Prezentacja projektu Presentation of the project

Transkrypt

Prezentacja projektu
Irregular Talents to dwuletni projekt z zakresu kultury (2013-2015) dofinansowany przez EACEA
w ramach Programu Kultura 2007-2013. Jest on
realizowany przez konsorcjum składające się
z partnerów europejskich: Nazareno Societa Cooperativa Sociale (Nazareno-Włochy), Międzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją The International Center for Information Management
Systems and Services (ICIMSS - Polska), Wyższa
Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy (WSG-Poland),
Verein Integrative Kulturarbeit (VIK-Austria).
Celem Irregular Talents jest stworzenie możliwości
naukowej oceny wartości artystycznych dokonań
dwunastu artystów, którym los mniej sprzyjał. Ich
prace poddane zostały ocenie ze względu na ich
walory artystyczne, nie ze względu na historie ich
twórców.
W trakcie trwania projektu eksperci z Austrii, Polski
i Włoch zajmowali się selekcją i analizą prac wyb-
Presentation of the project
Irregular Talents is a two-year intercultural project (20132015), co-financed by EACEA under the Programme Culture 2007-2013. It is organized by a consortium of European partners made by: Nazareno Societa Cooperativa
Sociale (Nazareno-Italy), Międzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją The International Center for Information Management Systems and Services (ICIMSS
Poland), Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy
(WSG-Poland), Verein Integrative Kulturarbeit (VIKAustria).
Irregular Talents aims to create the opportunity for twelve
so called “irregular artists” to be studied from a scientific
point of view, with artistic criteria.
ranych artystów. Efektem tych działań są monografie prezentujące wieloaspektowe dokonania
każdego z artystów. Jednocześnie, pod kierunkiem koordynatora eksperci pracowali nad przygotowaniem wystawy, której ekspozycje zaplanowano we Włoszech, Polsce i Austrii. Na wystawach tych prezentowane są dzieła wybranych
zgodnie z kryteriami projektu artystów, którym
towarzyszą prace twórców z uznanymi już osiągnięciami. Ideą przewodnią było nawiązanie dialogu między artystami, których dzieła korespondują ze sobą bez względu na doświadczenia
autorów czy jakiekolwiek ograniczenia. Projekt
skupia się bowiem na wartości artystycznej prac,
stwarzając pośrednio autentyczną możliwość międzykulturowego włączenia społecznego. Projekt
został objęty opieką kuratorską następujących
ekspertów: Luca Farulli (Włochy), Alicja SaarKozłowska (Polska), Peter Assmann (Austria)
(Tłumaczenie / Translation Maria Śliwińska)
Their work has been taken into consideration because of
its artistic value, and not for the stories of their authors.
During the project, in Austria, Poland and Italy art experts
select and study the artworks of these artists in order to
realize a monograph about the poetic of every artists. At
the same time, the art experts, under the supervision of
the coordinator, have worked at the organization of the
itinerant art exhibition, which is expected to move from
Italy to Poland and to Austria, showing the works of the
selected artist, together with the artworks of other wellknown artists. The idea is to create a dialogue among all
these artists on the same theme, no matters the story of
the authors or the initial limitation of someone. The focus is
on the artistic value itself which, of course, indirectly creates an authentic opportunity for intercultural social inclusion. The curatorship of the project is entrusted to the following experts: Luca Farulli (Italy), Alicja Saar-Kozlowska
(Poland), Peter Assmann (Austria)
Międzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją
The International Center for Information Management Systems and Services
T O R U Ń 2 0 1 5
Barbara Momot, Anna Szary:
Anita WEND – „ w Pracowni
mogłam się twórczo rozwijać”
Anita Wend „The Laboratory
enabled me to develop
my creativity"
2
Alicja Saar-Kozłowska
Anity Wend świat ruszony z posad
Anita Wend's world set in motion
20
Udział w wystawach
Participation in exhibition
38
Katalog
Works
41
Anita WEND –
„ w Pracowni
mogłam się
twórczo rozwijać”
by
Barbara Momot
and Anna Szary
Anita Wend
„The Laboratory
enabled me
to develop
my creativity"
2
1
Lubię rysować i malować,
To moja pasja,
Że umiem rysować i malować to jest racja
Kiedy się skończyło zawodówkę,
To się rysowało i malowało ciurkiem,
I też w domu kiedy czas się miało,
A rysowałam zwierzęta, ludzi i drzewa,
Odkąd pamiętam,
Krajobrazy, na płótnie obrazy,
Też na dużej kartce zamki lub pejzaże,
Lubię sztukę i się nią interesuję,
I też interesują mnie malarze,
Przy rysowaniu trzeba się skupić,
Czasem muszę nowe fajne kredki kupić,
Albo farby plakatowe,
Żeby powstały piękne prace kolorowe,
Ale lepiej i ciekawiej,
Tłustą pastelą np. szarością i bielą,
Rysowanie węglem rysunkowym
Rysunek nie musi być kolorowy,
Rysunek też ołówkiem,
Trzeba mieć tylko dobrą temperówkę.
(Anita Wend)
I enjoy painting and drawing
This is my passion
When I graduated vocational school
I drew and painted at a stretch
When I had some time at home
I drew animals, men and plants
Ever since I remember
Landscapes and pictures on canvas
Big-format landscapes and castles
I love art and I keen on it
Painters do interest me as well
When I draw I need to focus
Sometimes buy some new wicked crayons
Or maybe poster paints
So my works are colorful
But it is better and interesting
Using greasy pastel, grey and white
Using drawing coal
Drawing does not need to be colorful
In order to draw with pencil
All you need is a fine sharpener
Biografia
Anita Wend urodziła się 3maja 1982 roku. Do
2010 roku mieszkała w Toruniu razem z rodzicami
i dwojgiem rodzeństwa. Obecnie mieszka w Tucznie k. Inowrocławia. Ukończyła szkołę podstawową, następnie specjalną szkołę zawodową o profilu gastronomicznym. Mimo zdobycia zawodu nie
pracowała, bo w sytuacji niepełnosprawności nie
było łatwo uzyskać zatrudnienie. Nadal jeszcze,
chociaż istnieje system zatrudnienia wspomaganego, osoby z niepełnosprawnością mają mniejsze szanse na pracę zawodową.
Trzeba jednak zaznaczyć, że Anita, mentalnie
i emocjonalnie, nie była gotowa na podjęcie pracy.
Wychowana w typowej, kochającej rodzinie, nie
była przygotowywana do określania i zaspokajania własnych potrzeb, czy też do podejmowania
dorosłych ról. Jest to problem większości rodzin:
troska i miłość, tak przecież potrzebne, w rezul-
Biography
Anita Wend was born on 3rd May, 1982. She lived in Toruń
with her parents and two siblings up until 2010. Currently
she lives in Tuczno, near Inowrocław. She completed
primary school and subsequently she graduated from the
gastronomic vocational school. Regardless of obtaining
a profession, it was difficult for her to find a job as she was
disabled. Nowadays it is still not easy for the disabled to be
employed.
It should be mentioned that Anita was not quite ready, both
mentally and emotionally, to get a job. Raised in a typical,
loving family, she was not prepared to define and meet her
own needs, or to take on adult roles. This is a problem of
most families: care and love, it is certainly needed, yet, as
a result, make it difficult to face the requirements of life.
The potentiality of people with disabilities is limited by
tacie jednak utrudniają konfrontację z wymaganiami życia. Możliwości osoby z niesprawnością
najbardziej ograniczane są poprzez nadmierną
troskę i symbiotyczną miłość rodziców.
Po ukończeniu nauki w 2000 roku, Anita przebywała w domu, lecz wkrótce nawiązała kontakt
z Pracownią Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych, placówką z wieloletnim doświadczeniem pracy terapeutycznej. Była jedną z wielu
osób uczęszczających na codzienne zajęcia terapeutyczne do Pracowni. Nie sprawiała żadnych
problemów, ale też początkowo trudno było rozpoznać jej potrzeby rozwojowe, gdyż z jednakową
chęcią uczestniczyła we wszystkich proponowanych zajęciach. Była raczej wycofana i skupiona
na sobie.
Stopniowo jednak, po okresie adaptacji i rozpoznaniu otoczenia, okazało się, że w Pracowni
Anita odnalazła właściwe dla siebie miejsce, bo jak
excessive care and symbiotic love of parents.
After graduating in 2000, Anita was at home, but soon
made contact with the Laboratory of Creativity
Development for Disabled, an institution with many years
experience of therapeutic work. She was one of many
people attending the daily therapeutic activities to the
Laboratory. She did not cause any problems, but initially it
was difficult to identify her development needs, as she
willingly participated in all the proposed activities. She was
rather withdrawn and focused on herself.
However, after a period of adaptation and environmental
recognition, it turned out that the Laboratory was the right
place for her, as she once said: "... I have never had
friends like that before." She also said how annoying her
loneliness was, as well as the fact that for a long time she
was so passive.
3
kiedyś stwierdziła: „… takich kolegów nie miałam
wcześniej”. Mówiła też jak dokuczliwe było dla niej
osamotnienie, jak również fakt, że przez dłuższy
czas nie miała żadnego zajęcia.
W Pracowni Anita podlegała tym samym zasadom, co wszyscy uczestnicy zajęć. Najważniejsza
z zasad to akceptacja i wzmacnianie możliwości
osoby - trudności i niepełnosprawność, także orzeczona formalnie, nie są podstawą pracy terapeutycznej, są jedynie elementami wiedzy o osobie.
W akceptującej i bezpiecznej atmosferze Pracowni Anita ujawniała swoje, ciągle nowe, umiejętności i zainteresowania: historią, literaturą fantastyczną, poezją, sportem. Pisała teksty: opowiadania , wiersze, piosenki. Okazało się, że ma duże
możliwości intelektualne, jest wrażliwa i społecznie dojrzała. Któregoś dnia Anita zaskoczyła
wszystkich obecnych w Pracowni, gdy zaśpiewała
i zatańczyła napisaną przez siebie piosenkę hiphopową, o bardzo ciekawej, aktualnej wówczas te-
In the Studio Anita had to obey the same rules as all the
participants involved. The most important principle was
acceptance and skills development - the difficulties and
disabilities, also formally adjudicated, are not the basis for
therapeutic work, but the elements of the knowledge of
ourselves. In the accepting and safe atmosphere of the
Laboratory, Anita discovered her new skills and interests:
history, fantastic literature, poetry, sports. She wrote texts:
stories, poems, songs. It turned out that she has great
intellectual potential, that she is sensitive and socially
mature. One day, Anita surprised everyone present in the
Laboratory, when she sang and danced to the hip-hop
song she composed by herself, with a very interesting and
topical theme at the time. She willingly participated in all
the proposed therapeutic activities. However, particularly
highly evaluated was her plastic work. Anita admits that
she always enjoyed painting, but she has never thought
she was talented. Therefore, she was very happy when
4
matyce. Chętnie uczestniczyła we wszystkich proponowanych zajęciach terapeutycznych. Jednak
szczególnie wysoko była oceniana jej aktywność
plastyczna. Anita przyznaje, że zawsze lubiła malować, ale nigdy nie myślała, że jest uzdolniona.
Dlatego cieszyła się bardzo, gdy terapeuci,
zwłaszcza plastycy, rozmawiali o jej pracach, robili korekty, proponowali uczestnictwo w wystawach.
Z czasem Anita zdobywała informacje o tworzeniu, o technikach plastycznych, poznała znaczenie pojęć związanych z działalnością plastyczną.
W Pracowni mogłam się twórczo rozwijać,
stwierdziła niedawno.
Anita, tak jak inni uczestnicy zajęć w Pracowni,
podlegała także systematycznej ocenie przebiegu
procesu terapeutycznego. Wszystkie oceny były
zawsze pozytywne, podkreślające jej duże możliwości, zaangażowanie i pracowitość. Akcentowana była zwłaszcza jej kreatywność w działa-
therapists talked about her work, especially plastics, making corrections, proposing to participate in exhibitions.
Over time, Anita gained information about creating, about
the art techniques, she learned the importance of
concepts related to art activities. The Laboratory enabled
me to develop my creativity, as she recently said.
Anita, like every other participant in the Laboratory of
course, was systematically evaluated in terms of the
therapeutic process. All evaluations were always positive,
emphasizing her great potential, commitment and hard
work. Her creativity in artwork was always particularly
highlighted: "The most hard working ..., focused on the
work, always took tasks that required a lot of effort
(including intellectual and mental). She can not only
reproduce the illustrations, but also creatively interpret it.
She is characterized by good perception - the ability to
niach plastycznych: „Najbardziej pracowita…,
skupiona na pracy, podejmuje się zadań wymagających dużego wysiłku (także intelektualnego
i psychicznego). Potrafi nie tylko dobrze odwzorować materiał ilustracyjny, ale go też twórczo zinterpretować. Cechuje ją dobra percepcja - umiejętność zaobserwowania i zanalizowania wielu
elementów obrazu. Jest ambitna, ma potrzebę
rozwoju”.
Poza uzdolnieniami plastycznymi innym, charakterystycznym rysem jej osobowości była wrażliwość, wyczulenie na relacje i empatia. Wprawdzie
najchętniej wybierała kontakty z terapeutami lub
z kolegami funkcjonującymi pod względem poznawczym na relatywnie wysokim poziomie, to
jednak zauważała potrzeby osób słabszych od siebie i wymagających wspierania. W trudnych sytuacjach relacyjnych potrafiła panować nad emocjami i umiała się dystansować. Przy rozstrzyganiu
spornych spraw, które przecież zawsze się zda-
observe and analyze a number of picture elements. She is
ambitious, and has a need for development. “
Apart from her artistic talents, a characteristic feature of
her personality was sensitivity to relationships and
empathy. Although the best contact she had was with her
therapists and with her friends who functioned at a relatively high level of cognition, she was open to the needs of
weaker people. In difficult situations, she was able to
control her emotions, and to keep a distance. When
settling disputes, which after all always happen, especially
in larger groups, Anita was a mediator. "You have to leave
him alone, because he is sick, he cannot account for his
actions ..." – her words are simple in conflict situations. It
can be assumed that such a reaction was taught in the
family, as she was treated leniently, because of certified
disability.
rzają, szczególnie w większych grupach, Anita
pełniła mediacyjną rolę. „Trzeba zostawić, bo on
jest chory, nie odpowiada za siebie…”, to zwykłe
jej słowa w sytuacjach konfliktowych. Można przypuszczać, że takiej reakcji wyuczyła się w rodzinie,
gdyż ona sama traktowana była łagodniej, z racji
orzeczonej niesprawności.
Dużo rozumiała, miała wiele przemyśleń na temat ludzi, życia, świata. Chciała o tym rozmawiać,
najchętniej z tymi, do których miała zaufanie (były
to wybrane osoby). Często pytała: dlaczego tak
jest...?. Takie słowa brzmią być może banalnie
i naiwnie w ustach dorosłej kobiety, lecz było to pytanie osoby prawdziwie poszukującej odpowiedzi
na fundamentalne zagadnienia życiowe. Można
było odnieść wrażenie, że Anita w Pracowni wreszcie spotkała osoby, które jej słuchają i nawiązują
z nią prawdziwe relacje.
Z badań nad postawami wobec osób z niepeł-
She understood many, thought a lot about people, life, and
the world. She wanted to talk about it, with people that she
could confide in (these were the chosen people). She
often asked: why is that ...?. Such words perhaps sound
trite and naive from an adult, but it was a question of a
person truly looking for the answers to the fundamental
issues of life. One could get the impression that in the
Laboratory Anita finally met people who truly listen to her
and want to establish a real relationship with her.
