Recenzja prof. Makowski - Akademia Marynarki Wojennej
Transkrypt
Recenzja prof. Makowski - Akademia Marynarki Wojennej
prof. dr hab. Andrzej Makowski Gdynia, 2012-05-14 Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademia Marynarki Wojennej RECENZJA rozprawy doktorskiej kpt. mar. mgr. inŜ. Krzysztofa Nowakowskiego na temat ,, 9. Flotylla Obrony WybrzeŜa w systemie bezpieczeństwa morskiego państwa” 1.Uwagi ogólne Historia Polskiej Marynarki Wojennej (PMW) po drugiej wojnie światowej nie doczekała się jak na razie zbyt wielu prac badawczych, a w związku z tym, szczegółowych opracowań W literaturze przedmiotu. O ile kwestie historyczne tego okresu, były poruszane (pod róŜnym kątem) w opracowaniach Czesława Ciesielskiego, Jerzego Będźmirowskiego, Józefa Dyskanta, Piotra Mickiewicza, Waltera Patera, Jerzego Przybylskiego, Lecha Wyszczelskiego, Antoniego Komorowskiego, Rafała Witkowskiego czy Bogdana Zalewskiego, to problematyka oceny ówczesnych struktur PMW i ich działalności w kontekście bezpieczeństwa morskiego państwa, poza pracami J. Będźmirowskiego, nie znalazła jak dotąd szerszego odzwierciedlenia. Z tym większym uznaniem naleŜy przyjąć podjęcie tej problematyki, przez kpt. mar. mgr. inŜ. Krzysztofa Nowakowskiego, który w ramach rozprawy doktorskiej 9. Flotylla Obrony WybrzeŜa w systemie bezpieczeństwa morskiego państwa, postanowił zmierzyć się z tym niełatwym wyzwaniem. Czym była 9. Flotylla Obrony WybrzeŜa (9 FOW), moŜna powiedzieć, Ŝe z jednej strony (organizacyjnej), swego rodzaju „efemerydą”, której „Ŝywot” trwał aŜ 41 lat, a jej powołanie miało konkretne, praktyczne cele wojskowe, z drugiej strony, jako związek taktyczny wniosła nie tylko liczący się wkład w zapewnienie bezpieczeństwa morskiego państwa, ale równieŜ trudny do przecenienia wkład w rozwój kadr Marynarki Wojennej. Stąd teŜ naleŜy podkreślić trafność wyboru tematu rozprawy, jego aktualność w świetle potrzeb nie tylko historii wojskowości, ale równieŜ nauk o bezpieczeństwie i obronności. Wartość podjętego problemu badawczego jest szczególnie istotna z uwagi na fakt, Ŝe jak juŜ wspomniano, W polskim piśmiennictwie jest niewiele tego typu badań i opracowań. Zatem z poznawczego, jak i pragmatycznego punktu widzenia wybór tematu rozprawy doktorskiej zasługuje na uznanie i pełną akceptację. 2. Ocena rozprawy 2.1. Ocena metodyczna Rozprawa doktorska pod względem metodycznym nosi charakter problemowo chronologiczny, podkreślić przy tym naleŜy właściwy podział chronologiczny, zaś proces badawczy nosi charakter interdyscyplinarny, co ściśle wiąŜe się z badanym obszarem. Autor przedstawia kwestie metodyczne i metodologiczne we wstępie rozprawy, przyjmując klasyczne metody i techniki badawcze stosowane w naukach o bezpieczeństwie, jak analiza (w tym analiza i krytyka literatury, analiza historyczna, porównawcza, systemowa), synteza, uogólnienie, dedukcja, indukcja, analogia, wywiad i ankieta. Przyjęty sposób prowadzenia oraz następnie omówienia badań podnosi w znakomity sposób klarowność przedstawianej problematyki, co świadczy o dobrym opanowaniu warsztatu badawczego przez Doktoranta. Biorąc pod uwagę całość recenzowanego dzieła, to jest ono moim zdaniem zbyt obszerne (277 stron, w tym 193 strony tekstu zasadniczego). Nie sugerując konkretnej liczby stron, czy rozdziałów, chciałbym zauwaŜyć, Ŝe bardziej oczekiwałem „raportu” z przeprowadzonych badań, natomiast