Pełny tekst - Wydawnictwa NIZP-PZH

R O C Z N . P Z H , 1998, 49, 5 1 5 -5 2 0
516
В. Ignar-Golinowska, J. Kopczyńska-Sikorska
• jak w województwie leszczyńskim, w którym specyfiką szkolnictwa jest zły stan
techniczny dużej części placówek, przebiega proces dojrzew ania decyzji i działań
sam orządów , prowadzących do popraw y tej sytuacji (na przykładzie m iasta Leszna
i gminy L ipno);
• jakie w województwie suwalskim, w którym 80% szkół stanow ią szkoły wiejskie,
prow adzone są działania m ające na celu doganianie poziom u cywilizacyjnego osią­
gniętego w innych regionach: instalow anie kanalizacji, oczyszczalni ścieków, zakła­
danie wodociągów, unow ocześnianie systemu ogrzewania (na przykładzie gminy
Prostki);
• jak gm ina M ielno w województwie koszalińskim sprawdza się w roli mecenasa
oświaty wiejskiej: opłaca uczniom posiłki w szkole, zajęcia na pływalni, gimnastykę
korekcyjną, zajęcia baletow e, plastyczne, terapeutyczne z psychologiem;
• o przeprow adzonej w szkole w Konstantynow ie Łódzkim batalii, m ającej na celu
wyeliminowanie, spod podłogi sali gimnastycznej, szkodliwych m ateriałów ;
• na przykładzie szkoły z Warszawy, o poważnych kłopotach w zapew nieniu uczniom
należytych w arunków , występujących nierzadko w dużych szkołach: zatłoczeniu,
częstych aw ariach technicznych, dużej urazowości (częstych w ypadkach), niedostatku
pom ieszczeń sportowych i pom ieszczeń do prow adzenia żywienia;
• że stw arzaniu bezpiecznych i higienicznych w arunków nauczania sprzyja ścisła
w spółpraca poradni medycyny szkolnej i pielęgniarek szkolnych z inspekcją sani­
tarną. T ak się dzieje w województwie wałbrzyskim.
W podsum ow aniu dyskusji sform ułow ano następujące w n i o s k i :
1. U trzym anie właściwych w arunków nauczania w szkołach związane jest z ciągłym
wysiłkiem i pracą. W ymaga wzajem nego rozum ienia się i w spółdziałania dyrekcji
placów ek z władzam i samorządowymi. W ymaga inicjatywy w poszukiwaniu soju­
szników i sponsorów.
2. Należy rozpow szechniać przykłady działania sam orządów lokalnych na rzecz utrzy­
m ania bezpiecznych i higienicznych w arunków nauczania. M ogą one przyczynić się
do:
- uzmysłowienia w ładzom lokalnym miejscowości, w których niedostatecznie dba
się o w arunki nauki, że to one są gospodarzam i - na mocy ustawy prowadzą
szkoły;
- wykorzystania przez nie, na swoich terenach, zaprezentow anych rozwiązań.
3. Z akłady służby zdrow ia skupione wokół szkół (poradnie medycyny szkolnej i stacje
sanitarno-epidem iologiczne) stanowią istotne wsparcie w tych działaniach. Ich wza­
jem n a w spółpraca, wymiana inform acji i doświadczeń potęgują możliwości oddzia­
ływania na środowisko szkolne.
4. Istnieje potrzeba wydania przepisu obligującego do badania pow ietrza pod kątem
zawartości istotnych lotnych substancji toksycznych w pom ieszczeniach obiektów
oświatowo-wychowawczych oddawanych do użytku, zarów no nowo wybudowanych
jak i po rem ontach.
Część II - Warunki i sposoby realizacji przez szkoły zwiększonej liczby godzin wychowania
fizycznego
M oderatorzy: prof. Andrzej Krawański, dr Piotr Tyfa
jsjr 4
Sprawozdanie z konferencji
517
Tem atyka dyskusji nawiązywała do celu N arodow ego Program u Z drow ia brzm iące­
go: „Zwiększenie aktywności fizycznej ludności”. Zw iększeniu aktywności fizycznej
służy zam ierzenie stopniow ego zwiększania liczby godzin w f w szkołach, aż do 5 godzin
tygodniowo obowiązkowych zajęć w roku 2000. W iadom o jednak, że w arunki do
prowadzenia w f w wielu placówkach nie pozwalają na realizację naw et obecnych
wymogów (3 godziny tygodniowo).
W ystąpiło czternastu dyskutantów , byli to pracownicy W ojewódzkich Stacji Sani­
tarno-Epidem iologicznych i instytucji pedagogicznych. D o tem atu dyskusji ustosunko­
wano się w trzech płaszczyznach.
