PL Platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i

Platforma współpracy w zakresie walki
z ubóstwem i wykluczeniem społecznym
Podsumowanie wyników ankiety przeprowadzonej przez
Platformę Monitorowania Strategii „Europa 2020”
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
PL
-1-
Przedstawione wnioski są oparte na notatce analitycznej „Raport końcowy:
ocena inicjatywy przewodniej «Europejska platforma współpracy
w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym»” sporządzonej
przez Ecologic Institute (Tanja Srebotnjak, Beata Vargova, Franziska
Stuke, Johanna von Toggenburg i Chiara Mazzetti), Ecologic Institute USA
(Cathy Schechter) oraz ICLEI (Naike Alberti i Ana-Luiza Holub).
Nie reprezentują one oficjalnego stanowiska Komitetu Regionów.
Więcej informacji na temat Unii Europejskiej i Komitetu Regionów można
znaleźć na stronach internetowych: odpowiednio http://www.europa.eu
i http://www.cor.europa.eu.
© Unia Europejska, maj 2013 r.
Częściowe powielanie jest dozwolone pod warunkiem wyraźnego podania
źródła.
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
-2-
Podsumowanie wyników ankiety na temat
inicjatywy przewodniej strategii „Europa
2020” – „Europejska platforma współpracy
w
zakresie
walki
z
ubóstwem
i wykluczeniem społecznym”
Komitet Regionów przeprowadził tę ankietę, by zebrać informacje dotyczące
potencjalnej wartości dodanej, jaką dla społeczności i regionów w całej Europie
ma inicjatywa przewodnia strategii „Europa 2020” – „Europejska platforma
współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym” 1 .
Kwestionariusz zawierał 15 pytań.
Na ankietę nadesłano w sumie 37 odpowiedzi z 15 krajów.
Tabela 1: Odpowiedzi nadesłane na ankietę poświęconą „Europejskiej platformie współpracy
w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym” według krajów
Większość odpowiedzi udzieliły regiony lub nadesłano je w ich imieniu (35 %),
następnie duże i mniejsze miasta oraz gminy (32 %) i powiaty/województwa
(19 %). Dwie odpowiedzi (6 %) zostały nadesłane przez sieci (Europejską Sieć
Społeczną i Dynamo International Network of Social Workers), a jedna (3 %)
przez stowarzyszenie władz lokalnych i regionalnych (Konwent Szkockich
Władz Lokalnych).
1
Więcej informacji na temat tej inicjatywy przewodniej można znaleźć tutaj: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=961&langId=pl.
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
-3-
Tabela 2: Rozkład odpowiedzi na ankietę według typu organu władzy
Analiza informacji pozwala na wyciągnięcie szeregu wniosków dotyczących:
• wyzwań stojących przed regionami i miastami w zakresie walki
z ubóstwem i wykluczeniem społecznym;
• rodzajów programów i działań na rzecz włączenia społecznego i walki
z ubóstwem , które już zostały wdrożone lub są obecnie wdrażane przez
władze lokalne i regionalne oraz typów partnerstw wykorzystywanych
w tym procesie;
• stopnia, w jakim inicjatywy sprzyjające integracji kulturowej
i uczestnictwu są postrzegane jako środek na rzecz zmniejszenia ubóstwa
i wykluczenia społecznego;
• znaczenia programu na rzecz inwestycji społecznych Komisji
Europejskiej dla polityki lokalnej i regionalnej;
• mocnych i słabych stron inicjatywy przewodniej „Europejska platforma
współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym”
z perspektywy władz lokalnych i regionalnych;
• stopnia, w jakim krajowe programy reform adekwatnie odpowiadają
na potrzeby władz lokalnych i regionalnych, z uwzględnieniem celów
i działań „Europejskiej platformy współpracy w zakresie walki
z ubóstwem i wykluczeniem społecznym” oraz zdolności władz lokalnych
i regionalnych do wnoszenia wkładu w ich opracowanie;
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
-4-
• źródła finansowania, w szczególności unijnych funduszy strukturalnych,
a także wpływu na nie polityki konsolidacji budżetowej, jeżeli chodzi
o spełnienie celów i zamierzeń platformy; oraz
• roli nowej umowy partnerskiej w rozwiązywaniu problemu ubóstwa
i potencjalnych zmian tej umowy po przeglądzie śródokresowym w 2014 r.
