sektor kultury - Regionalny Kongres Kultury

SEKTOR KULTURY
Niniejsze teksty są opracowaniem fragmentu dokumentu Rewolucja w procesie. 2010-2015. Obszary
interwencji. Materiały opublikowane są za zgodą Biura Promocji, Turystyki i Współpracy z Zagranicą
Urzędu Miasta Łodzi.
Pełny dokument dostępny jest tutaj: Łódź ®EWOLUCJA W PROCESIE
WPROWADZENIE
Diagnoza łódzkiego sektora kultury została sporządzona głównie na bazie kontaktów z przedstawicielami
łódzkiego środowiska kulturalnego, którzy zaangażowani byli w pracę grup roboczych, uczestniczyli w
spotkaniach plenarnych, szkoleniach, indywidualnych konsultacjach przygotowywanych projektów. Stanowi
ona wypadkową subiektywnych i osobistych opinii osób uczestniczących w spotkaniach, mających celowo
charakter nieformalny i służących jako miejsce wypowiadania niepopularnych, niejednokrotnie
kontrowersyjnych opinii. Uzupełnienie diagnozy stanowią wyniki ankiety przeprowadzonej w ramach
pierwszych spotkań plenarnych dla publicznych instytucji kultury oraz organizacji pozarządowych. Forma
tej krótkiej diagnozy uwzględnia najbardziej palące problemy środowiska, czyli analizę stanu wyjścia, na
którą składa się:
●
●
●
●
dostępna infrastruktura i sposoby jej wykorzystywania;
fundusze na działalność bieżącą i projekty specjalne;
zasoby kadrowe; a także bariery na drodze do dalszego rozwoju;
zagrożenia płynące z aktualnej sytuacji, potencjał artystyczny miasta oraz szanse, które ma przed sobą
widzi środowisko.
Opis uwzględnia również różnice między „dwoma światami”: instytucji kultury i organizacji pozarządowych,
a także postulaty obydwu grup dotyczące możliwości efektywnego wykorzystywania posiadanych zasobów,
czerpania ze swojej wiedzy i doświadczenia, celem zniwelowania różnic i przygotowania atrakcyjnej oferty
łódzkiego życia kulturalnego.
Ocena środowiska dokonana przez nie same została przeprowadzona wnikliwie, a sformułowane wnioski są
dość rygorystyczne. Świadczy to przede wszystkim o ogromnej chęci przeprowadzenia zmian, potrzebie
samodoskonalenia oraz świadomości, jak wiele można osiągnąć na drodze dialogu i integracji wysiłków.
Diagnoza oraz postulaty projektów są więc podsumowaniem niespełna półrocznej pracy i wyrazem tego, jak
łódzki sektor kultury buduje swój wizerunek, ocenia swój sposób działania, a także jak bardzo
zaangażowany jest w pracę nad jego zmianą na lepsze.
Kadra
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:1
Zawodowy status osób zaangażowanych w działalność instytucji i organizacji pozarządowych różnicuje w
sposób zasadniczy obydwie grupy – instytucje są nadal miejscem, gdzie uzyskuje się stabilizację zawodową i
gwarancję utrzymania stałej posady. Organizacje pozarządowe w większości przypadków funkcjonują na
zasadzie dodatkowego zajęcia po pracy, utrzymują się zwykle z niewielkich grantów na przygotowywane
projekty i w większości przypadków nie zatrudniają pracowników w inny sposób, niż na umowę o dzieło lub
zlecenie. Ten podział wywodzi się oczywiście ze stałych, finansowanych przez samorząd, budżetów
instytucji kultury oraz braku pieniędzy na bieżącą działalność dla organizacji pozarządowych, które, co
zdarza się coraz częściej, w perspektywie całego kraju, zaczynają przejmować część obowiązków
dotychczas wykonywanych przez inne podmioty. Instytucje i organizacje wnoszą więc o możliwość
„dzielenia się” pracownikami. Kolejną formą wsparcia dla organizacji pozarządowych byłaby możliwość
ubiegania się o granty na bieżącą działalność, zabezpieczające podstawy funkcjonowania organizacji,
bądź też granty wieloletnie na organizację wydarzeń o szczególnym znaczeniu dla miasta, pozwalające
utrzymać ciągłość pracy nad rozwijającymi się projektami.