1. Podano przykłady inicjatyw lokalnych, poprawiających istniejącą infrastrukturę:
• województwo szczecińskie. Gm iny, nie posiadające możliwości popraw y istniejących
warunków, przew idują likwidację małych wiejskich placówek i dow ożenie dzieci do
szkół z dobrą bazą m aterialną. W wielu gm inach do prow adzenia zajęć wf z aa d a p ­
towano niewykorzystane obiekty i pomieszczenia. B udow ane są sale gim nastyczne;
• w województwie piotrkow skim nastąpiło ożywienie w budownictwie - oddano 34 sale
gimnastyczne, w budow ie je st 20 następnych sal;
• w województwie katowickim zw rócono uwagę, by były udostępniane szkołom m iej­
skie i zakładow e obiekty sportow e, z funduszów gmin kupow any jest sprzęt sp o rto ­
wy, opłacana jest gim nastyka korekcyjna, zajęcia na pływalni, wycieczki turystyczne,
obozy.
2. Przedstaw iono przykłady działań kuratoriów oświaty, inspirujących nauczycieli wf do
zrealizowania zwiększonej liczby godzin:
• w województwach: piotrkow skim , szczecińskim, wrocławskim prow adzone są kursy
i warsztaty dla nauczycieli wychowania fizycznego;
• w Poznaniu organizow ane są konferencje, zespoły sam okształceniow e, w arsztaty
metodyczne, konsultacje zbiorow e i indywidualne. Z aproponow ano działania m ające
na celu walkę ze stresem , prow adząc warsztaty z jogi, relaksacji oraz ćwiczeń
oddechowych. Szkołom nie posiadającym bazy podsuw ane są rozw iązania polegające
na łączeniu godzin wf w bloki wielogodzinne, celem wykorzystania boisk, hal sp o r­
towych w m iejscach odległych od bazy szkoły, czy też na prow adzenie zajęć sp o rto ­
wych po lekcjach;
• w Zam ościu propaguje się szkolne imprezy rekreacyjno-zdrow otne, na których zw ra­
ca się uwagę na:
- łączenie aktywności fizycznej z upow szechnianiem zachowań prozdrow otnych,
- upow szechnianie wychowania fizycznego w śród wszystkich nauczycieli,
- hartow anie, przy w ykorzystaniu naturalnych w alorów przyrodniczych otoczenia
szkoły,
- łączenie im prez rekreacyjnych z quizami, obejmującymi wiedzę z zakresu ek o lo ­
gii, zdrow ia, higieny, historii, olimpizmu.
3- Podano przykłady realizacji zwiększonej liczby zajęć wf, przy niedoborze w szkołach
odpow iednich przestrzeni i urządzeń:
• dwie godziny zajęć w f w tygodniu odbywa się po południu; uczeń wybiera dyscyplinę
sportu (rekreacji), któ rą będzie upraw iał w aktualnym roku szkolnym (w następnym
roku musi wybrać inną form ę ruchu) (szkoła z K rosna);
518
В. Ignar-Golinowska, J. Kopczyńska-Sikorska
Nr 4
• dla zwiększenia kontaktu ucznia ze środowiskiem przyrodniczym dzieci budują na
plaży i w parku tory przeszkód i tory slalom owe, wykorzystywane są na lekcjach
nietypow e przybory, np. balony, plastikow e butelki, chustki, apaszki, parasolki (szko­
ła z Sopotu);
• w ram ach zajęć wf, raz w m iesiącu, prow adzone są w arsztaty dotyczące kształtow a­
nia zachow ań prozdrow otnych, ze szczególnym uw zględnieniem profilaktyki uzależ­
nień (szkoła z W rocławia);
• w ykorzystano fakt, że większość dzieci dojeżdża do szkoły row eram i - część zajęć
wf o p arta jest o zabawy i gry na row erach (szkoła wiejska z L ednogóry z okolic
Poznania);
• szkoła, któ ra określiła swój profil jako ekologiczno-turystyczny realizuje rozszerzony
program z turystyki - organizuje się w spólne im prezy turystyczne dla dzieci i ro ­
dziców itp. (szkoła w D łutow ie, województwo piotrkowskie);
• zwiększoną liczbę godzin wf realizuje się zimą poprzez upraw ianie łyżwiarstwa,
a latem poprzez zajęcia na łyżworolkach (szkoła w Tom aszowie, województwo
piotrkow skie).
W podsum ow aniu dyskusji sform ułow ano następujące w n i o s k i :
1. Poniew aż mam y do czynienia z dram atycznym niedostatkiem bazy, nie jest możliwe
w ypełnienie wszystkich godzin w f zajęciam i ruchowymi, prow adzonym i w sposób
tradycyjny - w salach gimnastycznych, na boiskach itp.
