Co i kiedy mozna skoordynowac w polskim oraz czy i jak to opisac w

Co i kiedy mozna skoordynowac w polskim oraz czy i jak to opisac w

j
INSTYTUT PODSTAW INFORMATYKI
POLSKIEJ AKADEMII NAUK
ul. Jana Kazimierza 5, 01-248 Warszawa
AGNIESZKA PATEJUK i ADAM PRZEPIÓRKOWSKI
Co i kiedy można skoordynować w polskim
oraz czy i jak to opisać w LFG
Seminarium ZIL, 18 czerwca 2012
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Kilka słów o LFG (Bresnan, 1982; Dalrymple, 2001)
Dwa podstawowe poziomy reprezentacji:
I c-struktura:
I
I
I
I
I
struktura składnikowa,
oparta na kategoriach składniowych,
struktura powierzchniowa,
zależna od języka;
f-struktura:
I
I
I
I
struktura funkcyjna,
oparta na funkcjach gramatycznych,
struktura głęboka,
dość uniwersalna.
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Anotacja reguł: „Janek biegnie”
Reguła bezkontekstowa:
S
→
NP
(↑ subj)=↓
V
↑=↓
Do kategorii po prawej stronie dopisujemy anotację funkcyjną:
I metazmienne:
I
I
I
↑: nadrzędnik
↓: anotowana kategoria
przykłady anotacji:
I
I
↑=↓
(↑ subj)=↓
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Struktury: „Janek biegnie”
Janek
N
(↑ gend)= m1 (↑ num)= sg (↑ pers)= 3
biegnie
V
(↑ pred)= ‘biec<(↑ subj)>’
(↑ subj num)= sg (↑ subj pers)= 3
(↑ tense)= present
S
HH
H
NP
(↑ subj)=↓
V
↑=↓
Janek
biegnie

pred




subj 1




tense

‘biech 1 i’


pred ‘Janek’ 
gend m1





sg
num



pers 3

present
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Koordynacja w LFG (Kaplan i Maxwell, 1995)
Standardowo reprezentowana jako zbiór:
NP
→
Janek
NP
↓∈↑
i
CONJ
"

 pred ‘Janek’

 num sg

conj-form i
gend
Struktura hybrydowa:
I
elementy w zbiorze
I
cechy całej struktury
Marysia
NP
↓∈↑
#"
pred
,
m1
num
num
pl
‘Marysia’
sg
gend
gend
#



f 

m1
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Struktury: „Janek i Marysia biegną”
S
H
HH
H
H
HH
HH
NP
↓∈↑
CONJ
NP
↓∈↑
i
Janek
H
V
↑=↓
NP
(↑ subj)=↓
Marysia
biegną

pred












subj 1











tense

‘biech 1 i’

 






pred
‘Janek’







 




sg
num
, 











 gend m1

 

 




pred
‘Marysia’

















sg
num












 gend f





conj-form i



num pl



gend m1

present
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Koordynacja różnych kategorii
Kilka przykładów z Kallas (1993):
I
Doradził mu wyjazdNP i [żeby nie wracał]CP .
I
Chcę pićINFP i papierosaNP .
I
Nie chciał pićINFP ani kanapkiNP .
I
Lubił pracowaćINFP i [żeby był porządek]CP .
I
Opowiadał [o Wenecji]PP i [że musi tam wrócić]CP .
Prosta analiza w LFG (Dalrymple i Lødrup, 2000; Alsina et al.,
2005; Forst, 2006):
I
różne kategorie składniowe,
I
ta sama funkcja gramatyczna.
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Struktury: „Doradził mu wyjazd i żeby nie wracał”
XP
(↑ obj)=↓
NP
↓∈↑
H
HH
HH
CONJ
CP
↓∈↑
i
wyjazd
żeby. . .

pred

subj 1











obj 2










tense

‘doradzićh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘pro’

"


#




pred
‘wyjazd’







,





 case acc

















 pred ‘wracaćh 3 i’

h
i
 
 


subj 3

pred
‘pro’

















comp-form żeby














 neg +





conj-form i

past
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Koordynacja różnych funkcji?
I
Kto powiedział, że się nie da?

pred

subj 1

comp 2
I

‘powiedziećh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘kto’

...
Kiedy powiedział, że się nie da?

pred

subj 1


comp 2



adj

‘powiedziećh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘pro’



...

h
i

pred ‘kiedy’
I
Kto i kiedy powiedział, że się nie da?
I
zauważone (częściowo) przez Gazdik (2010)
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Koordynacja różnych funkcji?
I
Kto powiedział, że się nie da?

pred

subj 1

comp 2
I

‘powiedziećh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘kto’

...
Kiedy powiedział, że się nie da?

pred

subj 1


comp 2



adj

‘powiedziećh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘pro’



...