From research on attitudes towards people with
disabilities it turns out that in today's highly civilized world,
the most common reaction is indulgence and avoidance of
contact, i.e. a kind of paternalism. The response to these
trends, from the beginning of the Laboratory, is to
strengthen and to create conditions for creative development and support of the people, regardless of the type and
5
nosprawnością wynika, że we współczesnym, wysoce cywilizowanym świecie, najbardziej powszechne jest unikanie kontaktu i pobłażliwość, tj.
swoisty paternalizm. Odpowiedzią na te tendencje, od początku funkcjonowania Pracowni, jest
wzmacnianie, stwarzanie warunków do aktywności twórczej oraz towarzyszenie w rozwoju
osób, niezależnie od rodzaju i stopnia niesprawności. Programy terapeutyczne odbywają się w klimacie tzw. spotkania i rozmowy. Spotykać człowieka, patrzeć na jego twarz, rozmawiać lub też
nawiązać jakąkolwiek możliwą relację, słuchać
i patrzeć, co nam chce przekazać – to podstawa
terapii.
W tego rodzaju praktykach Anita uczestniczyła
z pełnym zaangażowaniem, bo nie tylko mogła
mówić o sobie, lecz także miała świadomość, iż
osoby z niepełnosprawnością powinny się uczyć
rozpoznawania i werbalizowania swoich problemów. Muszą też sami umieć o swoich sprawach
stage of disability. Treatment programs take forms of
meetings and discussions.
To meet people, to look at their faces, to talk or to establish
any possible relationship, to listen and watch, what they
want to tell us - is the basis of therapy.
In this kind of practice Anita participated with full commitment, because not only could she talk about herself,
but also was aware that people with disabilities should
learn to recognize and verbalize their problems. They
must also be able to talk about their problems to others,
because then the message is credible and significant.
Anita wanted and knew how to speak well in public: on the
radio, at the meetings outside the Laboratory, scientific
sessions. However, she had to be reassured that her voice
was important and necessary.
6
mówić innym, bo wtedy ten przekaz jest wiarygodny i znaczący.
Anita umiała i chciała wypowiadać się także publicznie: w radiu, na spotkaniach poza Pracownią,
na sesjach naukowych. Trzeba było ją jednak
wzmacniać zapewniając, że jej głos jest ważny
i potrzebny. Podczas sesji naukowej z okazji Dnia
Godności Osób Niepełnosprawnych Anita wypowiedziała swój niepokój o przyszłość osób z niepełnosprawnością po śmierci ich rodziców. Zapytała m.in.: „...gdzie będziemy mieszkać, gdy rodziców już nie będzie...?” Jej wypowiedź wywołała
spontaniczną dyskusję wśród uczestników sesji,
poruszonych odwagą i logiką wypowiedzi, lecz
także znaczeniem problemu.
Tego rodzaju wystąpienia, a także codzienna
aktywność i kontakt z innymi, jak również udział w
wystawach, pomagały Anicie w kreowaniu tożsamości, wzmacniając jej poczucie własnej wartości
i samoświadomość.
During a symposium on the occasion of the Day of Dignity
of Persons of the Disabled, Anita talked about her
concerns about the future of people with disabilities after
the death of their parents. She asked e.g. .: "... where will
we live, when our parents will no longer be with us ...?" Her
statement sparked a spontaneous discussion among
participants, raised by the courage and the logic of her
speech, but also by the importance of the problem.
This kind of utterance, her daily activity and contact with
others, as well as participation in exhibitions, helped Anita
in the creation of her own identity, reinforcing her selfesteem and self-awareness.
For 4 years Anita has not participated in the daily life of the
Laboratory, but still, whenever possible, she calls, and
pays a visit to get together with old friends for the holidays.
She says, "... I miss it, but once I felt like a child, and now
I'm an adult and I know that I cannot have everything.”
Od 4 lat Anita nie uczestniczy w codziennym życiu Pracowni, nadal jednak, przy każdej nadarzającej się okazji, odwiedza i kontaktuje się telefonicznie, wyjeżdża razem z dawnymi kolegami na
wakacje. Mówi: „... tęsknię, ale kiedyś czułam się
jak dziecko, a teraz jestem dorosła i wiem, że nie
mogę mieć wszystkiego.”
Podczas wielu spotkań w Pracowni Anita proponowała tematy, które były dla niej szczególnie
ważne. Najbardziej zajmowały i niepokoiły ją problemy związane z życiem człowieka, z cierpieniem,
Bogiem, z relacjami między ludźmi i między państwami. Ponieważ spotkania te były rejestrowane,
to można odtworzyć myślenie Anity o problemach
dla niej ważnych, które wzbudzają jej refleksję. Te
oryginalne wypowiedzi dopełnią obraz jej osobowości, który tu został jedynie zarysowany.
czasami jest inaczej. Ale to też jest człowiek. Są
testy na inteligencję, żeby nauka szła do przodu”.
Upośledzenie umysłowe - „...to choroba, która
bierze się z natury, to stan umysłu. Powinni ludzie
im pomagać, ale to marzenie ściętej głowy ”.
Schizofrenia - „ ...co jest w głowie schizofrenika,
bo czytałam w Internecie, że jest to bogactwo, że
jest to choroba królewska”.
Egoizm - „To myślenie o sobie, skupienie się na
swoich sprawach. Niemożliwy jest świat złożony z
samych egoistów. Nikt nikogo by nie słuchał, nie
byłoby związków między ludźmi. Nie można byłoby się przyjaźnić.”
Akceptacja - „...akceptacja siebie to bardzo trudna sztuka...”
Człowiek - „... to istota, która ma rozum i inteligencję. Chodzi mi o to, że człowiek myśli, chociaż
During many meetings at the Laboratory, Anita proposed
topics that were particularly important to her. She was
most interested in and worried about her problems
associated with human life, suffering, God, and the
relationships between people and between countries. As
the meetings were recorded, we can reconstruct Anita’s
thinking about issues important to her that raise her
afterthought. These unique utterances complete the
image of her personality, which was only outlined here.
Schizophrenia - "... what is in the mind of a schizophrenic,
because I read on the Internet that it is wealth, it is a royal
disease".
Man - "... is a being gifted with reason and intelligence.
I mean that a human thinks, although sometimes the other
way around. But still this is a human. IQ tests make
science move forward quickly. “
Acceptance - "... self-acceptance is a very difficult art ..."
Mental retardation - "... is a disease that comes from
nature; it is a state of mind. People should help the disabled, but it's a pipe dream.”
Selfishness - "It's thinking about yourself, minding your
own business. The world of egoists has no right to exist.
No one would listen to anyone, there wouldn’t be any
relationships between people. It would be impossible to
make friends. “
About God - "... I think that God does exist, because there
must be something after our death. I think God exists and
He is my support ... “
Family - "It's the parents and children. Calm in the family
gives joy and a sense of security. Support in family is
essential”
7
Twórczość plastyczna
O Bogu - „...myślę, że Pan Bóg jednak istnieje, bo
musi być coś po naszej śmierci. Myślę, że Bóg jest
i będzie moim wsparciem...”
Rodzina - „To rodzice i dzieci. Spokój w rodzinie
daje radość i poczucie bezpieczeństwa. Trzeba się
w rodzinie wspierać.”
Pokój - „Trudno jest o pokój, bo tyle jest konfliktów. Wojny są, bo każdy chce inaczej. Nie warto
się kłócić, bo do czego to doprowadzi. Do końca
nie rozumiem konfliktów, zawsze jest jakieś rozwiązanie...”
Miłość – „... nie wiem, nie mam pojęcia... bez
miłości sobie nie wyobrażam, nie byłoby nic.
Trzeba być mocno przywiązany do drugiej osoby,
żeby jej powiedzieć, że się ją kocha.”
Peace - "It is hard to find peace, because there is so much
conflict around. Wars exist, because everyone wants
something else. It is not worth arguing, as it won’t lead to
anything. I don’t quite understand the point of conflicts, but
there is always a solution ... “
Love - "... I don’t know, I have no idea ... i can’t imagine
anything without love.
One has to be firmly attached to the other person to tell him
about one’s feelings. “
Plastic arts
Anita’s works primarily speak to our feelings; this work
makes sense, it is not better or worse, but it can impress
the person who wants to stop by. George Wolff in his book
"The favoured few of art" wrote, "in fact there is something
of a miracle in this peculiar transformation, which defines
the essentiality of pursuing the art. Indeed, all these
8
Twórczość Anity przemawia przede wszystkim
do naszych uczuć, ta twórczość ma sens, nie jest
lepsza lub gorsza, ale może zachwycić tego, kto
zechce się zatrzymać. Jerzy Wolff w książce
„Wybrańcy sztuki” pisał: „jest bowiem coś z cudu
w dziwnej tej przemianie, stanowiącej samą istotę
działania w sztuce. Wszystkie bowiem te „cuda”,
o których się rozprawia, „cuda” greckie, klasyczne
czy renesansowe to nic przecież innego jak
przemiana farb w malarstwie, a kamienia w rzeźbę”.
Anita najczęściej pracuje z reprodukcją lub zdjęciem, rzadko z naturą. Jest to jak gdyby sposób
sięgania po wskazówki wielkich mistrzów, zgodny
ze stanowiskiem Witolda Lutosławskiego, który
mówił „Od natury niewiele się nauczysz – nauczysz się od mistrzów i przez tych zobaczysz naturę”. Autorka zamienia się w badacza dzieła, rozwarstwia je, zakrywa te części, które jej nie intere-
"miracles", we talk about, Greek “miracles”, classical
“miracles” or Renaissance “miracles” it's nothing more
than the transformation of paint into painting, and stone
into sculpture. “
Anita most often works with a reproduction or a photograph, rarely with nature – as if it is a way of reaching the
guidance of the great masters, in accordance with the
statement of Witold Lutoslawski, who said, "You won’t
learn much from nature – you should learn from the
masters and through those you will see the nature." The
author turns into an art researcher, stratifies, covers the
parts that do not interest her, then extracts and shows, in
the only way she knows, those which move her. She
discovers what is invisible, hidden to others. Another time
it is a journey through the passages, and the effect of this
specific trip is a work that lives its unique life.
sują, a wydobywa i pokazuje, w jedyny jej znany
sposób te, które ją poruszają. Odkrywa to, co niewidoczne, ukryte dla innych. Innym razem jest to
wędrówka po fragmentach, a efektem tej swoistej
podróży jest dzieło żyjące swoim nowym, niepowtarzalnym życiem.
Podpatrywanie sposobów uzyskiwania różnych
możliwości plastycznych to forma studiowania
właściwa kształceniu akademickiemu. Tak też
działa Anita – podgląda i odnosi się nie tylko do
powierzchniowej warstwy dzieła, wprowadza
Hans Memling,
Pasja
/ Scenes from the
Passion of Christ
1470-1471
olej na desce
/ oil on wood
56,7 × 92,2 cm
Galleria Sabauda
Wikipedia
także swoje pomysły i wchodzi w głąb, próbując
nawiązać dialog z autorem oryginału, równocześnie dialoguje z przyszłym odbiorcą.
Pastele na płótnie
Jakie są kryteria wyboru tematu konkretnej pracy?
Czasem jest to temat zaproponowany przez osobę
prowadzącą zajęcia plastyczne, innym razem to jej
wybór. Wśród prac Anity mamy te inspirowane
dziedzictwem kulturowym Torunia, miasta wpisanego na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Jednym z większych formatowo a jednocześnie
jednym z ważniejszych toruńskich zabytków jest
„Pasja”, obraz o wymiarach 274x221 cm, namaPasja
toruńska
/ The Passion
1490
tempera
na desce
/ tempera
on wood
Kościół
Św. Jakuba,
Toruń
Obtaining new plastic skills through copying is a standard
form of academic education. That is how Anita works- she
looks, and refers not only to the surface layer of the work,
she also introduces her own ideas and goes deeper, trying
to establish a dialogue with the author of the original, while
dialogizing with the potential recipient.
Pastels on canvas
What are the criteria for choosing the theme of a specific
artwork? Sometimes this is a topic proposed by the person
conducting art classes, other times it was her choice.
Among Anita’s works we have those inspired by the
cultural heritage of Torun, a city included in the list of
UNESCO World Heritage Sites. A relic of the biggest
format and of the utmost importance in Toruń is the
Anita Wend
Pasja / The Passion
2010,
pastel na płótnie
/ pastel on canvas
PRTON
9
lowany około 1495-1500 r. temperą na desce,
który znajduje się w kościele Św. Jakuba Apostoła.
Jest to klasyczna kompozycja symultaniczna,
wielowątkowa i wielopostaciowa. Anita zna ten obraz i od początku była nim zainteresowana. Zachwyciło ją również dzieło „Pasja” Hansa Memlinga.
Wypadkową tych inspiracji jest jej obraz „Pasja”,
jedno z ważniejszych wyzwań naszej autorki.
Anita poszukiwała sposobu i techniki wyrażenia
tego tematu. Wybrała duży format tkaniny i tłustą
pastel. Praca z tak dużym formatem to olbrzymie
wyzwanie. Inaczej niż Memling, który scena po
scenie opowiada historię z Biblii, Anita dokonuje
selekcji, nie wprowadzając do swego dzieła
wszystkich scen z oryginału. Poprzez odpowiednią kompozycję doprowadza widza do złudzenia,
jakby wszystkie przedstawione sceny działy się
jednocześnie. Całe dzieło to jedno wydarzenie - od
samego początku w lewym górnym rogu, po
koniec w rogu prawym. Szkoda, że prof. Zygmunt
"Passion", the image format - 274x221 cm. It was painted
around 1495-1500 (tempera on panel). Currently it is
located in the church of St. James the Apostle. This is a
classic simultaneous, multi-threaded and polymorphous
composition. Anita knows that image and has always been
interested in it. She was also fascinated with a masterpiece "The Passion" by Hans Memling. The result of
those inspirations is her painting "The Passion," one of the
most important challenges of our author.
Anita was looking for a method and a technique to express
this theme. She chose a large-format fabric and greasy
crayon. Working with such a large format is a huge
challenge. Unlike Memling who tells a story from the Bible
scene after scene, Anita made a selection; she has not
brought to her work all the scenes from the original.
Through proper composition, she lead the viewer to
believe that all of the scenes were happening at the same
10
Kruszelniecki, który badał toruńską „Pasję” już nie
żyje. Może „Pasja” Anity byłaby następnym dziełem jego badań i oceny. Z pewnością byłoby to
ciekawe wydarzenie.
Innym, monumentalnym dziełem, które zainteresowało Anitę to „Bitwa pod Grunwaldem” w 1410 r.,
w której pokonane zostały wojska krzyżackie,
historyczne dzieło z roku 1878 r. autorstwa mistrza
malarstwa polskiego Jana Matejki, które przypomina jedno z najważniejszych wydarzeń w historii
naszego kraju. Matejko bardzo dbał o szczegóły,
gromadził informacje, studiował, szkicował, dzięki
czemu powstało imponujące dzieło, wzbudzające
przez dziesięciolecia zachwyt, ale również wiele
kontrowersji i zgorszenia. Anita też zatytułowała
swoją pracę „Bitwa pod Grunwaldem”. Jej praca
została wykonana na tkaninie o wymiarach 400x
120 cm., metodą tłustej pasteli. Nie jest to jednak
ani kopia, ani inspiracja, lecz dialog z mistrzem
Matejko. Stwarza ona równie dynamiczną kompo-
time. The entire work is one event - from the very
beginning in the upper left corner to the end in the right
corner. It is a pity that Prof. Zygmunt Kruszelniecki, who
studied the "Passion", is no longer alive. Maybe "The Passion" by Anita would be the next piece of his research and
evaluation. It would certainly be an interesting event.
