D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sygn. akt III AUa 903/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 listopada 2015 r.
Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Michał Bober
Sędziowie:
SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń
SSA Aleksandra Urban (spr.)
Protokolant:
sekr.sądowy Angelika Judka
po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2015 r. w Gdańsku
sprawy M. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
o prawo do emerytury
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 4 marca 2015 r., sygn. akt VII U 222/14
zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.
SSA Aleksandra Urban SSA Michał Bober SSA Iwona Krzeczowska – Lasoń
Sygn. akt III AUa 903/15
UZASADNIENIE
M. S. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 8 października 2013 roku
odmawiającej jej prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.
Ubezpieczona wniosła także odwołanie od pisma ZUS z dnia 19 grudnia 2013 roku, które mimo, iż nie zostało
zatytułowane „decyzja”, w istocie stanowiło decyzję administracyjną, od której przysługuje prawo odwołania do Sądu,
a którym poinformowano ją o uwzględnionych okresach pracy w warunkach szczególnych, prawomocności decyzji
z dnia 8 października 2013 roku oraz o tym, iż przedłożona przez nią umowa
o specjalistycznym przygotowaniu do zawodu z dnia 2 stycznia 1976 roku nie wnosi nowych okoliczności do sprawy
powodujących ponowne rozpatrzenie wniosku.
Na rozprawie w dniu 3 grudnia 2014 roku odwołująca oświadczyła, iż przedmiot niniejszego postępowania dotyczy
wyłącznie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z dnia 4 marca 2015 roku zmienił
zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury od dnia 1 grudnia 2013 roku (pkt I) oraz orzekł
o kosztach procesu (pkt II). Swoje rozstrzygnięcie Sąd ten oparł na następujących ustaleniach faktycznych
i prawnych.
M. S. (ur. (...), z zawodu pracownik biurowy, nie jest członkiem OFE) w dniu 30 sierpnia 2013 roku złożyła wniosek
o emeryturę
w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawczyni udowodniła przed
organem rentowym staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 13 lat, 10 miesięcy i 2 dni oraz 24 lata i
8 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych. Pozwany nie uwzględnił do pracy w warunkach szczególnych
okresów: nauki od 3 września 1973 roku do 30 czerwca 1976 roku oraz urlopu wychowawczego od 5 sierpnia 1980
roku do 3 października 1982 roku. Decyzją
z dnia 8 października 2013 roku pozwany odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach.
Pismem z dnia 22 października 2013 roku ubezpieczona wniosła o uwzględnienie do stażu pracy w warunkach
szczególnych okresu od 3 września 1973 roku do 30 czerwca 1976 roku, w którym to okresie po ukończeniu 16
roku życia obowiązywał ją czas pracy jak pozostałych pracowników zakładu. Jednocześnie ubezpieczona załączyła
umowę o naukę zawodu z dnia 3 września 1973 roku. Pismem z dnia 4 listopada 2013 roku ZUS poinformował
ubezpieczoną, iż wnioskowany przez nią okres pracy nie podlega zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych.
Kolejnym wnioskiem z dnia 12 grudnia 2013 roku ubezpieczona zwróciła się do pozwanego o ustalenie prawa do
emerytury kolejowej. Jednocześnie ubezpieczona wniosła o uwzględnienie do wymaganego stażu pracy, nauki zawodu
na podstawie przedłożonej umowy o nauce zawodu oraz okresu specjalistycznego przygotowania do zawodu na
podstawie umowy z 2 stycznia 1976 roku. Pismem z dnia 19 grudnia 2013 roku ZUS poinformował ją
o odmowie przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, zaznaczając, iż została
szczegółowo poinformowana co do okresów o jakie wnosiła
o zaliczenie. Nadto pozwany wskazał ubezpieczonej, iż decyzja z 8 października 2013 roku z powodu braku jej
zaskarżenia w terminie jest prawomocna.
Wnioskodawczyni w okresie od 3 września 1973 roku do 30 czerwca 1992 roku zatrudniona była w Przedsiębiorstwie
Państwowym – Zakłady (...) w G.. W tym okresie miała odbywać naukę zawodu elektromechanika.