h
i

pred ‘kiedy’
I
Kto i kiedy powiedział, że się nie da?
I
zauważone (częściowo) przez Gazdik (2010)
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Koordynacja różnych funkcji?
I
Kto powiedział, że się nie da?

pred

subj 1

comp 2
I

‘powiedziećh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘kto’

...
Kiedy powiedział, że się nie da?

pred

subj 1


comp 2



adj

‘powiedziećh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘pro’



...

h
i

pred ‘kiedy’
I
Kto i kiedy powiedział, że się nie da?
I
zauważone (częściowo) przez Gazdik (2010)
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Koordynacja różnych funkcji?
I
Kto powiedział, że się nie da?

pred

subj 1

comp 2
I

‘powiedziećh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘kto’

...
Kiedy powiedział, że się nie da?

pred

subj 1


comp 2



adj

‘powiedziećh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘pro’



...

h
i

pred ‘kiedy’
I
Kto i kiedy powiedział, że się nie da?
I
zauważone (częściowo) przez Gazdik (2010)
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Kilka przykładów z NKJP
I
Co, komu i z czym się kojarzy, to jego prywatna sprawa.
I
Obiecać można wszystko i wszystkim.
I
Władzą raz zdobytą nie miał zamiaru z nikim i nigdy się
dzielić.
I
Zważmy, czy komukolwiek, kiedykolwiek i do czegokolwiek
przydał się poradnik.
I
Nic i nikogo nie może tłumaczyć.
I
Tyle, że trzeba się dowiedzieć - ile i czego znaleźli.
I
Skąd i jakie otrzymujemy informacje z instytucji europejskich?
I
Czy i ile będzie mogła zarobić tego typu placówka?
I
Nie wiadomo było, czy i kiedy wróci.
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Klasy semantyczne
I
zaimki pytajne:
I
I
I
I
I
I
zaimki negatywne:
I
I
I
Władzą raz zdobytą nie miał zamiaru z nikim i nigdy się dzielić.
Nic i nikogo nie może tłumaczyć.
-kolwiek:
I
I
Co, komu i z czym się kojarzy, to jego prywatna sprawa.
Tyle, że trzeba się dowiedzieć - ile i czego znaleźli.
Skąd i jakie otrzymujemy informacje z instytucji europejskich?
Czy i ile będzie mogła zarobić tego typu placówka?
Nie wiadomo było, czy i kiedy wróci.
Zważmy, czy komukolwiek, kiedykolwiek i do czegokolwiek
przydał się poradnik.
kwantyfikator uniwersalny:
I
Obiecać można wszystko i wszystkim.
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Rodzaje podrzędników
I
argument i argument:
I
I
I
I
argument i modyfikator:
I
I
Skąd i jakie otrzymujemy informacje z instytucji europejskich?
znacznik i modyfikator:
I
I
Zważmy, czy komukolwiek, kiedykolwiek i do czegokolwiek
przydał się poradnik.
modyfikator i modyfikator:
I
I
Co, komu i z czym się kojarzy, to jego prywatna sprawa.
Obiecać można wszystko i wszystkim.
Tyle, że trzeba się dowiedzieć - ile i czego znaleźli.
Nie wiadomo było, czy i kiedy wróci.
znacznik i argument:
I
Czy i ile będzie mogła zarobić tego typu placówka?
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Poziomy
I
ten sam:
I
I
I
I
I
Co, komu i z czym się kojarzy, to jego prywatna sprawa.
Obiecać można wszystko i wszystkim.
Władzą raz zdobytą nie miał zamiaru z nikim i nigdy się dzielić.
Zważmy, czy komukolwiek, kiedykolwiek i do czegokolwiek
przydał się poradnik.
różne:
I
ten sam typ frazy:
I
I
I
Nic i nikogo nie może tłumaczyć
Tyle, że trzeba się dowiedzieć - ile i czego znaleźli.
różne frazy:
I
Skąd i jakie otrzymujemy informacje z instytucji europejskich?
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Intuicja reprezentacji
I
ten sam predykat:
I
I
I
I
I
Co, komu i z czym się kojarzy, to jego prywatna sprawa.
Co komu z czym się kojarzy, to jego prywatna sprawa.
Nic i nikogo nie może tłumaczyć.
Nic nikogo nie może tłumaczyć.
różne predykaty:
Czy i ile będzie mogła zarobić tego typu placówka?
*Czy ile będzie mogła zarobić tego typu placówka?
I Czy będzie mogła zarobić tego typu placówka i ile będzie
mogła zarobić tego typu placówka?
I Nie wiadomo było, czy i kiedy wróci.
I *Nie wiadomo było, czy kiedy wróci.
I Nie wiadomo było, czy wróci i kiedy wróci.
I
I
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Typ frazy
Frazy określonego typu:
I
Kto i kogo/*kogokolwiek/*każdego/*nikogo się boi?
I
Niczego i nigdy/*kiedy/*kiedykolwiek/*zawsze się nie boją.
Formalizacja:
I
XPtyp ≡ {NP|PP|AP|ADVP|QUB}typ
I
XPint → {kto | co | kiedy | gdzie | jak | ile | czy}
I
XPneg → {nikt | nic | nigdy | nigdzie}
I
XPany → {kto | co | kiedy | gdzie}kolwiek
I
XPall → {wszyscy | wszystko | zawsze | wszędzie}
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Nadawanie funkcji gramatycznej
Mechanizm podobny do ekstrakcji:
I
Komu chce zadedykować wbite przez siebie bramki?
I
Kogo chce oglądać dłużej niż 10 minut?
I
Dla kogo chce pan robić ten film?
Formalizacja:
→
I
XPextrtyp
XPtyp
(↑ xcomp∗ gf∗ )=↓
I
gf ≡ {subj|obj|objθ |obl|adj ∈}
I
xcomp: funkcja gramatyczna dopełnienia bezokolicznikowego
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Koordynacja fraz tego samego typu
Ogólna reguła:
XPlexsemtyp →
XPextrtyp
?
[,
XPextrtyp ]∗
?
CONJ
XPextrtyp
?
Anotacja poszczególnych członów:
I ↑=↓:
I
I
jak element główny
nie tworzy zbioru:
I
I
I
Nic i nikogo nie może tłumaczyć.
Nic nikogo nie może tłumaczyć.
↓∈↑:
I
I
standardowa koordynacja
dodaje element do zbioru:
I
Czy i ile będzie mogła zarobić tego typu placówka?
ile będzie mogła zarobić tego typu placówka?
Czy będzie mogła zarobić tego typu placówka i ile będzie
mogła zarobić tego typu placówka?
I *Czy
I
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
„Co, komu i z czym się kojarzy. . . ”
XPlexsemint

