PL - PTCer
Transkrypt
PL - PTCer
MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 68, 2, (2016), 93-97 www.ptcer.pl/mccm Probabilistyczny model procesu klasy¿kacji grawitacyjnej w warstwie Àuidalnej HENRYK OTWINOWSKI1*, VLADIMIR PAVLOVICH ZHUKOV2, DARIUSZ URBANIAK1, ANTON NIKOLAEVICH BELYAKOV2 1 Politechnika CzĊstochowska, Wydziaá InĪynierii Mechanicznej i Informatyki, Instytut Maszyn Cieplnych, al. Armii Krajowej 21, 42-201 CzĊstochowa 2 Politechnika w Iwanowie, Wydziaá Elektromechaniczny, Katedra Matematyki Stosowanej, ul. Rabfakovskaya 34, 153003 Iwanowo, Rosja *e-mail:[email protected] Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki badaĔ teoretycznych i eksperymentalnych procesu klasy¿kacji w máynie Àuidalnym. W badaniach eksperymentalnych okreĞlono wpáyw strumienia objĊtoĞci powietrza roboczego i prĊdkoĞci obrotowej wirnika klasy¿katora na masĊ materiaáu w warstwie Àuidalnej. Przedmiotem analizy teoretycznej przedstawionej w artykule jest proces klasy¿kacji grawitacyjnej w warstwie Àuidalnej. W tym przypadku rozdziaá ziaren wzglĊdem ich rozmiaru jest wynikiem losowego unoszenia ziaren drobnych z warstwy. W związku z tym do matematycznego opisu tego procesu zaproponowano model probabilistyczny. W modelu wykorzystano zaleĪnoĞci z zakresu ¿zyki statystycznej. W artykule przedstawiono takĪe wyniki wery¿kacji eksperymentalnej modelu klasy¿kacji grawitacyjnej, które Ğwiadczą o adekwatnoĞci opisu matematycznego i procesu rzeczywistego. Sáowa kluczowe: klasy¿kacja pneumatyczna, warstwa Àuidalna, model matematyczny, identy¿kacja eksperymentalna A PROBABILISTIC MODEL OF THE GRAVITATIONAL CLASSIFICATION PROCESS IN THE FLUIDIZED BED The results of theoretical and experimental studies of the classi¿cation process in a Àuidized bed jet mill are presented in the paper. In the experimental studies, the effect of both working air volumetric Àow rate and classi¿er rotor speed on material mass in the Àuidized bed was investigated. The gravitational classi¿cation process in the Àuidized bed is the subject of theoretical analysis presented in the paper. In this case, the size distribution of particles occurs due to the random drifting of ¿nes from a layer. Therefore, a probabilistic model is proposed to the mathematical description of the process. The principles of statistical physics are used in the model. The article also presents the results of the experimental veri¿cation of the gravitational classi¿cation model that prove the adequacy of the mathematical description and the real process. Keywords: Pneumatic classi¿cation, Fluidized bed, Mathematical model, Experimental identi¿cation 1. Wprowadzenie Máyny z warstwą Àuidalną pĊcherzową lub fontannową stosowane są w wielu technologiach przemysáu chemicznego, ceramicznego, budowlanego, mineralnego, farmaceutycznego, spoĪywczego i innych [1-5]. W máynach Àuidalnych otrzymuje siĊ materiaáy