Ocena stanu i kierunków rozwoju prac na terenach inwestycyjnych

Załącznik nr 4
Ocena stanu i kierunków rozwoju prac
na terenach inwestycyjnych w
Wiechlicach.
Raport z badań techniką STEEPVL
Opracowanie: Joanna Frątczak-Müller
Szprotawa 2015
1
Spis treści
Spis treści ................................................................................................................................... 2
Wprowadzenie ............................................................................................................................ 3
1.
Metodologia i przebieg badań ............................................................................................. 4
2.
Charakterystyka czynników rozwoju terenów inwestycyjnych w Wiechlicach ................. 7
3.
2.1
Czynniki społeczne ...................................................................................................... 8
2.2
Czynniki technologiczne ............................................................................................. 8
2.3
Czynniki ekonomiczne ................................................................................................ 9
2.4
Czynniki ekologiczne ................................................................................................ 10
2.5
Czynniki polityczne ................................................................................................... 10
2.6
Czynniki odnoszące się do wartości .......................................................................... 11
2.7
Czynniki prawne ........................................................................................................ 12
Ocena ważności czynników rozwoju strefy inwestycyjnej w Wiechlicach ...................... 12
Podsumowanie i wnioski z badań ............................................................................................ 16
Literatura .................................................................................................................................. 18
2
Wprowadzenie
Rewitalizacja jest pojęciem stosowanym w odniesieniu do części miasta lub zespołu
obiektów budowlanych, które zazwyczaj w wyniku przemian gospodarczych, społecznych i
ekonomicznych, utraciły częściowo swoją pierwotną funkcję i przeznaczenie. Dotyczy także
zagospodarowania terenów poprzemysłowych lub opuszczonych przez wojsko. Tereny
inwestycyjne w Wiechlicach to obszar 200 ha położonych przy Szprotawie (2 km od miasta).
Utworzono je na miejscu stacjonowania jednostek armii radzieckiej. Znajdują się w
bezpośrednim sąsiedztwie drogi krajowej nr 12 i w niewielkim oddaleniu od autostrady A4
(około 24 km). W planie zagospodarowania przestrzennego przewidziano dla nich działalność
produkcyjno-usługową, obsługi rolnictwa, przemysłowej produkcji rolnej. Na części obszaru
równej 32,5 ha utworzona została podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
(WSSE). Wchodzą w skład czwartego podobszaru planu rewitalizacji Szprotawy. Objęcie
rewitalizacją
prezentowanych
terenów
inwestycyjnych
ma
skutkować
rozwojem
gospodarczym miejscowości i gminy, a w konsekwencji podniesieniem jakości życia jej
mieszkańców. Głównym celem planowanych działań jest przygotowanie terenów pod
inwestycje oraz wystosowanie szeregu zachęt dla inwestorów.
Tereny powojskowe wymagają szczególnej dbałości w trakcie procesu nadawania im
nowych wartości użytkowych. Niezwykle ważnym aspektem planowanych działań jest zasada
partnerstwa i partycypacji. Uruchomienie procesów łączących siły społeczne w działaniach na
rzecz wypracowania wspólnej wizji zmian na obszarach bezpośredniej interwencji ma wysoką
wartość. Wybór do badań techniki STEEPVL daje taką możliwość. Analiza STEEPVL służy
rozpoznaniu
czynników
społecznych
(Social),
technologicznych
(Technological),
ekonomicznych (Economic), ekologicznych (Ecological), politycznych (Political), czynników
odnoszących się do wartości (Values) oraz czynników prawnych (Legal), które wpływają na
rozwój danego obszaru (Bogdanienko 2010). Poza definiowaniem sił napędowych
tworzących scenariusze rozwoju, jest wykorzystywana na potrzeby identyfikacji zdarzeń
bezprecedensowych załamujących trendy lub też służy rozpoznaniu stanu i możliwych
kierunków rozwoju badanych przestrzeni (Sutherland, Canwell 2007). Jej istotą jest
zaproszenie do dyskusji ekspertów reprezentujących różne środowiska, obszary wiedzy i
doświadczenie, jej zadaniem – uchwycenie złożoności czynników oddziałujących na proces
zmian w przestrzeni.
3
Cel badania
Celem badań była identyfikacja czynników i barier warunkujących rozwój terenów
inwestycyjnych w Wiechlicach. Chodziło tu o ustalenie zakresu prac niezbędnych zdaniem
ekspertów dla podwyższenia atrakcyjności strefy dla inwestorów oraz wyróżnienie czynników
ją obniżających. Cel ten obejmuje zadanie jakim jest zebranie danych służących opracowaniu
Gminnego Programu Rewitalizacji Szprotawy. W tym kontekście przeprowadzenie
prezentowanej diagnozy służyło ustaleniu potrzeb i oczekiwań mieszkańców związanych z
rozpoczynającymi się procesami rewitalizacji miasta.
W badaniu podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania:
1) Jakie są czynniki i bariery rozwoju terenów inwestycyjnych w Wiechlicach?
2) Jakie rozwiązania należy wdrożyć w celu zwiększenia atrakcyjności strefy
inwestycyjnej w Wiechlicach?
1. Metodologia i przebieg badań
Na potrzeby realizacji analizy STEEPVL w projekcie sformułowano następujące
założenia metodologiczne:
1) Przedmiotem analizy jest proces rozwoju prac na terenach inwestycyjnych w
Wiechlicach.
2) Dobór ekspertów jest celowy, uwzględniający kompetencje, zainteresowania i status
społeczno – zawodowy zaproszonych osób, reprezentujących sektory: publiczny,
biznesowy, obywatelski.
3) Sposób doboru ekspertów ma wspomagać funkcję integracyjną wyrażającą się w
angażowaniu reprezentantów wielu grup społecznych – potencjalnych beneficjentów i
propagatorów wypracowanych programów działań.