W latach 1973-74 ubezpieczona nie mając ukończonych 16 lat w ramach przygotowania do zawodu miała w tygodniu
4 dni nauki i 2 dni pracy po 6 godzin, następnie w latach 1974-75 będąc w II klasie szkoły, gdy ukończyła 16 lat, w
tygodniu miała 3 dni nauki, 3 dni pracowała po 8 godzin. W III roku nauki, zasady były podobne jak w II klasie szkoły,
jednakże nauka trwała do końca grudnia 1975 roku.
Wnioskodawczyni staż zawodowy odbywała od 2 stycznia 1976 roku na podstawie umowy o specjalistycznym
przygotowaniu do zawodu, zawartej między Zakładami (...) w G. a ubezpieczoną jako uczennicą III klasy (...) Szkoły
Zawodowej dla pracujących (...) o specjalności elektromechanika. W ramach wiążącej strony umowy, ubezpieczona
zobowiązana była odbycia 13 tygodni przygotowania zawodowego, polegającego na wykonywaniu przez 75 dni pracy
na stanowisku ślusarza elektrycznego pojazdów trakcyjnych przy naprawach taboru elektrycznego. W tym okresie nie
miała już nauki teoretycznej. Przez cały okres trwania stażu zawodowego, ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze
pracowała jak etatowi pracownicy zakładu, po 8 godzin dziennie. Ubezpieczona pracowała m.in.
w wagonówce, wydziale elektrycznym, na których wykonywała prace ślusarza elektrycznego pojazdów trakcyjnych.
Ubezpieczona (...) Szkołę Zawodową ukończyła w dniu 31 marca 1976 roku, złożyła egzamin praktyczny i od dnia
1 kwietnia 1976 roku skierowana została do pracy w pełnym wymiarze czasu na stanowisko ślusarza elektrycznych
pojazdów trakcyjnych.
W okresie od 1 marca do 8 listopada 1994 roku ubezpieczona pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku
opiekunki dziecięcej w Ośrodku Pomocy Terapeutycznej dla osób Autystycznych w G., obecnie funkcjonującym po
nazwą Specjalny Ośrodek (...) dla Dzieci i młodzieży z Autyzmem. Jest to publiczna placówka edukacyjna podlegająca
pod Wydział (...) Urzędu Miasta G., który w ramach swojej działalności zajmuje się sprawowaniem opieki dziennej
nad osobami z autyzmem. Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni należało m.in. codzienne utrzymanie czystości
w ośrodku, przygotowywanie posiłków dla dzieci, doraźna opieka nad dziećmi w czasie nieobecności terapeuty oraz
pomoc terapeucie, wykonywanie innych poleceń zleconych przez dyrektora.
Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz zeznań wnioskodawczyni
słuchanej w charakterze strony.
Sąd Okręgowy rozpatrywał przedmiotową sprawę jako odwołanie od pisma pozwanego z dnia 19 grudnia 2013 roku,
które uznał za decyzje administracyjną, gdyż
w piśmie tym organ rentowy ustosunkował się merytorycznie do wniosku M. S. z dnia 12 grudnia 2013 roku w
przedmiocie przyznania prawa do emerytury. Pismo że nie zostało nazwane decyzją, to jednak zawiera niezbędne
charakterystyczne elementy przewidziane dla decyzji administracyjnej. Do takich elementów należy zaliczyć
oznaczenie organu administracji publicznej wydającego akt, wskazanie adresata, rozstrzygniecie o istocie sprawy oraz
podpis osoby reprezentującej organ administracyjny (por orzeczenie NSA z dnia 20 lipca 1981 roku, SA 1163/81, OSP
1982, z. 9, poz. 169; wyrok SN z dnia 28 listopada 1990 roku, III ARN 30/90, OSP 1991, z. 7, poz. 171; orzeczenie WSA
w Gliwicach z dnia 13 stycznia 2012 roku, II SAIGl 567/11).