pred

subj 1



obj-th




obl 3
2
→
co
XPextrint
↑=↓
,
,

‘kojarzyć sięh 1 , 2 , 3 i’
h
i


pred ‘co’


h
i


pred ‘kto’




pred ‘zh 4 i’
h
i


pred ‘co’
obj 4
komu
XPextrint
↑=↓
i
CONJ
z czym
XPextrint
↑=↓
XPextrint
co
→
NPint
(↑ subj)=↓
XPextrint
komu
→
NPint
(↑ obj-th)=↓
XPextrint
z czym
→
PPint
(↑ obl)=↓
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
„[. . . nie miał zamiaru] z nikim i nigdy się dzielić.”
XPlexsemneg

pred

subj 1




obl 2





adj
→
z nikim
XPextrneg
↑=↓
i
CONJ

‘dzielić sięh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘pro’




pred ‘zh 3 i’

h
i


pred ‘nikt’ 
obj 3

h

i

pred ‘nigdy’
nigdy
XPextrneg
↑=↓
XPextrneg
z nikim
→
PPneg
(↑ obl)=↓
XPextrneg
nigdy
→
ADVPneg
↓∈ (↑ adj)
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
„Nic i nikogo nie może tłumaczyć.”
XPlexsemneg
→
nic
XPextrneg
↑=↓
i
CONJ
S
IP
XPlexsem
XPextr CONJ XPextr
Nic
i
I0
VP
nikogo nie może tłumaczyć
nikogo
XPextrneg
↑=↓

pred

subj 1





xcomp




neg
2

‘móch 2 i 1 ’
h
i


pred ‘nic’



pred ‘tłumaczyćh 1 , 3 i’ 

subj

1


h
i 


pred ‘nikt’
obj 3


+
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
„Nic i nikogo nie może tłumaczyć.”
S
IP
XPlexsem
XPextr CONJ XPextr
Nic
i
I0
VP
nikogo nie może tłumaczyć
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
„Nic i nikogo nie może tłumaczyć.”

pred

subj 1





xcomp




neg
‘móch 2 i 1 ’
h
2
pred

pred
subj


obj 3
+
i
‘nic’





‘tłumaczyćh 1 , 3 i’ 



1

h
i 

pred ‘nikt’


Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
„Skąd i jakie otrzymujemy informacje?”
XPlexsemint

pred

subj 1





obj 2





adj
→
skąd
XPextrint
↑=↓
i
CONJ

‘otrzymywaćh 1 , 2 i’
h
i


pred ‘pro’




pred ‘informacja’

h


i


pred ‘jaki’ 
adj


h

i

pred ‘skąd’
jakie
XPextrint
↑=↓
XPextrint
skąd
→
ADVPint
↓∈ (↑ adj)
XPextrint
jakie
→
APint
↓∈ (↑ obj adj)
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
„Czy i kiedy wróci?”
XPlexsemint



pred








subj 1









 adj


pred









subj 1








 adj
→
czy
XPextrint
↓∈↑
i
CONJ




















‘wrócićh 1 i’


h
i





pred ‘pro’




h
i 



pred ‘kiedy’ 