Wyzwania stojące przed regionami i miastami
Respondenci byli stosunkowo zgodni co do głównych wyzwań stojących przed
władzami lokalnymi i regionalnymi: 72 % wszystkich respondentów wymieniło
wśród nich przystępne cenowo mieszkalnictwo odpowiednie dla osób i rodzin
zagrożonych ubóstwem, a także osób bezdomnych. Choć polityka dotycząca
mieszkalnictwa leży w gestii władz lokalnych i regionalnych, mieszkania
wspierane ze środków publicznych („mieszkalnictwo socjalne”) nie są dostępne
w wystarczającej ilości, a na niektórych obszarach (3 odpowiedzi) były one od
wielu lat zaniedbywane, w związku z czym mają niski standard. Kryzys
gospodarczy tylko pogorszył sytuację, więc kwestia ta pozostaje jednym
z priorytetowych obszarów działań.
Kryzys gospodarczy i kryzys finansowy został również wskazany bezpośrednio
i pośrednio jako ważna przyczyna rosnącego poziomu ubóstwa. Oba kryzysy
doprowadziły do wzrostu stopy bezrobocia (wzmianka w 36 % odpowiedzi), co
wpędziło wiele osób i rodzin w ubóstwo ze względu na długoterminową
niezdolność do znalezienia nowej, godziwej pracy. Ten dwojaki kryzys obnażył
też pogłębiające się problemy systemowe i strukturalne (wspomniane przez
14 %), takie jak brak równowagi finansów publicznych, przekształcenia
w strukturze gospodarki oraz zmiany demograficzne.
Być może najbardziej niepokojące jest często wspominane wyzwanie w zakresie
walki z ubóstwem dzieci (36 % odpowiedzi), zwłaszcza groźba powstania
samoutrwalającego się cyklu ubóstwa, który może pochłonąć dzieci z ubogich
rodzin na całe życie.
Rodzaje realizowanych programów i działań oraz typy zawieranych partnerstw
Władze lokalne i regionalne wskazują na wielowymiarowe skutki ubóstwa.
Oprócz inicjatyw na rzecz poprawy sytuacji mieszkaniowej, skupiają się
w szczególności na zwalczaniu ubóstwa dzieci i jego skutków. Działania na
rzecz rodzin bądź gospodarstw domowych samotnie wychowujących dzieci
obejmują zapewnianie i dotowanie opieki nad dziećmi, bezpośrednie wsparcie
finansowe, pomoc mieszkaniową, edukację i wspieranie rodziców
w poszukiwaniu pracy.
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
-5-
Pracuje się też nad znalezieniem rozwiązań z zakresu ograniczania ubóstwa
i wykluczenia społecznego innych mniej uprzywilejowanych grup, takich jak
integracja (zwłaszcza młodych) osób na rynku pracy, wspieranie imigrantów,
osób niepełnosprawnych, nisko wykwalifikowanych i przedwcześnie
porzucających naukę, rodzin o niskim dochodzie, w których są dzieci, i osób
bezdomnych.
Aby osiągnąć te cele, władze lokalne i regionalne współpracują z władzami
krajowymi (partnerstwa wertykalne) i/lub z innymi podmiotami lokalnymi,
takimi jak organizacje nienastawione na zysk, przedsiębiorstwa i agencje
(partnerstwa horyzontalne) (100 % respondentów). Partnerstwa te obejmują
formalnie zawarte porozumienia, a także współpracę nieformalną oraz mniej lub
bardziej regularną. Oprócz współpracy opartej na upoważnieniach lub
podstawach prawnych (np. rząd krajowy zapewnia finansowanie działań
wdrażanych na szczeblu lokalnym), partnerstwa zwykle mają wspólne interesy
lub misje, potrzebę łączenia zasobów i/lub wiedzy specjalistycznej oraz zajęcia
się problemem wielowymiarowego ubóstwa i wykluczenia społecznego
w sposób skoordynowany. Jednocześnie 28 % respondentów ankiety wnosi
o jeszcze większy poziom współpracy między pionowymi szczeblami
rządowymi.
Rola integracji kulturowej i uczestnictwa
Platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem
społecznym przyczynia się do realizacji celu strategii „Europa 2020”
dotyczącego tworzenia społeczeństwa bardziej sprzyjającego włączeniu
społecznemu 2 . Dostęp dla ubogich i zmarginalizowanych członków
społeczeństwa oraz ich integracja przyczyniają się więc w znacznym stopniu do
realizacji tego celu. Można stwierdzić, że władze lokalne i regionalne starają się
aktywnie zapewnić mieszkańcom możliwość udziału w działalności kulturalnej,
edukacyjnej i nastawionej na budowanie społeczności lokalnej (94 %
respondentów ankiety). Działania te są często wspierane ze środków
publicznych (zob. poniższe wnioski dotyczące finansowania) i skierowane do
najmniej uprzywilejowanych grup. W ramach wielu z nich oferuje się dotowane
lub darmowe bilety na wydarzenia w danym mieście lub regionie (56 %).
