Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 101

Agencja Oceny Technologii Medycznych
Opinia
Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych
nr 101/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r.
o projekcie programu zdrowotnego „Sterydom i środkom
dopingującym NIE!!! Profilaktyka stosowania sterydów i środków
dopingujących oraz promowanie zdrowego stylu życia”
realizowanego przez powiat Będzin
Po zapoznaniu się z opinią Rady wydaję pozytywną opinię o projekcie programu
zdrowotnego „Sterydom i środkom dopingującym NIE!!! Profilaktyka stosowania sterydów
i środków dopingujących oraz promowanie zdrowego stylu życia” realizowanego przez
powiat Będzin.
Uzasadnienie
Celem programu jest przekazanie młodzieży podstawowych informacji na temat zagrożeń
związanych ze stosowaniem sterydów i innych środkow dopingujących. Program jasno
definiuje cele oraz środki konieczne do ich osiągnięcia. Jest to program należycie
przygotowany, który może mieć istotne walory wychowawcze w postaci kształtowania
właściwych postaw moralnych, określanych tradycyjnie mianem „fair play”.Sugeruje się
jednocześnie, że byłoby pożądane, aby w trakcie realizacji tego programu szczególnie mocno
podkreślano, że stosowanie środków dopingujących w sporcie jest niebezpieczne nie tylko
dla zdrowia, lecz także sprzeczne ze wspomnianą wyżej elementarną zasadą sprawiedliwości.
Byłoby także wskazane, aby w planowanych szkoleniach uczestniczyli nauczyciele i trenerzy.
Przedmiot opinii
Przedmiotem niniejszej opinii jest projekt programu zdrowotnego, mającego na celu
zwiększenie świadomości młodzieży na temat zdrowego stylu życia oraz zagrożeń związanych
z używaniem sterydów i innych środków dopingujących, poprzez przeprowadzenie działań
edukacyjnych związanych ze stosowaniem niedozwolonych środków wspomagających.
Jest to program zdrowotny z zakresu wczesnej profilaktyki.
Program adresowany jest do wszystkich uczniów klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych
z terenu Powiatu Będzin.
Problem zdrowotny
WADA (ang. World Anti-Doping Agency) definiuje doping jako wystąpienie jednego lub
więcej naruszeń regulaminu antydopingowego, który składa się z ośmiu odrębnych punktów.
Określają one okoliczności i zachowania, które stanowią naruszenie przepisów
antydopingowych.
Obecnie substancje i metody zabronione klasyfikuje się w następujący sposób:
Agencja Oceny Technologii Medycznych
ul. I. Krasickiego 26, 02-611 Warszawa, tel. +48 22 56 67 200 fax +48 22 56 67 202
e-mail: [email protected]
www.aotm.gov.pl
Opinia Prezesa AOTM nr 101/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r.
• substancje i metody zabronione w każdym czasie (na zawodach i poza zawodami):
środku anaboliczne, hormony i pokrewne substancje, beta-2 agoniści, środki antyestrogenowe, diuretyki i inne środki maskujące, metody poprawiające transport
tlenu, manipulacje chemiczne i fizyczne, doping genetyczny;
• substancje i metody zabronione na zawodach: stymulanty, narkotyki, kanabinoidy,
glukokortykosteroidy;
• substancje zabronione w niektórych sportach: alkohol, beta-blokery;
• substancje określone w innych dokumentach technicznych.
W głównej mierze po doping sięgają osoby młode rekreacyjnie uprawiające sport.
Najczęściej problem dotyczy młodych osób uczęszczających na siłownie. Szacuje się, że co
drugi kulturysta i co dziesiąta kulturystka maja za sobą stosowanie sterydów anabolicznych.
Skala rozpowszechnienia stosowania SAA (steroidy anaboliczno-androgenne) wśród młodych
osób rekreacyjnie uprawiających sport waha się od 0,9% do 7,1%.