Another monumental work that interested Anita is the
"Battle of Grunwald", 1410 in which the Teutonic troops
were defeated, an historical work from 1878 by Polish
master painter Jan Matejko, which reminds one of the
most important events in the history of our country.
Matejko really cared about the details; he was gathering
information, studying, sketching, which created an impressive work that for decades has evoked admiration,
but also a lot of controversy and scandal. Anita’s work is
also entitled "The Battle of Grunwald". Her work has been
done on fabric measuring 4 x 12 m, with oily pastels. This
Jan Matejko
Bitwa pod
Grunwaldem
/ Battle of
Grunwald
1878,
olej na płótnie
/ oil on canvas
426 × 987 cm
Muzeum
Narodowe
w Warszawie
zycję, lecz na tym podobieństwa się kończą. Dla
Anity zupełnie nieistotne są szczegóły, wręcz
świadomie ich nie wprowadza. Kłębowisko walczących postaci, często bez twarzy lub tylko symbolicznie zaznaczonych, nadaje dziełu charakter
uniwersalny. Jest to hymn patriotyzmu, ale również orędzie do wszystkich prowodyrów konfliktów, zarówno prywatnych, jak i tych zagrażających
światowemu pokojowi. Zamieszanie, chaos,
śmierć, okrucieństwo to cechy wszystkich wojen.
Zagmatwana kreska, nieregularne plamy, lecz
z drugiej strony, jednocześnie, duże, jasne plamy
chwilowo zatrzymują akcję, pozwalając odpocząć
odbiorcom i dając czas na zastanowienie. Patrząc
na to dzieło mam nieodparte wrażenie, że oglądam dwa obrazy jednocześnie – „Bitwę pod Grunwaldem” Matejki oraz „Guernicę” Pablo Picasso,
całość zaś tworzy swoisty „protest song” przeciwko okrucieństwom wojen.
is, however, neither copy nor inspiration, but a dialogue
with the master Matejko. She also creates an equally
dynamic composition, but the similarities end there. To
Anita details are completely irrelevant; she does not even
consciously introduce them. The whirl of fighting characters, often without a face or only symbolically shown, gives
the work a universal character. It is a hymn of patriotism,
but also a message to all the ringleaders of conflicts, both
private and those that threaten world peace. Confusion,
chaos, death, cruelty, these are all features of war.
Confusing line, irregular spots, but on the other hand, at
the same time, large, bright spots temporarily stop the
action, allowing the viewer to relax and giving him time to
think. Looking at this work, I have the impression that
Anita Wend
Bitwa pod
Grunwaldem
/ Battle of
Grunwald
2010,
pastel
na płótnie
/ pastel
on canvas
400 x 120 cm
PRTON
11
„Zmartwychwstanie” to również tkanina, ale malowana farbami wodnymi na bazie kwasu octowego. Takie barwniki stosuje się do barwienia tkanin w fabrykach, a następnie utrwala. Te dzieła,
które powstają w naszej Pracowni, ze względu na
brak zaplecza zostają nieutrwalone (nie mogą być
wykorzystane w celach użytkowych, mają wyłącznie charakter dekoracyjny, artystyczny), jednak
efekt wizualny jest ten sam. Ta technika daje szerokie możliwości, można pracować plamą, kontrolując ją lub pozwalając jej się rozpływać poza
kontury i łączyć z sąsiednią. Wymaga ona dyscypliny i czujności, aby cały proces nie wymknął
się spod kontroli. Można też wydobyć szczegóły
operując cienkim pędzlem, pamiętając o ryzyku
przemoczenia tkaniny. W pracy Anity, Zmartwychwstały, otulony purpurowym płaszczem, unosi się
nad otchłanią grobu. W dolnej części brak szczegółów, formy się rozmywają. Dopiero od połowy
obrazu szczegóły zaczynają opowiadać historię.
Anioły są wykonane tą samą techniką. Widzimy tu
pluton aniołów z włóczniami, które, niczym wojsko,
są przygotowane do ataku, czujne i skupione, czekając aby zareagować na najmniejsze chociażby
niebezpieczeństwo, które czai się w dolnej części
kompozycji w postaci ostrych kolców, symbolizujących coś złego i niebezpiecznego.
Pozostałe rysunki na kartonie, pastele na płótnie
mniejszych formatów przedstawione są i omówione szczegółowiej w części katalogowej monografii. Wśród tych prac przyroda, zwierzęta, ptaki
to tematy bardzo bliskie Anicie. Potrafi uchwycić
bardzo syntetycznie, a zarazem z poprawnością
anatomiczną charakter konkretnego zwierzęcia.
Często ukrywa je w pejzażu, w świecie harmonii,
do którego autorka nie dopuszcza świata cywilizacji. Na przykład „Głowa sarny” (rysunek kredką na
kartonie), to szkic prowadzony bardzo miękko,
z troską o wydobycie realnych cech zwierzęcia.
Ptaki to też „młodsi bracia”. Zadziwia zoologiczna
wręcz dokładność i poprawność w odtwarzaniu
wizerunków tych stworzeń. „Głowa ptaka” to szkic,
I watch two different images at the same time - "Battle of
Grunwald" by Matejko and "Guernica" by Pablo Picasso,
and the whole forms a kind of "protest song" against the
atrocities of war.
Anita, The Risen, is covered with a purple cloak, hovering
over the grave abyss. At the bottom of the picture there are
no details, the forms are blurring. It is not until the middle of
the image that the details begin to tell the story. Angels are
made with the same technique. Here we see a platoon of
angels with spears, who, like the military, are prepared to
attack, alert and focused, waiting to respond to even the
slightest danger that lurks at the bottom of the composition
in the form of sharp spikes, symbolizing something wrong
and dangerous.
"Resurrection" is also on fabric, but painted with watercolours on the basis of acetic acid. Such dyes are used for
dyeing the fabrics in factories, and then embalming.
These works, which arise in our Laboratory, due to lack of
facilities are non-sustained (cannot be used for
commercial purposes, are purely decorative, artistic), but
the visual effect is the same. This technique offers a great
deal of opportunities; you can work with a stain, controlling
it, or allowing it to flow out of the contours and combine
with the adjacent stain. It requires discipline and vigilance,
so that the whole process is not out of control. It is also
possible to bring out the details by using a thin brush,
bearing in mind the risk of soaking the fabric. The work of
12
Other drawings on cardboard, pastels on smaller-format
canvas - are presented and discussed in more detail in the
catalogue part of the monograph. Among these works
nature, animals, birds are the themes very close to Anita.
She captures them very synthetically, and at the same
time she preserves the anatomical correctness of a par-
na którym widzimy ptaka jakby okrytego brązowym kocem. Zza brązowej plamy wyłania się głowa młodego pisklęcia, które spokojnie oczekuje na
powrót matki. Po tej niedużej formie ślizga się
lśniące światło, za pomocą kresek tak umiejętnie
prowadzonych, że tworzą szczególną muzykę.
Autorka patrzy na przyrodę szczególnie. Są to
osobiste i zarazem fantastyczne przetworzenia
rzeczywistości. Nie są to też konkretne miejsca,
a uniwersalne pejzaże.
Grafika
O ile w swoich rysunkach, pastelach Anita bawi się
i eksperymentuje kreską, to w grafice używa jej do
nadawania kształtu i formy, które czasami są jak
„znaki” zapożyczone z ornamentowych wzorów.
Widać tu porządek harmonijnych, powtarzających
się rytmicznie form, jednak czasem następuje
zmiana tego rytmu, przeprowadzona z subtelnością i wyrafinowaniem przez chwiejny kontur
cięcia. Innym razem Anita nie ukrywa trudu po-
ticular animal. The author often hides them in the landscape, in a world of harmony to which she does not allow
the world of civilization. For example, in "deer head" (pencil drawing on paper), the sketch run very softly, with a real
emphasis on the extraction of the characteristics of the
animal. Birds are also our "younger brothers". There is
amazing, almost zoological accuracy in recreating the
images of these creatures. "The head of the bird" is
a sketch in which we see the bird as if covered with a
brown blanket. From behind the brown spot emerges the
head of a young chick which calmly waits for the return of
the mother. A small shining light is slipping over the form
and skilfully conducted lines form a special music.
The author very uniquely looks at nature. There are both
fantastic and personal processing of reality. These are not
the specific venues, but versatile landscapes.
konywania narzędziem oporu materiału, widać
wtedy nie mechaniczne efekty, lecz ślad ręki twórcy. Rzeczywistość, która ją inspiruje, jest zaklinana w graficzne tworzywo. Czasem zapomina o rytmie i ornamencie i dodaje trochę kontrastu, pozwalając drażnić oko – miejsce dla wyobraźni odbiorcy, z którym snuje jakiś dialog. Najczęściej są
to opowieści czernią i bielą o „naszych braciach
mniejszych”. Robi to w tajemniczy sposób, bez
naiwności. Zawsze zostawia margines niedopowiedzenia.
Hieronim Bosch też był inspiracją dla Anity. Aby
w skrócie przypomnieć twórczość Boscha posłużę
się cytatem z pracy Aleksandra Wojciechowskiego
„Czas smutku czy nadziei”: „Bosch przekracza
granice teozofii średniowiecznej. Wstrząsające
alegorie Boscha przypominają nam dyskusję na
temat losu człowieczego, odpowiedzialności za
własne czyny”. Ilustruje to „Wóz siana”, obraz z ok.
1500 r. gdzie artysta przedstawia kondycję człowieka, a konkretnie chęć posiadania. Siano sym-
Graphics
Anita, in her drawings and pastels, plays and experiments
with the line, whereas in graphics she uses it to set shape
and form, which sometimes are like "signs," borrowed
from the ornamental designs. You can see the sort of
harmonious, rhythmically repetitive forms, but sometimes
there is a change of rhythm, performed with subtlety and
refinement by shaky cutting contours. Another time, Anita
does not hide the difficulty of overcoming the resistance of
the material by the tool; then you don’t see a trace of
mechanical effects, but the hand artist. The reality that
inspires her is enchanted in the graphic material.
Sometimes she forgets about the rhythm and
ornamentation, and adds a bit of contrast, allowing the eye
to be irritated – she makes room for the imagination of the
recipient, who is involved in a dialogue with the artist. Most
often they are black and white stories about "our smaller
13
bolizuje pieniądze, które potrafią zawładnąć każdym człowiekiem, niezależnie od pochodzenia,
przynależności społecznej czy wyznania. Autor nie
oszczędza nawet duchowieństwa. Drugim obrazem, któremu przyjrzała się Anita jest „Ogród
rozkoszy ziemskiej”, w którym Bosch obnażył inną
słabość człowieka – umiłowanie rozkoszy cielesnej. Widzimy nagich ludzi cieszących się swoją
cielesnością. Całość przypomina bajeczną ilustrację, a jasna kolorystyka dodatkowo wprowadza
widza w błąd.
Grafiki Anity, którym się przyglądamy to wyczyszczone kompozycje, bardzo ascetyczne, posługu-
jące się znakami nagich ciał. W lewym górnym
rogu widzimy umizgi kilku par. Następnie akcja
przenosi się w kierunku prawego dolnego rogu –
tu już zaczynają się kłębić w przeróżnych pozach i
układach, momentami wręcz cyrkowych, akrobatycznych. Nie widzimy tu twarzy, trudno też zidentyfikować płeć. Autorka nie ocenia i nie wyróżnia
nikogo – słabość dotyczy każdego. W dolnym
prawym rogu jest pustka, która może skłaniać do
refleksji, wpisania tam swojej słabości.
Grafiki Anity „Wóz siana”, podobnie jak „Ogród
rozkoszy ziemskiej”, zostały skomponowane
w sposób maksymalnie syntetyczny. W tym miniHieronim Bosch
Ogród rozkoszy ziemskich
/ The Garden of Earthly Delights,
ok. 1500,
olej na desce / oil on wood,
220 x 390 cm,
Muzeum Prado:
http://pl.wikipedia.
org/wiki/Ogr%C3%
B3d_
rozkoszy_ziemskich
Ogród
rozkoszy ziemskich
/ The Garden
of Earthly Delights,
linoryt / linocut,
PRTON
14
mum pokazuje tylko najistotniejsze elementy. Całość rozgrywa się w przestrzeni piramidy, której
wierzchołek zwieńczony jest małą plamką, symbolem Boga Ojca. Świętej Rodzinie autorka też
poskąpiła zainteresowania ograniczając się do kilku symbolicznych form. Wszystko zaczyna się na
ziemi, bo właśnie doczesność, tak realna, zaborcza, chce nawet Boga użyć do swoich celów.
„Rajski ptak” i „Jaszczurka” to dwie grafiki, które
wyraźnie wyróżniają się wśród pozostałych z cyklu
„przyroda”. Autorka w doskonały sposób buduje
całą przestrzeń kompozycji, za pomocą rytmicznie
powtarzających się pasów. Z mikrokosmosu powstaje makrokosmos. Z perspektywy, w centrum tego mikro-krajobrazu widzimy zupełnie inną formę,
jaszczurkę, której kontur został uchwycony z dużą
Wóz z sianem
/ Cart full of hay,
linoryt / linocut,
PRTON
brothers". She does this in a mysterious way, without
naivety, always leaving a margin of understatement.
Hieronymus Bosch was also the inspiration for Anita. In
order to briefly recall the works of Bosch I will use a quote
from the work of Alexander Wojciechowski "The time of
sorrow and hope": "Bosch surpasses the limits of the
medieval theosophy. Bosch’s startling allegories remind
us of a discussion on the fate of man, and the
responsibility for his own actions." It is illustrated by "Car of
hay", the image of approx. 1500 where the artist shows the
human condition, namely the desire to possess. Hay
symbolizes money, which can take over every man,
regardless of origin, social or religious affiliation. The
author does not spare even the clergy. In the second
image, Anita took a deeper glance on his "Garden of
earthly delights" in which Bosch has exposed another
weakness of man - the love for carnal pleasures. We see
naked people enjoying their physicality. All this seem to be
a fabulous illustration, and the bright colours additionally
lead the viewer to the error.
Hieronim Bosch
Wóz z sianem
/ The Haywain
Triptych,
ok. 1450-1516,
olej na desce
/ oil on wood,
135 × 190 cm,
Muzeum Prado
15
Jaszczurka / Lizard, linoryt / linocut, 61 x 31 cm, PRTON
zręcznością. Całość robi wrażenie jakby autorka
zawłaszczyła sobie i wykorzystała odwieczną zasadę rytmu, która istnieje w przyrodzie. Bo czy po
dniu nie następuje zawsze noc, a płatki śniegu nie
charakteryzują się sześciokątną symetrią?
W pracach naszej twórczyni nie ma zbędnej ornamentyki, a rekompensatą za „płaskość” i uproszczenie formy jest nie tylko odejście od akademickich norm, a wręcz odrzucenie praw perspektywy. Dlatego jej prace zdają się istnieć na
granicy jawy i snu. Kompozycje Anity nigdy nie bywają odzwierciedleniem natury, stwarza ona na
własny użytek swoje osobiste reguły. Czasem posuwa się do trawestacji twórczości edukowanej.
Powstają wtedy prace oryginalne, co wcale nie jest
jej głównym celem. Nie boi się także zapożyczać,
sięgając po reprodukcje.
