MOTYWOWANIE DZIECKA DO NAUKI

MOTYWOWANIE
DZIECKA DO NAUKI
MOTYWACJA
• stan gotowości człowieka do podjęcia określonego
działania;
• wewnętrzny proces (siła) pobudzający jednostkę do
działania i ukierunkowujący je;
• To zbiór złożonych mechanizmów odpowiedzialnych
za tzw. „4 U”:
1) uruchomienie,
2) ukierunkowanie,
3) utrzymanie,
4) ukończenie działania.
MOTYWACJA c.d.
• Innymi słowy: zachęta, bodziec, pobudka;
• Stanowi siłę woli, sprężynę napędową zachowania,
która powoduje, że chce się nam jeszcze...
• Jest motorem rozwoju i źródłem sukcesu.
• Dzięki niej człowiek wyznacza kierunki działania i
osiąga wytyczone cele.
MOTYWACJA DO NAUKI
to zespół bodźców (czynników, motywów)
pobudzających do uczenia się.
Bodźce te mogą wywoływać u ucznia dwa typy
zachowań: 1) dążenie, 2) unikanie.
Na co wpływa motywacja?
• procesy umysłowe (spostrzeganie, myślenie,
wyobraźnia, pamięć) – może ona ułatwiać bądź
utrudniać ich przebieg;
• energię, sprawność i intensywność działania –
im większa intensywność motywacji tym większej
energii używamy i sprawniej wykonujemy
czynności;
• wytrwałość w osiąganiu zamierzonych celów.
Właściwości motywacji
• Motywacja NIE jest wrodzona – wrodzona jest
ciekawość świata u dziecka.
• Motywacja do uczenia NIE jest stała, ciągła –
obniża się stale od III klasy szkoły podstawowej.
• Motywacja wymaga nieustających działań,
ponieważ w znacznej części jest nabywana,
wyuczalna i podlega wychowaniu.
Rodzaje motywacji
Motywacja
wewnętrzna
zewnętrzna
Rodzaje motywacji c.d.
M. wewnętrzna:
M. zewnętrzna:
pragnienie do podejmowania i
pragnienie do podejmowania i
kontynuowania działania w
kontynuowania działania,
celu osiągnięcia zewnętrznych
które samo w sobie stanowi
rezultatów swoich działań
wartość (przynosi satysfakcję,
(działanie jest nagradzane lub
przyjemność, radość)
pozwala uniknąć kary)
łączy pomyślne wykonanie
jest emocjonalną reakcją na
zadania
z
osiągnięciem
czynność;
pewnych celów, które dla
cel stanowi samo działanie ucznia mają pożądaną wartość
Rodzaje motywacji c.d.
M. wewnętrzna:
M. zewnętrzna:
jej źródłem jest zwykle
poczucie zadowolenia lub
spełnienia, a nie nagroda
zewnętrzna
działanie podejmowane jest
wskutek czynników
zewnętrznych (np. siła
otoczenia, oddziaływanie
ludzi, zależności)
jej cechą jest ciekawość,
związana z potrzebą
samodeterminacji i
skuteczności działania
jej cechą jest kontrola z
zewnątrz, jakiej podlegają
działania
Rodzaje motywacji c.d.
M. wewnętrzna:
M. zewnętrzna:
dziecko chce się uczyć dla
dziecko uczy się ze względu na
samego siebie, aktywność
rodziców, nauczycieli,
uczenia się podejmuje z
rówieśników itp.
własnej woli (jest ekscytująca,
stawia ciekawe wyzwania);
„chcę być w czymś coraz lepszy”,
„mam zainteresowania i zależy
mi na ich rozwijaniu i
zdobywaniu wiedzy”, „szukam
odpowiedzi na ważne dla mnie
pytania”
„chcę mieć dobre oceny, zdobyć
nagrodę, zostać pochwalonym i
docenionym”
Który typ motywacji
ma większe znaczenie?
Motywacja wewnętrzna
- wiąże się z:
•
•
•
•
wysokim poziomem przyjemności z nauki,
większą ciekawością świata,
niższym poziomem lęku przed szkołą,
skłonnością do podejmowania zadań stanowiących
wyzwanie,
• lepszymi osiągnięciami w nauce.
