodukcyjnym (powyżej 65 lat).
Wykres nr 11. Liczba seniorów w gminie Jarosław korzystających z pomocy Ośrodka.
2008
2009
2010
Osoby w wieku 66 i więcej 28
26
28
korzystające z pomocy
społecznej
Źródło: Opracowanie na podstawie danych GOPS Jarosław.
2011
2012
26
27
Z przedstawionej powyżej tabelki wynika, ze liczba seniorów w latach 2008-2012
korzystających z pomocy ośrodka utrzymuje się na równym poziomie.
2.7.9. Rozwiązywanie problemów alkoholowych w gminie Jarosław
Definiując problem alkoholizmu przyjmuje się, że jest to całokształt problemów związanych z
używaniem napojów alkoholowych. Rozumie się przez to zarówno upośledzenie decyzji
dotyczącej rozpoczęcia picia alkoholu jak i polegające na niemożności przerwania picia
alkoholu.
Problem alkoholizmu rozpatrywany jest w dwóch płaszczyznach:
- jako choroba alkoholowa
- jako zagadnienie spożycia napojów alkoholowych i akceptowanie przez społeczeństwo
wzorów picia, co stwarza konieczność poszukiwania alkoholu.
Tabela nr 12. Liczba osób skierowanych na leczenie odwykowe
2008
2009
2010
2011
2012
Liczba osób
6
7
5
8
6
skierowanych
na leczenie
odwykowe
Źródło: Opracowanie Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
w Jarosławiu
Osoby uzależnione od alkoholu stanowią jedną z grup dysfunkcyjnych, która jest objęta
pomocą. Nadużywanie napojów alkoholowych stanowi dziś jeden z poważniejszych
30
problemów w naszym społeczeństwie. Gmina Jarosław nie jest wolna od problemów
alkoholizmu, jego niszczycielskie działanie obserwujemy wśród klientów pomocy społecznej.
Odzwierciedla ten stan rzeczy powyższa tabelka. Aby eliminować niekorzystny wpływ
alkoholizmu na społeczność gminy, konieczne jest prowadzenie działań o charakterze
profilaktycznym oraz różnych form promocji zdrowego stylu życia. W tym procesie ważną
rolę odgrywają uchwalane coroczne programy profilaktyki i rozwiązywanie problemów
alkoholowych oraz działania podejmowane przez gminną komisję.
31
III. ANALIZA SWOT
Bardzo użyteczną metodą przy określaniu priorytetów rozwojowych jest powszechnie
stosowana w pracach nad strategią analiza SWOT.
Nazwa metody jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses
(słabe strony), Opportunities (szanse potencjalne lub zaistniałe w otoczeniu),
Threats (zagrożenia prawdopodobnie lub istniejące w otoczeniu).
Analiza SWOT jest efektywną metodą identyfikacji słabych i silnych stron organizacji oraz
badanie szans i zagrożeń, jakie stoją przed organizacją. Analizę tą można zastosować do
prognozowania strategicznego.
Analiza SWOT została przygotowana w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej.
SWOT zawiera określenie czterech grup czynników:
„mocnych stron” – uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią silne strony polityki
społecznej i które należycie wykorzystane sprzyjać będą jej rozwojowi (utrzymać je jako
mocne, i na których należy oprzeć jej przyszły rozwój);
„słabych stron” – uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią słabe strony polityki
społecznej, i które niewyeliminowane utrudniać będą jej rozwój (ich oddziaływanie należy
minimalizować);
„szans” - uwarunkowań zewnętrznych, które nie są bezpośrednio zależne od zachowania
społeczności miasta, ale które mogą być traktowane jako szanse, i przy odpowiednio
podjętych przez niego działaniach, wykorzystane jako czynniki sprzyjające rozwojowi
polityki społecznej;
„zagrożeń” - uwarunkowań zewnętrznych, które także nie są bezpośrednio zależne od
zachowania społeczności gminnej, ale które mogą stanowić zagrożenie dla rozwoju polityki
społecznej (należy unikać ich negatywnego oddziaływania na jej rozwój).
Analiza SWOT została oparta na informacjach zawartych w kompleksowej diagnozie
społecznej gminy Jarosław, której dokonano w odniesieniu do takich kwestii jak: poziom
i jakość życia, rynek pracy, integracje społeczne i bezpieczeństwo socjalne, wskazuje na
zasoby i deficyty gminy, które systematycznie trzeba uzupełniać.