drobnoziarniste o bardzo wysokiej czystoĞci, niezawierające zanieczyszczeĔ Ğladowych. ħródáem zanieczyszczeĔ w innych typach urządzeĔ mielących jest zuĪycie elementów roboczych, co pogarsza jakoĞü gotowego produktu. ZáoĪony charakter ruchu gazu i ziaren materiaáu rozdrabnianego w warstwie Àuidalnej utrudnia modelowanie procesów mielenia i klasy¿kacji. W artykule przedstawiono wyniki badaĔ teoretycznych i eksperymentalnych procesu klasy¿kacji w máynie Àuidalnym. 2. Badania eksperymentalne procesu klasy¿kacji w máynie Àuidalnym Badania eksperymentalne przeprowadzono w laboratoryjnym máynie Àuidalnym, przedstawionym na Rys. 1. Nadawa podawana byáa do komory mielenia, do której doprowadzano powietrze robocze za pomocą 4 dysz: jednej pionowej i trzech poziomych. Ziarna nadawy tworzące warstwĊ Àuidalną ulegają intensywnemu rozdrabnianiu wskutek wzajemnych zderzeĔ oraz zderzeĔ ze Ğciankami komory. Zderzenia ze Ğciankami mają niewielki udziaá w procesie rozdrabniania, stąd ich wpáyw na zanieczyszczenie gotowego produktu jest nieznaczny. Rozdrobnione ziarna po opuszczeniu warstwy Àuidalnej unoszone są wraz z powietrzem do strefy klasy¿kacji. W máynie Àuidalnym proces klasy¿kacji moĪna podzieliü na dwa etapy. W pierwszym etapie rozdziaá ziaren zachodzi pod wpáywem oddziaáywania siáy grawitacji, co powoduje unoszenie tylko drobnych ziaren z warstwy 93 H. OTWINOWSKI, V.P. ZHUKOV, D. URBANIAK, A.N. BELYAKOV Rys. 1. Laboratoryjny máyn Àuidalny. Fig. 1. Laboratory Àuidized bed jet mill. Àuidalnej. W drugim etapie rozdziaá ziaren dokonuje siĊ pod wpáywem dziaáania siáy odĞrodkowej w klasy¿katorze wirnikowym. Po klasy¿kacji grube ziarna wracają do warstwy Àuidalnej, gdzie ulegają dalszemu rozdrabnianiu, a drobne transportowane są wraz z powietrzem do cyklonu. Podczas eksperymentów kontrolowane byáy nastĊpujące parametry: ciĞnienie atmosferyczne pĭ [kPa], ciĞnienie powietrza roboczego przed dyszą p [kPa], prĊdkoĞü obrotowa wirnika klasy¿katora n [1/s], czas trwania próby W [s], początkowa masa nadawy w komorze mielenia mp [kg], koĔcowa masa materiaáu w komorze mielenia mk [kg], masa produktu w cyklonie mc [kg], strumieĔ objĊtoĞci powietrza roboczego V [m3/h]. Skáad ziarnowy produktów rozdrabniania wyzna- czono przy uĪyciu analizatora elektronicznego IPS-A System (KAMIKA Instruments). Procesy rozdrabniania i klasy¿kacji w warstwie Àuidalnej przebiegają jednoczeĞnie. W badaniach eksperymentalnych procesu klasy¿kacji wykorzystano piasek kwarcowy, który w badanym zakresie parametrów praktycznie nie ulegaá rozdrabnianiu. Badania wstĊpne wykazaáy, Īe zmiana rozmiarów grubych ziaren, sprawdzana na sicie kontrolnym, nie przewyĪszaáa 1%, co uzasadnia zaáoĪenie, Īe zmiana skáadu ziarnowego piasku kwarcowego w komorze jest wynikiem oddziaáywania jedynie procesu klasy¿kacji. Podczas prób eksperymentalnych zmieniane byáy nastĊpujące parametry: strumieĔ objĊtoĞci