4) Podstawową techniką pracy jest wywiad swobodny.
5) Badanymi kategoriami są czynniki: społeczne, technologiczne, ekonomiczne,
ekologiczne, polityczne, odnoszące się do wartości, prawne.
6) Ostateczny zestaw czynników analizy STEEPVL opracowuje cały zespół ekspertów.
Badanie zostało przeprowadzone w daniach 9-11 września 2015 roku. Do zespołu
eksperckiego zaproszono siedem osób reprezentujących odpowiednio siedem kategorii
badanych czynników. Wśród nich byli reprezentanci: biznesu (2), administracji (2), instytucji
4
publicznych (2), sektora obywatelskiego (1). W grupie eksperckiej były dwie kobiety i pięciu
mężczyzn. Proces badawczy prowadzony był w dwóch etapach: (1) swobodnych wywiadów z
ekspertami, dotyczących identyfikacji czynników rozwoju prac na terenach inwestycyjnych,
(2) weryfikacji wyłonionych czynników.
Zadaniem pierwszego etapu projektu była identyfikacja czynników STEEPVL. W
ramach wywiadów przeprowadzonych w dniu 9 września zespół ekspercki zidentyfikował
listę 62 czynników zgodnych z wymiarami analizy STEEPVL.
Celem drugiego badania było ustalenie przez ekspertów hierarchii ważności
czynników analizy STEEPVL poprzez zastosowanie metody wskazań. Każdy z ekspertów
dysponował w każdym z siedmiu obszarów analizy trzema wskazaniami, które mógł
dowolnie przypisać poszczególnym czynnikom w obszarze. Uzyskane wyniki pozwoliły
uporządkować czynniki według ich ważności mierzonej liczbą wskazań. Rezultaty
pierwszego i drugiego badania zostały poddane analizie, której celem było ograniczenie
liczby czynników oraz wyodrębnienie czynników głównych.
2. Charakterystyka czynników rozwoju terenów inwestycyjnych w Wiechlicach
Prezentowany poniżej wykaz czynników rozwoju terenów inwestycyjnych w
Wiechlicach zawiera 62 czynniki zebrane w siedem kategorii (tabela 1). Opracowanie
zebranego materiału badawczego przeprowadzono przy wykorzystaniu zasad redukcji danych
i łączenia kategorii. Na liście czynników STEEPVL znalazło się siedem czynników
społecznych, jedenaście czynników technologicznych, dziewięć czynników ekonomicznych,
sześć
czynników ekologicznych, jedenaście czynników politycznych, osiem czynników
odnoszących się do wartości oraz osiem czynników prawnych. Poniżej kolejno poddano
opisowi wszystkie z badanych obszarów.
Tabela 1. Wykaz czynników uzyskanych w wywiadach
I.
CZYNNIKI SPOŁECZNE
pozytywne korelujące z rozwojem strefy
duże zaplecze w postaci siły roboczej nieaktywnej zawodowo, będącej pod opieką UP i OPS
1.
rozwój ekonomii społecznej w regionie (powstanie Zakładu Aktywności Zawodowej,
2.
spółdzielni socjalnych) tworzącej zaplecze dla potencjalnych przedsiębiorstw (świadczącej
usługi z zakresu, sprzątania, prania, cateringu itp.)
negatywne
brak wykwalifikowanej kadry pracowniczej (migracje zarobkowe, niewłaściwy system
3.
edukacji, niedostosowany system szkoleń)
5
4.
5.
6.
7.
brak wyraźnych ścieżek rozwoju pracowników (czytelnego awansu) zachęcającego do
kształcenia specjalistycznego
brak umiejętności specjalistycznych wśród pracowników
ucieczka młodych z miasta
drenowanie Szprotawy i okolic z wykwalifikowanych pracowników przez KGHM, wojsko,
inne strefy ekonomiczne (Nowa Sól, Kostrzyn)
II.
CZYNNIKI TECHNOLOGICZNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
dogodne położenie strefy przy głównych traktach komunikacyjnych (24 km do autostrady)
8.
możliwość przystosowania istniejącej sieci kolejowej do obsługi strefy (tory obecnie
9.
wykorzystywane do przewozu towarowego dla firmy Kronopol)
10. duży teren (200 ha)
11. dobre podłoże do prac budowlanych/ teren prosty do zagospodarowania
12. dodatkowa możliwość wykorzystania płyty lotniska w celach budowlanych, komunikacyjnych,
składowania itp.
negatywne
13. brak infrastruktury (media, drogi)/ brak wytyczenia działek
14. brak komunikacji miejskiej i podmiejskiej łączącej tereny inwestycyjne z miastem i gminą
15. brak bezpośredniego dojazdu do autostrady
16. wąski dojazd do strefy utrudniający/uniemożliwiający wjazd ciężkiego sprzętu
17. brak obwodnicy i połączenia z drogą nr 12
18. niewystarczająca infrastruktura miasta dla zaspokojenia potrzeb rodzin inwestorów i
pracowników potencjalnych przedsiębiorstw
III.
CZYNNIKI EKONOMICZNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
19. obniżenie podatków dla inwestorów
20. zwolnienia z podatków rolnego i leśnego (dla byłych terenów wojskowych/armii radzieckiej)
21. istnienie wokół strefy małych i średnich firm, dająca możliwość podwykonawstwa i kooperacji
22. podział inwestycji na cztery etapy pozwalające na rozłożenie kosztów uzbrojenia w czasie
negatywne
23. wysoki koszt uzbrojenia terenu (80 mln)
24. koszty przebudowy drogi dojazdowej do strefy
25. wysoki koszt przystosowania sieci kolejowej do obsługi strefy
26. kształcenie i dowóz kadry pracowniczej na koszt inwestora
27. niskie wynagrodzenia na lokalnym rynku pracy motywujące do migracji zarobkowej
IV.