Sąd Okręgowy do stażu pracy w warunkach szczególnych, oprócz niekwestionowanych przez organ rentowy 13 lat, 10
miesięcy i 2 dni, zaliczył także okres odbywania przez ubezpieczoną stażu zawodowego przypadający od 2 stycznia
do 31 marca 1976 roku i okres pracy od 1 kwietnia do 30 czerwca 1976 roku. Ubezpieczona zakończyła teoretyczną
naukę zawodu z dniem 31 grudnia 1975 roku natomiast od 2 stycznia 1976 roku zobowiązana była do odbycia stażu
zawodowego, który polegał na wykonywaniu przydzielonej przez brygadzistę lub mistrza pracy w Zakałach Naprawy
Taboru Kolejowego w G. związanej z naprawa taboru elektrycznego. Przez cały okres odbywania stażu zawodowego
ubezpieczona nie uczęszczając na zajęcia teoretyczne, codziennie wykonywała od godziny 6 do 14 wyłącznie pracę
w zawodzie ślusarza elektrycznego pojazdów trakcyjnych. Umowa o specjalistyczne przygotowanie do zawodu (dalej
stażu zawodowego) pierwotnie miała obowiązywać do 30 czerwca 1976 roku – na co wskazuje również poprzedzająca
ją umowa o naukę zawodu z 1973 roku, w której określono czas trwania szkolenia zawodowego na pełne 3 lata szkolne.
Jednakże z uwagi na wcześniejsze zakończenie roku szkolnego w (...) Szkole Zawodowej dla pracujących, które
nastąpiło w dniu 31 marca 1976 roku oraz złożenie przez ubezpieczoną egzaminu praktycznego, z dniem 1 kwietnia
1976 roku została ona przeniesiona do pracy w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisko ślusarza elektrycznych
pojazdów trakcyjnych. Wobec powyższego nie budzi wątpliwości, iż okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1976 roku
uwzględnić należało jako wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na wskazanym wyżej stanowisku.
Zaliczeniu nie podlegał okres nauki zwodu w kolejnych latach szkoły zawodowej, w których wnioskodawczyni poza
praktycznymi zajęciami uczestniczyła także w zajęciach teoretycznych, w stosunku 4 nauki do 2 dni pracy w pierwszej
klasie oraz 3 dni nauki do 3 dni pracy w II klasie (bowiem nie pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy), to ostatni
okres trzeciej klasy szkoły z racji wyłącznego wykonywania pracy w pełnym wymiarze, należało uwzględnić do stażu
pracy w warunkach szczególnych.
W związku z powyższym Sąd Okręgowy przyjął, że ubezpieczona w okresie od 2 stycznia do 30 czerwca 1976 roku
wykonywała pracę w szczególnych warunkach - prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów szynowych,
to jest prace przewidziane w Wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów - w dziale XIV
pozycja 16 oraz w załączniku do zarządzenia Nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 roku - w wykazie A dziale
XIV pozycja 16 punkt 6, jako ślusarz elektrycznych pojazdów trakcyjnych.
Sąd Okręgowy do stażu pracy w warunkach szczególnych zaliczył również okres od 1 marca do 8 listopada 1994
roku, w którym pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku opiekunki dziecięcej w Ośrodku Pomocy
Terapeutycznej dla osób Autystycznych w G.. Pozwany organ rentowy kwestionował zasadność zaliczenia niniejszego
okresu do pracy w warunkach szczególnych wskazując, iż placówka zatrudniająca wnioskodawczynię nie jest placówką
o jakiej mowa w Dział XII dotyczącym prac w służbie zdrowia i opiece społecznej, dokładniej pkt 5 rozporządzenia,
w którym wskazano na pracę w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo
upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci.
W ocenie Sądu I instancji, w granicach pojęciowych „domu pomocy społecznej” mieszczą się wszystkie placówki
wspomagające opiekę osób ze względu na ich wiek, choroby, czy niepełnosprawność, świadczące w szczególności
usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające edukację, rehabilitację oraz aktywizację. Wobec powyższego, Ośrodek
Pomocy Terapeutycznej dla osób Autystycznych, uznać należało za placówkę o jakiej mowa w przywołanych wyżej
przepisach rozporządzenia. Z treści załączania nr 1 do Zarządzenia ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca
1983 roku (Dz.Urz.MZ.1983.8.40) Dział XII (w służbie zdrowia i opiece społecznej) poz. 5 (praca w domach pomocy
społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych
dzieci) w punkcie 11 wymienia się opiekunkę dziecięcą, a w punkcie 14 salową.
Dokumentacja osobowa ubezpieczonej z okresu zatrudnienia w ośrodku oraz jej zeznania, dają podstawę do
twierdzenia, iż ubezpieczona w spornym okresie zatrudniona była na stanowisku opiekunki dziecięcej. Jak wynika
z zakresu jej obowiązków służbowych oraz uszczegóławiających je wyjaśnień ubezpieczonej, do zakresu jej zadań
należała w szczególności doraźna opieka nad dziećmi w czasie nieobecności terapeuty oraz pomocy terapeucie,
przygotowywanie posiłków dla dzieci, codzienne utrzymanie czystości w ośrodku, wykonywanie innych poleceń
zleconych przez przełożonych.