powietrza roboczego, prĊdkoĞü obrotowa wirnika klasy¿katora i czas trwania próby. Przebieg eksperymentów byá nastĊpujący: odwaĪona próbka nadawy podawana byáa do komory Àuidyzacji, a nastĊpnie poddawana klasy¿kacji w okreĞlonym czasie przy zadanym strumieniu objĊtoĞci powietrza roboczego. Po przeprowadzonej próbie materiaá z komory i z cyklonu waĪono i okreĞlano jego skáad ziarnowy. W kaĪdym przypadku, na podstawie bilansu masowego, sprawdzano ubytek masy nadawy, który nie przekraczaá 1%. Wyniki badaĔ eksperymentalnych przedstawiono na Rys. 2 w postaci zaleĪnoĞci wzglĊdnej masy materiaáu w komorze (odniesionej do masy nadawy) mK/mN od strumienia objĊtoĞci powietrza roboczego V przy róĪnych wartoĞciach prĊdkoĞci obrotowej n wirnika klasy¿katora. Ze wzrostem strumienia objĊtoĞci gazu maleje wzglĊdna masa materiaáu w komorze Àuidyzacji. Wzrost prĊdkoĞci obrotowej wirnika klasy¿katora prowadzi do wzrostu masy grubych ziaren, co jest równoznaczne ze wzrostem masy wzglĊdnej materiaáu w komorze. Rys. 2. ZaleĪnoĞü udziaáu masowego materiaáu w komorze od strumienia objĊtoĞci powietrza roboczego przy róĪnych wartoĞciach prĊdkoĞci obrotowej wirnika klasy¿katora. Fig. 2. Mass fraction of material in the chamber as a function of the working air volume Àow rate at different values of the classi¿er rotor velocity. 94 MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 68, 2, (2016) PROBABILISTYCZNY MODEL PROCESU KLASYFIKACJI GRAWITACYJNEJ W WARSTWIE FLUIDALNEJ 2. Probabilistyczny model procesu klasy¿kacji grawitacyjnej Matematyczny model klasy¿katora dwustopniowego powinien uwzglĊdniaü modele kaĪdego stopnia i áączące je równania bilansowe. W niniejszym artykule szczególną uwagĊ poĞwiĊcono na opracowanie i identy¿kacjĊ matematycznego modelu procesu klasy¿kacji grawitacyjnej materiaáu ziarnistego w warstwie Àuidalnej. W stopniu grawitacyjnym rozdziaá ziaren wzglĊdem rozmiaru zachodzi na skutek losowego unoszenia z warstwy ziaren drobnych. W związku z tym do matematycznego opisu tego losowego procesu zaproponowano model probabilistyczny. Ziarna materiaáu znajdujące siĊ w warstwie Àuidalnej poruszają siĊ w sposób chaotyczny z róĪnymi prĊdkoĞciami w róĪnych kierunkach. Eksperymentalnie ustalono [6, 7], Īe rozkáad ziaren wzglĊdem prĊdkoĞci odpowiada rozkáadowi cząstek gazu – rozkáadowi Maxwella [8-10] ,co oznacza, Īe do opisu zachowania siĊ ziaren w warstwie moĪna wykorzystaü prawa ¿zyki statystycznej. Ziarna poruszające siĊ w sposób chaotyczny mogą opuĞciü warstwĊ z okreĞlonym prawdopodobieĔstwem. Aby ziarno zostaáo uniesione z warstwy warunkiem koniecznym jest wystąpienie dwóch kolejnych zdarzeĔ: osiągniĊcie przez ziarno górnej granicy warstwy Àuidalnej – zdarzenie A – i uniesienie ziarna z granicy warstwy – zdarzenie B. Zdarzenie B moĪe nastąpiü pod warunkiem zajĞcia zdarzenia A. PrawdopodobieĔstwo unosu ziarna z warstwy odniesione do jednostki czasu