CZYNNIKI EKOLOGICZNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
28. teren ekologicznie czysty, sprawdzony na okoliczność pozostawania substancji chemicznych
29. dość dalekie usytuowanie strefy od osad/zalesienie terenu wokół strefy, stanowiące bufor
obdzielający ją od osad
30. istnienie nowej oczyszczalni ścieków
31. obszar Natura 2000
negatywne
32. możliwość istnienia niewybuchów z II wojny światowej (zabezpieczenie miejsca do przyjazdu
saperów jest rolą inwestora)
33. powstawanie dzikich obszarów składowania odpadów
V.
CZYNNIKI POLITYCZNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
34. dostosowanie oferty dot. warunków inwestycyjnych do wielkości i wagi przedsiębiorcy
35. otwartość UM na współpracę na rzecz strefy
36. poparcie rady dla działań burmistrza
6
negatywne
37. brak szerszej inicjatywy lokalnej (międzygminnej)/ solidarności działań na rzecz rozwoju strefy
38. brak długofalowych planów wytyczających kierunek rozwoju miasta i konsekwentnie
realizowanych projektów z nim związanych
39. brak przełożenia ogólnych idei rozwoju strefy i miasta na konkretne działania
40. niewłaściwe przygotowanie osób prowadzących negocjacje z potencjalnymi inwestorami/brak
ekspertów w zespołach prowadzących negocjacje z inwestorami
41. zbyt długie okresy oczekiwania na decyzje władz i poszczególnych pracowników urzędów
42. zagrożenie bliskością innych stref (kostrzyńska, nowosolska)
43. brak wsparcia rządu w rozwoju strefy
44. niedostateczna promocja terenów na szczeblu centralnym i w środowiskach biznesowych
VI.
CZYNNIKI ODNOSZĄCE SIĘ DO WARTOŚCI/KULTUROWE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
45. duża przychylność mieszkańców dla rozwoju strefy
46. przyzwyczajenie mieszkańców do działań na tym terenie (byłe tereny armii radzieckiej)
47. oczekiwanie działań na rzecz rozwoju lokalnego rynku pracy
negatywne
48. ograniczenia mentalne bezrobotnych utrudniające pozyskanie ich do pracy w strefie
49. brak wypracowanej marki miasta/ idei przewodniej rozwoju w mieście i strefie
50. niski poziom zaufania i chęci współpracy/partykularyzm interesów
51. brak świadomości wartości strefy dla społeczności regionu
52. brak etosu i wzorców pracy w mentalności społeczności lokalnej
VII.
CZYNNIKI PRAWNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
53. rozporządzenie obarczające gminę odpowiedzialnością za dostosowanie transportu publicznego
do potrzeb mieszkańców (od roku 2016)
54. gotowość współpracy na rzecz przekształcania systemu edukacji do potrzeb przedsiębiorców
55. względna łatwość dostosowania wielkości strefy dla nowych inwestorów
56. oferta podłączania mediów dla nowych inwestorów na koszt gminy
57. istnienie pełnej dokumentacji geotechnicznej terenów
58. brak przeszkód prawnych dla zagospodarowania terenów
59. jeden, wiarygodny właściciel strefy (gmina)
negatywne
60. niemożność przyłączania nowych terenów do strefy w sytuacji braku inwestorów
61. wprowadzenie zapisu o akceptacji w strefie jedynie przemysłu nieuciążliwego
62. prowadzenie przetargów na wykonywanie działań w strefie (czynnik przerywający ciągłość
współpracy)
Źródło: opracowanie własne
2.1 Czynniki społeczne
W obszarze społecznym wyłoniono siedem czynników w tym dwa pozytywnie
oddziałujące na rozwój strefy i pięć negatywnych. W ramach prac nad ich powstaniem
uczestnicy badania odnosili się wyłącznie do obszaru rynku pracy i zatrudnienia, widząc w
nim zarówno czynniki sprzyjające rozwojowi strefy inwestycyjnej, jak i mocno ten rozwój
utrudniające. W wypowiedziach powoływano się na wysokie bezrobocie w regionie i dużą
liczbę osób objętych opieką OPS oraz starania w zakresie rozwoju ekonomii społecznej.
7
Skutkiem tej sytuacji miałoby być zgromadzenie dużych zasobów nieaktywnej siły roboczej,
zdolnej do podjęcia pracy w strefie i tworzenie zaplecza usługowego dla niej, w sytuacji
dalszego rozwoju ES. Ten sam czynnik - wysoka liczba bezrobotnych – występował w
kontekście analizy barier rozwoju badanego obszaru. Eksperci nisko oceniali wartość i
przydatność przygotowania zawodowego bezrobotnych do podejmowania zatrudnienia w
strefie.
Uznano,
że
brak
wykwalifikowanej
kadry
pracowniczej
i
umiejętności
specjalistycznych są ważnymi barierami rozwoju terenów inwestycyjnych. Głównymi
czynnikami tej sytuacji są zdaniem badanych niskie płace i ich konsekwencja w postaci
migracji zarobkowych, niewłaściwy system edukacji w regionie i niedostosowany system
szkoleń. Dodatkowo wzmacniającymi ten stan są: (1) brak informacji o wyraźnych ścieżkach
rozwoju zawodowego/ścieżkach awansu możliwego na terenie Szprotawy, sprzyjającego
refleksyjnemu wybieraniu kierunków kształcenia przez ludzi młodych oraz (2) drenowanie
terenu Szprotawy i jej okolic z wykwalifikowanych i chętnych do podejmowania zatrudnienia
osób przez inne strefy ekonomiczne (kostrzyńska, nowosolska), służby sektorowe (wojsko)
oraz wielkie przedsiębiorstwa (KGHM).