Poprzez deformację formy Anita nazywa świat we
własnym języku, jakby chciała dobitnie pokazać
swoją odrębność, niepowtarzalność. W swoich
Rajski ptak / Bird of Paradise, linoryt / linocut, 30,5 x 61 cm, PRTON
Anita’s graphics that we are looking at are very ascetic,
clear compositions, which use symbols of naked bodies.
In the upper left corner we see a courtship of several pairs.
Then the action moves to the bottom right corner – here
they start to swirl in various poses and systems,
sometimes even circus-like, acrobatic. Here we cannot
see their faces; it is difficult to even identify the gender.
The author doesn’t judge anyone - weakness concerns
everyone. In the right bottom corner there is a void that can
induce reflection, to place your weakness there.
Anita’s graphic " The Haywain Triptych," just like "The
Garden of earthly delights", was composed in a fully
synthetic way. Everything takes place within the pyramid,
the top of which is crowned with a small spot, a symbol of
God the Father. The author has shown even less regard
towards The Holy Family by minimizing their presentation
to a few symbolic forms. Everything starts on the earth,
because that temporality, so real, so possessive, even
wants to use God for its own purposes.
16
“Bird of Paradise" and "Lizard" are two graphics that
clearly stand out among the rest of the series "Nature".
The author in a perfect way builds the entire space of the
composition, with rhythmically repeated bands. A macrocosm arises from the microcosm. From this perspective, in
the centre of the micro-landscape, we see a completely
different form, a lizard, whose outline was captured with
great skill. The whole picture strikes us as though the
author appropriated and used the old principle of rhythm
that exists in nature. Since the day always follows the night
and snowflakes are usually characterized by hexagonal
symmetry, is that right?
The work of our author has no unnecessary ornamentation, and compensation for the "flatness" and
simplification of forms is not only rejection of the academic
standards, but even rejection of rights of perspective.
Therefore, her works seem to be on the verge of dream
pracach często ukazuje to, czego w codzienności
nie widać. Innym razem wzbogaca zastaną rzeczywistość w taki sposób, że zmusza odbiorcę aby
sam odsłonił, odszukał coś dla siebie. Zdarza się
również tak, że zostajemy sami i zmuszeni jesteśmy domyślać się, co dalej. Anita nie wchodzi
w konkury z modnymi trendami, nie popisuje się
swoją kreatywnością, nie oczekuje sukcesów, nie
szokuje. W jej obrazach nie widać szyku, elegancji
i łatwości, nie boi się być niemodna. Jak jednak zauważył już Witold Lutosławski „Słabe są dzieła
sztuki, których główną zaletą jest nowoczesność,
cecha ta bowiem jest tą właśnie, która najszybciej
się starzeje”.
Anita sama wytycza sobie zasady postępowania,
dlatego też nie ma obaw jeżeli chodzi o inspiracje,
które dla profesjonalistów mogą być „niegodne”.
Anita to natura poetycka i romantyczna. Często
utożsamia się z postaciami, które maluje, dając
upust potrzebie fantazji. Dzięki swojej pracowi-
and reality. Anita’s compositions never tend to be a reflection of nature; she establishes her own rules adjusted
to her own needs. Sometimes she mocks educational
creativity. That is how she creates original works, which is
not always her main purpose. She is not afraid of borrowing, reaching for reproductions.
Anita names the world in her own language through
deformation, as if she wanted to clearly show her
individuality and uniqueness. Anita in her works very often
reveals what cannot be seen in everyday life. Another time
she enriches reality in a way that forces the recipient to
discover, to find something for himself. It also happens
that we find ourselves alone and we are forced to guess at
what to do next. Anita does not enter into courtship with
fashion trends, or show off her creativity. She does not
expect success; she does not want to shock. In her
paintings we do not see the chic, elegance and ease; she
tości i dyscyplinie doskonale potrafi przenosić się
z jednego tematu na inny, od mitycznych przez
średniowieczne, aż do współczesnych kompozycji. I zawsze potrafi znaleźć na te inspiracje niezłą odpowiedź. Anita to również marzycielska natura, która jak sama mówi „zawsze lubiłam marzyć” i swoje marzenia tłumaczy na nowy język
formy. Nie będąc nigdy w dalekich miejscach, nie
podziwiając na żywo egzotycznej przyrody, potrafi
tworzyć sugestywne prace przesycone duchem
takich miejsc. Marzenia i tęsknoty za podróżą
w odległe, egzotyczne miejsca przybierają w jej
pracach sugestywny kształt, a pejzaże przesiąknięte są takim autentyzmem, jak gdyby właśnie
stamtąd wróciła.
Jej prace to twórczość wolnego człowieka, który,
jak średniowieczni budowniczowie katedr, nie buntuje się przeciw byciu anonimowym i nie ma potrzeby podążać zatłoczonymi ścieżkami ludzi „ory-
is not afraid to be unfashionable. However, as Witold Lutoslawski has already noted, "Poor works of art are those
that aim at modernity, since this feature is the one that is
aging quickly.”
Anita sets herself the rules, so there are no worries when it
comes to inspiration, which for professionals can be
"unworthy". Anita has a poetic and romantic nature. Very
often she identifies herself with characters that she paints,
giving vent to the need for imagination. Thanks to her hard
work and discipline, she is perfectly able to move from one
topic to another, from the mythical medieval to modern
compositions. She can always find a good answer for
these inspirations. Anita also has a dreamy nature – as
she says, "I've always enjoyed dreaming" – and she
translates her dreams into the new language of forms.
Without ever being in distant places, without enjoying the
living exotic nature, she can create evocative works
17
ginalnych” i „kreatywnych”. Jej twórczość to służba
na usługach piękna, gdyż „Stwórca łaskawie użycza artyście iskry transcendentalnej i powołuje go
do udziału w swojej twórczej mocy” jak podkreślił
Jan Paweł II.
Anita w tym świecie zamętu i relatywizmu, po
prostu robi swoje. Przez misterium tworzenia chociaż na moment zbliża się do sacrum, nie po to aby
roztrząsać sprawy ostateczne dające się w sumie
sprowadzić do pojęcia dobra i zła. Należy cenić
i chronić tą niepowtarzalność, a zarazem stwarzać
takie warunki, aby nadal trwały. A plon twórczych
jej dokonań można już sumować w dziesiątkach.
imbued with the spirit of such places. Dreams and longing
for travel to distant, exotic places in her work take
suggestive shape, and landscapes are imbued with such
authenticity, as if she'd just come back from there.
In this world of confusion and relativism, Anita is just doing
her job. Through the mystery of creation, at least for a
moment she approaches the sacrum, not in order to
discuss the matter of final issues, as all of them can be
defined through the concepts of good and evil. We should
cherish and protect this uniqueness, and at the same time
we should create the conditions for them to continue. The
results of her creative achievements can now add up to
dozens.
Her work is the creation of a free man who, like medieval
cathedral builders, does not reject her anonymity and
there is no need to follow the crowded paths of "original"
and "creative" people. Her work is a service for beauty,
because, as John Paul II once said "the Creator graciously
lends the artist a transcendental spark and calls him to
share his creative power".
18
19
Anity
Wend
świat
ruszony
z posad
Wraz z Anitą Wend idę ścieżką kończącą się
cienką kładką, wysuniętą w nieokreśloną przestrzeń, na sam jej kraniec. Nie jest dla mnie istotne
to, czy efekt takiego „wysłania” widza ze świata,
w którym egzystuje, w twór fantazji, jest zamierzony, czy też nie. W pewnym miejscu zmieniają się
parametry rzeczywistości realnej, a ta nowo poznawana jest roztańczona. Być może w tym właśnie
miejscu rozbiegają się też drogi zamysłu twórczego autorki i dowolne przecież skojarzenia odbiorcy. Nie dbam o to. Poddaję się formie artystycznej.
by Alicja
fotka
Saar-Kozlowska
Anita
Wend’s
world set
in motion
I accompany Anita Wend on the path narrowing to a footbridge stretched over some indefinite space, till its very
end. It is not important for me whether such a shepherding
of the audience out of the world they exist in to the world of
fantasy is intentional on the part of the title artist or not. At
some point, the parameters of the real world change and
a new world starts swinging. Perhaps this is exactly where
the creative plan of the author and free, after all, mental
evocations of the audience diverge. I do not care about it
and succumb to the art form.
Anita Wend is 36 years old. She has been working for the
Centre for the Development of the Handicapped Persons'
20
1
Anita Wend ma 36 lat. Z Pracownią Rozwijania
Twórczości Osób Niepełnosprawnych związała
się po ukończeniu nauki szkolnej. W Pracowni
scharakteryzowano twórczynię w następujący
sposób: Anita Wend ma duże rozeznanie własnej
sytuacji zdrowotnej i społecznej, jak również świadomość swoich uzdolnień plastycznych. Wybrany
temat opracowuje świadomie pod względem treści
i formy, w jej aktywności jest mniej spontaniczności
i intuicji. Stworzyła kilka wielkoformatowych kompozycji. Jest laureatką wielu konkursów plastycznych, uczestniczyła w wystawach zbiorowych Pracowni.
Anita jest twórczynią utalentowaną i ambitną. Dowodzą tego nie tylko jej osiągnięcia plastyczne, ale
także podejmowane przez nią zadania. Autorka
szuka inspiracji do swoich prac między innymi
wśród najznakomitszych dzieł sztuki światowej,
powszechnie znanych i cenionych od wieków.
Można powiedzieć, że podejmując trudne wyzwa-
Artistic Activity (PRTON) for over 15 years. Barbara
Momot, a PRTON therapist, described the artist as
follows, “Anita Wend understands her health condition
and social situation fairly well as well as she is aware of her
artistic talents. She consciously develops the chosen topic
in terms of content and form, so in its material realization is
less spontaneous and intuitive. She has created several
large format compositions, won numerous art
competitions and participated in group exhibitions
organised by the Centre.”
Anita is a talented and ambitious author, which is
demonstrated not only in her artistic achievements but in
the themes she addresses alone. She finds inspiration for
her projects e.g. among the world’s finest artefacts, widely
known and appreciated for centuries. One may say that, in
the difficult challenges she takes up, she not only draws
inspiration from the old masters’ painting solutions but
nia nie tylko inspiruje się rozwiązaniami malarskimi dawnych mistrzów, ale na swój sposób konfrontuje się z tymi dokonaniami. Czyni to poprzez
ich analizę w zakresie kompozycji, selekcję elementów składowych, indywidualne różnicowanie
akcentów barwnych, próbę wartościowania i osobistego przetworzenia natężenia ekspresji, sposób osadzenia elementów w przestrzeni, akcentowanie kierunków oraz sposób posługiwania się
środkami artystycznymi, takimi jak: linia, plama,
ruch i dynamika oraz rytm. Odnoszę jednak wrażenie, że Anita Wend mierząc się z wybranymi dziełami o silnym ładunku emocjonalnym w pracach
o tematyce religijnej, historycznej, czy też symbolicznej, niewątpliwie odbiera impuls twórczy,
którego źródłem jest ich forma artystyczna, ale
jeszcze silniej reaguje na niesione przez nie wartości duchowe. Idąc za wskazaniami mistrzów
uczy się od nich jak przedstawiać temat oraz jaką
nadać formę artystyczną poszczególnym elementom składowym kompozycji. Trzeba jednakże pod-
also discusses their achievements, in her own works, by
analysing them in terms of composition, selecting some of
their elements, changing the intensity of given colours,
introducing her own level of expressiveness and her own
arrangement of elements in space, orienting them in her
own way, choosing her modes of artistic expression, such
as line, patch of colour/stroke of pencil, gesture,
movement or rhythm. I get the impression, however, that
Anita Wend when dealing with the world’s selected
artefacts on religious, historic or symbolic topics, which
are characterized by strong emotional charge,
undoubtedly gets inspiration from their art forms, but first
of all she responds to the spiritual values they carry.
Following the guidelines of the masters, she learns from
them how to illustrate the theme and what form to give to
a separate element of the composition. It should be
emphasised, however, that Anita can explore the given
theme thoroughly thanks to the fact that the original work
21
kreślić, że twórczyni przeżywa temat dzięki mistrzowskiemu zobrazowaniu go przez autorów arcydzieł, wzbogaca tym siebie samą, a wyrażając w
swych dziełach efekty tych doznań, także swoich
odbiorców. Dzięki jej zdolnościom oraz ogromnej
pracowitości i wytrwałości dzieło wzorcowe jest
w jej pracach bez trudu rozpoznawalne, ale widz
wie, że plastyczna i refleksyjna redakcja tematu
jest indywidualna – jest własnością Anity Wend.
pod Grunwaldem stworzona według obrazu Jana
Matejki (1875-1878) o tym samym tytule, znajdującego się w zbiorach Muzeum Narodowego
w Warszawie oraz rysunek kredką Święty Hieronim według obrazu olejnego Jana van Eyck, zatytułowanego Święty Hieronim w swojej pracowni
(1442), należącego do kolekcji Detroit Institute of
Arts.
fotka
Przykładem takiego dzieła autorki jest rysowana
pastelem na tkaninie dużych rozmiarów Pasja,
według Męki Chrystusa zwanej też Pasją Turyńską
z Galerii Sabaudzkiej w Turynie, stworzona około
1470 roku, autorstwa Hansa Memlinga. Dzieło to
cieszyło się sławą już w czasach renesansu, zauważone przez słynnego włoskiego historiografa
Giorgio Vasariego w jego Żywotach najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów (Le vite de'
piú eccellenti pittori, scultori et architettori, 1550,
1568). Inne tego typu prace Anity Wend to Bitwa
of art is a masterful representation, and by expressing, in
her own works, the effects of her experiencing that fact
she enriches herself and the audience. Thanks to her
talents, but also enormous diligence and perseverance,
the given masterpiece she references to is easily
recognizable, but at the same time the viewer knows that
both the material and intellectual realization of the theme
is individual – and unique to Anita Wend.
One of her projects of that kind is the pastel drawing on
large-format fabric, Passion, based on Scenes from the
Passion of Christ painted c.1470 by Hans Memling and
now held by the Galleria Sabauda in Turin This work
enjoyed fame as early as at the time of the Renaissance,
noticed by the famous Italian historian Giorgio Vasari in his
Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors, and
Architects (Le vite de' piú eccellenti pittori, scultori et
architettori, 1550, 1568). Other similar projects are Battle
22
of Grunwald, based on the painting of the same title by Jan
Matejko (1875-1878) and today displayed in the National
Museum in Warsaw, and the coloured pencils drawing
Saint Jerome, referencing to the oil painting on panel by
Jan van Eyck titled Saint Jerome in His Study (1442), now
owned by the Detroit Institute of Arts.
The symbolic landscape
One of the masterpieces to which Anita Wend made
explicit reference in one of her works is The Haywain
Triptych by the famous Dutch painter Hieronymus Bosch
(1516, Museo del Prado, Madrid, Spain). The triptych
presents a vision of paradise, earth and hell and is an
illustration of the Flemish proverb, “T.” Bosch drew
inspiration also from the Old testament, the Book of
Psalms (103), where it says as follows, “passes over it,
and it is gone; and its place knows it no more…” Anita
Wend alluded to the central part of the panel painting, the
Jednym z dzieł, do których w swej twórczości nawiązuje Anita Wend jest Wóz z sianem słynnego
niderlandzkiego malarza Hieronima Boscha
(1516, Museo del Prado, Madryt). Tryptyk przedstawia wizję raju, ziemi i piekła. Stanowi ilustrację
flamandzkiego przysłowia: świat jest wielkim
wozem siana, każdy zgarnia z niego tyle, ile zdoła.