odpowiada szybkoĞci klasy¿kacji M . PrawdopodobieĔstwo to moĪe byü okreĞlone za pomocą iloczynu prawdopodobieĔstwa zdarzenia A i prawdopodobieĔstwa zdarzenia B: M P A P B / A 4 , SE v (1) E m (5) 2kT gdzie: k – staáa Boltzmanna (k = 1,38 10-23 J/K), T [K] – temperatura warstwy, m [kg] – masa ziarna. Temperatura warstwy Àuidalnej jest miarą energii kinetycznej ziaren i w tym znaczeniu jest analogiczna do temperatury znanej z termodynamiki. PrawdopodobieĔstwo wyniesienia ziarna z warstwy (zdarzenie B) pod warunkiem osiągniĊcia przez ziarno granicy warstwy (zdarzenie A) okreĞla siĊ jako udziaá ziaren poruszających siĊ w górĊ z dodatnią prĊdkoĞcią. Udziaá ten wyznacza siĊ przez caákowanie funkcji rozkáadu ziaren wzglĊdem prĊdkoĞci w granicach od 0 do prĊdkoĞci maksymalnej vmax: v max P( B / A ) ³ f ( v )d v (4) 0 Funkcja rozkáadu ziaren f(v) jest wyraĪona za pomocą rozkáadu Maxwella [12], w którym nadzieja matematyczna prĊdkoĞci ziarna E(x) jest równa róĪnicy prĊdkoĞci gazu vg i prĊdkoĞci unoszenia ziarna vu(x) o rozmiarze x: E(x) = vg - vu(x) (5) PrĊdkoĞü unoszenia ziarna jest okreĞlona jako prĊdkoĞü równowagowa ruchu kulistego ziarna w strumieniu gazu przepáywającego w pionowym kanale. Dla siáy oporu aerodynamicznego, która odpowiada równaniu Allena [14, 15] wyraĪenie na prĊdkoĞü unoszenia przyjmuje nastĊpującą postaü: vu(x) = Cx (6) gdzie wspóáczynnik C w równaniu (6) jest okreĞlony wyraĪeniem: PrawdopodobieĔstwo osiągniĊcia przez ziarno granicy warstwy w jednostce czasu moĪna okreĞliü jako iloraz liczby ziaren, które dotaráy do granicy warstwy do caákowitej liczby ziaren tworzących warstwĊ Àuidalną. Liczba ziaren, które osiągnĊáy granicĊ warstwy jest równa iloczynowi liczby uderzeĔ w jednostkową powierzchniĊ i powierzchni granicy warstwy. LiczbĊ uderzeĔ ziaren w jednostkową powierzchniĊ przypadającą na jednostkĊ czasu okreĞla siĊ na podstawie równania na liczbĊ uderzeĔ cząsteczek gazu, znanego z ¿zyki statystycznej [11, 12]. Ogólna liczba ziaren o rozmiarze x, znajdujących siĊ w komorze, wyraĪona jest przez iloczyn koncentracji ziaren w jednostce objĊtoĞci n(x) i objĊtoĞci warstwy V. Po uwzglĊdnieniu powyĪszych zaáoĪeĔ prawdopodobieĔstwo zdarzenia A jest okreĞlone nastĊpującą zaleĪnoĞcią: gdzie: Um [kg/m3] – gĊstoĞü materiaáu ziarna, Ug [kg/m3] – gĊstoĞü gazu, K [mPa·s] – wspóáczynnik lepkoĞci dynamicznej gazu, g [m/s2] – przyspieszenie ziemskie. Podstawienie rozkáadu Maxwella do równania (4) umoĪliwia zapisanie równania na prawdopodobieĔstwo zdarzenia B w nastĊpującej postaci: v n( x )S 4n( x )S H SzybkoĞü klasy¿kacji okreĞla udziaá iloĞciowy ziaren opuszczających warstwĊ w jednostce czasu. Na podstawie zaleĪnoĞci (1) moĪna zapisaü równanie róĪniczkowe kinetyki procesu klasy¿kacji w warstwie Àuidalnej: P( A ) v 4H (2) gdzie: H [m] – wysokoĞü warstwy, S [m2] – pole powierzchni granicy warstwy (równe polu powierzchni poprzecznego przekroju