recenzowany materiał posiada treści, które nie wnoszą nowych „odkryć” do zasadniczego tematu rozprawy, natomiast z uwagi na wielowątkowość prowadzonych badań, utrudnia dostrzeŜenie rozwiązania głównego problemu naukowego. Poprawnie zostały natomiast określone przedmiot oraz cel badań (s. 13), w tym cele szczegółowe, co z kolei pozwoliło sformułować główny problem badawczy oraz aŜ trzynaście zagadnień badawczych przedstawionych w formie pytań, co z uwagi na wielowątkowość badań naleŜy uznać za słuszne. Poprawnie sformułowano równieŜ hipotezę badawczą (s. 14). Na wyróŜnienie zasługuje przeprowadzona kwerenda najwaŜniejszych materiałów źródłowych i opracowań oraz ich charakterystyka, która została przeprowadzona w sposób kompetentny i systemowy (biblioteki i archiwa krajowe, 1 biblioteka niemieckie, 33 opracowania zwarte i 46 opracowań przyczynkarskich), co wskazuje na duŜą łatwość poruszania się Autora w badanej problematyce i jej głęboką znajomość. Za niezwykle waŜne naleŜy uznać zgromadzenie i wykorzystanie 12 biografii oficerów zajmujących stanowisko dowódcy 9 FOW (załącznik 18) oraz przeprowadzenie 15 wywiadów z oficerami pełniącymi słuŜbę w róŜnych okresach i na róŜnych stanowiskach w opisywanym związku taktycznym (załącznik 23). WaŜnym i cennym elementem badań jest opracowana ankieta (załącznik 22) i opracowanie jej wyników w podrozdziale 4.2. NaleŜy stwierdzić, Ŝe właściwie ujęto badany problem pod kątem „zasięgu i głębokości” badań, natomiast materiał badawczy poprawnie zebrano i opracowano. W całości bazę źródłową dysertacji naleŜy uznać za wystarczającą. W całości, z metodycznego punktu widzenia rozprawa zasługuje na pozytywną ocenę, natomiast Doktorant wykazał się umiejętnością samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. 2.2 Ocena merytoryczna Recenzowana rozprawa doktorska obejmuje 277 stron tekstu i składa się z wykazu skrótów i oznaczeń, wstępu, czterech rozdziałów, zakończenia, bibliografii, wykazu rysunków, wykazu tabel, wykazu załączników, 23. załączników oraz streszczenia rozprawy w języku angielskim. Zasadnicza część rozprawy obejmuje 193 strony tekstu wraz ze stosownym materiałem ikonograficznym. Wstęp zawiera uzasadnienie wyboru tematu pracy oraz .załoŜenia metodyczne, które Autor przyjął w procesie badawczym. Ponadto zawiera krótką charakterystykę poszczególnych rozdziałów, opis procesu badawczego oraz analizę najwaŜniejszych materiałów źródłowych i opracowań. ' NaleŜy stwierdzić, Ŝe wstęp jest najsłabiej opracowaną częścią dysertacji z redakcyjnego punktu widzenia. Jego treści merytoryczne, poza częścią metodologiczną, kwerendą literatury i omówieniem rozdziałów, są przedstawione chaotycznie i zredagowane mało starannie. Szczególnie słabo Autor przedstawia kwestie związane z wyborem tematu rozprawy oraz zagadnieniami bezpieczeństwa morskiego państwa. Biorąc pod uwagę przyjętą chronologię badanych okresów naleŜało zastanowić się nad ówczesnym „pojmowaniem” bezpieczeństwa morskiego państwa, a było ono na pewno inne w latach 1965-1989, następnie 1989-1999 i dalej aŜ do roku 2006. Doktorant poszedł tu wyraźnie na skróty przyjmując jego współczesne pojmowanie (ogólne - S. Koziej i szczegółowe - T. Szubrycht). Zupełnie nie wiadomo jakie są związki rozprawy ze strategiami przyjętymi w latach 2007 i 2009, czy teŜ załoŜeniami polityki morskiej RP do 2020 r., a przecieŜ 9.FOW wówczas juŜ nie