Cechy zmotywowanego ucznia
• chce podejmować i wykonywać zadania
(jest aktywny, dociekliwy);
• wierzy we własne możliwości (jest pewny
siebie, ma poczucie własnej wartości);
• chce pokonywać trudności, aby odnieść
ostateczny sukces;
• jest ambitny, chce wykonywać trudne
zadania, mieć najlepsze oceny, podejmuje
wyzwania;
• widzi cel w uczeniu się, wykonywaniu
konkretnych ćwiczeń, prac (jest chętny do
działania);
• jest wytrwały w dążeniu do celu i nie zraża
się niepowodzeniami;
• jest pogodny, uśmiechnięty i opanowany.
Uczeń, któremu brakuje motywacji
jest:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
apatyczny;
obojętny;
znudzony;
mało aktywny;
nadpobudliwy;
niechętny do działania;
niepewny siebie;
nieprzygotowany do lekcji;
niepewny swojej wartości (ma niskie
jej poczucie).
Grupy czynników
wpływających na motywację
dziecka do nauki
Motywacja do nauki
środowisko
rodzinne
nauczyciel
uczeń
Czynniki związane z nauczycielem
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
precyzowanie jasnych komunikatów skierowanych do uczniów;
uświadomienie celów uczenia się – wartości poszczególnych osiągnięć;
sposób prowadzenia zajęć;
przyjazna atmosfera pracy (atmosfera zaufania i zrozumienia);
dobry kontakt z uczniami, wzajemny szacunek;
postawa nauczyciela- aktywna, empatyczna, pełna akceptacji i
cierpliwości;
dobre oceny; pozytywne uwagi;
konsekwencja w działaniu;
docenianie wkładu pracy, odnajdywanie w pracy ucznia mocnych stron;
pochwała przed rodzicami; pochwała przed klasą za wysiłek lub dobrze
wykonane zadanie, prezentacja osiągnięć uczniów na szerszym forum;
dobra znajomość ucznia i jego środowiska;
pozytywna rywalizacja w grupie rówieśniczej;
przypominanie uczniom, że niepowodzenia, błędy to normalny etap na
drodze do doskonalenia się i in.
Czynniki związane z uczniem
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
samoocena;
zadowolenie, satysfakcja ze swoich osiągnięć;
zainteresowania i zdolności;
chęć zdobycia uznania u uczniów i nauczycieli;
„zdrowa” rywalizacja w klasie;
zdrowie fizyczne i psychiczne;
dobre oceny;
wcześniejsze pozytywne doświadczenia;
wiara we własne możliwości;
ciekawość świata i głód wiedzy;
wytrwałość w dążeniu do celu;
zdolność radzenia sobie z porażkami;
chęć zdobycia nagrody i in.
Negatywne wpływy
środowiska rodzinnego osłabiające
motywację dziecka do nauki
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Rozpieszczanie dzieci/nadopiekuńczość;
Wyręczanie dziecka;
Rywalizacja z rodzeństwem;
Zdezorganizowany dom;
Przecenianie możliwości dzieci;
Ciągłe pouczanie i krytykowanie;
Nadmierna kontrola;
Niewłaściwe motywowanie;
Brak zainteresowania nauką dziecka;
Grożenie i oskarżanie;
Wyrażanie negatywnego podejścia do nauki.
Czynniki środowiska rodzinnego
sprzyjające motywacji do nauki
I. Postawa rodzicielska – kochająca i stanowcza
II. Rodzice – przykładem dla dziecka
III.Dobre warunki do nauki
IV.Wspieranie dziecka w tworzeniu pozytywnego
obrazu samego siebie
V. Współpraca ze szkołą
VI.„Mądre” nagradzanie/karanie
I. Postawa rodzicielska
– kochająca i stanowcza
6 Zasad Wychowania Pozytywnego
Akceptacja
Docenianie
Uczucie
Dostępność
Obliczalność
Autorytet
I. Rodzic kochający i stanowczy
1) Akceptuje;
2) Współdziała;
3) Daje dziecku rozumną swobodę, właściwą dla
jego wieku;
4) Uznaje prawa;
5) Ma jasno określone zasady, wartości, normy
i ograniczenia;
6) Panuje nad własnymi negatywnymi emocjami;
7) Nie porównuje;
8) Interesuje się problemami dziecka.