2. Stopniow e zwiększenie liczby godzin w f (zgodnie z ustawą, do 5 godzin tygodniowo
w 2000 r.) jest szansą na włączenie się na tych zajęciach do procesu prom ocji zdrowia
poprzez kształtow anie postaw społecznych i zachow ań prozdrow otnych.
3. Szkoły próbują wywiązać się ze zwiększonych wymogów poprzez:
a) wykorzystanie naturalnych w arunków terenu otaczającego,
b) wykorzystanie własnej aktywności dzieci i rodziców,
c) poszerzenie tradycyjnej oferty program ow ej o nowe elem enty kultury fizycznej.
4. Powyżej wyszczególnione inicjatywy należy jak najszerzej rozpowszechniać.
Część III - Wypadkowość dzieci i młodzieży w szkołach i innych placówkach oświatowych
M o d erato r - m gr inż. Jolanta Olejko
Tem atyka dyskusji nawiązywała do celu N arodow ego Program u Zdrow ia, brzm iące­
go: „Zm niejszenie częstości wypadków, szczególnie drogowych”.
W ypadki, urazy i zatrucia uznaje się za je d e n z najpilniejszych do rozwiązania
problem ów zdrow otnych dzieci i młodzieży. Szacuje się, że rocznie w grupie wiekowej
7-18 lat zdarza się 1,4-1,8 min wypadków i urazów wymagających pom ocy medycznej.
Najczęstszymi m iejscam i wypadków tej części populacji jest szkoła.
W ystąpiło sześciu dyskusantów. Każdy z nich przedstaw ił swój p u nkt widzenia i pod­
ję te działania w zakresie zapobiegania wypadkowości. A oto synteza ich wystąpień:
• D z i a ł a n i a p o d j ę t e w celu z a p o b i e g a n i a i z m n i e j s z e n i a li­
c z b y w y p a d k ó w d z i e c i w s z к o ł а с h . N a terenie województwa ciecha­
nowskiego stw orzono Ciechanow skie K onsorcjum Z drow ia, realizujące długofalowy
program (1993-2014), mający na celu podniesienie stanu zdrow ia społeczeństwa,
między innymi poprzez działania zapobiegające wypadkowości i łagodzeniu ich
skutków. W śród zadań szczegółowych na pierwszym miejscu znalazł się program
Nr 4
Sprawozdanie z konferencji
519
zwiększenia bezpieczeństw a w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych.
W ram ach realizacji program u nagłaśniano tem atykę w m ediach, organizow ano
systematyczne szkolenia nauczycieli w zakresie profilaktyki wypadków i urazów oraz
um iejętności rozpoznaw ania zagrożeń, a także w zakresie udzielania pierwszej p o ­
mocy; szkolono również innych pracowników szkół. Zw iększono liczbę dyżurów
nauczycielskich w czasie przerw , w świetlicach i stołówkach oraz w innych m iej­
scach, w których wypadki i urazy zdarzały się często. Prow adzono edukację dzieci,
młodzieży i rodziców w zakresie bezpiecznych zachowań.
Sytuacja w szkołach popraw iła się. Liczba wypadków zmniejszyła się ogółem o 15%.
U znano, że rezultat ten osiągnięto dzięki szczególnemu zaangażow ani sam orządów
w popraw ę w arunków bezpieczeństw a w szkołach. Z adaniem najważniejszym jest
edukacja nauczycieli.
• P o ra d n ic tw o dla nauczycieli dotyczące z a p o b ie g a n ia wy­
p a d k o m w s z k o l e . O d 1994 r. redagow any jest w Krakow ie d o datek do
m iesięcznika „A test - ochrona pracy”, zatytułowany „B H P w szkole”. D o d atek ten,
oprócz konspektów lekcji o tem atyce bhp zawiera zestawy porad dla dyrektorów
szkół na tem at dokonyw ania przeglądów technicznych obiektów szkół, bezpiecznych
wakacji, bezpieczeństw a dzieci i młodzieży w szkole i poza szkołą, bezpieczeństw a
w trakcie zajęć sportowych, rekreacji i upraw iania turystyki.
• Udoskonalanie
m e t o d y k i s z k o l e ń n a u c z y c i e l i . N a kursach w
Szczecinie nauczyciele zapoznają się między innymi z tzw. m etodą oceny ryzyka,
która służy określeniu środków pozwalających osiągnąć najwyższy możliwy poziom
bezpieczeństw a, odpow iedni do stanu wiedzy, techniki i ograniczeń.