istniała. RównieŜ niezbyt jasno przedstawił Autor problem, gdzie dostrzega związek pomiędzy bezpieczeństwem morskim państwa, a działalnością 9.FOW. Rozdział pierwszy, zatytułowany: Geneza i zmiany systemu obrony wybrzeŜa w latach 1918-1965, miał w zamyśle Doktoranta wprowadzać W tematykę podjętego problemu badawczego. Moim zdaniem, jest on źle skonstruowany. O ile istotne wydają się Koncepcje obrony wybrzeŜa polskiego W nowej sytuacji geopolitycznej po II Wojnie światowej, o tyle nie widzę Ŝadnej istotnej potrzeby przepisywania po raz kolejny (podrozdział 1.1) historii tworzenia PMW po odzyskaniu niepodległości W 1918 r oraz utworzenia przez prezydenta RP Rejonu umocnionego Hel W 1936r. Są to fakty ogólnie znane i dobrze osadzone w literaturze przedmiotu. Natomiast podrozdziały od 1.2 do 1.4 moŜna by po odpowiednim przeredagowaniu ująć w syntezę okresu poprzedzającego powstanie 9.FOW. Za najbardziej wartościowe części rozdziału pierwszego, uznaję podrozdziały 1.3 i 1.4. W rozdziale drugim: 9. Flotylla Obrony WybrzeŜa w koncepcjach i planach dowództwa Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1965-2006 przedstawiono organizację oraz działalność poszczególnych jednostek Flotylli do 1989 r. Znów nie wiadomo, dlaczego występuje rozbieŜność nazwy rozdziału z omawianym w nim okresem, czyli od momentu powstania 9 FOW do początku przemian ustrojowych W Polsce. Ponadto z czysto pragmatycznego punktu widzenia lepszą cezurą czasową byłby rok 1991, kiedy rozwiązano Układ Warszawski, chociaŜ moŜe to być kwestia dyskusyjna. Pomimo, Ŝe rozdział drugi jest doskonale opracowany i świetnie udokumentowany, to znów moŜna znaleźć „kwiatek” w postaci tytułu podrozdziału 2.3 - Rola 9. FOW w realizacji zadań doktrynalnych Marynarki Wojennej PRL. Szanowny Doktorancie, w tym okresie nie było Ŝadnej polskiej doktryny Wojennej (s. 106), ani tym bardziej doktryny MW, jeśli cokolwiek realizowała MW, to wspólną doktrynę Układu Warszawskiego. Trzeba jednak podkreślić, Ŝe w rozdziale zawarto pełną i gruntowną analizę miejsca i roli 9.FOW w strukturze MW, eksploatowany przez nią sprzęt, a takŜe jej ówczesne znaczenie W systemie bezpieczeństwa morskiego państwa. Autor w sposób profesjonalny omówił poszczególne elementy składowe Flotylli i jej działalność szkoleniową. Z uwagi na fakt, Ŝe omawiany okres stanowi ponad 85% czasu funkcjonowania 9.FOW, moŜna uznać, ze jest on najbardziej istotny i reprezentatywny dla całej dysertacji. Rozdział trzeci: Miejsce i rola 9.FOW w systemie obrony interesów Polski na Bałtyku po 1989 roku Autor przedstawia działalność Flotylli w okresie transformacji Sił Zbrojnych, wynikającej z samodzielności obronnej i przyjęcia przez Polskę doktryny obronnej. Poddano w nim badaniu udział jednostek Flotylli, szczególnie pływających, w wykonywaniu zadań związanych z głównym celem strategicznym RP wejściem do NATO, w tym uczestnictwo w programie Partnerstwo dla Pokoju oraz bilateralne kontakty i Wspólne przedsięwzięcia z Marine Nationale. Rozdział jest pod względem merytorycznym poprawny, poszczególne podrozdziały są spójne i dobrze udokumentowane. Rozdział czwarty, moŜliwości sił 9.FOW w systemie bezpieczeństwa państwa obejmuje analizę potencjału bojowego sił 9.FOW, jak równieŜ przedstawia wyniki ankiety dotyczącej działalności Flotylli w systemie bezpieczeństwa państwa. PoniewaŜ Doktorant posłuŜył się tutaj uŜywanym w Marynarce