Artysta czerpał również inspirację ze Starego Testamentu z Księgi Psalmów (103), gdzie czytamy:
Dni człowieka są jak trawa; kwitnie jak kwiat na polu. Ledwie muśnie go wiatr, a już go nie ma, i miejsce, gdzie był, już go nie poznaje. Anita Wend odwołała się do części środkowej dzieła Boscha
ukazującej wizję życia na Ziemi, gdzie tytułowy
wóz symbolizuje przemijalne dobra doczesne,
o które na różne – często niegodne i grzeszne
sposoby – zabiegają ludzie wszelkich stanów.
W efekcie zasługują oni na potępienie, co realizuje
się w trzeciej części tryptyku Boscha, z odwołania
się do której, Anita Wend, podobnie jak z pier-
wszej, zrezygnowała. Autorka, zachowując podział poziomy obrazu na trzy strefy – niebiańską,
z wizją wyniesionego ponad poziom ziemi Jezusa
w niebiosach, wielkiego wozu, oraz pierwszego
planu ze scenami z życia ludzkiego – zmieniła ukazane z lotu ptaka perspektywiczne tło Boschowego dzieła na dość płaską jasną „materię” nasiekaną śladami dłuta, które prawie wcale nie oszczędziło powierzchni płyty linorytniczej. W grafice
te miejsca nietknięte narzędziem wyznaczają
wąskie, nieregularne, często rytmicznie powtarzające się, równolegle, czarne kreskowania o różnorodnych układach – pionowych, poziomych i ukośnych, tworzących jakby tło „makatki – tkaniny
życia”, przetkanej porcjami siana (?) i jakby rozwijanej przed nami z góry do dołu. Autorka sprawiła, że widzom ukazany został jedynie jej fragment – ku pouczeniu? To na tle tej „tkaniny” życie
się dzieje i dziać się będzie, ponieważ ona może
rozwijać się jak z rolki i wciąż powstawać, tak jak
wydaje się nam, że wciąż napływają nowe porcje
one showing the vision of life on earth, where the title wain
symbolizes fleeting worldly goods/vanities, which people
of all estates seek in their own different , often despicable
and sinful, ways. As a result, they deserve damnation,
which is depicted in the third part of the triptych – but Anita
Wend dispensed with referring to both the first and the
third part of the triptych. In her own work, she retained the
horizontal division of the original into three spheres –
heaven with the vision of Jesus elevated above the level of
earth, large wain, and the foreground with the scenes of
human life – but she changed the bird’s-eye view of the
perspective/foreshortened background of the Bosch’s
artefact into a relatively flat bright space with scratches of
chisel so abundant that almost no part of the surface of the
linocut block was left intact. In the print, the places
untouched by the tool form the motif with black lines, that
are fine, irregular, parallel and often repeated and
differently oriented, i.e. vertically, horizontally or
diagonally, and which create something like the
background of “a life’s rich tapestry” interwoven with
bundles of hay (?) and as if unrolled from top to bottom in
front of the viewers. The author made the audience see
only a part of the tapestry – making it a cautionary tale? It is
against this background that life goes on and will go on, as
the given tapestry can be constantly further unrolled and
unveil meaning that new portions of time keep coming to
be experienced. This plein-air backdrop enabled the artist
to set the painting in any times, i.e. in times of any viewer,
so also in modern times, as people always face with a haywain and with different behaviours among them in response to ways in which they can use the worldly goods the
haywain stands for. In Anita Wend’s linocut, the haywain is
clear in its form, but blends in with its surroundings to
a considerable extent and is enclosed with objects more
difficult to identify. Therefore, it is less highlighted than the
one in the work by Bosch, yet its symbolic layer is even
Pejzaż symboliczny
23
24
czasu do przeżycia. To makatkowo-plenerowe tło
sprzyja odniesieniu akcji obrazu w czas
nieokreślony, czas każdego odbiorcy, nawet
współczesnego. Zawsze mamy przecież do
czynienia z wozem siana i różnymi reakcjami na
możliwości korzystania z tego daru dóbr
doczesnych. W linorycie Anity Wend wóz z
sianem, czytelny w swej formie, a jednak znacznie
wtopiony w tło, i z tego powodu słabiej
zaakcentowany niż w pracy Boscha, oraz
otoczony trudniej identyfikowalnymi formami, jest
jednakże jeszcze bardziej przekonujący w swej
warstwie symbolicznej niż w pierwowzorze. Ów
wóz, w efekcie tej nieokreśloności – i tym samym
dozwolonej swobody wnioskowania widza na
temat wymowy obrazu poprzez pryzmat własnych
doświadczeń – może odnosić się do wszelkich sfer
życia, nawet tych, które jeszcze nie są przez nas
rozpoznawane w kategoriach symboliki ziemskich
marności. Ludzkie postacie, w scenach obrazowania różnych kategorii grzechu, w pracy nider-
landzkiego mistrza precyzyjnie określone, w dziele
Anity Wend, zapewne jako rezultat owej dowolności w potraktowaniu tematu oraz wskutek sposobu cięcia linorytu, słabiej rozpoznawalne jako
pojedyncze sylwetki, tworzą zagmatwaną, chaotyczną kompozycję wraz z elementami sprzętów
towarzyszących ludzkim działaniom, takim jak
koła wozu, drabina wiodąca na jego szczyt, porzucone grabie. Akcja obrazu – u Boscha ciągła
w poziomie, jako fragment ludzkiego pochodu ku
upadkowi i karze w piekle – w odseparowanej
u Anity Wend scenie straciła odczucie ciągłości.
Raczej można przyjąć, że w dziele toruńskiej
twórczyni wędrówka człowieka przez życie nie
odbywa się w kierunku poziomym, od raju po
zatracenie, ale w kierunku pionowym, od spraw
ziemskich, przez poziom górnej powierzchni ładunku wozu, ku Jezusowi w niebiosach – ku zbawieniu. Z pozycji widza trudno stwierdzić, czy taka
była intencja autorki – zaplanowana i celowo wyrażona? Czy też obserwowana istotna zmiana
more convincing than that in the original painting. Anita’s
haywain, thanks to its blurriness and consequent openness to interpretation about the meaning of the picture
from the angle of any viewer’s own experience, can relate
to all aspects of life, including those not yet recognised as
symbols of vanities. As for human figures in the scenes
representing various categories of sins, the Dutch master
created them with precision while Anita Wend, probably
due to the latitude she allowed herself in treating the
subject and the way she cut the linocut, made them less
identifiable as separate silhouettes. Therefore, together
with the equipment associated with concrete human
activities, including wagon wheels, a ladder leading to the
top of the wagon and rake abandoned on the ground, they
constitute a tangled and chaotic composition. The action
of the Bosch’s picture is horizontally linear and presents
an extract from the human peregrination towards decline
and punishment in hell. In Anita Wend’s interpretation, the
corresponding scene is more separate and deprived of
continuity. It can be assumed that in the work of the artist
from Toruń the way of all flesh does not proceed across the
horizontal line, i.e. from paradise till destruction, but rather
from the bottom up, i.e. from the worldly matters through
the top level of the load of the wagon to Jesus in heaven,
so in the vertical direction to salvation. From the
perspective of the viewer it is difficult to say whether this
was the intention of Anita, planned and knowingly
expressed. Or maybe the significant change in the
interpretation of The Haywain Triptych results from Anita’s
experience of “struggling” with the art form and with the
religiousness, spirituality and symbols of Master
Hieronymus, which means that Anita in her print had to
apply the characteristic of her, but also typical for graphic
arts, artistic means. Finally, the change can also be a result of the process of composing the work, i.e. giving up
the triptych form. The viewer who is sensitive, and familiar
interpretacyjna Wozu z sianem jest efektem przeżyć towarzyszących „zmaganiu się” z formą artystyczną, religijnością, symboliką i duchowością
mistrza Hieronima, która w grafice Anity Wend
przybrała taki obraz na skutek operowania indywidualnymi, a także typowymi dla grafiki, środkami
artystycznymi oraz była efektem komponowania
dzieła przy świadomości wyjęcia go z układu potrójnego? Wrażliwy i obeznany ze sztuką widz
znajdzie bez trudu nić łączącą pracę Anity Wend
z dziełem wielkiego niderlandczyka i będzie też w
stanie poddać ją indywidualnej interpretacji, która
może go wzbogacić.
Pejzaż roztańczony
wenecja
Wenecja / Venice
2014,
kredka / crayon,
fragment
with the arts, will easily trace a thread of connection
between the work by Anita Wend and the masterpiece by
Hieronymus Bosch, and he/she will also be able to
interpret the given thread individually to be enriched.
Któż z nas nie poddał się kiedyś urokowi Wenecji? Kogóż nie zachwycił swoisty konglomerat
niezwykłej historii i tętniącego życiem turystycznym miasta jedynego w swoim rodzaju? Któż nie
podziwiał błękitu wód laguny i wspaniałych różnorodnych w kształtach i stylach budynków usytuowanych u jej brzegów? Któż, wreszcie, nie zagubił się niemal wśród wąskich uliczek, nieoczekiwanie przestronnych placów, licznych kanałów
i zafalowanych, jak w magicznym lustrze, roztańczonych odbić architektury tego miasta na powierzchni wód kanałów? Takich uczuć i fascynacji
doświadczył zapewne każdy, komu dane było poddać się oddziaływaniu fenomenu Wenecji. Dlatego
też rysunek kredką Anity Wend, zatytułowany Wenecja, przedstawiający widok na kościół Santa
Maria Gloriosa dei Frari oraz jego otoczenie z licznymi budynkami, placami i kanałem – roztańczony, realny i nierealny jednocześnie – wydaje się
być utrwaleniem naszych doznań, wyrażeniem powracającego jak echo wspomnieniowego widoku
The swinging landscape
Who has not succumbed to the charms of Venice once?
Who has not been impressed by the unique mixture of
fascinating history and the present time of this bustling
tourist city? Who has not admired blue waters of the
lagoon and the imposing and various in their shapes and
styles buildings located on its shores? Finally, who has not
once lost his way in one of the narrow streets, surprisingly
spacious squares, and among the undulating and
swinging, as if seen in the magic mirror, reflections of the
architecture of the city on the waters of the numerous
canals? Such feelings and excitement were experienced
probably by everyone who had an opportunity to be
affected by the phenomenon of Venice. The colouredpencil drawing by Anita Wend entitled Venice seems to be
a consolidation of the visitor’s experience, an expression
of his/her recollection of the image of the city, that returns
like an echo from the memory that is dizzy with im-
25
26
miasta z naszej przesyconej wrażeniami pamięci.
Obserwowane w pracy Anity Wend zafalowanie
przestrzeni, a wraz z nią wszystkich znajdujących
się w niej elementów, jest jak najbardziej adekwatne dla określenia cudownej aury miasta, odczutej w odbiorze bezpośrednim oraz jeszcze bardziej wzmocnionej w refleksjach snutych po czasie. Autorka znakomicie wykorzystuje różnorodne
kształty architektury, aby stworzyć na tle niemal
jednolicie gładkiego błękitu nieba ciekawy, zróżnicowany i postrzępiony kontur miasta. Ukazany
został on pomiędzy kulisami dwu skrajnych budynków zamykających kompozycję – po lewej z akcentem pionowym wieży kościoła, po prawej zaklęśnięty, zapadający się aż do poziomu dachów
niższych domów, ukazanych w perspektywie
o rożnych punktach widzenia, przez co poruszonych, dynamicznych i w jakiś sposób niestabilnych – wyrwanych z przewidywanego dla nich
miejsca na ziemi – roztańczonych. W dolnej części
kompozycji, tej bogatej linii zamykającej zarys
architektury odpowiada poniżej linia cienka, łukowo wygięta do góry, łagodna i spokojna. Tworzą ją:
zarys brzegu kanału zakręcającego przy kościele
oraz czerwona linia dachu nadbrzeżnej budowli po
drugiej stronie szlaku wodnego. Czy można się
dopatrzeć jednego z wielu mostków łączących
jego oba brzegi? Miasto staje się coraz bardziej
fantastyczne. Ogromne krzyżaki konstrukcji prawobrzeżnych domów sięgają linii dachu i łatwo
wziąć je w pierwszej chwili za elementy architektonicznej konstrukcji mostku. Można zatem błądzić wzrokiem ponad wodą, przeskakiwać wzrokiem z poziomu gruntu na poziom dachów i do tego
roztańczonym krokiem, poddającym się licznym
ukosom zewnętrznych krawędzi budynków, linii
ich okien i okiennic, drzwi, dachów i licznych,
charakterystycznie weneckich kominów. Całe to
bogactwo form architektury włoskiego miasta,
wrażliwa na walory światła i cienia artystka wzbogaca, oddając ich grę na powierzchni ścian budynków i ich dachów, różnicując barwnie poszcze-
pressions. The work shows a view of the Basilica di Santa
Maria Gloriosa dei Frari (or just the Frari) and its
surroundings with numerous buildings, squares and a canal – that appear to be swinging, real and unreal at the
same time. The tilted to the right space of the picture,
together with its all components, is an appropriate means
for describing the wonderful aura of the city, experienced
directly on the spot and felt even further and stronger in
retrospective. The author splendidly uses a great variety
of architectural shapes in order to create, against the
background of an almost uniformly smooth blue sky, an
engaging and diverse and jagged outline of the city. It is
shown between the two outermost and highest buildings
that enclose the composition as if they were the side flats.
Thus, on the left of the picture there is an accent on the
vertical element of the church tower, and on the right of the
scene the outline of the city subsides and sinks lower into
the ground till the level of roofs of the lower houses, the
latter being shown from different points of view, thanks to
which they appear moving, dynamic and somehow
unstable, meaning they are uprooted from the places they
belonged to and swinging. In the lower part of the
composition, the rich/colourful line enclosing the
architectural outline corresponds with the thin line going
below. The latter, gentle and continuous, curves up and
consists of (1) the outline of the canal bank turning by the
church and (2) the red line of the roof of the riparian
building located on the other side of the waterway. Is it
possible to discern one of the many bridges connecting
the two banks? The city becomes more and more
fantastic. Huge crosses of structures of the right-bank
houses reach the roofline and can be easily mistaken for
architectural elements of the bridge structure. So, the
viewer’s eyes can roam over the level of water, further skip
from the ground level to the level of roofs, and then his/her
dancing eyes can succumb to various slants of outer
gólne partie zabudowy, syntetyzując i jednocześnie gdzieniegdzie wydobywając detale architektoniczne. Widz nie może w spokoju i bez poruszenia oglądać przedstawionego na kartce papieru widoku. Wędruje po dachach tworzących
postrzępioną linię górnej krawędzi kompleksu architektonicznego, przenosi się na brzego-dachomostek. Ale na tym nie koniec, schodzi w dół na
prawy brzeg i z tej pozycji ogląda niektóre budynki
na pierwszym planie oraz kościół Frari. Aby jednak
zajrzeć głębiej, unosi się ponad dachami i widzi
z góry szczyty, kalenice, połacie, kominy, plamy
światła i cienia na dachach poruszonych ze swych
fundamentów domów, usytuowanych w głębi obrazowej przestrzeni, w zaklęśnięciu górnego konturu. Zatrzymując się dłużej przed obrazem Anity
Wend doznaję uczucia istnienia przede mną
przeźroczystej szyby, która napięta została do
granic możliwości, porusza się, faluje i za chwilę
pęknie, a ja… zobaczę gondolę weneckiego doży,
która wpłynie na wody kanału, połysk barwnych
edges of the buildings, of lines of their windows, shutters,
doors, roofs and many characteristically Venetian chimneys. The author, sensitive to the value of light and shade,
adds variety to the wealth of all those architectural forms of
the Italian city by conveying the play of light and shade on
the surfaces of walls and roofs, by varying the groups of
buildings in terms of colour, synthesizing their silhouettes
or bringing out some of their architectural details here and
there. The viewer cannot watch the discussed scene in
a static way. His/her eyes wander across the rooftops
forming a jagged line of the upper edge of the architectural
complex, then they pass by the place of “bank-roofbridge”. But this is not the end. They go down to the right
bank of the canal, and from this place they view some of
the buildings in the foreground, including the Frari. Then,
to look deep down, they again hover over the rooftops and
see from above the gables, ridges, roof ends, chimneys,
patches of light and shadow on roofs of the raised from
jedwabi przepysznych szat, ukłuje mnie w oko
promień słońca odbity od kunsztownych klejnotów… Anita Wend poruszyła z posad kawałek
świata i tym doznaniem podzieliła się z widzem.