2.2 Czynniki technologiczne
W
procesie
wyłaniania
czynników
technologicznych
znaleziono
dziesięć,
przypisanych równo po pięć do kategorii wspierającej rozwój terenów inwestycyjnych i go
hamującej. Wśród czynników pozytywnych odnoszono się do cech terenu i jego położenia.
Eksperci wskazywali na jego wielkość, dobre przygotowanie do prac budowlanych,
ewentualne dodatkowe wykorzystywanie płyty lotniska dla składowania produktów,
przeładunku, dojazdu oraz względną łatwość połączeń komunikacyjnych z innymi miastami
(bliskość autostrady, drogi krajowej i sieci kolejowej). Cechy związane z komunikacją były
też wskazywane jako bariery rozwoju. Mówiono tutaj o biskości autostrady ale braku
bezpośredniego z nią połączenia, braku zjazdu na drogę nr 12 i oddaleniu linii kolejowej do
obszaru strefy o 2 km. Zdaniem badanych czynnikiem szczególnie negatywnie wpływającym
na rozwój strefy jest brak infrastruktury. Chodzi to o nieprzygotowanie terenu dla inwestycji z
powodu braku podziału działek oraz doprowadzenia do nich mediów i dróg. Czynnik ten
pojawiał się w wypowiedziach większości badanych, którzy już na etapie wywiadów
uznawali go za silnie demotywujący inwestorów do podejmowania działań na obszarze strefy.
Do braku odpowiednio przygotowanej infrastruktury odnoszono się również w kontekście
miasta, jako ośrodka przyjmującego inwestora wraz z rzeszą pracowników i ich rodzin.
8
Wskazywano tutaj na potrzeby rewitalizacji starówki i śródmieścia (odnowa fasad, renowacja
budynków, przełożenie płyty rynku, praca na rzecz odnowy podwórek) oraz zwiększenie
nakładów na rozwój infrastruktury związanej z rekreacją i odpoczynkiem (ścieżki rowerowe,
basen, rozszerzenie oferty kulturalnej, kluby).
2.3 Czynniki ekonomiczne
Wśród czynników ekonomicznych wyłoniono dziewięć – cztery oddziałujące
pozytywnie na rozwój terenów inwestycyjnych i pięć negatywnych. Odnoszono się w nich do
trzech rodzajów kosztów: (1) uzbrojenia terenu, (2) podatków, (3) nowych połączeń
komunikacyjnych. Pozytywny kontekst odwołań do środków finansowych dotyczył
konsekwencji objęcia części badanego obszaru Wałbrzyską Specjalną Strefą Ekonomiczną.
Przedsiębiorcy inwestujący na terenie całej strefy (200 ha) mogą skorzystać z: (1) trzyletnich
zwolnień z opłat podatku rolnego, leśnego i od nieruchomości oraz (2) pomocy publicznej w
postaci ulg w podatku dochodowym, sięgających do 55% kosztów inwestycji kwalifikujących
się do objęcia pomocą lub dwuletnich kosztów pracy nowozatrudnionych pracowników.
Oprócz nich za pozytywnie oddziałujące uznano istnienie małych firm w strefie i wokół niej,
jako cechy niezbędnej dla prawidłowo działającego otoczenia organizacji, umożliwiającego
świadczenie wielu usług podwykonawczych. Wśród czynników oddziałujących negatywnie
wskazywano głównie kwotę 80 mln, którą trzeba wydać na uzbrojenie strefy oraz koszty
przebudowy sieci komunikacyjnej (kolejowej i drogowej), w ramach rozszerzania możliwości
transportowych. Łagodzącym te problemy jest zamiar podziału planowanej inwestycji na
cztery etapy. Wśród czynników ekonomicznych wyróżniono również takie, które nie były
bezpośrednio związane z badanym terenem. Chodzi tu o ponowne odwołanie do sytuacji na
lokalnym rynku pracy. Zdaniem badanych niskie wynagrodzenia i brak odpowiednich
kwalifikacji mogą być czynnikami oddziałującymi negatywnie na rozwój strefy. Stałe
utrzymywanie się niskiego poziomu płac przyczynia się wzrostu migracji zarobkowej. Jego
konsekwencją jest brak wykwalifikowanych pracowników, chętnych do pracy i mobilnych
zawodowo, co prowadzi do obarczania inwestora kosztami pozyskiwania pracowników,
dokształcania i dowozu, także z terenów oddalonych od strefy.
9
2.4 Czynniki ekologiczne
Obszar ekologii został opisany najmniejszą liczbą czynników (6). Wśród nich cztery
przypisano do kategorii wzmacniających rozwój terenów inwestycyjnych a dwa uznano za
jego barierę. Odnoszono się tutaj do usytuowania terenu w na tyle dużym oddaleniu od osad,
że nie zagrażającym hałasem prowadzonych prac oraz funkcjonowania przedsiębiorstw, a
także powiązania go z obszarem Natura 2000. Do czystości strefy odwoływano się również w
kontekście uzyskanych potwierdzeń o neutralności chemicznej. Jak już wskazywano powyżej
tereny inwestycyjne w Wiechlicach powstały na obszarze stacjonowania jednostek Armii
Radzieckiej i były dostosowane do składowania i przechowywania paliwa i lotniczej broni
atomowej. Posiadanie dokumentów potwierdzających czystość chemiczną terenu jest zdaniem
ekspertów
ważnym
czynnikiem
wspierającym
rozwój
strefy.
Wśród
czynników
oddziałujących negatywnie wymieniono konsekwencje walk toczonych podczas drugiej
wojny światowej (niewybuchy, niewypały) oraz powstawanie dzikich obszarów składowania
odpadów.