‘wrócićh 1 i’
h
i 
pred ‘pro’ 
,
h
i

pred ‘czy’
kiedy
XPextrint
↓∈↑
XPextrint
czy
→
QUBint
↓∈ (↑ adj)
XPextrint
kiedy
→
ADVPint
↓∈ (↑ adj)
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Podsumowanie
Możliwa jest koordynacja:
I
różnych funkcji gramatycznych,
I
argumentów, modyfikatorów i znaczników,
I
z różnych poziomów, różnych fraz,
I
w ramach tego samego lub różnych predykatów,
I
o ile reprezentują ten sam typ semantyczny.
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Pytania?
"Kto, komu i za co dziękuje?"
PRED
SUBJ
OBJ-TH
'DZIĘKOWA <[8:KTO], [19:KTO], [32:ZA]>'
PRED 'KTO'
8 CASE NOM, CAT SUBST, GEND M1, NUM SG, PERS 3, TYPE INT
PRED 'KTO'
19 CASE DAT, CAT SUBST, GEND M1, NUM SG, PERS 3, TYPE INT
PRED
OBL
'ZA<[37:CO]>'
PRED 'CO'
OBJ
37 CASE ACC, CAT SUBST, GEND N, NUM SG, PERS 3, TYPE INT
PREP
32 CAT
TNS-ASP ASP IMPERF, MOOD IND, TENSE PRES
10 CAT FIN, CLAUSE-TYPE INT, COORD-FORM I, GEND M1, NUM SG, PERS 3
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Pytania?
"Agnieszka i Adam dziękują obecnym za uwagę."
PRED
'DZIĘKOWA <[18], [38:OBECNY], [42:ZA]>'
PRED 'AGNIESZKA'
10 CASE NOM, CAT SUBST, GEND F, NUM SG, PERS 3
SUBJ
PRED 'ADAM'
27 CASE NOM, CAT SUBST, GEND M1, NUM SG, PERS 3
18 CASE NOM, COORD-FORM I, GEND M1, NUM PL, PERS 3
OBJ-TH
PRED 'OBECNY'
38 CASE DAT, CAT ADJ, DEGREE POS, GEND M1, NUM PL
PRED
OBL
'ZA<[46:UWAGA]>'
PRED 'UWAGA'
OBJ
46 CASE ACC, CAT SUBST, GEND F, NUM SG, PERS 3
PREP
42 CAT
TNS-ASP ASP IMPERF, MOOD IND, TENSE PRES
33 CAT FIN, CLAUSE-TYPE DECL, GEND M1, NUM PL, PERS 3
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Podsumowanie
Możliwa jest koordynacja:
I
różnych funkcji gramatycznych,
I
argumentów, modyfikatorów i znaczników,
I
z różnych poziomów, różnych fraz,
I
w ramach tego samego lub różnych predykatów,
I
o ile reprezentują ten sam typ semantyczny.
Literatura
Wstęp
Dane i generalizacje
Analiza LFG
Literatura
Alsina, A., Mohanan, T. i Mohanan, K. (2005). How to get rid of the COMP. W:
M. Butt i T. H. King, red., The Proceedings of the LFG’05 Conference, University
of Bergen, Norway.
Bresnan, J., red. (1982). The Mental Representation of Grammatical Relations. MIT
Press Series on Cognitive Theory and Mental Representation. The MIT Press,
Cambridge, MA.
Dalrymple, M. (2001). Lexical-Functional Grammar. Academic Press.
Dalrymple, M. i Lødrup, H. (2000). The grammatical functions of complement
clauses. W: M. Butt i T. H. King, red., The Proceedings of the LFG’00
Conference, University of California, Berkeley.
Forst, M. (2006). COMP in (parallel) grammar writing. W: M. Butt i T. H. King,
red., The Proceedings of the LFG’06 Conference, University of Konstanz, Germany.
Gazdik, A. (2010). Multiple Questions in French and Hungarian: An LFG Account. W:
M. Butt i T. H. King, red., The Proceedings of the LFG’10 Conference,
str. 249–269, Ottawa, Canada.
Kallas, K. (1993). Składnia współczesnych polskich konstrukcji współrzędnych.
Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Kaplan, R. M. i Maxwell, J. T. (1995). Constituent coordination in Lexical-Functional
Grammar. W: M. Dalrymple, R. M. Kaplan, J. T. Maxwell, i A. Zaenen, red.,
Formal Issues in Lexical-Functional Grammar, number 47 in CSLI Lecture Notes,
str. 199–210. CSLI Publications, Stanford, CA.