Do prac w domach pomocy społecznej poza pracą opiekunki dziecięcej, zalicza się także prace na stanowisku salowej,
która zajmuje się utrzymaniem czystości, jak również wykonuje czynności pomocnicze przy obsłudze i opiece nad
chorymi. Dlatego też
w ocenie Sądu, nawet przy uwzględnieniu zarzutu pozwanego, iż praca ubezpieczonej na stanowisku opiekunki
dziecięcej nie była związana bezpośrednio z edukacją dzieci, to pracę te z uwzględnieniem zakresu jej obowiązków
zakwalifikować można również do pracy na stanowisku salowej.
W związku z powyższym, w ocenie Sądu I instancji wyniki postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawczyni
legitymuje się wymaganym 15–letnim stażem pracy w szczególnych warunkach i spełnia wszystkie przesłanki dla
nabycia emerytury w obniżonym wieku, wymienione w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS oraz § 2 ust. 1 i 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego
dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z tych też względów Sąd
ten, na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawczyni
prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od miesiąca w którym złożyła ona wniosek o emeryturę.
O kosztach procesu Sąd ten orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 k.p.c.) w związku z
§ 2 ust. 1 i 2 w związku z § 3 ust. 1 w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za
czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu.
Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy domagając się jego zmiany i oddalenia odwołania,
ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku w całości
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Pozwany zarzucił naruszenie art. 233 § 1
k.p.c poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegającej na dokonaniu błędnej oceny materiału
dowodowego i przyjęciu, że pismo wyjaśniające organu rentowego z dnia 19 grudnia 2013 roku jest decyzją oraz na
nieprzeprowadzeniu postępowania dowodowego na okoliczność charakteru zatrudnienia
wnioskodawczyni w Ośrodku Pomocy Terapeutycznej dla Osób Autystycznych
w G. poprzez brak przesłuchania przedstawiciela Ośrodka. Pozwany zarzucił nadto naruszenie art. 184 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez
zaliczenie do okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach okresów pracy od 2 stycznia do 31 marca 1976
oraz od 1 marca do 8 listopada 1994 roku
i przyznanie prawa do emerytury.
W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, iż brak podstaw do przyjęcia, iż pismo
z dnia 19 grudnia 2013 roku jest decyzją, od której to zostało złożone w dniu 16 stycznia 2014 roku odwołanie. Pismo
powyższe nie zawiera szeregu elementów jakimi winna charakteryzować się decyzja , a mianowicie : brak podstawy
prawnej, rozstrzygnięcia co do prawa do emerytury, brak pouczenia o środkach odwoławczych. Pozwany wskazał
także, że Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe ograniczając je do przesłuchania wnioskodawczyni na
okoliczność jej pracy w Ośrodku Pomocy Terapeutycznej dla Osób Autystycznych . Wnioskodawczyni nie przedłożyła
świadectwa pracy w szczególnych warunkach, mimo, iż zakład pracy nadal istnieje jako Specjalny Ośrodek (...) dla (...)
z Autyzmem. Uwadze Sądu I instancji uszło, iż na okoliczność pracy ubezpieczonej w tym Ośrodku istotnym byłoby
przesłuchanie przedstawiciela tego Ośrodka. Według informacji zawartej w aktach rentowych Ośrodek jest publiczną
placówką edukacyjną podległą pod Wydział (...) Urzędu Miasta G. i nie jest domem pomocy społecznej. Dlatego też
brak podstaw do zaliczenia okresu pracy w tym Ośrodku w charakterze opiekunki dziecięcej jako pracy w szczególnych
warunkach.
Zdaniem organu rentowego brak jest również podstaw do uwzględnienia okresu pracy w szczególnych warunkach
okresu od 2 stycznia do 31 marca 1976 roku, gdyż wnioskodawczyni została uznana za ślusarza elektrycznego pojazdów
trakcyjnych dopiero w dniu 30 marca 1976 roku, a z dniem 1 kwietnia 1976 roku po ukończeniu Przyzakładowej Szkoły
Zawodowej (...) została przeniesiona na stanowisko ślusarza elektrycznych pojazdów trakcyjnych.