MOCNE STRONY
- Dobrze rozwinięta sieć szkół podstawowych i gimnazjalnych
- Ustawicznie dokształcająca się kadra pedagogiczna
- Różnorodność form wsparcia dla osób bezrobotnych
- Realizacja projektów współfinansowanych z Unii Europejskiej skierowanych do osób
bezrobotnych
- dobrze zdiagnozowana i rozpoznana sfera problemów społecznych
- doświadczona i wykształcona kadra pomocy społecznej, przygotowana do wszechstronnego
wspierania rodziny
32
- kadra uczestniczy w różnych formach dokształcania, aby móc podnosić swoje kwalifikacje i
umiejętności
-Stowarzyszenia sportowe posiadają oferty spędzania czasu wolnego dla mieszkańców
- Utrzymywana jest współpraca z Komendą Powiatową Policji, która umożliwia szybkie
reagowanie na sygnały dotyczące przemocy w rodzinie
- Budownictwo mieszkalne wyposażone jest w sieci: gazową, kanalizacyjną, telefoniczną, a
tym samym przyczynia się do wysokiego standardu życia społeczności wiejskiej
- Gmina Jarosław posiada dobrze rozwiniętą sieć bibliotek
- Realizowany jest program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar
Przemocy w Rodzinie w Gminie Jarosław
- Podejmowane są akcje profilaktyczne, mające na celu podnoszenie świadomości
społeczeństwa na temat grożących niebezpieczeństw
- Dobrze zdiagnozowana i rozpoznana sfera problemów społecznych
- Doświadczone i wykształcone kadry pomocy społecznej, przygotowana zawodowo do
wszechstronnego wspierania rodziny. Kadra ta cały czas uczestniczy w szkoleniach, aby
podnosić swoje kwalifikacje i doskonalić swoje umiejętności.
- Wdrażane są programy pomocy społecznej dla osób bezrobotnych – realizacja projektu
systemowego pt. ” Czas na aktywność w gminie Jarosław”
- Stowarzyszenia sportowe ORLIKI
- Realizacja programu „ Pomoc państwa w zakresie dożywiania”
- Procedura Niebieskiej Karty
- Współpraca z kościołem
- Współpraca stowarzyszeń, zrzeszeń
1. Stowarzyszenie „Wólczanie” w Wólce Pełkińskiej
2. Stowarzyszenie „Kobiety dla Makowiska”
3. Stowarzyszenie „Nad Sanem w Kostkowie”
4. Stowarzyszenie „Kobiet aktywnych w Surochowie”
5. Stowarzyszenie „Miłośników Tuczemp”
6. Stowarzyszenie „Razem w przyszłość w Morawsku”
7. Stowarzyszenie „Kobiety Razem w Sobiecinie”
8. Munina- Stowarzyszenie „Rozwoju Wsi Munina”
9. „Pełkińskie Stowarzyszenie Kobiet”
- Współpraca z Powiatowym Ośrodkiem Wsparcia w Jarosławiu
SŁABE STRONY
- niska stopa zatrudnienia osób z niepełnosprawnością
- brak rodzinnych domów pomocy społecznej
- brak rodzinnych domów dziecka
- brak rodzin zastępczych
- brak poczucia własnej wartości u wielu bezrobotnych
- ukryte bezrobocie na wsi
- brak organizacji promującej pozarolniczą działalność gospodarczą
- brak zrzeszeń rolniczych
- brak placówek dla osób starszych
33
- wysoki wskaźnik
niepełnosprawnością)
ludzi
ubogich
(spowodowany
głównie
brakiem
pracy
i
- Nierealizowanie procedur Niebieskiej Karty przez szkoły i placówki ochrony zdrowia
- Mała świadomość dotycząca problemów pomocy w rodzinie
- Brak klas integracyjnych w szkołach
- Brak wolontariuszy pracujących z osobami starszymi
- Duża liczba osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku, czyli bez własnych źródeł utrzymania
powoduje wzrost klientów Ośrodka Pomocy Społecznej
- Trudności na rynku pracy, są coraz dotkliwiej odczuwalne, także wśród osób
niepełnosprawnych, gotowych podjąć i kontynuować pracę zawodową
- Mała ilość podmiotów gospodarczych
- Wysoki wskaźnik ludzi ubogich – spowodowany jest przede wszystkim długotrwałym
bezrobociem i niepełnosprawnością
SZANSE
- Ożywienie gospodarcze regionu, szansą na rozwój przedsiębiorstw po przystąpieniu do Unii
Europejskiej, które przyczyni się do zwiększenia liczby miejsc pracy i do wzrostu aktywności
zawodowej młodzieży
- Realizacja programów adresowanych do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