2.5 Czynniki polityczne
Obszar czynników politycznych charakteryzuje się największą dysproporcją w
rozkładzie cech przypisanych do kategorii wspierających rozwój strefy (3) i go hamujących
(8). W ramach wywiadów wyłoniono w nim 11 czynników. W analizie cech oddziałujących
pozytywnie odnoszono się do otwartości i współpracy. Eksperci mówili o dużym
zaangażowaniu władz na rzecz pozyskiwania inwestorów i indywidualnym podejściu do nich.
Skutkiem tego ma być dostosowanie ofert i zachęt do inwestowania do wielkości i potencjału
proponowanych przedsięwzięć. Powoływano się tu także na otwartość władz miasta, na
współpracę na rzecz strefy i zgodę co do wytyczonego kierunku działań, widzianą jako
poparcie rady dla prac planowanych przez burmistrza. Wśród czynników uznanych za bariery
rozwoju strefy inwestycyjnej odnoszono się do: (1) działań związanych z promocją terenów,
(2) wizji rozwoju miasta i strefy inwestycyjnej (3) integracji środowiska w pracach na jej
rzecz. Podczas wywiadów eksperci odwoływali się do szans jakie stwarza strefa inwestycyjna
nie tylko dla mieszkańców miasta i gminy Szprotawa, lecz również gmin ościennych. Z tego
powodu podkreślano wagę szerszej inicjatywy lokalnej (międzygminnej/powiatowej) na rzecz
promocji terenów i pozyskiwania inwestorów, a jej brak uznano za jedną głównych barier
rozwoju. W tym kontekście ważny jest również skład grup delegowanych do negocjacji z
10
potencjalnymi inwestorami. Uczestnicy wywiadów wskazywali na konieczność powoływania
do nich ekspertów z dziadzin przemysłu reprezentowanych przez inwestorów, profesjonalnie
przygotowanych negocjatorów i facylitatorów procesu. W kategorii czynników negatywnie
wpływających na rozwój strefy inwestycyjnej wyliczano również brak długofalowych planów
działania na rzecz rozwoju miasta i strefy oraz konsekwentnej realizacji projektów z nimi
związanych. Mówiono tu także o niepotrzebnym wydłużeniu okresu oczekiwania na decyzje
urzędnicze i zagrożeniu bliskością innych prężnie funkcjonujących stref, jak kostrzyńska, czy
nowosolska. Wskazywano także na niedostateczną promocję terenów inwestycyjnych na
szczeblu centralnym i w ważnych gremiach reprezentujących środowiska biznesowe w Polsce
i poza nią.
2.6 Czynniki odnoszące się do wartości
Czynniki odnoszące się do wartości (8 czynników) są w silnym powiązaniu z cechami
przypisanymi do obszaru czynników społecznych i politycznych. W pozytywnym wymiarze
oddziaływania a rozwój strefy inwestycyjnej odwołują się do przychylności mieszkańców dla
podejmowanej przez władze działalności na ich terenie i oczekiwań związanych z
uzdrowieniem lokalnego rynku pracy, także poprzez rozwój prac związanych z
przystosowaniem ich do potrzeb inwestorów. Mówiono tu również o przyzwyczajeniu
mieszkańców do działań na tym terenie, wynikającym z jego historii, dodatkowo
wspierającym pełną akceptację ewentualnych przyszłych działań. Wśród ograniczeń
wskazywano na mentalne nieprzygotowanie siły roboczej pozostającej pod opieką PUP i OPS
do podejmowania pracy w strefie oraz brak etosu pracy i wzorców dobrej pracy wśród
mieszkańców analizowanego terenu. Wskazywałoby to dodatkowo na ograniczenie
pozytywnego oddziaływania na rozwój strefy czynników społecznych, odwołujących się do
wysokiego wskaźnika bezrobocia, jako dużej liczby osób możliwych do pozyskania do pracy
w strefie. Kolejnymi z wymienianych są: niski poziom zaufania i chęci współpracy,
wypowiadane w kontekście braku integracji przedstawicieli gminy i powiatu na rzecz rozwoju
strefy oraz brak świadomości mieszkańców regionu (spoza Szprotawy) dla wagi działań
podejmowanych na jej rzecz. Eksperci odnosili się także do braku silnej marki przypisanej do
miasta, która mogłaby podnieść jego rozpoznawalność a poprzez to sprzyjać pozyskiwaniu
inwestorów.
11
2.7 Czynniki prawne
Wśród czynników prawnych znaleziono dziesięć cech. W przypadku siedmiu z nich
uznano, że oddziałują pozytywnie na rozwój strefy. Trzy widziano jako bariery. Większość z
nich odnosi się do zapisów prawnych, dotyczących infrastruktury terenów inwestycyjnych. Są
to: przygotowanie pełnej dokumentacji geotechnicznej badanego terenu, usunięcie wszelkich
przeszkód prawnych dla zagospodarowania jego obszaru oraz rozporządzenie, w wyniku
którego gmina powinna sama dostosowywać rozkład transportu miejskiego do potrzeb
mieszkańców, a poprzez to do potrzeb osób, odjeżdżających do pracy w strefie. Wśród cech
pozytywnie wpływających na rozwój strefy wskazano dodatkowo gotowość współpracy na
rzecz przekształcania systemu edukacji do potrzeb przedsiębiorców oraz względną łatwość
dostosowania wielkości strefy dla nowych przedsiębiorców. Jako przykład takich działań był
podawany wykup dóbr po fabryce Zefam i włączenie go do WSSE ze wszystkimi
wynikającymi z tego udogodnieniami, mimo braku rzeczywistego obejmowania terenu
fabryki jej obszarem. Zapis o akceptacji jedynie przemysłu nieuciążliwego w strefie uznano
za ograniczający dostęp do inwestorów, mimo że w gronie eksperckim panowała zgoda co do
potrzeby jego umieszczenia. Oprócz wyżej wymienionych odnoszono się również do oferty
podłączenia mediów inwestorom na koszt gminy jako czynnika pozytywnego i konieczności
rozpisywania przetargów i systemów konkursowych dla wykonywania działań w strefie, w
czym widziano czynnik przerywający ciągłość współpracy.