Wojennej programem komputerowym „Ekspert”, szkoda tylko, Ŝe nie zadał sobie trudu wydzielenia okrętów 9.FOW i przedstawił je w jednym „worku”. Być moŜe chciał W ten sposób uzyskać materiał porównawczy, gdyŜ jednostki Flotylli są na wykresach wydzielone oddzielnym kolorem. Bez wątpienia na wyróŜnienie zasługuje podrozdział 4.2 poświęcony badaniu opinii eksperckich dotyczących działalności 9.FOW i jej roli w systemie bezpieczeństwa państwa. Doktorant wywiązał się tutaj znakomicie ze swojego zadania, próbka respondentów liczyła 87 osób, a sama ankieta była anonimowa. RównieŜ przekrojowy i reprezentatywny był dobór respondentów pod względem miejsca słuŜby czy pracy. Analiza wyników ankiety nie budzi zastrzeŜeń, chociaŜ w niektórych przypadkach mogłaby być pogłębiona. Merytoryczną część pracy zamyka zakończenie (9 stron tekstu), w którym Doktorant zawarł syntetyczne podsumowanie swojej pracy badawczej, a takŜe przedstawił jej rezultaty. Trzeba stwierdzić, Ŝe zawiera ono wiele powtórzeń oraz mogłoby być bardziej syntetyczne. Ponadto zawiera weryfikacji przyjętej hipotezy oraz wskazuje kierunki dalszych badań w zakresie prowadzonych badań. NaleŜy z uznaniem podkreślić, ze Autor wzbogacił treść rozprawy 67. rysunkami oraz 22. tabelami, co znacznie ułatwia zrozumienie prezentowanych wyników badań. Natomiast jej głównym niedostatkiem, jest mało staranna redakcja. Zamieszczone w pracy załączniki (23) mają ścisły związek z treścią rozprawy, natomiast same posiadają zróŜnicowaną wartość, jednak co istotne, W znakomity sposób wzbogacają całą dysertację. Bez szkody dla pracy moŜna by pominąć załączniki: 2, 6, 7, 8, 12, 14, 15. Bibliografia została przez Doktoranta podzielona na pięć części: materiały archiwalne, materiały źródłowe, publikacje zwarte, czasopisma i strony internetowe. W całości dokonany przez Doktoranta dobór literatury naleŜy ocenić bardzo wysoko, jako niezwykle trafny i ściśle związany z prowadzonymi badaniami. Pomimo wskazanych niedociągnięć oraz dyskusyjnych problemów, rozprawę pod względem merytorycznym naleŜy ocenić jednoznacznie pozytywnie. Autor prawidłowo zdefiniował tematykę pracy, uzasadnił Wybór tematu, przedstawił cel badań i hipotezę badawczą. Na koniec dokonał omówienia zasadniczych wyników pracy. Podsumowując ocenę merytoryczną rozprawy naleŜy stwierdzić, Ŝe przeprowadzony przez Doktoranta proces badawczy pozwolił osiągnąć zarówno załoŜone cele badawcze, jak i rozwiązać problem badawczy. 3. Wnioski Stwierdzam, Ŝe recenzowana rozprawa jest oryginalnym opracowaniem autorskim na dobrym poziomie poznawczym i merytorycznym, jednocześnie świadczy o przygotowaniu jej Autora do prowadzenia pracy naukowo - badawczej, wykazuje jego dociekliwość badawczą oraz wysoką erudycję. Jednocześnie spełnia wymogi stawiane pracom kwalifikacyjnym z dziedziny nauk społecznych, W dyscyplinie nauki o bezpieczeństwie. Zarówno z metodologicznego jak i poznawczego punktu widzenia rozprawa doktorska kpt. mar. mgr. inŜ. Krzysztofa Nowakowskiego zasługuje na pozytywną ocenę i w pełni spełnia wymagania określone w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki, z późniejszymi zmianami, (Dz. U. 2003 r., Nr 65, poz. 595). Wnioskuję zatem o dopuszczenie kpt. mar. mgr. inz. Krzysztofa Nowakowskiego do publicznej obrony rozprawy doktorskiej i nadanie stopnia naukowego doktora nauk społecznych w specjalności bezpieczeństwo morskie państwa.