Jednakże działania wspomniane przez władze lokalne i regionalne obejmują też
festiwale w małych i dużych miastach, dostęp do możliwości rekreacji ruchowej,
2
STRATEGIA „EUROPA 2020” Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu, COM(2010) 2020 final, Bruksela, 3.3.2010:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:2020:FIN:PL:PDF, s.19.
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
-6-
uroczystości historyczne i związane z dziedzictwem oraz programy radiowe
i filmy.
Podkreśla się również, że władze lokalne i regionalne na obszarach
obejmujących ludność romską stworzyły lub wsparły konkretne programy
kulturalne na rzecz lepszej integracji tej grupy ze społeczeństwem, podnoszenia
świadomości oraz eliminowania stygmatyzacji historycznie związanej z tą
społecznością (3 na 3 respondentów)
Rola pakietu w sprawie inwestycji społecznych
Pakiet w sprawie inwestycji społecznych 3 zapewnia państwom członkowskim
wytyczne w zakresie jak najlepszego wykorzystania wsparcia finansowego UE,
szczególnie z Europejskiego Funduszu Społecznego, oraz wdrażania
wyznaczonych celów. Pakiet ten ma na celu wzmocnienie obecnego
i przyszłego potencjału poszczególnych osób oraz poprawę ich możliwości
udziału w społeczeństwie i na rynku pracy. Komisja Europejska będzie ściśle
monitorować funkcjonowanie systemów ochrony socjalnej w poszczególnych
państwach członkowskich poprzez semestr europejski oraz, w razie potrzeby,
sformułuje zalecenia dla poszczególnych krajów. Znaczenie pakietu dla władz
lokalnych i regionalnych postrzegane jest na trzy różne sposoby:
• stanowi on uzasadnienie prac władz lokalnych i regionalnych, służy jako
narzędzie orientacji i jest ogólnie uznawany za istotny (50 %);
• jest nadal zbyt nowy, żeby brać go pod uwagę lub korzystać z niego
(19 %);
• nie ma bezpośredniego wpływu na ich prace (14 %).
Jak stwierdziło 6 % respondentów, pakiet w sprawie inwestycji społecznych
może nie być istotny dla prac władz lokalnych i regionalnych, ponieważ nie
oferuje znaczących zmian w podejściu do polityki społecznej.
Mocne i słabe strony inicjatywy przewodniej „Europejska platforma współpracy
w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym”
Odpowiedzi na to pytanie ankiety dowodzą, że platforma odzwierciedla
wielowymiarowy charakter ubóstwa i wykluczenia społecznego, jak
wskazuje zestawienie mocnych i słabych stron w poniższej tabeli (punkt a –
mocne strony i b – słabe strony).
3
Więcej informacji na temat pakietu w sprawie inwestycji społecznych można znaleźć na stronie:
http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1044&langId=en.
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
-7-
Wśród mocnych stron platformy najczęściej wymieniano nagłośnienie
odnośnych problemów, przejrzystość oraz bardziej skoordynowane
(horyzontalnie i wertykalnie) podejście do zwalczania ubóstwa.
Jeżeli chodzi o słabe strony, krytyka skupia się na wdrażaniu platformy,
niejasnościach w krajowych programach reform, braku finansowania,
rozbieżności priorytetów krajowych i lokalnych, złożonym charakterze
programów i braku koordynacji oraz wykluczeniu środków równoważenia
budżetu w ramach platformy czy strategii „Europa 2020”. Ponadto za ważne
uważa się regularne monitorowanie i ocenę postępów w realizacji celów
i zamierzeń strategii „Europa 2020”.
a)
Mocne strony
Liczba
odpowiedzi
Uproszczenie i lepsze ukierunkowanie polityki społecznej,
5
nadanie odpowiednich ram poszczególnym zagadnieniom
i wyraźne określenie priorytetów i działań
Odpowiednie powiązania między programami unijnymi
3
i terytorialnymi oraz zaangażowanie we współpracę horyzontalną
i wertykalną, obejmującą także inne podmioty (organizacje
pozarządowe, przedsiębiorstwa itp.).
Zwiększanie świadomości na temat ubóstwa i wykluczenia
2
społecznego, w tym nagłośnienie kwestii Romów, ubóstwa
dzieci, bezdomności i innych problemów dotykających najmniej
uprzywilejowanych grup
Uznanie potrzeby tworzenia innowacji i realizacji nowych
2
programów i działa
Po raz pierwszy liczbowy wskaźnik pomiaru ubóstwa
1
i wykluczenia społecznego został uwzględniony w polityce UE
Wzmocnienie działań na rzecz integracji osób wykluczonych
1
społecznie
Uznanie wielowymiarowego charakteru ubóstwa i wykluczenia
1
społecznego
Duża liczba najlepszych praktyk i innych informacji jest teraz
1
dostępna dzięki wymogom w zakresie sprawozdawczości
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
-8-
b)
Słabe strony
Liczba
odpowiedzi
4
Problem polega na wdrażaniu platformy, niejasnościach
w krajowych programach reform, braku finansowania,
rozbieżności priorytetów krajowych i lokalnych, złożonym
charakterze programów i braku koordynacji oraz wykluczeniu
środków równoważenia budżetu w ramach platformy czy
strategii „Europa 2020”.
Potrzeba stałego monitorowania i oceny, lepszych i bardziej
3
kompleksowych wskaźników oraz uznania wielowymiarowego
charakteru ubóstwa i wykluczenia społecznego
Zbyt mało uwagi poświęca się poszczególnym konkretnym
4 (suma
kwestiom:
pojedynczych
− Poprawa sytuacji finansowej osób ubogich
kwestii)
− Ożywienie wzrostu gospodarczego tworzącego miejsca
pracy i tym samym usuwającego jedną z głównych
przyczyn ubóstwa
− Większe skupienie się na ubogich pracujących
− Uznanie wartości działań zapobiegawczych
Platformie brakuje bezpośredniego wpływu i działań
1
Brak widoczności polityki UE w dziedzinie ubóstwa
1
i wykluczenia społecznego
Tabela 3: Podsumowanie mocnych i słabych stron zgłoszonych w ankiecie.
Odpowiedź nadesłana przez Europejską Sieć Społeczną (ESN)4 jest szczególnie
przydatna do analizy mocnych i słabych stron inicjatywy przewodniej
ukierunkowanej na walkę z ubóstwem, ponieważ przedstawia ona zbiorczo
poglądy poszczególnych członków sieci. W szczególności ESN wskazuje na
niekiedy silne kontrasty między programami socjalnymi a usługami dostępnymi
w poszczególnych krajach oraz na rozbieżności występujące czasem nawet
w obrębie jednego kraju. Podobnie jest w przypadku dostępu oraz informacji dla
osób potrzebujących. Europejska platforma współpracy w zakresie walki
z ubóstwem i wykluczeniem społecznym nie została specjalnie zaprojektowana
w celu usunięcia tych różnic; oferuje ona raczej nadrzędną strategię działania,
która musi zostawić margines na dostosowania na szczeblu lokalnym
i regionalnym.
4
ESN to niezależna sieć lokalnych publicznych usług socjalnych w Europie założona w 1998 r. Obecnie liczy ponad 90 członków
w 30 krajach. Więcej informacji można znaleźć na stronie: http://www.esn-eu.org.
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
-9-
Odzwierciedlenie w krajowych programach reform potrzeb władz lokalnych
i regionalnych w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym oraz
zdolność tych władz do udziału w ich opracowaniu
Krajowe programy reform powinny odpowiednio odzwierciedlać potrzeby
władz lokalnych i regionalnych oraz odpowiadać na nie. Według ankiety 28 %
respondentów stwierdziło, że program w ich kraju odpowiada kwestiom
poruszonym w ramach platformy współpracy na rzecz walki z ubóstwem
i wykluczeniem społecznym. Krytyka skupia się na zbyt wąskiej koncentracji
(przede wszystkim na tworzeniu miejsc pracy, 3 %), zbyt niejasnych politykach
i celach (6 %), ukierunkowaniu na abstrakcyjne rozważania polityczne zamiast
na rzeczywistość lokalną (3 %), nieuwzględnianiu różnic lokalnych
i regionalnych (8 %) oraz niedostatecznych informacjach w zakresie
konkretnych wytycznych i finansowania (3 %).
Władze lokalne i regionalne na ogół chciałyby mieć większy wpływ na
opracowywanie krajowych programów reform, choć 31 % respondentów
ankiety mogłoby wnieść bezpośredni, pośredni lub bardzo ograniczony wkład.
Taki udział mógłby pomóc w zapewnieniu, że działania i programy
odzwierciedlać będą lokalne potrzeby i uwarunkowania oraz zawierać
odpowiednie środki w zakresie mierzenia postępów. Czternaście procent
respondentów ankiety stwierdziło, że nie mieli okazji wnieść wkładu
w opracowanie programów.