II. Rodzic – przykładem
dla dziecka
1) Podkreśla duże znaczenie uczenia się, zdobywania
wiedzy i umiejętności;
2) Rozwija naturalną ciekawość dziecka;
3) Służy własnym przykładem;
4) Rozwija się i pokonuje trudności wspólnie z
dzieckiem;
5) Wykorzystuje codzienne czynności i zdarzenia do
ćwiczenia różnych umiejętności;
6) Świadczy o tym, jak uczyć się na błędach.
III. Dobre warunki do nauki
1) Właściwa organizacja czasu – wdrażanie dziecka do
systematyczności – pomoc w dobrym
rozplanowaniu pracy oraz pomoc w organizacji
czasu wolnego;
– Odrabianie lekcji o tej samej porze (najlepsze godziny na odrabianie
lekcji to 16-18), ale nie:
• bezpośrednio przed lub po szkole,
• po obfitym posiłku, zwłaszcza głównym tj. obiedzie, kolacji,
• późnym wieczorem po godzinie 20 – 21.
– Kontrolowanie ilości czasu poświęcanego na telewizję i komputer!
2) Właściwa organizacja przestrzeni do nauki;
3) Obowiązki domowe.
IV. Wspieranie dziecka w tworzeniu
pozytywnego obrazu samego siebie
1) Wzmaganie w dziecku poczucia własnej wartości;
2) Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień dziecka;
3) Niedopuszczenie do tego, by dziecko źle o sobie
mówiło (np.: „jestem głupi”, „nie dam rady”, „i tak mi się nie uda”);
Jak uwolnić dziecko z przyczepionej mu etykietki?
– poszukać sposobu zaprezentowania dziecku innego obrazu jego
osoby,
– stworzyć sytuację, w której dziecko może zobaczyć siebie w
innym świetle,
– pozwolić mu usłyszeć, jak mówimy o nim coś pozytywnego,
– przypomnieć dziecku jakieś poprzednie osiągnięcia,
– powiedzieć, jakie są nasze odczucia i oczekiwania.
IV. Wspieranie dziecka w tworzeniu
pozytywnego obrazu samego siebie
4) Stawianie racjonalnych wymagań;
5) Rozdzielenie własnych ambicji od marzeń wobec
dziecka;
6) Wdrażanie do radzenia sobie z porażką
– Nie zaprzeczaj uczuciom dziecka, nie
bagatelizuj ich;
– Nazwij jego uczucia (np. „Widzę, że: jest ci bardzo smutno
z tego powodu, że jesteś rozczarowany, że zadanie to sprawia ci
trudność”);
– Zachęć je do wymyślenia, jak można rozwiązać
dany problem.
V. Współpraca ze szkołą
1) Interesowanie się postępami dziecka;
2) Wspieranie, ale nie wyręczanie!
Praca domowa ma na celu:
a) dostarczanie dzieciom możliwości ćwiczenia i doskonalenia nowych
umiejętności;
b) rozwijanie u dzieci poczucia odpowiedzialności, samodyscypliny,
samodzielności, wytrwałości oraz umiejętności gospodarowania czasem.
–
–
–
–
–
Dopilnuj, by dziecko odrabiało zadane prace domowe (sprawdź, a nie wierz
na słowo dziecka).
Zapewnij dziecku niezbędne materiały i pomoce naukowe.
Obserwuj jak dziecko sobie radzi z samodzielnym odrabianiem lekcji.
Pomóż mu zrozumieć polecenie, zaplanujcie poszczególne etapy niezbędne
do wykonania zadania, udziel wskazówek.
Wyznacz logiczne konsekwencje za nie przestrzeganie wyznaczonych reguł.