W odpowiedzi na apelację odwołująca wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów procesu za drugą instancję. W
ocenie wnioskodawczyni brak jest podstaw do kwestionowania okresów pracy ubezpieczonej wymienionych w apelacji
organu rentowego, nadto dodała, iż do stażu pracy w warunkach szczególnych winno się zaliczyć okres od 3 września
1973 roku do 31 grudnia 1975 roku, który był okresem zatrudnienia na kolei na podstawie umowy o naukę zawodu.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
Apelacja organu rentowego skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania, nie wszystkie jednak
zarzuty apelacji były uzasadnione.
Sąd Apelacyjny w pełni podziela rozważania Sądu I instancji odnośnie charakteru pisma organu rentowego z dnia 19
grudnia 2013 roku i uznania go za decyzję administracyjną. Rozważania te Sąd II instancji przyjmując je za punkt
wyjścia oceny własnej i nie widzi potrzeby ich ponownego powielania. Uzupełniająco należy jedynie wskazać, iż pismo
to stanowiło odpowiedź na ponowny wniosek M. S. o ustalenie prawa do emerytury. W piśmie tym organ rentowy
wypowiedział się merytorycznie co do istoty tego wniosku, stąd też należało je potraktować właśnie jako decyzję w
przedmiocie zgłoszonego przez ubezpieczoną wniosku z dnia 12 grudnia 2013 roku.
Organ rentowy niezasadnie też podnosi, iż brak jest podstaw do uwzględnia do stażu pracy w warunkach szczególnych
okresu od 2 stycznia do 31 marca 1976 roku.
Z prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż w tym czasie wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy wykonywała, w ramach stażu zawodowego, pracę w zawodzie ślusarza elektrycznego pojazdów trakcyjnych.
Wnioskodawczyni
w tym czasie już nie pobierała nauki i faktycznie wykonywała pracę w warunkach szczególnych. Bez znaczenia jest
przy tym, że pracę tą świadczyła w ramach stażu zawodowego.
Pozwany słusznie jednak zauważył, iż brak jest podstaw do uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych
okresu zatrudnia od 1 marca do 8 listopada 1994 roku w Ośrodku Pomocy Terapeutycznej dla osób Autystycznych w G..
Sąd Okręgowy uznał, iż w tym czasie wnioskodawczyni wykonywała pracę wymienioną w Dział XII (w służbie
zdrowia i opiece społecznej) poz. 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 litego 1983 roku w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
uszczegółowioną w punkcie 11 i 14, poz. 5, dział XII załączania nr 1 do Zarządzenia ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
z dnia 12 lipca 1983 roku.
Podkreślić jednak trzeba, że w w/w przepisie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku wyraźnie
jest mowa o pracy w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych
dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci. Tymczasem Sąd I instancji, uwzględniając ten okres pracy, dokonał
rozszerzającej wykładni pojęcia domu pomocy społecznej, zaliczając do tego typu podmiotów wszystkie placówki
wspomagające opiekę osób ze względu na ich wiek, choroby, czy niepełnosprawność, świadczące w szczególności
usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające edukację, rehabilitację oraz aktywizację.
W ocenie Sądu Apelacyjnego taka rozszerzająca wykładania jest nieuprawniona. Przypomnieć bowiem trzeba, że
przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS ustanawiają zasadę, wedle której emerytura przysługuje mężczyźnie
po ukończeniu określonego wieku. Prawo do emerytury w wieku obniżonym (w tym związane z pracą
w warunkach szczególnych) jest więc wyjątkiem od w/w reguły, a zatem właściwe przepisy muszą być wykładane
w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca, prowadząca w konsekwencji do wypaczenia idei,
że emerytura w wieku wcześniejszym jest wynikiem pracy w obciążających dla zdrowia warunkach. Jednocześnie
podkreślić trzeba, że stosownie do § 2 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 roku okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym
rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana, nie tylko stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy, ale też na ściśle określonym stanowisku pracy wskazanym w wykazie stanowiącym załącznik
do rozporządzenia. Zaznaczyć przy tym trzeba, że obowiązek udowodnienia wszystkich przesłanek do ziszczenia się
przesłanek do uzyskania emerytury z tytułu pracy
w warunkach szczególnych spoczywa na ubezpieczonym. Co więcej, wszelkie istotne wątpliwości, które pojawią się w
toku postępowania dowodowego muszą skutkować przyjęciem, że przesłanki uzyskania prawa do wyjątkowego wszak
świadczenia nie zostały wykazane
Nie budzi wątpliwości, iż głównym motywem przyświecającym ustawodawcy
w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS,
a następnie jej zachowaniu w kształcie wynikającym z obwiązujących przepisów było założenie, że praca wykonywana
w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku przyczynia
się do szybszego obniżenia wydolności organizmu. Osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż
inni ubezpieczeni. Służy to swoistemu „wyrównaniu szans” na skorzystanie z prawa do emerytury. W przypadku osób
wykonujących prace szczególnie wyniszczające organizm, obniżenie wieku jest skutkiem uzasadnionego medycznie
wniosku, iż organizm wcześniej traci wydolność umożliwiającą dalszą aktywność zawodową. Za pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się więc pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej
szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na
bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w znaczny sposób
jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki.