• Z o rg a n iz o w a n ie m iasteczka ruchu drogow ego przy jed n ej
z w i e j s k i c h s z k ó ł . N ajważniejszą sprawą jest nabycie przez dzieci praktycznej
um iejętności, właściwego zachow ania się w ruchu drogowym czy ulicznym. Szkoła w
Konopnicy położona jest przy ruchliwej trasie W arszawa-Katowice. Pow odem p o d ­
jęcia inicjatywy było występowanie na tej trasie dużej liczby wypadków, zagrożenie
nimi dzieci w drodze do szkoły i ze szkoły. W m iasteczku ruchu drogow ego dzieci
ćwiczą um iejętności bezpiecznego zachow ania na drogach; przeprow adzane są eg­
zaminy na kartę row erow ą; planuje się przeprow adzenie elim inacji wojewódzkich
do ogólnopolskiego turnieju wiedzy o bezpieczeństw ie ruchu drogowego.
• Z badań przeprowadzonych przez Instytut Matki i Dziecka
w W a r s z a w i e wynika, że urazom częściej ulegają dzieci które czują się o sam o t­
nione w szkole; które czują się obciążone nauką; które rano, w m om encie wyjścia
do szkoły są zm ęczone; k tó re czują się bezradne; które są niezadow olone z w łasnego
wyglądu. Należy więc prow adzić intensywną pracę opiekuńczo-wychowawczą, która
pow inna być tak sam o w ażna jak praca dydaktyczna; należy stw arzać w szkole
przyjazną atm osferę.
W podsum ow aniu dyskusji sform ułow ano następujące w n i o s k i :
!• Z agrożenia wypadkowe występujące w szkołach m uszą być elim inow ane poprzez
prow adzenie systematycznej, wielotorowej działalności profilaktycznej.
2- Na wszystkich szczeblach adm inistracji rządowej i sam orządow ej w inna obowiązywać
koordynacja działań zmierzających do zapobiegania w ypadkom dzieci i młodzieży.
Podejm ow anie rozwiązań organizacyjnych oraz systemowych pow inno m ieć miejsce
520
В. Ignar-Golinowska, J. Kopczyńska-Sikorska
w szkołach i innych placówkach oświatowych, przy aktywnym zaangażow aniu organu
prow adzącego szkołę, kadry pedagogicznej i adm inistracyjnej oraz rodziców.
K onferencję zam knęła prof. Jadwiga Kopczyńska-Sikorska, która przypom niała hasło
U N IC E F: „Największym bogactw em narodów jest zdrowie ich dzieci” i podziękowała
wszystkim, którzy zabierając głos przyczynili się do osiągnięcia celów konferencji.
B.
Ignar-Golinowska,
J.
Kopczyńska-Sikorska
SAFE AND HYGIENIC CONDITIONS OF LEARNING AS INDESPENSABLE
ELEMENTS OF ELEMENTARY SCHOOLS’ FUNCTIONING - A REPORT OF THE
CONFERENCE
Summary
The conference was organized in Warsaw on the 14th of November 1997, by the Main Section
of School Hygiene of the Polish Society of Hygiene. 202 people took part in the conference.
They represented following institutions: a sanitary inspection, a health care service, academy
institutes, pedagogical institutions, community councils. The purpose of the meeting was to point
out and widespread local initiatives and ideas, appearing in various regions of Poland, that
concern the following topics: 1: improvement of health conditions in schools, 2) improvement
of conditions and realization’s methods of increased number of physical training lessons in
schools (a gradual increase from 3 hours a week at the present time to 5 in the year 2000), 3)
providing actions to minimize the number of accidents among children and adolescents.
There were panel discussions concerning the problems mentioned above. Many conclusions
were formulated as the result of the discussion, out of which the most important are:
ad 1) Maintaing the conditions of proper education demands cooperation between schools’
headquarters and community councils and an initiative in seeking allies and sponsors. Examples
of the activities of community councils to maintain proper safe and hygienic conditions in
education should be propagated. These examples can be applied in another areas.
ad 2) There is a dramatic shortage of facilities. Schools try to fulfil the increased requirem ents
by: utilizing elements of natural environment, profiting from the spontaneous activity of children
and parents, extending a traditional curriculum offert by new elements of physical culture.
Increasing the number of physical training classes gives a chance to create social attitudes during
these classes and health behaviour.
ad 3) Accident risk in schools should be eliminated by earring out a systematic, many-sided
and preventive activity. The coordination of actions should exist on all levels of local and national
administration. In schools decisions concerning organizational solutions should be taken up, with
the active involvement of headquarters, teachers, administrative workers and parents.
Otrzymano: 1998.04.24