- Podniesienie poziomu oświaty zdrowotnej i zwiększenie stopnia świadomości na temat
zagrożeń dla zdrowia, co może przyczynić się do zmniejszenia stopnia zachorowalności
i umieralności społeczeństwa z powodu chorób cywilizacyjnych
- Bezpłatne badania profilaktyczne
- Pozyskiwanie środków finansowych na realizację działań na rzecz osób wykluczonych
społecznie, w szczególności osób długotrwale bezrobotnych. Realizacja projektu
systemowego pt. „ Czas na aktywność w gminie Jarosław”
- Realizacja Programu Przeciwdziałanie Przemocy w Rodzinie oraz Ochrany Ofiar Przemocy
w Rodzinie
ZAGROŻENIA
- Stale pogłębiający się kryzys gospodarczy, który powoduje upadek podmiotów
gospodarczych, będących miejscami pracy dla mieszkańców gminy Jarosław powoduje
wzrost bezrobocia. W przyszłości może spowodować migracje za granicę w poszukiwaniu
miejsc pracy, a tym samym przyczynić się do wyludnienia gminy
- Pogłębienie się zjawiska starzenia się społeczności gminy, powiązane z ujemnym
przyrostem naturalnym
- Osłabienie więzi rodzinnych wynikające z wyjazdów o charakterze zarobkowym,
euro sieroctwo dzieci i młodzieży
34
IV. CZĘŚCI PROGRAMOWE
W części programowej Gminnej Strategii Rozwiązywani Problemów Społecznych zostały
przedstawione najistotniejsze założenia polityki społecznej na lata 2014 -2020. Zostały one ujęte w
formie misji, celów strategicznych i kierunków działań.
4.1. Misja strategii
GMINA JAROSŁAW JEST MIEJSCEM ZAPEWNIAJĄCYM WYSOKI POZIOM ŻYCIA, DAJĄC SZANSE
SWOIM MIESZKAŃCOM NA OSOBIST ROZWÓJ
4.2. Cele strategiczne i kierunki działań
Cel strategiczny I - Integracja z lokalną społecznością osób zagrożonych marginalizacją społeczną
Cele szczegółowe:
1. Ograniczanie ubóstwa i zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom najuboższym.
2. Przeciwdziałanie bezdomności oraz wspieranie osób i rodzin w procesie wychodzenia
z bezdomności.
3. Tworzenie warunków dla satysfakcjonującego życia seniorom.
4. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym pełnego udziału w życiu społecznym.
Kierunki działań do celu szczegółowego 1.
1. Udzielanie pomocy materialnej zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, innymi ustawami
i uchwałami Rady Gminy.
2. Badanie i monitorowanie bezpieczeństwa socjalnego osób korzystających ze wsparcia
materialnego.
3. Realizowanie programów służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb dzieci z rodzin ubogich –
dożywianie w szkołach, zasiłki celowe z Programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”
4. Współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy materialnej dla rodzin będących w
trudnej sytuacji życiowej oraz innych form wsparcia tych rodzin.
5. Przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji w środowisku lokalnym ludzi biednych i
zagrożonych wykluczeniem społecznym (praca socjalna)
6.Organizacja prac społecznie użytecznych na terenie sołectw- podnoszenie świadomości społecznej
(poprzez reklamę w prasie)
Kierunki działań do celu szczegółowego 2.
1. Praca socjalna z osobami zagrożonymi bezdomnością
2. Udzielanie rodzinom zagrożonym utratą mieszkania pomocy finansowej (dodatki mieszkaniowe,
zasiłki celowe).
3. Wspieranie bezdomnych poprzez działania osłonowe, m.in. pomoc materialną, rzeczową
poradnictwo, DPS, schroniska, ZOL, placówki interwencji kryzysowej
Kierunki działań do celu szczegółowego 3.
1. Stałe diagnozowanie potrzeb i bezpieczeństwa socjalnego ludzi starych.
2. Zapewnienie usług opiekuńczych i wsparcie dla osób starszych w miejscu zamieszkania poprzez
organizowanie prac społecznie użytecznych
35
3. Wspieranie rodzin opiekujących się starszym, całkowicie niesamodzielnym członkiem rodziny
(usługi opiekuńcze, udzielanie informacji o bezpłatnej długoterminowej opiece domowej „Pomocna
dłoń” działającej na terenie Gminy Jarosław).