Pejzaż przetworzony i fantastyczny
Linoryt zatytułowany Pejzaż to przykład grafiki,
w której temat jest fantastyczny i przetworzony.
Obraz przedstawia wycinek przyrody przeradzający się niemal w mozaikę kształtów, ledwo rozpoznawalnych w odniesieniu do ich realnego źródła, w układ linii swobodnych i kierunków różnorodnych. Miły dla oka. Pozwalający widzowi marzyć
o swoim ulubionym pejzażu, ewokujący wspomnienia przyrody, lasu, drzew, bliskiego miejsca.
Wszystko to Anita Wend osiąga odchodząc od
natury i jednocześnie się nią inspirując, a przede
wszystkim ograniczając zakres widzenia. Autorka
dowolnie komponuje pola niemalże białe – jakby
nasiekane krótkimi pociągnięciami pędzla umoczonego w czerni, a w rzeczywistości znaczone,
their foundations houses that are situated at the back of
the presented space, in the hollow of the upper contour.
When standing longer before the picture by Anita Wend,
I feel as if I were looking through a transparent glass that,
bent to its limits, is waiting to break any moment soon… so
I could see a gondola with the Venetian doge swimming
into the waters of the canal and colourful and shiny silks of
his lavish attire and… so a shaft of intense sunlight reflected from elaborate pieces of his jewellery fell on the surface of my eyes… Anita Wend has set in motion the little
piece of the world discussed here and shares this
experience with the audience.
The transformed and fantastical landscape
The linocut Landscape is an example of the print
introducing a transformed and fantastical theme. The
picture shows a fragment of the natural world turned into a
kind of mosaic of shapes, hardly recognizable with respect
27
czy też rozbite pozostałymi wąskimi i krótkimi,
różnokształtnymi śladami nienaruszonej dłutem
powierzchni płyty linorytniczej oraz pola czarne –
niewielkie, mniej liczne, przyciągające uwagę odbiorcy. Inspirują one do swobodnego przyporządkowywania im znajdujących się w ich otoczeniu
linii o różnorodnym przebiegu, w celu podjęcia
próby identyfikacji elementów pejzażu. Ten zaś
może być rzeczywisty – kiedyś postrzegany – lub
jedynie wyimaginowany przez widza, na bazie
form plastycznych, zamkniętych w polu obrazowym przez twórczynię. Zatem, dzięki swej dowolności, Pejzaż Anity Wend stanowi inspirację, wywołanie chęci odnalezienia własnego kodu skojarzeniowego, zachętę do podjęcia próby otworzenia drzwi do sfery fantazji i dzięki niej kreowanie
indywidualnych widoków, być może wspomnieniowych. Wszystkie linie, plamy, kształty i wyznaczone kierunki w tej pejzażowej grafice są jak
chmury na niebie, o kształtach w których każdy
może zobaczyć coś innego.
to their natural models, or into a random arrangement of
lines of various directions. The proposed landscape is
pleasing to the eye, allows the viewer to visualize his/her
favourite scenery, evokes memories of nature, forests,
trees, his/her quite place/retreat. The author creates all
those impressions by departing from nature and by
drawing inspiration from it at the same time, but first of all –
by limiting the range of vision. Anita freely composes the
nearly white patches, which are as if chopped up with
short black brush strokes, though in fact they are marked
out, or rather sectioned off, with narrow and short and
irregular fragments of the surface of the linocut block that
were left intact by the chisel. In the same manner the
author composes the black patches, which are small, less
numerous, and attract attention. The patches inspire the
viewer to free assigning to them the surrounding lines of
diverse routs, in order to try to identify the elements of the
landscape. The latter may be real, i.e. once seen, or me-
28
dwa linoryty
Pejzaż
/ Landscape
2014, linoryt
/ linocut
PRTON
fragment
rely imagined by the viewer on the basis of the artistic
forms presented by the author on the surface of the
picture. Thus, because Landscape by Anita Wend allows
latitude in its interpreting, it inspires the viewer, makes
him/her want to find their own associative code,
encourages them to make an attempt to open the door to
the realm of fantasy and to create their individual views,
perhaps based on memories. All the lines, patches,
shapes and directions in the discussed landscape print
are like clouds in the sky, with shapes in which everyone
can see something else.
Określony w swych kształtach, rozpoznawalny
w odniesieniu do realności, świat przedstawiony
Anity Wend czasem sprawia wrażenie wyłaniania
się, albo też jakby wsuwania się od dołu w pole
widzenia odbiorcy, które zostało „otwarte oknem”
kadru obrazu. Oglądany przez widza obraz jest
postrzegany jakby powstawał na przesuwanym do
góry płótnie. Jest jak makieta, czy też dekoracja
teatralna, która świat stabilny i konkretny zasłania,
prezentując naszym zmysłom – ze światem realnym świetnie zapoznanym – jego wersję przepuszczoną przez sposób widzenia lub tworzenia
autorki. Tak też, jak na jakiejś architektonicznej
platformie, wyłaniają się poruszone budynki w rysunku kredką zatytułowanym Miasto. Oglądając
obraz od lewej strony zauważamy, że początkowo,
roztańczone, wertykalne układy wysokich budynków utrzymują swój pionowy kierunek lekko tylko
odchylone w lewo, by po środkowym akcencie
niemalże-pionu śmiało ruszyć ukosami w prawo,
jakby z zamiarem opuszczenia kadru. Z trudem
powstrzymują je i stabilizują przy bocznych krawędziach obrazu piony – mocny po lewej, i zachwiany
oraz słaby, bo ażurowy, po prawej. Po raz kolejny
można zapytać, czy obserwujemy swoiste upodobanie do komponowania elementów w obrazie?
The landscape introducing the viewer outside the
frame
Defined in its shapes and recognisable in the real
environment, the world represented by Anita Wend
sometimes seems to be emerging, or more precisely
slipping from the bottom into the viewer’s field of vision –
the field that appears to be accessible like through the
open window showing the scene of the picture. The picture seen by the viewer is perceived as if it existed on
a fabric of theatrical curtain or scenery that is just being
raised. In this way, the stable and tangible world is veiled,
and the viewer’s senses, well familiar with the real world,
are now presented with its version proposed by the
author’s perspective and her art of creating. Thus, the
tilted buildings in the coloured pencils drawing City arise
from underneath like onto some architectural platform.
Watching the picture in the direction of left to right, one
may notice that the first swinging/dancing vertical objects
of high buildings try to stand upright and lean out of the
perpendicular to the left only a little bit, the central objects
are almost perpendicular, and finally the last ones
confidently rush further to the right, tilted as much as if they
wanted to leave the scene. With effort they are stopped
and supported by the outermost vertical elements – the
strong one on the left, and shaken and weak one, of
openwork construction, on the right. Once again the
viewer can ask whether he/she observes the author’s
penchant for a specific way of composing elements in the
picture, or he/she deals with the author’s individual
perception of reality. Regardless of the reasons for this tilt
of objects in different directions, the ensuing way of
presenting the picture to the viewer, from left to right,
seems to be a plan to provoke the viewer to turn his/her
eyes outside the scene of the picture. Where to? To a different world, freed from the rules governing the real world?
Or only to the reflection that what appears as tangible
Pejzaż wyprowadzający poza obraz
Miasto
/ City
2014,
rysunek
kredką
/ crayon
drawing
70x50 cm,
PRTON
miasto
29
Czy też mamy do czynienia z indywidualnym
sposobem widzenia rzeczywistości? Niezależnie
od przyczyn tego poruszenia i zachwiania kierunków, powstające w efekcie tego „prowadzenie
widza” w prawo ma znamiona chęci wyprowadzenia jego wzroku poza obraz. Dokąd? Do świata
innego? Uwolnionego od realnie panujących zasad? Czy też tylko ku myśli, że to, co jawi się nam
tak konkretnie przed naszymi oczami jest jakąś grą
pozorów, poza którą może kryć się inny świat,
czasem w jakiś sposób odczuty, czasem pozostający jedynie w sferze domysłów. Dzieło,
pozostając otwarte, dopuszcza indywidualną interpretację odbiorcy – być może tylko sugerowaną
w twórczości Anity Wend – jednakże dla niego
ważną i skłaniającą do kolejnego już otwarcia
drzwi do świata fantazji.
before the human eyes is only a sham probably covering
another world that sometimes can be felt or sometimes will
only remain in the realm of conjecture. The discussed
work remains open to the viewer’s individual interpretation, perhaps only a little bit guided by the author. However, this interpretation is the viewer’s own and encourages him/her to open the door to their own world of
fantasy once again.
Artistic means
Colour
Anita Wend creates black-and-white linocuts and
chromatic/multi-coloured works made in various
techniques (pastel drawing, coloured-pencil drawing,
painting on fabric, applique). She likes using vivid colours
arranging them into dynamic, contrasting, though
harmonious, compositions. Next to intense yellows
30
Środki artystyczne
Kolor
Anita Wend tworzy czarno-białe linoryty oraz prace pełno chromatyczne wykonane w różnych technikach (pastel, kredka, malarstwo na tkaninie,
aplikacja na tkaninie). Chętnie stosuje żywe barwy
ustawiając je w obrazie w kompozycje dynamiczne, skontrastowane, ale jednocześnie harmonijne.
Obok intensywnych żółcieni pojawiają się żywe
zielenie, czyste błękity i czerwienie. Wówczas barwy wzajemnie intensyfikują swą siłę i blask. Są
jednakże w twórczości autorki kompozycje o odmiennych walorach chromatycznych, w których
harmonizuje ona zastosowane kolory w układy
z dominantą błękitu (Mewa), zieleni (Ryś), brązu
(Miasto), bądź szarości i brązu (Chrystus przed
Piłatem, Asyż) oraz różu i fioletu (Koń o zachodzie
słońca). Autorka tworzy też kompozycje o pełnej
chromatyce, stosując barwy stonowane, złamane,
appear vibrant greens, pure blues and/or reds. In this
way, the colours mutually intensify their saturation and
brightness. Among the works of Anita there are, however,
also compositions of different chromatic qualities, in which
the applied colours are organised into systems with
dominant blue (Seagull), green (Lynx), bronze (City), grey
with bronze (Christ before Pilate, Assisi) and pink with violet (Horse at Sunset). The author creates as well chromatic compositions applying toned down and elaborate
colours, like in Passion based on the Hans Memling’s
masterpiece. Thanks to this, the picture becomes lifelike
and dynamic, appropriately for the topic, but moderated all
the same. The colours in the works by Anita Wend appear
in the forms of patches and lines varied in terms of size,
direction and intensity. The discussed colours define and
diversify shapes, create mood in the pictures, determine
their expression and dynamics/movement, show sensitivity of the author and of her artistic pursuits.
wyszukane jak w przypadku Pasji wg Hansa
Memlinga, gdzie dzięki temu obraz staje się żywy
i dynamiczny, stosownie do przedstawianego tematu, ale jednocześnie stonowany. Kolory w pracach Anity Wend oddziałują plamami oraz liniami
zróżnicowanymi co do skali, kierunku i natężenia.
Barwy określają i różnicują kształty, tworzą nastrój
w obrazach, decydują o ich wyrazie i dynamice, są
świadectwem wrażliwości twórczyni oraz jej artystycznych poszukiwań.
W twórczości Anity Wend pojawia się problem
światła i cienia nie tylko w roli określania kolorytu
przedstawianych przedmiotów oraz pory dnia. Ambitna twórczyni i wnikliwa obserwatorka, wrażliwa
na wszelkie uroki otaczającego ją świata, zauważa
różnice walorowe barw występujące w związku
z bryłą, kształtem i oświetleniem danego przedmiotu i próbuje oddać te spostrzeżenia w obrazie
(Legnica. Zamek Piastowski, Legnica. Katedra,
Wenecja, Święty Hieronim). Należy też zdecydowanie podkreślić, że nawet, jeśli w dziełach Anity
Wend nie ma ukazanego źródła światła, ani konsekwentnie kierunku jego padania, choćby spoza
obrazu, to jej barwne prace wydają się w większości wypadków światła pełne, dzięki intensywności i czystości oraz skontrastowaniu barw.
Jednakże, mimo obserwowanych w dziełach
autorki (Św. Hieronim, Pejzaż tropikalny, Kanał,
Mewa) prób oddania zróżnicowania – w zależności od światła i stopnia wypukłości – kolorytu
różnych partii elementów ukazanych w obrazie,
stworzenie plastyczności nie zawsze jest wystarczające. Twórczyni stosuje światłocień oddany
silnymi kreskami wyznaczającymi jego kształty.
Podobnie postępuje próbując określić układy fałd,
odnotowując według dzieła wzorcowego ich
przebieg. Zamiast miękkich i łagodnie narastających form wklęsło-wypukłych, stosuje linie często
o czarnej barwie – stanowiące tutaj oznaczenie
cienia – tworzące płaskie kompozycje. W rezul-
Light and shade
In Anita Wend’s works, the play of light and shade appears
not only in order to define the colours of a certain object
and of a time of day. The ambitious artist and acute
observer, sensitive to all the charms of the world around
her, notices differences in values of colours occurring in
relation to body, shape and illumination of an object, and
tries to convey those observations in her pictures
(Legnica. Piast Castle, Legnica. Cathedral, Venice, Saint
Jerome). It should also be made clear that even though
the works by Anita Wend do not reveal the light source and
consequently the direction of incoming light (the incidence
ray), not even from the outside of the picture, in most
cases they seem to be full of light thanks to the intensity,
purity and contrast of colours. However, despite the
author’s attempts (e.g. in Saint Jerome, Tropical Landscape, Canal and Seagull) to render the diversity of colours, that depends on the light and the degree of
convexity in the plane and space, of different sections of
elements presented in the picture, the creation of threedimensionality is not always satisfactory. The artist uses
chiaroscuro by making strong strokes of pencil, and in this
way determines its shapes. The same manner is adopted
when she tries to define the arrangement of folds
according to the one noted in the work of art being referred
to. Instead of soft and gently growing convexo-concave
forms, she often uses, as an indication of shade, black
lines that produce the effect of a flat composition. As
a result, the author does not create the full threedimensionality in the parts of her picture that correspond
to the ones in the masterpiece or scene referred to and in
which such a three-dimensionality the author notices.