3. Ocena ważności czynników rozwoju strefy inwestycyjnej w Wiechlicach
W ramach drugiego etapu badania przeprowadzono głosowanie, którego zadaniem
była redukcja liczby czynników i wyłonienie głównych cech reprezentujących badane
obszary. Eksperci poproszeni zostali o zapoznanie się z listą wypracowanych w poprzednich
spotkaniach czynników i wskazanie trzech ich zdaniem najistotniejszych reprezentantów
każdej z kategorii. Poniższa tabela prezentuje wykaz głosowanych czynników wraz z
przypisaną im liczbą punktów (tabela 2).
12
Tabela 2. Wyniki głosowania ekspertów
I.
CZYNNIKI SPOŁECZNE
pozytywne korelujące z rozwojem strefy
duże zaplecze w postaci siły roboczej nieaktywnej zawodowo, będącej pod opieką
1.
PUP i OPS
rozwój ekonomii społecznej w regionie (powstanie Zakładu Aktywności
2.
Zawodowej, spółdzielni socjalnych) tworzącej zaplecze dla potencjalnych
przedsiębiorstw (świadczącej usługi z zakresu, sprzątania, prania, cateringu itp.)
negatywne
brak wykwalifikowanej kadry pracowniczej (migracje zarobkowe, niewłaściwy
3.
system edukacji, niedostosowany system szkoleń)
brak wyraźnych ścieżek rozwoju pracowników (czytelnego awansu) zachęcającego
4.
do kształcenia specjalistycznego
brak umiejętności specjalistycznych wśród pracowników
5.
ucieczka młodych z miasta
6.
drenowanie Szprotawy i okolic z wykwalifikowanych pracowników przez KGHM,
7.
wojsko, inne strefy ekonomiczne (Nowa Sól, Kostrzyn)
II.
CZYNNIKI TECHNOLOGICZNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
dogodne położenie strefy przy głównych traktach komunikacyjnych (24 km do
8.
autostrady)
możliwość przystosowania istniejącej sieci kolejowej do obsługi strefy (tory
9.
obecnie wykorzystywane do przewozu towarowego dla firmy Kronopol)
10. duży teren (200 ha)
11. dobre podłoże do prac budowlanych/ teren prosty do zagospodarowania
12. dodatkowa możliwość wykorzystania płyty lotniska w celach budowlanych,
komunikacyjnych, składowania itp.
negatywne
13. brak infrastruktury (media, drogi)/ brak wytyczenia działek
14. brak komunikacji miejskiej i podmiejskiej łączącej tereny inwestycyjne z miastem i
gminą
15. brak bezpośredniego dojazdu do autostrady
16. wąski dojazd do strefy utrudniający/uniemożliwiający wjazd ciężkiego sprzętu
17. brak obwodnicy i połączenia z drogą nr 12
18. niewystarczająca infrastruktura miasta dla zaspokojenia potrzeb rodzin inwestorów
i pracowników potencjalnych przedsiębiorstw
III.
CZYNNIKI EKONOMICZNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
19. obniżenie podatków dla inwestorów
20. zwolnienia z podatków rolnego i leśnego (dla byłych terenów wojskowych/armii
radzieckiej)
21. istnienie wokół strefy małych i średnich firm, dająca możliwość podwykonawstwa
i kooperacji
22. podział inwestycji na cztery etapy pozwalające na rozłożenie kosztów uzbrojenia w
czasie
negatywne
23. wysoki koszt uzbrojenia terenu (80 mln)
24. koszty przebudowy drogi dojazdowej do strefy
25. wysoki koszt przystosowania sieci kolejowej do obsługi strefy
26. kształcenie i dowóz kadry pracowniczej na koszt inwestora
27. niskie wynagrodzenia na lokalnym rynku pracy motywujące do migracji
LICZBA
PUNKTÓW
3
1
7
1
5
4
0
4
1
1
2
0
7
2
0
0
0
4
5
2
1
3
6
0
0
1
3
13
zarobkowej
IV.
CZYNNIKI EKOLOGICZNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
28. teren ekologicznie czysty, sprawdzony na okoliczność pozostawania substancji
chemicznych
29. dość dalekie usytuowanie strefy od osad/zalesienie terenu wokół strefy, stanowiące
bufor obdzielający ją od osad
30. istnienie nowej oczyszczalni ścieków
31. obszar Natura 2000
negatywne
32. możliwość istnienia niewybuchów z II wojny światowej (zabezpieczenie miejsca
do przyjazdu saperów jest rolą inwestora)
33. powstawanie dzikich obszarów składowania odpadów
V.
CZYNNIKI POLITYCZNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
34. dostosowanie oferty dot. warunków inwestycyjnych do wielkości i wagi
przedsiębiorcy
35. otwartość UM na współpracę na rzecz strefy
36. poparcie rady dla działań burmistrza
negatywne
37. brak szerszej inicjatywy lokalnej (międzygminnej)/ solidarności działań na rzecz
rozwoju strefy
38. brak długofalowych planów wytyczających kierunek rozwoju miasta i
konsekwentnie realizowanych projektów z nim związanych
39. brak przełożenia ogólnych idei rozwoju strefy i miasta na konkretne działania
40. niewłaściwe przygotowanie osób prowadzących negocjacje z potencjalnymi
inwestorami/brak ekspertów w zespołach prowadzących negocjacje z inwestorami
41. zbyt długie okresy oczekiwania na decyzje władz i poszczególnych pracowników
urzędów
42. zagrożenie bliskością innych stref (kostrzyńska, nowosolska)
43. brak wsparcia rządu w rozwoju strefy
44. niedostateczna promocja terenów na szczeblu centralnym i w środowiskach
biznesowych
VI.