V. Współpraca ze szkołą
3) Docenianie osiągnięcia dziecka;
4) Uczęszczanie na zebrania szkolne
Po powrocie do domu:
– spróbujmy powstrzymać emocje- przekraczając próg domu nie
krzyczmy np. „koniec z telewizją dopóki nie poprawisz ocen”;
– znajdźmy czas na rozmowę;
– nie zaczynajmy od informacji negatywnych, zaczynajmy od
sukcesów, osiągnięć, pochwał dziecka – od tego, co pozytywne;
– mówmy o swoich odczuciach, np.: „Miło mi było, gdy pani
Cię pochwaliła”, „Zmartwiło mnie Twoje zachowanie w szkole”;
– gdy są problemy – wspólnie ustalmy ich rozwiązanie.
V. Współpraca ze szkołą
5) Utrzymywanie dobrego kontaktu z wychowawcą
• Pozytywna współpraca rodziców z nauczycielami pokazuje
dziecku, że to kolejne osoby, dla których warto mieć szacunek.
• Niewskazane jest wyrażanie krytycznych opinii o nauczycielu
przy dziecku (obniża autorytet nauczyciela w oczach dziecka).
• Częste spotkania z nauczycielami oraz kontrola obowiązków
szkolnych sprawiają, że dzieci szybciej zaczynają się z nich
wywiązywać.
• Nauczyciel – sprzymierzeńcem rodzica w wychowaniu
(a nie wrogiem)!
VI. „Mądre” nagradzanie/karanie
Zasady „mądrego” stosowania nagród i kar
(zwiększające skuteczność ich oddziaływania):
• Zawieranie kontraktu – pisemne lub ustne zawarcie umowy
(zaakceptowanej przez dziecko) co do określonych postępów
w zachowaniu bądź nauce (zadania i obowiązki dziecka) oraz
warunki i sposób gratyfikacji za wykonanie zobowiązań
objętych umową.
• Bezpośrednia gratyfikacja – sygnalizowanie swego
zadowolenia z racji poczynionych postępów w zachowaniu lub
nauce (zazwyczaj przez wyrażenie pochwały i uznania).
• Konieczne jest stosunkowo szybkie wzmacnianie zachowań
(natychmiastowe – od razu po wystąpieniu, a nie odroczone).
VI. „Mądre” nagradzanie/karanie
Zasady „mądrego” stosowania nagród i kar
(zwiększające skuteczność ich oddziaływania):
• Słowne napominanie – dyskretne i życzliwe zwracaniu się do
dziecka w sprawie ich niewłaściwego zachowania. Jest to
napomnienie udzielane w tonie spokojnym i rzeczowym, bez
cienia obrażania czy wyniosłości.
• Nagrody powinny być odpowiednio atrakcyjne, a kary
odpowiednio surowe.
• Kary i nagrody powinny być zróżnicowane w zależności
od ważności.
• Wyjątkowo istotna jest konsekwencja!
VI. „Mądre” nagradzanie/karanie
VI. „Mądre” nagradzanie/karanie
POCHWAŁA
słowna aprobata, rodzaj wzmocnienia pozytywnego i forma
emocjonalnego wsparcia.
Warunki skuteczności stosowania pochwały:
• zwykły, spokojny głos, pochwała wypowiadana w zwyczajny
sposób;
• wskazanie, jakich konkretnie osiągnięć dotyczy pochwała,
(z uwzględnieniem wysiłku, staranności, wytrwałości);
• urozmaicone zwroty pochwał;
• zgodność treści słownej i emocjonalnej komunikatu;
• nie chwalenie dziecka, tylko jego działania;
• pochwała opisowa – opisujemy co widzimy, co czujemy.
VI. „Mądre” nagradzanie/karanie
POCHWAŁA c.d.
Przy wyrażaniu pochwał należy unikać:
• nieszczerych pochwał tylko po to, by dziecko poczuło się
lepiej;
• komunikatów sprawiających, że dziecko będzie czuło się
kontrolowane lub manipulowane, np.: „Dobrze, zrobiłeś dokładnie
to, co chciałam”.
• zwrotów oceniających – pochwała w formie informacji
zwrotnej, a nie wypowiedzi oceniającej!