4. Udzielanie pomocy materialnej dla emerytów i rencistów z grupy ryzyka socjalnego (pomoc w
zakupie leków, opału, dodatki mieszkaniowe).
5. Propagowanie informacji o innych formach pomocy społecznej, m.in. rodzinnych
domach pomocy, zakładach opiekuńczo-leczniczych, DPS
6. Zaktywizowanie młodzieży do podejmowania działań na rzecz ludzi starszych – organizacja w
szkołach spotkań z młodzieżą i gronem pedagogicznym mające na celu integrację ze starszym
społeczeństwem poszczególnych sołectw.
Kierunki działań do celu szczegółowego 4.
1. Realizowanie programów służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb niepełnosprawnych
dzieci z ubogich rodzin- dożywianie w Zakładzie Aktywności Zawodowej.
2. Udzielanie pomocy finansowej osobom niepełnosprawnym oraz praca socjalna w miejscu
zamieszkania.
3. Wspieranie osób niepełnosprawnych poprzez współpracę z PCPR-em oraz PUP-em.
Cel strategiczny II - Budowa systemu wspierającego rodzinę
Cele szczegółowe:
1. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji oraz wsparcie dla rodziny: finansowe, rzeczowe.
2. Zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do nauki w szkołach (podstawowych,
gimnazjach, ponadgimnazjalnych)
3. Współpraca z instytucjami i organizacjami zajmującymi się opieką i pomocą rodzinie.
Kierunki działań do celu szczegółowego 1.
1. Systematyczna praca socjalna z rodzinami z problemami opiekuńczo-wychowawczymi.
2. Wspieranie materialne rodzin z systemu pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych.
3. Udzielanie rodzinom pomocy socjalnej.
Kierunki działań do celu szczegółowego 2.
1. Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci i młodzieży z rodzin ubogich: organizowanie
i finansowanie dożywiania w trakcie nauki w szkole, dofinansowanie wycieczek organizowanych
przez szkoły , zapewnienie środków finansowych na zakup artykułów szkolnych.
Kierunki działań do celu szczegółowego 3.
1. Wykorzystanie potencjału partnerów społecznych w realizacji pomocy dziecku i rodzinie.
2. Zintegrowanie działań na rzecz dziecka i rodziny ze środowiskiem lokalnym,
w szczególności z powiatowym centrum pomocy rodzinie, sądem, policją, instytucjami oświatowymi,
zakładami opieki zdrowotnej, kościołami oraz organizacjami społecznymi.
3 .Udzielenie informacji na temat opieki nad dzieckiem i rodziną.
36
Cel strategiczny III - Redukowanie bezrobocia i wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia
Cele szczegółowe:
1. Monitoring socjalny – wypracowanie form postępowania wobec osób w sytuacji kryzysowej
długotrwałego pozostawania bez pracy.
2. Rozwijanie aktywnych form pomocy osobom bezrobotnym, w tym szczególnie bezrobotnym
długotrwale i kobietom.
Kierunki działań do celu szczegółowego 1.
1. Objęcie pracą socjalną osób długotrwale bezrobotnych, tak by zachęcać je do systematycznego
poszukiwania zatrudnienia. W szczególności należy dążyć do udzielenia osobom bezrobotnym
wszechstronnej pomocy w zakresie: poradnictwa, zapoznania
z aktywnymi technikami poszukiwania pracy.
2. Objęcie pomocą materialną rodzin dotkniętych problemem bezrobocia.
3. Współpraca pracowników socjalnych i doradców zawodowych w zakresie
organizacji szkoleń i zmiany kwalifikacji osób bezrobotnych.
4. Współudział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego przez instytucje
rynku pracy.
Kierunki działań do celu szczegółowego 2.
1. Stała współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie rozwoju form zatrudnienia na terenie
gminy: organizowanie prac społecznie użytecznych.
2. Bieżący monitoring ofert programowych i opracowanie projektów mających na celu rozwiązywanie
problemu bezrobocia, w szczególności wśród kobiet i osób długotrwale bezrobotnych.
3. Tworzenie na terenie gminy sprzyjającego klimatu dla potencjalnych inwestorów, mogących
tworzyć nowe miejsca pracy.