CZYNNIKI ODNOSZĄCE SIĘ DO WARTOŚCI/KULTUROWE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
45. duża przychylność mieszkańców dla rozwoju strefy
46. przyzwyczajenie mieszkańców do działań na tym terenie (byłe tereny armii
radzieckiej)
47. oczekiwanie działań na rzecz rozwoju lokalnego rynku pracy
negatywne
48. ograniczenia mentalne bezrobotnych utrudniające pozyskanie ich do pracy w strefie
49. brak wypracowanej marki miasta/ idei przewodniej rozwoju w mieście i strefie
50. niski poziom zaufania i chęci współpracy/partykularyzm interesów
51. brak świadomości wartości strefy dla społeczności regionu
52. brak etosu i wzorców pracy w mentalności społeczności lokalnej
VII.
CZYNNIKI PRAWNE
pozytywnie korelujące z rozwojem strefy
53. rozporządzenie obarczające gminę odpowiedzialnością za dostosowanie transportu
publicznego do potrzeb mieszkańców (od roku 2016)
54. gotowość współpracy na rzecz przekształcania systemu edukacji do potrzeb
przedsiębiorców
7
3
6
0
0
4
2
3
1
1
1
0
5
0
3
5
3
0
4
6
2
0
1
5
1
2
14
55. względna łatwość dostosowania wielkości strefy dla nowych inwestorów
56. oferta podłączania mediów dla nowych inwestorów na koszt gminy
57. istnienie pełnej dokumentacji geotechnicznej terenów
58. brak przeszkód prawnych dla zagospodarowania terenów
59. jeden, wiarygodny właściciel strefy (gmina)
negatywne
60. niemożność przyłączania nowych terenów do strefy w sytuacji braku inwestorów
61. wprowadzenie zapisu o akceptacji w strefie jedynie przemysłu nieuciążliwego
62. prowadzenie przetargów na wykonywanie działań w strefie (czynnik przerywający
ciągłość współpracy)
2
5
3
5
2
0
0
1
Źródło: opracowanie własne
Przeprowadzone głosowanie zredukowało liczbę czynników istotnych do 21. W
obszarze czynników społecznych za najważniejsze uznano niskie kwalifikacje siły roboczej na
lokalnym rynku pracy, dodatkowo wzmacniane migracjami zarobkowymi, niewłaściwym
systemem edukacji oraz niedostosowanym do potrzeb inwestorów systemem szkoleń, np.
brakiem podstawowych i zaawansowanych kierunków informatycznych i związanych z
obróbką danych. Negatywne oddziaływanie migracji na jakość pozostającej w Szprotawie
kadry zostało dodatkowo wzmocnione trzecią z cech – ucieczką młodych z miasta. W wyniku
głosowania czynniki technologiczne są reprezentowane poprzez odwołania do rozwiązań
infrastrukturalnych. Uczestnicy badania jednogłośnie wskazywali tu na główną ich zdaniem
barierę rozwoju strefy – brak mediów, dróg i wytyczenia działek. Oprócz tego odnoszono się
do oceny infrastruktury miasta, jako niewystarczającej dla przyjęcia inwestorów
zagranicznych, szczególnie w wypełnianiu funkcji estetycznych oraz rekreacji i odpoczynku.
Wśród jej atutów wskazywano natomiast dogodne położenie w niewielkim oddaleniu od dróg
krajowych i autostrad. Wśród czynników ekonomicznych szczególną uwagą objęto wysoki
koszt inwestycji związanych z uzbrojeniem terenu, łagodzony jednak w opinii badanych
podzieleniem jej realizacji na cztery etapy oraz udogodnienia finansowe wynikające z
inwestowania w strefie ekonomicznej i na terenach powojskowych. Wskazywano także na
niskie wynagrodzenia w regionie, jako czynnik demotywujący do podejmowania pracy na
lokalnym rynku, a poprzez to dodatkowo wzmacniający poruszany wyżej problem migracji
zarobkowych. Obszar czynników ekologicznych był jednym z dwóch, w których przyznano
większą wagę atutom analizowanego terenu niż barierom jego rozwoju. Za szczególnie
istotne uznano tutaj posiadanie zaświadczeń, że jest to obszar ekologicznie czysty z
wybudowaną nową oczyszczalnią ścieków. Wskazywano jednak na pojawianie się na nim
nielegalnych miejsc składowania odpadów, jako możliwie zmniejszających jego atrakcyjność
w oczach potencjalnych inwestorów. W kategorii czynników politycznych szczególnie
podkreślano niewłaściwe przygotowanie uczestników rozmów biznesowych z inwestorami,
15
brak w tym gronie ekspertów i doświadczonych negocjatorów oraz zbyt małe zaangażowanie
władz w wykonywanie zadań związanych z promocją strefy na szczeblu centralnym i
środowiskach biznesowych. Podnoszono także kwestię
zagrożenia przejmowaniem
inwestorów przez inne, prężnie działające strefy ekonomiczne z regionu. Łagodząco
oddziałuje dla tego zestawu czynników negatywnych zauważana przez ekspertów otwartość
UM na współpracę na rzecz strefy. Wybrane czynniki odnoszące się do wartości reprezentują
dwie kategorie cech. Pierwsza to wynik złej sytuacji na lokalnym rynku pracy, druga
oczekiwania jej poprawy. Z tego powodu wśród prawie jednogłośnie wskazywanych były
ograniczenia mentalne, związane z podwyższaniem bądź zmianą kwalifikacji i brak etosu
pracy. Rzadziej odnoszono się także do przychylności mieszkańców dla rozwoju strefy i
oczekiwań z nią związanych. Ostatni z badanych obszarów – zestaw czynników politycznych –
jest jedynym, który po głosowaniu ekspertów jest charakteryzowany wyłącznie poprzez cechy
pozytywnie oddziałujące na rozwój strefy. Wśród nich znalazły się: brak przeszkód prawnych
dla zagospodarowania terenu, oferta podłączenia mediów dla nowych inwestorów na koszt
gminy, przygotowanie pełnej dokumentacji geotechnicznej terenów.