Profesjonalizacja sektora kultury
Zasadniczym postulatem środowiska kultury jest podnoszenie kwalifikacji menedżerów kultury tak, żeby
dysponowali oni wiedzą praktyczną i umiejętnościami, szczególnie w zakresie współpracy międzynarodowej
(znajomość języków obcych, budowanie partnerstw oraz projekty oparte na koprodukcji). Stąd potrzeba
profesjonalizacji całego sektora dokonywana głównie poprzez szeroko rozumianą działalność
edukacyjną, a także analizę, przeszczepianie dobrych praktyk oraz wymianę doświadczeń. Sytuacja jest
podobna w przypadku instytucji oraz organizacji pozarządowych. Proponowane rozwiązania dotyczą:
●
●
●
●
szkoleń z prowadzenia organizacji, budowania zespołu, zarządzanie zasobami ludzkimi i projektami;
szkoleń z zakresu pozyskiwania funduszy: mapowanie funduszy – pojedyncze szkolenia z programów
wspólnotowych, które wzbudzają największe zainteresowanie, budowanie wniosków aplikacyjnych;
treningów z zakresu komunikacji zespołowej i międzykulturowej, uwzględniającej specyfikę współpracy
biznesowej i różnorodność kodów kulturowych, a także szkolenia językowe;
budowania wizerunku projektu, jego promocji, monitoringu i ewaluacji prowadzonych działań.
Infrastruktura i przestrzeń
Rozdział „instytucje publiczne – organizacje pozarządowe” widoczne jest także w dostępności przestrzeni
do pracy i organizacji wydarzeń. O ile w przypadku instytucji problem dotyczy głównie powierzchni
wystawienniczych, ewentualnie stanu siedzib, tak większość organizacji pozarządowych pozostaje w
sytuacji, która uniemożliwia im prowadzenie działalności bieżącej – administracyjnej oraz artystycznej.
Obydwie grupy podkreślają również niejasną politykę miejską w kwestii przyznawania
powierzchni. Organizacje upatrują jeden z głównych problemów w sposobie gospodarowania budynkami
instytucji publicznych, jednakże wykorzystywanie wolnej przestrzeni tych instytucji - pustej w godzinach
wieczorno-popołudniowych - jest utrudnione. Warunki umożliwiające udostępnianie tych powierzchni nie
odpowiadają możliwościom finansowym organizacji pozarządowych. Miasto, starając się zaspokoić potrzeby
lokalowe organizacji pozarządowych, ogłasza konkursy umożliwiające uzyskanie powierzchni za 1/3
czynszu, jednakże w większości przypadków stan tych pomieszczeń pozostawia wiele do życzenia. Osoby
nie zrzeszone w organizacjach, zwłaszcza artyści, są w tej chwili pozbawione możliwości
aplikowania o przestrzeń na prowadzenie działalności. Łódzcy operatorzy kultury pragną w jak
najefektywniejszy sposób wykorzystać już istniejącą infrastrukturę.
Organizacje stoją na stanowisku, iż ułatwieniem byłaby możliwość wykorzystywania przestrzeni instytucji
publicznych, które często są puste w godzinach wieczorno-popołudniowych. Obecnie warunki
udostępniania tych powierzchni nie odpowiadają możliwościom finansowym organizacji pozarządowych.
Łódzcy operatorzy kultury zgodni są, iż efektywne wykorzystywanie już istniejącej infrastruktury jest
niezwykle ważne i chcą wspólnie poszukiwać nowych rozwiązań.