Źródła finansowania i wpływ polityki konsolidacji budżetowej
Zwrócono uwagę, że fundusze strukturalne UE odgrywają rolę tylko
w przypadku 50 % budżetów respondentów na programy i działania związane
z platformą współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem
społecznym. Kolejne 36 % respondentów stwierdziło, że działania są
finansowane przez połączenie środków lokalnych i/lub regionalnych, unijnych,
a czasem prywatnych, lecz poziom finansowania jest różny.
Recesja gospodarcza miała wpływ na zdolność większości władz lokalnych
i regionalnych do finansowania istniejących programów oraz wspierania
nowych, które są potrzebne ze względu na wzrost poziomu ubóstwa
i wykluczenia społecznego. Jednak 11 % respondentów ankiety zauważyło, że
konsolidacja budżetowa nie doprowadziła (jeszcze) do ograniczeń lub trudności
finansowych w zwalczaniu ubóstwa i wykluczenia społecznego. Główny
wniosek dotyczący finansowania jest taki, że programy społeczne
i ukierunkowane na walkę z ubóstwem są zwykle wielowymiarowe
i długoterminowe, co oznacza, że ich kontynuacja i sukces zależy silnie od
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
- 10 -
konsekwentnego planowania i stabilnego przydziału środków, co jest zagrożone
przedłużającą się dekoniunkturą i konsolidacją fiskalną.
Rola i potencjalne zmiany przyszłej umowy partnerskiej
Przyszła umowa partnerska jest postrzegana jako okazja do wzmocnienia roli,
widoczności i horyzontalnego uwzględniania kwestii ubóstwa w politykach UE.
Umowa nie jest jednak wystarczająco powszechnie znana ani rozumiana. Pięciu
respondentów nie potrafiło udzielić odpowiedzi na to pytanie.
Jeżeli chodzi o proponowane zmiany umowy partnerskiej, można je podzielić na
zmiany dotyczące treści i finansowania:
Treść:
• Platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem
społecznym powinna być spójna, a jej cele powinny być konkretne
i możliwe do zmierzenia na poziomie makro i mikro przez władze lokalne.
• Platforma powinna podlegać przeglądowi i być oceniana co roku.
• Zwiększenie widoczności przekrojowych powiązań i wspólnych
elementów platformy i innych inicjatyw przewodnich, zwłaszcza
inicjatywy na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia oraz inicjatywy
„Mobilna młodzież”. Także w tym kontekście istnieje potrzeba większego
uznania, że polityka dotycząca ubóstwa i wykluczenia społecznego ma
wpływ na wzrost i że nie można tych kwestii rozważać osobno. W zamian
konieczny jest bezpośredni związek między wydobyciem ludzi
z ubóstwa/wykluczenia społecznego oraz wzrostem i celami
gospodarczymi UE i rządów krajowych.
• Zwiększenie ogólnej wiedzy na temat polityki UE w tym sektorze, także
na szczeblu lokalnym i regionalnym.
• Lepsza koordynacja działań UE i państw członkowskich, aby umożliwić
lepsze odzwierciedlenie różnic w obrębie państw członkowskich oraz
zaoferowanie szerszego wachlarza rozwiązań.
• Włączenie środków zapobiegawczych do platformy.
Finansowanie:
• Przyznanie większej ilości środków na walkę z ubóstwem, ponieważ to
długoterminowe i wielowymiarowe działanie jest hamowane przez
(i) budżetowe środki oszczędnościowe, (ii) brak pewności finansowania
oraz (iii) trudności osób potrzebujących w dostępie do finansowania
i informacji.
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab
.../...
- 11 -
• Uznanie prawdziwego wpływu recesji gospodarczej i ograniczonych
budżetów dla władz lokalnych oraz zapobieganie ich skutkom, które
mogą mieć negatywy wpływ na wyniki.
• Uproszczenie i dostosowanie mechanizmów finansowania unijnych
funduszy strukturalnych oraz zezwolenie na jednoczesne staranie się
o finansowanie z różnych źródeł. Są to kluczowe źródła wsparcia
finansowego dla działań prowadzonych w ramach inicjatywy.
• Zwiększenie wiedzy na temat inicjatywy i jej środków w państwach
członkowskich UE, w tym na temat pakietu w sprawie inwestycji
społecznych. Należałoby wyjaśnić, które instytucje w danym kraju są
odpowiedzialne za wdrażanie środków wymienionych w konkretnej
inicjatywie.
• Uproszczenie biurokracji i systemu starania się o dotacje, a także
procedur księgowych.
CDR3702-2013_00_00_TRA_BRO EN - AW(ASZ)/ab