Podsumowanie i wnioski z badań
Głównym celem prezentowanego opracowania była identyfikacja czynników i barier
warunkujących rozwój terenów inwestycyjnych w Wiechlicach. Chodziło tu o ustalenie
zakresu prac niezbędnych, zdaniem ekspertów, dla podwyższenia atrakcyjności strefy dla
inwestorów oraz wyróżnienie czynników ją obniżających. Istotne było także zebranie danych
potrzebnych do opracowania Gminnego Programu Rewitalizacji Szprotawy. W tym
kontekście przeprowadzenie prezentowanej diagnozy służyło ustaleniu potrzeb i oczekiwań
mieszkańców związanych z rozpoczynającymi się procesami rewitalizacji miasta.
W badaniu podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania:
3) Jakie są czynniki i bariery rozwoju terenów inwestycyjnych w Wiechlicach?
4) Jakie rozwiązania należy wdrożyć w celu zwiększenia atrakcyjności strefy
inwestycyjnej w Wiechlicach?
16
Wykaz znalezionych w badaniu czynników i barier został zaprezentowany w rozdziałach
drugim i trzecim. Interpretacja zgromadzonych danych dała podstawy do sformułowania
następujących wniosków:
1) Sytuacja na lokalnym rynku pracy jako czynnik hamujący rozwój strefy inwestycyjnej
Największy obszar cech charakteryzujących obecną sytuację terenów inwestycyjnych
w Szprotawie (zarówno wzmacniających ich rozwój jak i go hamujących) dotyczy
sfery rynku pracy. Wynik ten znajduje potwierdzenie zarówno w analizie zestawienia
wszystkich czynników STEEPVL uzyskanych w badaniu, jak i ich ostatecznej liczby
wyłonionej w głosowaniu. Zaproszeni do dyskusji eksperci w największej liczbie
wskazań odnosili się do braku wykwalifikowanej kadry i braku umiejętności
specjalistycznych wśród pracowników. Dodatkowo wzmacniające ten syndrom były
cechy wybierane z obszaru czynników odnoszących się do wartości, jak ograniczenia
mentalne bezrobotnych, utrudniające pozyskanie ich do pracy w strefie, niechęć do
przekwalifikowania się oraz brak etosu i dobrych wzorów pracy.
2) Przygotowanie infrastruktury na terenach inwestycyjnych podstawowym zadaniem
władz
W świetle zgromadzonych danych brak uzbrojenia terenu i podziału działek został
jednogłośnie wskazany jako cecha wybitnie hamująca rozwój strefy inwestycyjnej. W
komentarzach eksperci odnosili się do potrzeby realnie istniejącej infrastruktury, jako
ważnego elementu negocjacji z inwestorami. W ramach analizy zakresu rozwiązań
infrastrukturalnych odnoszono się także do niewystarczającego potencjału miasta w
zaspokajaniu potrzeb rodzin inwestorów i zatrudnianej przez nich kadry pracowniczej,
dając tym samym legitymizację dla planowanych zmian rewitalizacyjnych w
pozostałych trzech podobszarach planu rewitalizacji Szprotawy.
3) Promocja terenów inwestycyjnych jako motor zmian
Ważną przesłankę powyższego wniosku stanowią dane głosowania ekspertów w
wyniku, których działania związane z promocją terenów inwestycyjnych otrzymały
najwyższą liczbę wskazań. Badani odnosili się tutaj do dwóch kwestii: (1)
rozpowszechniania informacji na temat istnienia strefy i jej przygotowania do
inwestycji we wszystkich środowiskach związanych z polityką i biznesem oraz (2)
wprowadzenia zmian w sposobie prowadzenia negocjacji z inwestorami. Wśród
informacji wartych rozpowszechnienia znalazły się cechy uznane przez ekspertów za
17
czynniki wspierające rozwój strefy. Są to: brak przeszkód prawnych dla
zagospodarowania terenu i posiadanie związanych z nim wszelkich potrzebnych
pozwoleń i ekspertyz, dogodne położenie zarówno w kontekście oddalenia od osad,
jak i bliskości połączeń komunikacyjnych, czystość ekologiczna oraz zestaw ulg
finansowych wynikających z inwestowania w strefie inwestycyjnej, a w szczególności
na obszarze objętym WSSE raz usytuowania jej na terenach powojskowych. Ostatnim
z wskazywanych czynników rozwoju są zasoby związane z dużą liczbą potencjalnych
pracowników, ta cecha była jednak warunkowana podejmowaniem działań na rzecz
ich aktywizacji. Oczekiwania wprowadzenia zmian w przebiegu procesów negocjacji
z inwestorami dotyczyły powołania wysoko wykwalifikowanego zespołu ekspertów,
który współpracując z władzami miasta mógłby oddziaływać na zarządzanie
rozmowami i ich ostateczny wynik.
Literatura
Bogdanienko J., Organizacja i zarządzanie w zarysie, Wyd. Naukowe Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2010.
Sutherland J., Canwell D., Klucz do zarządzania strategicznego. Najważniejsze teorie, pojęcia
postaci, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007.
18