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:2
Propozycje zmian
Dążąc do wspólnego celu, jakim jest integracja środowiska i poprawa jakości organizowanych wydarzeń,
przedstawiciele sektora kultury proponują następujące rozwiązania:
1. Zwiększanie ilości i jakości przestrzeni przeznaczonej na działalność kulturalną
●
●
●
stworzenie, wspólnie z Urzędem Miasta Łodzi, listy obiektów wynajmowanych aktualnie przez instytucje
kultury z prawem pierwokupu;
podczas planowania nowych osiedli mieszkaniowych bądź obiektów przeznaczonych na działalność
komercyjną zaznaczanie obowiązku przeznaczania części przestrzeni na działalność kulturalną
(wprowadzanie odpowiednich zapisów do umów developerskich i inwestorskich);
stworzenie uchwały określającej oddawanie w najem na preferencyjnych warunkach lokali użytkowych na
cel prowadzonej działalności kulturalnej (zarówno stałej, jak czasowej) podmiotom bez względu na formę
prawną.
2. Stworzenie standardów stałej współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi, a Urzędem Miasta;
●
●
●
●
●
●
●
stworzenie warunków współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi,
a samorządowymi instytucjami kultury:
stworzenie wzorów umów, zaakceptowanych przez Wydział Prawny UM, na preferencyjne udostępnienie
powierzchni;
stworzenie wzorów umów, zaakceptowanych przez Wydział Prawny UM, na współprodukcję wydarzeń w
ramach porozumienia między instytucją samorządową a organizacją pozarządową;
prowadzenie kalendarza dostępności przestrzeni na działalność kulturalną (biur, sal konferencyjnych, sal
widowiskowych);
prowadzenie wspólnych warsztatów oraz pracowni scenografii;
wspólna archiwizacja i utrzymywanie baz danych dóbr trwałych i nietrwałych dla instytucji i organizacji.
DZIAŁANIA – ELEMENTY ROZWOJU
Reforma finansowania działalności kulturalnej - nowy systetem grantowy
Diagnoza dotycząca współpracy stanowi wypadkową opinii, dotyczących ostatnich kilkunastu lat
współpracy środowiska kultury z łódzkim Urzędem Miasta.
Konieczna jest praca nad tym, aby wypracować nowe rozwiązania, dzięki którym środki na organizację
zadań przekazywane będą w sposób czytelny i transparentny. Obiektywne oceny propozycji projektów
dostarczą niezależni eksperci, a wyodrębnienie nadrzędnych celów poszczególnych zadań konkursowych
zapewni ich zgodność z kompetencjami Biura Promocji i Wydziału Kultury, a także – strategicznie – ich
kompatybilność z priorytetami europejskiej polityki kulturalnej.
Wsparcie finasowe prowadzonej działalności w dziedzinie kultury może następować:
●
●
●
●
●
poprzez organizację konkursów grantowych;
w formie powierzenia realizacji zadania;
poprzez organizację przetargów;
przez wytypowanie kluczowych wydarzeń artystycznych i zawierania umów z ich organizatorami z
uwzględnieniem procedury zamówień publicznych;
poprze przyznawianie nagród i stypendiów.
Sugerowano powstanie jednostki operacyjnej, zarządzającej konkursami grantowymi z dziedziny kultury –
międzywydziałowy Zespołu Grantowego działającego w strukturach Urzędu Miasta Łodzi. Celem jego
powołania powinno być zarządzanie dystrybucją środków na kulturę oraz promocję. W skład zespołu
mogliby wchodzić przedstawiciele Biur i Wydziałów: Kultury, Promocji, Turystyki i Współpracy
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:3
Zagranicznej oraz Edukacji.
Zadania zespołu: przygotowanie, ogłoszenie i prowadzenie naboru wniosków; ocena formalna - zgodności
dokumentów aplikacyjnych oraz zgodności celów zadania; ogłoszenie wyników konkursu i kontakt z
beneficjentami. Wybrane do realizacji projekty przekazywane byłyby następnie właściwym merytorycznie
wydziałom, gdzie przygotowywane są umowy, prowadzone, rozliczane i ewaluowane projekty.
Rodzaje organizowanych konkursów:
●
●
na kluczowe wydarzenia promujące Miasto, dla największych i strategicznie najważniejszych wydarzeń
(nie tylko kulturalnych) o charakterze cyklicznym (dotacje wieloletnie);
na dofinansowanie działalności kulturalnej (dotacje wieloletnie i jednoroczne, stypendia i nagrody).