Similarly, Anita Wend makes shadow shapes on buildings
and rocks. In this case, the main body in the picture is a
kind of little diverse background against which there
appear definitely darker patches of various shapes,
Światło i cień
31
tacie autorka nie buduje pełnej trójwymiarowości
w tych partiach obrazu, w których zauważa ją
w dziele lub widoku, do którego się odnosi. Podobnie Anita Wend kształtuje cień na budynkach i na
skałach, gdzie zasadnicza bryła stanowi rodzaj
mało zróżnicowanego tła, na którym pojawiają się
zdecydowanie ciemniejsze, różnokształtne plamy,
oddające rzeźbiarskie bogactwo masywu skalnego (Pejzaż tropikalny) lub zabudowań (Wenecja).
Brak jest jednak i tu łagodnych przejść walorowych, które mogłyby uformować miejsca ocienione jako wklęsło-wypukle. Czasem udaje się autorce oddać w swoim obrazie zaobserwowany cień
rzucony, jak na przykład w rysunku kredką zatytułowanym Wenecja, gdzie pojawia się ukośny
cień okiennicy oraz głębokie cienie gzymsów.
W czarnobiałych grafikach rolę oddania światła
przyjmują na siebie białe partie nie pokryte farbą
drukarską, a więc te, gdzie powierzchnia płyty
linorytniczej została zdjęta. W większości grafik
reflecting the wealth of sculptural form of the rock massif
(Tropical Landscape) or buildings (Venice). But also here
there are no smooth changes of tones, which would create
the shade as convexo-concave areas. Sometimes, the
author manages to render in her picture a shadow
observed in the model work of art, e.g. in the colouredpencil drawing Venice there can be found a diagonal
shadow cast by the shutter and deep shadows of cornices.
In the black-and-white prints, it is their white sections not
covered with ink, i.e. those sections where surface of the
linocut block had been removed, that took up the role of
expressing light. In the majority of the prints, the brighter
sections are dominant and sometimes they are really
intensely bright (Lizard, Bird of Paradise). However, those
sections are often treated with short and thin black lines
breaking bright spots and shaping their diversity.
Therefore, though dominant, light in Anita Wend’s prints is,
as a rule, weakened by the procedure. More often than
32
dominują partie jaśniejsze, czasem silnie rozświetlone (Jaszczurka, Rajski ptak). Niejednokrotnie są
one jednak nasiekane drobnymi i cienkimi liniami
czarnymi, rozbijającymi jasne plamy i kształtującymi ich zróżnicowanie. Światło, choć dominuje
w grafikach Anity Wend, z zasady jest osłabione
poprzez wspomniany zabieg. Częściej występuje
w roli rozświetlonego tła dla czarnych konturów
i różnorodnych linii, zapewniającego ogólny odbiór
dzieła jako przesyconego światłem.
Przestrzeń
W swoich pracach Anita Wend stara się określić
przestrzeń, w której rozgrywają się przedstawiane
przez nią przedmioty i postacie, a czyni to w sposób różnorodny. Nie brak w jej twórczości ujęć poprawnych perspektywicznie, jak na przykład czołg
poddany perspektywie liniowej (Tank, pastel),
wieloplanowy układ w Pejzażu górskim (pastel),
zdarzają się też ujęcia z różnych punktów widzenia, jak w widoku zatytułowanym Wenecja (kred-
not, it acts as the lightening background of black contours
and various lines, making the work of art be perceived as
suffused with light.
Space
In her works, Anita Wend defines in several ways the
space in which she presents the play of objects and
characters. Undoubtedly, she is the author of correct
attempts at perspective, e.g. in the case of an object of
tank in linear perspective in Tank (pastel drawing), multiplane arrangement in Mountain Landscape (pastel
drawing), and scenes from different points of view like in
the picture Venice (coloured-pencil drawing). Sometimes,
the space is not defined, as in the case of paintings on
fabric depicting the Adoration of the Virgin Mary and
Angels. Anita is also the author of pictures presenting the
space that is unique, isolated from the contextual
environment, and even magical, e.g. Assisi and Christ
ka). Czasami przestrzeń jest nieokreślona, jak
w przypadku malowideł na tkaninach przedstawiających Adorację Matki Boskiej oraz Anioły. Jest też
twórczyni autorką obrazów o tak specyficznej,
wyizolowanej z otoczenia i wręcz magicznej przestrzeni jak ta w dziełach Asyż oraz Chrystus przed
Piłatem. Anita Wend podjęła się, również z dużym
powodzeniem, realizacji tak trudnych zadań w zakresie budowy skomplikowanych układów przestrzennych, ekspresji i dynamiki oraz różnorodnej
akcji, jak te w dziełach Bitwa pod Grunwaldem
oraz Pasja. W linorycie Jaszczurka udało się
autorce osiągnąć jednocześnie wrażenie
rozbudowanej w głąb przestrzeni o trzech planach
oraz kompozycji płaskiej, o powierzchniach zróżnicowanych graficznymi układami linii i plam,
abstrakcyjnej, z wyłaniającym się motywem tytułowego zwierzęcia. We wspaniałym linorycie Rajski
ptak, przestrzeń – choć określona – podporządkowana została kompozycji linii o różnych kierunkach, oraz plam. W efekcie powstało dzieło o nie-
zwykłej dynamice, niemalże płaskie. Skrywające
metamorfozę rajskiego ptaka, który powstał z cudownej rajskiej mgły, wyrażonej przez pofalowane
linie, i jednocześnie jego długi ogon z tymi liniami
się łączy i w nich, jak w pozaziemskiej mgle, się
rozpływa. Rajski ptak, a szczególnie Jaszczurka,
mają posmak kompozycji holenderskiego malarza
i grafika Mauritsa Cornelisa Eschera (1898-1972),
w których jedne formy przemieniają się w drugie.
before Pilate. She undertook, also with great success, to
realize difficult tasks as regards creating complex
arrangements of space, expression, movement and
action, e.g. in Battle of Grunwald and Passion. In the
linocut Lizard the author has managed to convey the
impression of the 3-plane space receding into the far
background and at the same time of the abstract
composition of flat space and with areas of different
graphic patterns of lines and patches representing the
motif of the emerging title animal. In the splendid linocut
Bird of Paradise, space, though determined, is
subordinated to the composition of lines, of different
directions, and patches. The result is a work almost flat but
of extraordinary dynamics/movement. It symbolizes the
metamorphosis of the bird of paradise, which was made
from the miracle paradise mist expressed by wavy lines.
The bird’s long tail touches those lines and, as if in some
supernatural mist, disappears amid them. Bird of
Paradise, and especially Lizard, make the viewer think of
compositions by the Dutch painter and graphic artist,
Maurits Cornelis Escher (1898-1972), in which one form
turns into another.
Patrząc na rysunki kredką i pastele Anity Wend
łatwo można się przekonać, że zarówno ukazanie
widoku w perspektywie liniowej jak i precyzyjniejsze określenie elementów w kompozycji całkowicie leży w zakresie jej możliwości warsztatowych
(pastele: Legnica. Katedra i Legnica. Neorenesansowa kamienica). Jeśli autorka z tego potencjału
rezygnuje, to czyni to w sposób świadomy. Może
być to efekt akceptowanej dowolności, wprowadzonej wskutek zastosowanej techniki i swobody
w użyciu narzędzi. A może oglądamy obraz-zapis,
Looking at the coloured-pencil drawings and pastel
drawings authored by Anita Wend, one can easily see that
both the view in linear perspective and the composition
with more precise arrangement of the elements are
definitely within the limits of her technical brilliance (pastel
drawings: Legnica. Cathedral and Legnica. NeoRenaissance Building). When she gives up using this
potential, she does so intentionally. This may come from
the latitude in interpreting the works she allows through
her free choice of techniques and tools. Or maybe we see
the picture-account of once processing the forms and
digesting all the impressions connected with it in the
artist’s soul and mind, and we can conclude that in the
33
będący wynikiem procesu przetworzenia form
i przeżycia wszelkich wiążących się z nimi treści
w duszy i umyśle twórczyni i – można stwierdzić –
w dziełach Anity Wend bardziej właśnie o to chodzi
niż o zapis realnie istniejącej rzeczywistości.
Ekspresja
W większości kompozycji Anity Wend panuje
swoista, chciałoby się rzec, odświętna cisza. Widz
doznaje tego odczucia nawet wtedy, kiedy przedstawiona akcja jest dynamiczna (Pasja). W obrazach Anity drzewa i budowle dostojnie trwają,
daleki górski pejzaż jest milczący, Święty Hieronim
siedzi zaczytany, ryś idzie po drzewie i jakby zastygł na chwilę, gdzieś nad wodą słychać jedynie
szum skrzydeł i krzyk mewy. Można zastanawiać
się, co wpływa tak wyciszająco na świat przedstawiony w pracach autorki? Niewątpliwie wyraz
twarzy postaci, ich powściągliwa, świadcząca
o refleksji mimika (np. rzeźby w glinie: Mężczyzna
– Jan Paweł II?, Matka Boska), kompozycja posz-
works by Anita Wend this is the real intention – to give this
account and not to portray the real world.
Expressiveness
In most of the compositions by Anita Wend there is a kind
of special, one may say festive, silence. The viewer
experiences this feeling even when the action in the
picture is dynamic (Passion). In Anita’s works trees and
buildings stand in a dignified manner, mountain scenery is
silent, Saint Jerome sits preoccupied with reading, a lynx
walks along a branch and seems to freeze to the spot for a
while, somewhere over the waters one can hear only the
soft sound of wings and the scream of a seagull. The
viewer may wonder what makes the world portrayed by
the author so silent? Undoubtedly, cautious and thoughtful
countenances of characters (e.g. in the clay sculptures
Male – John Paul II? and Mother of God), the arrangement
of individual figures, their sudden turn towards the viewer
34
czególnych postaci, ich nagłe zwrócenie się ku
widzowi i jakby zastygnięcie w tej pozie (Pasja).
Istotna jest też cisza pejzaży pozbawionych nawet
sztafażu ludzkiego, oraz tajemniczy nastrój, np.
w zgeometryzowanej kompozycji Chrystus przed
Piłatem. Moim zdaniem, to wyciszenie, czasem
sprzeczne z innymi elementami w obrazie, wynika
właśnie z walorów kompozycji w obrazach Anity
Wend. Kompozycji wyważonej, o elementach
składowych dobrze rozmieszczonych na
płaszczyźnie, o odpowiedniej wielkości elementów w stosunku do pola obrazowego. Ta cicha
harmonia powstaje też z właściwego wyczucia
ciężaru elementów, swobodnej gry form – linii,
plam i kształtów układających się w zamknięte
kompozycje, i wreszcie ze swobody tworzenia abstrakcji i wyczucia geometrycznych zasad układu
elementów w obrazie. Są też oczywiście w twórczości Anity Wend kompozycje o silnej dynamice
wynikającej głównie z walorów barwnych, tak jak
choćby obrazy na tkaninie: Anioły, Adoracja Matki
and a kind of freeze into their positions (Passion). The
silent landscapes, devoid of any human staffage, and the
mysterious mood, e.g. in the geometrical composition
Christ before Pilate, are also typical of the author. In my
opinion, the discussed calm, sometimes conflicting with
other elements in the picture, stems from the composition
by Anita Wend. So, her composition is balanced, with
objects of suitable size and properly laid out on the picture
plane. The peaceful harmony arises also from the author’s
proper sense of the weight of the objects, from the free
play of forms, i.e. lines, patches and shapes arranged in
closed compositions, and finally from her aptitude for
abstract creating and her sense of geometrical rules for
arrangement of the objects in the picture. Of course, Anita
Wend is also the author of intensely dynamic
compositions, in which the expressive movement is
mainly a result of colour values, like the paintings on fabric
Angels, Adoration of the Virgin Mary and The Resurrection
Boskiej, Zmartwychwstanie, oraz prace zdecydowanie skłaniające widza do przemieszczania się
wzrokiem po obrazie (Wenecja) lub przesuwania
go w prawą stronę (Miasto). Koniecznie jednak
trzeba zwrócić uwagę na charakterystyczny dla
dzieł autorki pozostawiony ślad prowadzenia
kredki. Ciszy pejzaży dodaje on odczucie powiewu
wiatru i ruchu powietrza na niebie. Linie układają
się w pola o różnych kierunkach, czasem przeciwnych względem siebie. Widać jak powietrze w
niebieskim i białym kolorze spływa smugami po
obu stronach wieży (Legnica. Zamek Piastowski),
podobnie w roślinności spotykamy takie układy
liniowe, można by rzec, że wielobarwne kreski błądzące swobodnie, a nawet chaotycznie, na jednobarwnych podkładach wprowadzają wciąż
obecny ruch – jakby podskórnie. Zatem, przyglądając się wnikliwie dziełom Anity Wend uważny
widz dostrzeże pod pozornie stłumioną dynamiką
tętniące życie ludzi i przyrody.
as well as those works that make the viewer’s eyes
wander over the picture (Venice) or make the viewer run
his/her eyes over the picture from left to right (City).
Further, it is also important to take note of the author’s
characteristic stroke of pencil. In the silent landscapes,
lines are arranged in groups of different directions,
sometimes opposite to one another. Thanks to this, the
given landscapes assume the expression of movement of
the air in the sky and of presence of breeze, and the viewer
can see e.g. how airstreams in blue and white fall on both
sides of the tower in Legnica. Piast Castle. Similarly in the
depictions of flora, he/she can find the linear systems in
which the multi-coloured lines, situated against the
monochromatic background, freely or even chaotically
diverge and thus introduce, as if implicitly, the constant
movement. So, studying the works of Anita Wend, the
attentive viewer, in the seemingly repressed dynamics,
will see the people and their environment vibrant with life.
Kompozycja
W twórczości Anity Wend często zauważalne
jest zachwianie pionów oraz decentralizacja
przedstawianego obrazu. W przypadku kompozycji jednopostaciowych, takich jak Matka Teresa
oraz Jan Paweł II figury są umieszczone w kadrze
z lewej strony z wyraźnym pozostawieniem wolnego miejsca z prawej. Są niezwykle spokojne i jednocześnie wyraziste. Odznaczają się podobieństwem fizycznym i psychologicznym. Można odnieść wrażenie, że zostały celowo przez Anitę
Wend przesunięte w trakcie komponowania obrazu, albo – w świecie wykreowanym jej twórczością – usunęły się na bok pozostawiając partnerskie miejsce dla widza i tym samym zapraszając go do współudziału w wielkich misjach na
rzecz ludzkości.
Rysunek kredką Miasto i pastel Rozeta pokazują
także intuicyjne zapewne zamiłowanie Anity Wend
do układów form geometrycznych, które w oglą-
Composition
In Anita Wend’s works there often occur the phenomena of
(1) the lean from the perpendicular and (2) the focal point
of the picture put out of the centre. As for compositions
built around one element, such as Mother Teresa and
John Paul II, the figures are placed in the left part of the
scene with its right part left explicitly empty. They are extremely calm and yet expressive, and also physically and
psychologically similar. One gets the impression that they
were deliberately put aside by Anita Wend while composing the pictures, or – in the world created by her works –
they themselves moved aside to make room for the viewer
as for the partner in the great missions for humanity.