4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu przystąpił w 2008 roku do realizacji projektu
systemowego pt. „Czas na aktywność w gminie Jarosław” . Projekt adresowany jest do osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym, na rzecz przywrócenia ich do zatrudnienia lub uzyskania
zdolności do zatrudnienia oraz jednoczesnej integracji ze środowiskiem.
Cel strategiczny IV. Budowa zintegrowanego systemu profilaktyki i rozwiązywania problemów
uzależnień
Cele szczegółowe:
1. Zapobieganie powstawaniu nowych problemów uzależnień.
2. Zmniejszanie rozmiarów problemów, które aktualnie występują.
3. Zwiększenie zasobów niezbędnych do radzenia sobie z już istniejącymi problemami.
4. Przeciwdziałanie przemocy domowej.
Kierunki działań do celów szczegółowych 1-4.
1. Promowanie zdrowego stylu życia, wolnego od nałogów.
2. Kontynuowanie form profilaktyki, kierowanej w szczególności do dzieci i młodzieży.
3. Zwiększanie świadomości osób młodych odnośnie zagrożeń wynikających ze stosowania używek (
prowadzenie profilaktyki uzależnień w szkołach)
4. Zwiększenie skuteczności pomocy dla ofiar przemocy domowej poprzez zapoznanie się
z „Niebieską Kartą”
5. Przeciwdziałanie narkomanii – prowadzenie działań profilaktycznych w szkołach na terenie Gminy
Jarosław.
37
Cel strategiczny V - Rozwój aktywności obywatelskiej
Cele szczegółowe:
1. Ocena stanu potrzeb społecznych.
2. Ocena możliwości skutecznego reagowania na pojawiające się kwestie społeczne.
Kierunki działań do celów szczegółowych 1-2.
1. Systematyczny monitoring problemów społecznych realizowany przez pracowników Ośrodka
Pomocy Społecznej.
2. Systematyczna analiza zasobów finansowych przeznaczonych na realizację zadań własnych i
zleconych.
3. Coroczne informowanie radnych i decydentów o istniejących potrzebach i kwestiach społecznych.
4. Analiza świadczonej pomocy ze względu na efektywność i właściwość adresatów.
5. Zwiększenie liczby pracowników socjalnych do poziomu zgodnego z ustawą.
6. Podnoszenie kwalifikacji przez kadrę pomocy społecznej w celu lepszego rozpoznawania
i reagowania na pojawiające się kwestie społeczne.
7. Systematyczny monitoring istniejących i rozpoczynających się programów celowych
i funduszy, służący ewentualnemu pozyskiwaniu środków zewnętrznych na rozwiązywanie lokalnych
potrzeb społecznych.
8. Doskonalenie systemu informacyjnego o możliwościach udzielania pomocy społecznej
i wsparcia mieszkańcom wsi, np. poprzez BIP, prasę lokalną.
Odpowiedzialni za realizację kierunków działań:
Rada Gminy Jarosław, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej i inne jednostki organizacyjne gminy.
Środki finansowe:
Budżet gminy, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych,
programów celowych , unijne.
Partnerzy:
Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne, Rada Gminy.
4.3 Monitoring i ewaluacja
Realizacja zadań strategicznych monitorowana będzie poprzez systematyczną ocenę realizowanych
działań. Modyfikacja kierunków działania nastąpi w przypadku istotnych zmian społecznych, które
mogą pojawić się poprzez zmianę regulacji prawnych czy też narastanie poszczególnych dolegliwości
społecznych. Całościowa ocena wymaga odpowiedzi na pytania o zgodność ocenianej polityki z
przyjętymi wartościami i zasadami. Ewaluacja jest działalnością z natury normatywną, gdyż z jednej
strony wykorzystuje się w niej istniejące normy, z drugiej zaś w jej wyniku mogą pojawić się
propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest także działalnością instrumentalną,
ponieważ jej podstawowym celem jest dostarczenie podmiotom polityki społecznej praktycznej
wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji. Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji
będzie zajmował się Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.
4.4 Finansowanie strategii
Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych na lata 2014- 2020 finansowana
będzie z budżetu samorządu lokalnego oraz środków pozyskanych z funduszu zewnętrznego:
rządowych, pozarządowych, unijnych celowych.
38
Osiągnięcie zakładanych rezultatów jest uzależnione od środków dostępnych na realizację
wyznaczonych celów. Niewątpliwie ogromną szansą dla wszystkich podmiotów jest możliwość
pozyskiwanie środków pozabudżetowych, w tym z Unii Europejskiej.
39