komory máyna), n(x) [m-3] – koncentracja objĊtoĞciowa ziaren, V [m3] – objĊtoĞü warstwy Àuidalnej, v [m/s] – Ğrednia prĊdkoĞü ziaren w warstwie. ĝrednią prĊdkoĞü ziaren w warstwie wyznacza siĊ ze znanej z ¿zyki statystycznej zaleĪnoĞci [13]: M P A P B / A (1) 2 ª 4Um g º 3 « » 0 ,5 «¬ 39K Ug »¼ C P( B / A ) E S d N( x ) 1 dW N ( x ) (7) ³ exp> E>E( x ) v @ @d v v max 2 (8) 0 M P ( A )P ( B / A ) (9) gdzie: N(x) – liczba ziaren o rozmiarze x zawartych w warstwie. Zgodnie z zaleĪnoĞcią (2) prawdopodobieĔstwo zdarzenia A zaleĪy od wysokoĞci warstwy w komorze máyna. W dalszej czĊĞci artykuáu rozpatrzono dwa najbardziej MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 68, 2, (2016) 95 H. OTWINOWSKI, V.P. ZHUKOV, D. URBANIAK, A.N. BELYAKOV charakterystyczne przypadki zmiany wysokoĞci warstwy: – wysokoĞü warstwy nie zmienia siĊ (H = idem), ale podczas unoszenia ziaren zmienia siĊ koncentracja ziaren w warstwie (P = var); taki przypadek wystĊpuje w kotáach energetycznych, gdzie warstwa Àuidalna powstaje przy uĪyciu materiaáu inertnego, a ziarna paliwa stanowią niewielką czĊĞü warstwy, – wysokoĞü warstwy zaleĪy od masy ziaren tworzących warstwĊ (H = var). Rozwiązanie kinetycznego równania (9) dla powyĪszych przypadków przy speánieniu warunku początkowego NIJ=0 = N0 moĪna przedstawiü w postaci zaleĪnoĞci liczby ziaren o rozmiarze x w funkcji czasu trwania procesu: N N0 exp D1x 1,5P (B / A) W , N N0 D2 x 1,5P (B / A) W, gdzie: D1 1 4H H H 48 kT , D2 S2Um idem (11) var nS 48 kT 4 (10) S2Um . Krzywa rozdziaáu rozpatrywanego klasy¿katora grawitacyjnego [16, 17] wyraĪa udziaá ziaren o rozpatrywanym rozmiarze, które opuĞciáy warstwĊ. Rozwiązanie równaĔ kinetyki (10-11) umoĪliwia okreĞlenie krzywej rozdziaáu w dowolnym czasie jako iloraz liczby ziaren (N0 - N) opuszczających warstwĊ do liczny ziaren w chwili początkowej N0. JeĞli znana jest postaü krzywej rozdziaáu oraz skáad ziarnowy nadawy, to moĪna wyznaczyü skáad ziarnowy produktów klasy¿kacji [16]. 3. Identy¿kacja eksperymentalna modelu klasy¿kacji Eksperymentalna identy¿kacja modelu wymaga przeprowadzenia prób klasy¿kacji materiaáu jednoczeĞnie w dwóch stopniach klasyfikatora: grawitacyjnym i odĞrodkowym. W grawitacyjnym stopniu rozdziaá ziaren zaleĪy przede wszystkim od strumienia masy powietrza przepáywającego przez komorĊ mielenia i masy początkowej materiaáu warstwy. W stopniu odĞrodkowym istotny wpáyw na rozdziaá ziaren wywiera prĊdkoĞü obrotowa wirnika klasy¿katora oraz prĊdkoĞü gazu. Identy¿kacjĊ modelu stopnia grawitacyjnego przeprowadzono na podstawie danych eksperymentalnych przy odáączeniu stopnia odĞrodkowego (przy zerowej prĊdkoĞci obrotowej wirnika klasy¿katora). Wyniki identy¿kacji modelu klasy¿kacji grawitacyjnej przedstawiono na Rys. 3 i 4. Po przeprowadzeniu identy¿kacji metodą minimalizacji odchylenia wyników obliczeĔ od eksperymentalnych danych wyznaczono dwa parametry