Zwrotów wyrażających pochwałę jest bardzo wiele!
Jak nie chwalić?
Dziecko: Tato, dostałem czwórkę z tego sprawdzianu z
chemii.
Rodzic: To wspaniale! Wiedziałem, że sobie poradzisz.
Chemię masz we krwi!
Dziecko (w myślach): Ech, gdybym nie ściągnął od Karola, to
pewnie bym oblał.
Jak chwalić?
Dziecko: Tato, dostałem czwórkę z tego sprawdzianu z chemii.
Rodzic: O! To znaczy, że poprawiłeś ocenę. Z poprzedniego
sprawdzianu dostałeś trójkę, o ile dobrze pamiętam. Widać, że
solidnie popracowałeś, przygotowując się do tej klasówki. Pewnie
jesteś z siebie zadowolony?
Dziecko: Mhm, jak się przyłożę to z kolejnej klasówki też mogę
dostać czwórkę. Nie taka straszna ta chemia.
Jak nie chwalić?
Dziecko: Skończyłem prezentację na język polski.
Rodzic: Pokaż, chętnie zobaczę. Wygląda świetnie,
widać, że jesteś specjalistą w robieniu prezentacji.
Jak chwalić?
Dziecko: Skończyłem prezentację na język polski.
Rodzic: Pokaż, chętnie zobaczę. Mhm. Slajdy są przejrzyste,
zawarłeś w nich główne punkty prezentacji i zilustrowałeś wszystko
odpowiednio dobranymi zdjęciami. Wygląda na to, że włożyłeś w to
sporo pracy.
Dziecko (w myślach): Potrafię zrobić niezłą prezentację.
(na głos): Też mi się podoba, dobrze wyszło, choć
musiałem nad tym trochę posiedzieć.
VI. „Mądre” nagradzanie/karanie
„Mądre” karanie
• wymierzanie kar jak najrzadziej – w ostateczności;
• kary adekwatne do przewinienia;
• niestosowanie kar cielesnych!
Naturalna konsekwencja to coś innego niż kara!
nakazanie dziecku, by
posprzątało resztki wazonu
zakaz gry na komputerze
w tym dniu
VI. „Mądre” nagradzanie/karanie
Kara ma charakter doraźny i krótkotrwały!
Trwałe wyeliminowanie = kara + wywołanie
zachowania niepożądanego
zachowania
pożądanego
i wzmocnienie go
Dzieci uczą się tego,
czego doświadczają
• zachęcane – uczą się wiary
w siebie,
• otaczane miłością – miłości,
• wyrozumiałością – cierpliwości,
• chwalone – uczą się
wdzięczności,
• akceptowane – lubienia siebie,
• doceniane – uczą się mieć cel.
Bibliografia:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Brophy J.: Motywowanie uczniów do nauki. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2004.
Buczny J.: Różne sposoby na to, żeby uczniom chciało się chcieć. „Psychologia w
Szkole” 2006, nr 3.
Chilińska M.: Jak to jest z motywacją u małych dzieci?. „Wychowanie na co
Dzień” 2001, nr 7/8.
Covington M.V.: Motywacja do nauki. GWP, Gdańsk, 2004.
Faber A., Mazlish E.: Jak mówić, żeby dzieci się uczyły – w domu i w szkole.
Wydawnictwo Media-Rodzina, 1998.
Green G. W.: Jak pomagać dziecku w nauce. Wyd. Diogenes, 1998.
Kołakowski A., Pisula A.: Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia
behawioralna. GWP, Gdańsk 2011.
Kordziński, J.: Wizja i motywacje. „Edukacja i Dialog” 1998, nr 7.
Mejza, H.: Sztuka motywowania. „Edukacja i Dialog” 2002, nr 4.
Rheinberg F.: Psychologia motywacji. Wyd. WAM, Kraków 2006.
Stipek D., Seal K.: Jak nakłonić dziecko do nauki?. Wyd. Diogenes, 2002.
Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V.: Psychologia – kluczowe koncepcje.
Motywacja i uczenie się. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
Wykonanie:
mgr Urszula Książek