Postulowane tematy zadań konkursowych to:
●
●
●
dofinansowanie realizacji projektów artystycznych;
wspieranie rozwoju współpracy międzynarodowej łódzkich środowisk twórczych;
wsparcie małymi grantami projektów artytystczynych o charakterze lokalnym wsparcie projektów
edukacji kulturalnej.
W ramach zadania „rozwój współpracy międzynarodowej“ powinno się wspierać mobilność
międzynarodową artystów i innych osób zawodowo związanych z kulturą, w tym pobyty twórcze artystów
łódzkich za granicą oraz artystów zagranicznych w Łodzi. Drugi ważny postulowanyelement stanowiła tzw.
Promesa, czyli dotacja uzależniona od otrzymania „grantu międzynarodowego” zapewniającej
zabezpieczenie wkładu własnego do projektu międzynarodowego.
Zreformowany system oceny zgłoszonych projektów mógłby zapewniać obiektywność i transparentność
wyboru. Obejmowałby dwa etapy - oceny formalnej dokonają pracownicy Zespołu Grantowego, zaś
merytorycznej komisja złożona z niezależnych ekspertów, urzędników Urzędu Miasta Łódź oraz radnych.
Niezależni eksperci powinni zostać wybrani podczas osobnego konkursu, a kryterium weryfikacji ich
kandydatur - stanowić doświadczenie w pracy w sektorze kultury i kreatywnym, staż pracy, rekomendacje,
brak konfliktu interesów. Przynajmniej jeden z ekspertów w każdym konkursie powinien pochodzić spoza
Łodzi i być całkowicie niezależny, jeżeli chodzi o kontakty z łódzkim środowiskiem artystycznym.
Biuro Festiwalowe
Strategiczne, dlugofalowe planowanie oraz koordynacja największych wydarzeń artystycznych o
charakterze promocyjnym, odpowiadającym wizji rozwoju i priorytetom Miasta to zadanie dla Biura
Festiwalowego.
Struktura organizacyjna Biura, powinna mieć charakter międzywydziałowy. Jego zespół, działający na
zasadzie oddelegowania składałby się z przedstawicieli Wydzialu Kultury, Biura Promocji (w tym co
najmniej jedna osoba odpowiedzialna za współpracę międzynarodową w dziedzinie kultury) oraz Edukacji.
Za prowadzenie zespołu odpowiedzialny byłby koordynator spoza struktur Urzędu.
Współpraca Urzędu Miasta Łodzi ze środowiskiem kultury
Ważne jest prowadzenie stałej współpracy pomiędzy Biurami Urzędu Miasta a środowiskiem kultury, to
przełoży się na harmonijny, demokratyczny i efektywny rozwój miasta. Konieczny jest właściwy przepływ
informacji na temat potrzeb i planów sektora kultury, wypracowując na ich podstawie nowe rozwiązania
formalno-prawne.
Należy rozważyć powołanie grup konsultacyjnych współpracujących z samorządem przy tworzeniu zmian
prawnych na poziomie lokalnym, konsultujących decyzje o strategicznym znaczeniu dla sektora, np. o
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:4
powoływaniu nowych instytucji.
Drugim ważnym elementem jest monitoring i ewaluacja działalności kulturalnej. Celem jest nie tylko na
monitorowanie (merytoryczne i finansowe) realizacji poszczególnych projektów, ale także ilości, jakości i
warunków działalności organizacji i instytucji (np. przestrzeń lokalowa i wystawiennicza, kadra,
finansowanie). Chcemy wiedzieć jakie działalność kulturalna przynosi efekty, czy angażuje społeczność
miasta, jak odpowiada na jego potrzeby, czy przyczynia się do tworzenia wizerunku Łodzi i budowania jej
rozpoznawalności w Polsce i Europie. Chcemy także monitorować wprowadzane zmiany w systemie
grantowym, aby jak najskuteczniej zarządzać zmianą kultury w mieście.
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:5