Mając powyższe na uwadze, wskazać trzeba, że skoro pod poz. 5 działu XI załącznika do w/w rozporządzenia
wskazano, że pracą w warunkach szczególnych jest praca w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle
chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci, to praca w każdej innej placówce
niebędącej domem pomocy społecznej lub będącej domem pomocy społecznej ale nie zajmującej się opieką osób
cierpiących na w/w schorzenia nie może być uznawana jako praca w warunkach szczególnych.
Placówki w postaci domów pomocy społecznej są tworzone w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej (od 1997 roku Ministra Pracy i Polityki Społecznej). Tymczasem jak zaś wynika z pisma (k. 147 akt
ZUS) Specjalnego Ośrodka (...) dla (...) z Autyzmem (będącego następcą prawnym ośrodka Pomocy Terapeutycznej
dla osób Autystycznych w G.) ośrodek ten prowadzi działalność na podstawie ustawy o systemie oświaty (Dz.U. z 1996
roku nr 67 poz. 320 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Szkolnictwa
z dnia 7 marca 2005 roku w sprawie ramowych statutów placówek publicznych (Dz.U.
z 2005 roku nr 52 poz. 466 ze zm.) i jest publiczną placówką oświatowo-wychowawczą, zapewniającą realizację
obowiązku szkolnego. Z pisma tego wynika, iż Ośrodek ten nie jest domem pomocy społecznej, a praca opiekunki
dziecięcej - pracownika obsługi nie jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych.
W związku z powyższym brak jest podstaw do uznania, że wnioskodawczyni okresie od 1 marca do 8 listopada 1994
roku wykonywała pracę w warunkach szczególnych. Nieuwzględnienie tego okresu powoduje, iż wnioskodawczyni nie
legitymuje się wymaganym, 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych,
w związku z czym nie przysługuje jej prawo do tego rodzaju świadczenia.
Brak jest przy tym podstaw do uznania jako pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia wnioskodawczyni
na kolei na podstawie umowy o naukę zawodu. Tego rodzaju zatrudnienie, jakkolwiek zliczane do pracy w warunkach
szczególnych,
w celu uwzględnienia go do stażu pracy w pracy w warunkach szczególnych, od którego jest uzależnione przyznanie
prawa do emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, musi być wykonywane
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nikt nie kwestionuje tego, że wnioskodawczyni w tym czasie pracowała
w jednostce kolejowej, jednakże jak wynika z prawidłowo ustalonych w tym zakresie przez Sąd I instancji okoliczności
faktycznych sprawy, odwołująca od 3 września 1973 roku do 31 grudnia 1975 roku, poza zajęciami praktycznymi
uczestniczyła też
w zajęciach teoretycznych i nie pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy. Tym samym okres ten nie może być uznany
jako okres pracy w warunkach szczególnych
w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 litego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze.
Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że wnioskodawczyni nie udowodnił a15 lat pracy w szczególnych
warunkach, a co za tym idzie nie spełniła wszystkich przesłanek, koniecznych do przyznania wcześniejszej na
podsatwie art. 32
w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku
(Dz.U nr 8, poz.43). W konsekwencji, Sąd Apelacyjny, stosownie do art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i
oddalił odwołanie.
SSA M. Bober SSA I. Krzeczowska-Lasoń SSA A. Urban