Części zdania

Części zdania
 Podmiot:
o Określenie rzeczownika
o Kto? Co?
Rodzaje podmiotu:
* gramatyczny jest to podmiot wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w mianowniku; jest
najczęstszym podmiotem w zdaniu.
np.: Janek uzbierał mnóstwo jagód - podmiotem gramatycznym jest Janek
* logiczny, (w dopełniaczu) czyli podmiot wyrażony rzeczownikiem (lub inną częścią mowy) w
dopełniaczu, występuje przy orzeczeniu wyrażającym:
- informację o braku, nadmiarze, przybywaniu lub ubywaniu, np.
Zabrakło nam mleka.
Tej wiosny przybyło wiele kwiatów w ogrodzie. (podmiot pogrubiony)
* domyślny wynika z kontekstu i wskazywany jest przez koocówkę fleksyjną orzeczenia np.:
Zrobiłeś nieśmiały krok do przodu.(ty)
* zbiorowy to podmiot, który jest wyrażony wyrazem w mianowniku oraz wyrażeniem
przyimkowym, najczęściej z "z" i z narzędnikiem:
Przykład: Ojciec z synem wyszli na spacer (podmiot pogrubiony).
 Orzeczenie:
o Określenie podmiotu
o Wyrażone osobową formą czasownika
o Co robi? Co się z nim dzieje? W jakim stanie się znajduje?
Wyróżniamy orzeczenie:
* orzeczenie czasownikowe Wyrażone najczęściej czasownikiem w formie osobowej
np. Banknoty dotarły do Europy w XVII wieku.
* orzeczenie czasownikowe – złożone z łącznika i orzecznika ;
Łącznik na ogół wyrażony jest osobową formą czasowników „stad się”, „zostad”, „robid”, „byd” lub
partykułą „to”, a orzecznik – najczęściej przymiotnikiem, imiesłowem przymiotnikowym,
rzeczownikiem, zaimkiem rzeczownym i przymiotnym, liczebnikiem, np.
To stało się nieznośne. („stało się” – łącznik, „nieznośne” – orzecznik)
Kiedyś byłem mały. („byłem” – łącznik, „mały” – orzecznik)
W przyszłości zostanę lekarzem. („zostanę” – łącznik, „lekarzem” – orzecznik)
 Przydawka:
o Określenie rzeczownika
o wyrażona przymiotnikiem, liczebnikiem, rzeczownikiem, wyrażeniem przyimkowym
o Jaki? Jaka? Jakie? Który? Która? Które? Czyj? Czyja? Czyje? Ile? Czego? Z czego?
 Dopełnienie:
o Określenie czasownika
o Wyrażone rzeczownikiem, wyrażeniem przyimkowym
o Kogo? Czego? Komu? Czemu? Co? Z kim? Z czym? O kim? O czym? Jak? Gdzie? Kiedy?
Rozróżniamy dopełnienie dalsze i bliższe:
Dopełnienie bliższe- to takie, które przy zmianie orzeczenia na stronę bierną staje się podmiotem.
Tomek zjadł cały tort.
Cały tort został zjedzony przez Grzegorza.
Dopełnienie dalsze- nie zmienia się w podmiot.
Syn podziękował mamie.
 Okolicznik:
- Określenie czasownika
o Wyrażony przysłówkiem, wyrażeniem przyimkowym
o Jak? Gdzie? Kiedy? Skąd? Dokąd? Którędy? Dlaczego? Jak długo? Z jakiego powodu?
Rozróżniamy okoliczniki:
* Okoliczniki czasu - odpowiadają na pytania: kiedy? odkąd? dopóki? Jak dawno? Ja długo?
Np.: Samoloty leciały dzisiaj. ­ Jeżdżą tak od tygodnia. Będą długo latały. Dziś nie mamy czasu
* Okoliczniki miejsca - odpowiadają na pytania: gdzie? dokąd? którędy?
Np.: Antek mieszkał na wsi. Wychodził z domu rano i szedł przez pole do szkoły.
* Okoliczniki sposobu - odpowiadają na pytania: jak? w jaki sposób?
Np.: Samoloty leciały trójkami, zniżały się z warkotem.
* Okoliczniki celu - odpowiadają na pytania: po co? w jakim celu?
Np.: Idę do sklepu po chleb .
* Okoliczniki przyczyny — odpowiadają na pytania: dlaczego? z jakiego powodu? z jakiej przyczyny?
Np.: Ludzie tracili głowy ze strachu.
* Okoliczniki warunku — odpowiadają na pytanie: pod jakim warunkiem?
Np.: Z ręcznego hamulca w pociągu można korzystad jedynie w razie wypadku.
* Okoliczniki przyzwolenia — odpowiadają na pytania: mimo co? mimo czego?
Np.: Uczniowie weszli na szczyt góry mimo zakazu.