Further, the coloured pencils drawing City and the pastel
drawing Rose Window show Anita Wend’s love, probably
intuitive, for configurations of geometric forms, both those
observed in the real environment and those that are the
35
Rozeta / Rosette, 2014, pastel, 70x50 cm, PRTON
danej rzeczywistości wyszukuje, albo do których
sprowadza obserwowany obraz. W Mieście twórczyni znakomicie określiła stosunki przestrzenne
i zakreśliła dystans wobec odbiorcy wprowadzając
na najbliższym planie poddaną perspektywie
zbieżnej prostokątną ramę, otaczającą otwór, czyli
przestrzeń pustą, za którą autorka rozwinęła stojące na platformie zachwiane miasto zbudowane
ze smukłych wertykalnie ustawionych prostokątów
i niemalże prostopadłościanów. O sukcesie wizerunku miasta zadecydowała geometryczna kompozycja różnorodnych form prostokątnych, monolitycznych i rozbitych ażurami okien. Swobodnie
nałożony na nią cień dodaje miastu więcej tajemniczości, a okna domów zdają się nas obserwować
zadając pytanie: dokąd?
W pracy Rozeta, o kadrze w kształcie wertykalnie
ustawionego prostokąta, Anita Wend wprowadziła
w górnej partii obrazu ogromne okrągłe okno, zaś
w dolnej połowie zachwiany prostokąt wertykalny,
przesłonięty w dolnej części horyzontalnym pros-
end product to which certain reality is reduced. In City, the
artist splendidly defined spatial conditions and kept the
viewer at a distance by introducing in the foreground the
rectangular frame, in , which surrounds a hole, meaning
empty space, behind which the author unrolled the tilted
city standing on the platform. The city consists of slender
vertically aligned rectangles and almost cuboids. The
success of the view of the city comes from the geometric
composition of monolithic rectangles, of various forms,
and openwork windows. The shade, put freely on the
composition, makes the city more mysterious, while
windows seem to be watching the viewer and asking the
question, “Where to?”
36
In the work Rose Window, with its picture plane in the
shape of vertical rectangle, in the upper part of the picture
Anita Wend arranged a huge round window, while in the
lower half of the picture she put a tilted vertical rectangle
obscured at the bottom with a horizontal rectangle. The
latter has a poorly visible religious scene on it and is split
into slender and also tilted colonnade. The window in the
discussed picture has a structure of the gothic rose
window, with slightly swirling petals in its central part and
two rings of openwork petals, slightly flattened and moving
along the outer edge. In the given composition, certainly
borrowed by the artist from some architectural model,
there are used the forms of rectangle, circle and
semicircle, presented in different tones of cool grey with
irregular warmer accents of ochre. The rose window,
surrounded by animal forms, hangs like some dominant
motif of the precious carpet, like a mystery key to the
architectural symbolism of light and of the saints.
tokątem ze słabo widoczną religijną sceną, rozbitym smukłymi, także zachwianymi w pionach,
arkadkami. Okno tworzy układ gotyckiej rozety,
o lekko zawirowanych płatkach w partii centralnej
i dwu ażurowo potraktowanych, lekko spłaszczonych, poruszonych okręgów zewnętrznych.
W kompozycji – „wyjętej” przez twórczynię zapewne z jakiegoś architektonicznego wzoru – wykorzystane zostały formy prostokątne, koliste i półkoliste, oddane w różnorodnych odcieniach chłodnych szarości z nieregularnymi cieplejszymi akcentami ugru. Rozeta, otoczona zwierzęcymi formami, zawisła jak główny motyw drogocennego dywanu. Jak tajemniczy klucz do architektonicznej
symboliki światła i osób świętych.
Analizując obrazy Anity Wend można się wprawdzie zastanawiać, czy wszelkie „prawo skosy”
obserwowane w jej twórczości wynikają z osobistego „poczucia bezpieczeństwa” autorki w pewnym miejscu podobrazia w trakcie pracy artystycznej, czy też z upodobań? Czy są efektem stosowanego układu ręki w trakcie wykonywania rysunku, lub swoistej niechęci do zmiany jej położenia,
co powoduje pochylenie linii wertykalnych w prawo? A może „prawo skosy” są rezultatem specyficznego widzenia przestrzeni? Te kwestie należą jednak do warunków tworzenia. Ja próbuję
spojrzeć na efekt końcowy procesu twórczego
autorki przedstawiany odbiorcy i już w tym momencie działający od tych warunków niezależnie,
choć sądzę, że widz pewnie w którymś momencie
percepcji zapewne zechce zadać postawione
powyżej pytania.
znowu wenecja
Wenecja
/ Venice,
2014, kredka
/ crayon,
PRTON,
fragment
Analysing the pictures by Anita Wend, one can wonder
whether all the characteristics of her “tilts to the right” stem
from her preference or from her “sense of security” located
somewhere at the foot of the picture during the process of
creating art. Whether they are the result of her conscious
choice of a grip or of the peculiar aversion to changing it
during work – which skews the vertical lines to the right?
Or maybe those tilts result from the artist’s unique
perception of space? Nonetheless, all those issues regard
conditions of the creative process, while I myself try to pay
attention to the end result of that process, to the one seen
by the viewer and, at that time, already independent of the
above-mentioned conditions and having a life of its own,
though I think the viewer, at some point of reception, will
probably want to ask the questions raised here.
37
15
Wystawy
Uczestnictwo w wystawach zbiorowych
organizowanych przez Pracownię Rozwijania
Twórczości Osób Niepełnosprawnych
2010 - Wystawa 30-lecia PRTON,
Międzynarodowe Biennale Terapia i Teatr,
Łódź, Teatr Nowy
2006 – „Nasi bracia mniejsi”, Toruń,
Ogród Zoobotaniczny
2011 – „Assieme”, Toruń, Szkoła Muzyczna
im. Karola Szymanowskiego
2007 – „Czerń i biel”, Toruń, Galeria Ośrodka
Czytelnictwa Chorych i Niepełnosprawnych
2011 - „Assieme”, Toruń,
Instytut Pedagogiki UMK
2007 – „Panno nad Pannami”, Toruń,
Galeria Ośrodka Czytelnictwa Chorych
i Niepełnosprawnych
2011 - "Boży posłaniec", Toruń, Wydział Nauk
Pedagogicznych UMK
2009 - Wystawa wewnętrzna prac uczestników
ŚDS PRTON z okazji otwarcia Domu, Toruń
2011 - "Zmaganie (się)" poświęcona Dariuszowi
Żywickiemu, Toruń, Wydział Nauk
Pedagogicznych UMK
2009 – Wystawa prac plastycznych, Toruń,
Centrum Dialogu Społecznego
2011 - „Słynne bitwy polskie”, wystawa
pokonkursowa, Toruń
2009 - „Człowiek i przyroda”, wystawa
Stowarzyszenia Nike, Białystok
2012 - „Zamki, dworki i rezydencje regionu
kujawsko-pomorskiego”, wystawa
pokonkursowa, Toruń, Wydział Humanisticum
UMK
2010 – „Obraz Osobliwy” , Toruń, Galeria
Ośrodka Czytelnictwa Chorych
i Niepełnosprawnych
38
2010 – „Obraz Osobliwy” Toruń, Instytut
Pedagogiki UMK
2012 - Wystawa prac uczestników zajęć ŚDS
"Pracownia Rozwijania Twórczości Osób
Niepełnosprawnych", Międzynarodowe Biennale
Terapia i Teatr, Łódź, Galeria 526
2010 – „Grunwald 1410” , Toruń, Urząd Miasta
Torunia
2013 - „twarz INNEGO”, Toruń, Wydział Teologii
UMK
2010 – „Kukle”, wystawa poplenerowa XIII
Pleneru Twórców Niepełnosprawnych, Kukle
2013 – „Panno nad Pannami”, Toruń, Szkoła
Podstawowa Towarzystwa Salezjańskiego
Exhibitions
2013 - „Święci i błogosławieni w dziejach narodu
polskiego”, wystawa pokonkursowa, Toruń,
Centrum Dialogu
Participation in group exhibitions organized
by the Laboratory of Creativity Development
for the Disabled.
2013 - „Zwiastuny nadziei”, Toruń, Wydział Nauk
Pedagogicznych UMK
2006 - "Our little brothers", Torun, Zoobotanic
Garden
2014 – „Zwyczaj i obrzędy w tradycji polskiej” wystawa pokonkursowa, Toruń, Muzeum
Etnograficzne
2007 - "Black and White", Torun, Gallery of the
Reading Centre for the Sick and Disabled
2014 – „S-potykanie”, Toruń, Biblioteka
Uniwersytecka UMK, zorganizowana przez
Środowiskowy Domu Samopomocy „Pracownię
Rozwijania Twórczości Osób
Niepełnosprawnych, Uniwersytet Mikołaja
Kopernika, Międzynarodowe Centrum
Zarządzania Informacją (ICIMSS) w Toruniu oraz
Wyższą Szkolę Gospodarki w Bydgoszczy
w ramach realizacji Projektu Europejskiego
Irregular Talents
Wystawa indywidualna:
2014 – „Mój czas, moje hobby”, Inowrocław,
Integracyjne Centrum Aktywności
Wystawy zagraniczne:
2004 - „Obecność” , Polski Tydzień w Komisji
Europejskiej, Bruksela
2007 - „Obecność”, Rendsburg ,Niemcy
2007 - "Virgin of virgins", Torun, Gallery of the
2009 - Internal Exhibition of works of the
participants of SDS PRTON, opening of the
House, Torun
2009 - Exhibition of works of art, Torun, Centre of
Social Dialogue
2009 - "Man and Nature", an exhibition of the
Association of Nike, Bialystok
2010 - "Quaint image ", Torun, Gallery of the
2010 - " Quaint image " Torun, Nicolaus
Copernicus University Institute of Pedagogy
2010 - "Grunwald 1410", Torun, Torun City Hall
2010 - "Kukle", an exhibition of landscape
paintings, XIII Open Air for artists with
Disabilities, Kukle
2015 - "Irregular Talents", Bolonia, Pinacoteca
Nazionale, Włochy
39
15
th
2010 - Exhibition of the 30 anniversary of
PRTON, International Biennale Theatre and
Therapy, Lodz, New Theatre
2013 - "Saints and blessed in the history of the
Polish nation" contest exhibition, Torun, Dialogue
Centre
2011 - "Assieme", Torun, School of Music of
Karol Szymanowski
2013 - "Heralds of hope", Torun, Faculty of
Pedagogical Sciences
2011 - "Assieme", Torun, Nicolaus Copernicus
University Institute of Pedagogy
2014 - " Customs and rituals in Polish tradition " contest exhibition, Torun, the Ethnographic
Museum
2011 - "God's messenger", Nicolaus Copernicus
University Institute of Pedagogy
2011 - "The struggle" dedicated to Dariusz
Żywicki, Torun, Faculty of Pedagogical Sciences
2011 - "The famous Polish battles" contest
exhibition, Torun
2012 - "Castles, mansions and residences in
Kuyavian-Pomeranian region" contest exhibition,
Torun, Department of Humanisticum
2012 - Exhibition of works by the participants of
SDS " Laboratory of Creativity Development for
the Disabled ", International Biennale, Theatre
and Therapy, Lodz, Gallery 526
2013 - "STRANGER’S face", Torun, Nicolaus
Copernicus University Faculty of Theology
2014 – “The meeting”, Torun, University Library,
organized by the Environmental Home Self-help
" Laboratory of Creativity Development for the
Disabled, University of Nicholas Copernicus, the
International Centre for Information Management
Systems and Services (ICIMSS) in Toruń and the
University of Economy in Bydgoszcz under the
European Project Irregular Talents
Individual exhibition:
2014 – “My time, my hobby”, Inowroclaw,
Integrative Centre of Activities
Overseas exhibitions:
2004 – “Presence” Polish Week of European
Commission, Brussels
2007 – “Presence”, Rendsburg, Germany
2013 - "Virgin of virgins", Torun, Elementary
School of Salesian Society
40
2015 - "Irregular Talents", Bologna, Pinacoteca
Nazionale, Italy
Meczet / Mosque, kredka / crayon,
50 x 35 cm, PRTON
42
Miasto / City, rysunek kredką / crayon on paper, 70 x 50 cm, PRTON
43
Legnica. Katedra / Cathedral of Legnica, pastel, 42 x 30 cm, PRTON
44
Legnica. Zamek Piastowski / Piasts Castle in Legnica, pastel, 42 x 30 cm, PRTON
45
Wenecja / Venice, kredka / crayon, 61 x 43 cm, PRTON
46
Rozeta / Rosette,
pastel,
70 x 50 cm, PRTON
47
Piramida Gwatemala
/ Pyramid Guatemala,
pastel, 29,5 x 42 cm, PRTON
48
Kolumny greckie / Greek columns, pastel, 29,5 x 42 cm, PRTON
49
Rajski ptak
/ Bird of Paradise,
linoryt / linocut,
30,5 x 61 cm,
PRTON
Jaszczurka / Lizard,
linoryt / linocut,
61 x 31 cm,
PRTON
50
Mewa / Seagull,
pastel, 41 x 29 cm,
PRTON
51
Ryś / Lynx, pastel, 42 x 30 cm, PRTON
52
Koń piękny jak zaczarowany królewicz / Horse as beautiful as an enchanted prince, pastel, 35,5 x 50 cm, PRTON
53
Tapir / Tapir, pastel, 35,5 x 50 cm, PRTON
54
Ptaszek na gałązce / Bird on a twig, pastel, 29,5 x 42 cm, PRTON
55
Pejzaż I / Landscape I,
pastel 29,5 x 42 cm,
PRTON
56
Pejzaż II / Lanscape II, pastel, 49,5 x 35,5 cm, PRTON
57
Pasja / The Passion, 2010, pastel na tkaninie / pastel on fabric, 400x144 cm, PRTON
58
59
Zmartwychwstanie / The Resurrection,
malarstwo na tkaninie / painting on fabric,
66 x 139 cm, PRTON
60
Matka Teresa / Mother Teresa,
pastel, 42 x 30 cm,
PRTON
61
Św. Hieronim / Saint Jerome,
kredka / crayon on paper,
33 x 24 cm, PRTON
62
Chrystus-głowa / Christ-head,
pastel, 29,5 x 42 cm,
PRTON
63
Procesja z ikoną
/ Procession with the Icon,
kredka / crayon on paper,
60 x 40 cm, PRTON
64
Męczeństwo św. Liwina
/ The Martyrdom
of St Livinus,
pastel, 42 x 30 cm,
PRTON
65
Jezus przed Piłatem
/ Jesus before Pilate,
2010, pastel, 49 x 70 cm,
PRTON
66
Św. Elżbieta
/ Saint Elisabeth,
2007,
pastel, 42 x 30 cm,
PRTON
67
Ofiarowanie / Sacrifice, paster, 47,5 x 40 cm, PRTON
68
Św. Stanisław / Saint Stanislaus, gwasz / gouache, 37 x 30 cm, PRTON
69
Bitwa pod Grunwaldem / Battle of Grunwald, 2010, pastel na tkaninie / pastel on fabric, 400 x 120 cm, PRTON
70
71
Wóz z sianem / Cart full of hay, linoryt / linocut, 40 x 30 cm, PRTON
72
Zabawa wiejska / Rustical party , pastel, 70 x 50 cm, PRTON
73
Wiolonczela / Cello, rysunek kredką / crayon on paper, 29,5 x 42 cm, PRTON
74
Anita Wend wg Boscha, Ogród rozkoszy ziemskich / The Garden of Earthly Delights, linoryt / linocut, PRTON
75

Prezentacja projektu Presentation of the project

Transkrypt

Podobne dokumenty

Badanie zapobiegajace rakowi szyjki macicy.

November / Listopad 2008r - Polish Library in Washington

Cenzurka 4/2014/2015 [46] Styczeń/Luty

gazetka festiwalowa

Prekursorzy mody - dlaSpecjalistow.pl