identy¿kacji: E i C. Na Rys. 3 za pomocą punktów przedstawiono wyniki eksperymentalnych pomiarów skáadu ziarnowego F(x) drobnoziarnistego produktu klasy¿kacji dla róĪnych czasów trwania pojedynczej próby (30 s, 60 s i 120 s). Wyniki obliczeĔ przedstawiono za pomocą linii ciągáych. ZbieĪnoĞü danych obliczeniowych i doĞwiadczalnych Ğwiadczy o adekwatnoĞci modelu klasy¿kacji i rzeczywistego procesu. NastĊpną seriĊ prób przeprowadzono przy róĪnych wartoĞciach strumienia objĊtoĞci gazu podawanego do komory. Na Rys. 4 przedstawiono obliczoną (linie ciągáe) i eksperymentalną (punkty) zaleĪnoĞü wzglĊdnej masy ziaren unoszonych z warstwy (odniesionej do masy nadawy) mu-mN od strumienia objĊtoĞci powietrza przy niezmiennym czasie trwania próby klasy¿kacji wynoszącym 60 s. Podobnie jak poprzednio porównanie danych obliczeniowych i eksperymentalnych Ğwiadczy o zadowalającym opisie rzeczywistego procesu za pomocą opracowanego modelu probabilistycznego. Klasy¿kacja w stopniu odĞrodkowym zachodzi w bardzo krótkim czasie i do jej opisu moĪna wykorzystaü krzywą rozdziaáu, której parametry wyznacza siĊ w sposób eksperymentalny znanymi metodami [16, 17]. F(x) 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0 50 100 150 x, P m t= 0s t = 120 s t = 60 s t = 30 s Rys. 3. Wyniki pomiarów (punkty) i obliczeĔ (linie ciągáe) skáadu ziarnowego drobnoziarnistego produktu klasy¿kacji dla róĪnych czasów trwania eksperymentu. Fig. 3. Results of measurements (points) and calculations (continuous lines) of particle size distribution of classi¿cation ¿ne product at different times of the experiment. 96 MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 68, 2, (2016) PROBABILISTYCZNY MODEL PROCESU KLASYFIKACJI GRAWITACYJNEJ W WARSTWIE FLUIDALNEJ Rys. 4. ZaleĪnoĞü udziaáu masowego ziaren unoszonych z warstwy Àuidalnej od strumienia objĊtoĞci powietrza roboczego: linia ciągáa – wyniki obliczeĔ, punkty – dane eksperymentalne Fig. 4. Mass fraction of particles carried from the Àuidized bed as a function of the working air volume Àow rate: continuous line – calculation results, points – experimental results. 4. Wnioski Badania eksperymentalne procesu klasy¿kacji w máynie Àuidalnym wykazaáy, Īe wzglĊdna masa materiaáu w komorze Àuidyzacji maleje ze wzrostem strumienia objĊtoĞci powietrza roboczego, a roĞnie ze wzrostem prĊdkoĞci obrotowej wirnika klasy¿katora. Do matematycznego opisu procesu klasy¿kacji grawitacyjnej zaproponowano model probabilistyczny, w którym zastosowano elementy ¿zyki statystycznej. Przeprowadzona identy¿kacja eksperymentalna potwierdziáa moĪliwoĞü zastosowania przedstawionego modelu do opisu rzeczywistego procesu rozdziaáu ziaren w stopniu grawitacyjnym w máynie Àuidalnym. Opracowany model matematyczny procesu klasy¿kacji grawitacyjnej moĪe byü wykorzystany do projektowania i optymalizacji urządzeĔ do przeróbki mechanicznej. Wyniki obliczeĔ i dane eksperymentalne umoĪliwiają zwiĊkszenie dokáadnoĞci obliczeĔ procesu klasyfikacji grawitacyjnej w warstwie Àuidalnej. Tematem przyszáych badaĔ teoretycznych bĊdzie analiza zastosowania w modelu probabilistycznym elementów teorii informacji [18]. Literatura [1] [2] [3] [4] [5] Filtvedt, W. O., Javidi, M., Holt, A., Melaaen, M. C., Marstein, E., Tathgar, H., Ramachandran, P. A.: Development of Àuidized bed reactors for silicon production, Solar Energy Materials and Solar Cells, 94, 12, (2010), 1980-1995. Valášková, M., Barabaszová, K., Hundáková, M., Ritz, M., Plevová, E.: Effects of brief milling and acid treatment on two ordered and disordered kaolinite structures, Appl. Clay Sci., 54, 1, (2011), 70-76. Wang, Y., Peng, F.: Parameter effects on dry ¿ne pulverization of alumina particles in a Àuidized bed opposed jet mill, Powder Technol., 214, 2, (2011), 269-277. Otwinowski, H.: Przeróbka mechaniczna surowców mineralnych. Rozdrabnianie strumieniowe i klasy¿kacja pneumatyczna, Wyd. Politechniki CzĊstochowskiej, CzĊstochowa 2013. Lu X., Liu C-C. Zhu L-P., Qu X-H.: InÀuence of process param- [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] eters on the characteristics of TiAl alloyed powders by Àuidized bed jet milling, Powder Technol., Complete, 254, (2014), 235240. Zhukov, V. P., Shorin, R. A., Mizonov, V. E., Otwinowski, H.: Entropy model of gravity classi¿cation, Theor. Found. Chem. Eng., 34, 4, (2000), 413-415. Zhukov, V. P., Shorin, R. A., Otwinowski, H., Filichev, P. V.: Raschetno-eksperimentalnoe issledovanie raspredeleniia chastic po skorostyam v gazovom potoke, Izv. VUZ „Khimiya i khimicheskaya tekhnologiya”, 44, 2, (2001), 150-152. Atkins, P. W.: Chemia ¿zyczna, WN PWN, Warszawa 2007. Halliday, D., Resnick, R., Walker, J.: Podstawy ¿zyki, t.2, WN PWN, Warszawa 2012. PigoĔ, K., Ruziewicz, Z.: Chemia ¿zyczna, t.2, WN PWN, Warszawa 2014. Reif, F.: Fizyka statystyczna, Wyd. PWN, Warszawa 1973. Savel’ev, I. V.: Kurs obshchei ¿ziki, t.1, Izd. Lan’, Sankt Petersburg 2011. Landau, L. D., Lifszyc, J. M.: Fizyka statystyczna, WN PWN, Warszawa 2012. Kembáowski, Z., Michaáowski, S., Strumiááo, C., Zarzycki, R.: Podstawy teoretyczne inĪynierii chemicznej i procesowej, Wyd. WNT, Warszawa 1985. Zhukov, V. P., Andreev, A. A., Otwinowski, H., Urbaniak, D.: Matematicheskaya model’ i metod rascheta dinamicheskogo klasy¿katora, Izv. VUZ „Kchimiya i khimicheskaya tekhnologiya”, 49, 5, (2006), 99-102. Mizonov, V. E., Uhakov, S. G.: Aerodinamicheskaya klassi¿kaciya poroshkov, Khimiya, Moskva 1989. de Silva, R.: Air classi¿er, POSTEC Research, Porsgrunn 1991. Otwinowski, H.: Entropijny model rozkáadu prĊdkoĞci ziaren w pionowym klasy¿katorze grawitacyjnym, InĪynieria i Aparatura Chemiczna, 52, 3, (2013), 222-223. i Otrzymano 9 lutego 2016, zaakceptowano 29 lutego 2016. MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 68, 2, (2016) 97