Alternatywne świadczenia
W Polsce działa Komisja do Zwalczania Dopingu w Sporcie. Jednym ze statutowych zadań
Komisji jest szeroko rozumiana działalność edukacyjna. Komisja do Zwalczania Dopingu
w Sporcie realizuje program edukacyjny w dziedzinie poszerzania wiedzy dotyczącej zjawiska
dopingu w sporcie. Program skierowany jest do trzech grup odbiorców. Pierwszą są
sportowcy uprawiający sport wyczynowy (kwalifikowany), ich trenerzy oraz personel
medyczny. Drugą grupę stanowią młodzi zawodnicy o niesprecyzowanych jeszcze planach
dotyczących swojej kariery, ich trenerzy oraz rodzice. Najszerszą grupą odbiorców jest
młodzież gimnazjalna i licealna, która w szczególny sposób narażona jest doping oraz
lekkomyślne stosowanie suplementów diety. Komisja ściśle współpracuje z Federacją Sportu
Młodzieżowego. W ramach współpracy przedstawiciele Komisji towarzyszą młodym
uczestnikom zawodów organizowanych przez Federację (Ogólnopolskie Olimpiady
Młodzieży). Na sportowych arenach rozstawiany jest specjalny mobilny punkt , w którym
można otrzymać materiały edukacyjne, przewodnik zawodnika, wziąć udział w quizie
antydopingowym lub skorzystać z konsultacji ekspertów antydopingowych. Inną formą
współpracy są szkolenia organizowane dla trenerów w poszczególnych województwach,
realizowane w formie wykładów połączonych z częścią warsztatową, na której poruszane są
tematy wzbudzające największe wątpliwości ze strony trenerów. Kolejną formą współpracy
jest rozsyłanie przez Komisję odpowiednich materiałów edukacyjno-informacyjnych drogą
elektroniczną.
Wnioski z oceny przeprowadzonej przez Agencję
1) Wnioski z oceny problemu zdrowotnego
W ocenie Agencji prowadzenie i finansowanie programów z zakresu niedozwolonego
wspomagania wśród młodzieży jest zasadne. W sporcie wyczynowym istnieje dobrze
wypracowany system kontroli i penalizacji, natomiast w środowisku młodzieży szkolnej
jedynym narzędziem przeciwdziałania jest szeroko zakrojona edukacja.
Wszystkie projekty programów dotyczących profilaktyki (przede wszystkim działań
edukacyjnych) stosowania dopingu przez sportowców amatorów, młodzież oraz osoby
rekreacyjnie ćwiczące powinny być konsultowane z Komisją Zwalczania Dopingu w Sporcie,
która jest odpowiedzialna za prowadzenie polityki antydopingowej w Polsce.
2/4
Opinia Prezesa AOTM nr 101/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r.
Programy powinny obejmować swoim działaniem przede wszystkim młodzież szkolną, gdyż
w tym okresie często rodzi się pokusa sięgania po steroidy w celu zmiany kształtu ciała
i zwiększenia rzeźby mięśniowej.
Programy edukacyjne powinny skupić się na potencjalnych zagrożeniach medycznych
wynikających ze stosowania androgenów i hGH (ludzki hormon wzrostu), optymalizacji
programów szkoleniowych oraz żywieniowych strategii zwiększających fizjologiczną
adaptację i wydajność organizmu.
Według WADA programy edukacyjne z zakresu stosowania sterydów i środków
dopingujących w sporcie powinny obejmować następujące tematy:
• substancje dopingujące na liście WADA i metody ich wykrywania;
• naruszenia przepisów antydopingowych;
• konsekwencje dopingu, w tym kary, konsekwencje zdrowotne i społeczne;
• procedury kontroli dopingowej;
• prawa i obowiązki sportowców oraz personelu pomocniczego sportowca;
• leki dopuszczone do stosowania dla chorych sportowców (astma itp.);
• ryzyko stosowania suplementów (zanieczyszczenia w nich zawarte).
Działania edukacyjno – prewencyjne powinny być adresowane przede wszystkim do dzieci i
młodzieży, a nie do grup sportowców wyczynowych.
Szkolenia powinny być również kierowane do grupy lekarzy ogólnych, którzy często mają
niewystarczającą wiedzę na temat zakazanych środków dopingujących, a jednocześnie
najczęściej kontaktują się z osobami rekreacyjnie uprawiającymi sport i uczęszczającymi na
siłownie.
2) Wnioski z oceny programu powiatu Będzin
Przesłany projekt przygotowany został w sposób bardzo szczegółowy i wyczerpujący, zgodnie
z szablonem zaproponowanym przez Agencję dla programów zdrowotnych.
Działania podjęte w programie mają mieć charakter edukacyjny. Program adresowany jest
do wszystkich uczniów klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych z terenu powiatu Będzin.
Są to działania zgodne z rekomendacjami WADA, a także zgodne z opiniami ekspertów.
W opinii WADA programy edukacyjne na temat dopingu powinny być skierowane przede
wszystkim do ludzi młodych, prowadzone zarówno w szkołach jak i klubach sportowych, bez
ograniczeń do sportowców klasy krajowej lub międzynarodowej, obejmując wszystkie osoby,
w tym młodzież, uczestniczącą w sporcie amatorskim i rekreacyjnym.
Zdaniem ekspertów przyjmowanie substancji uznanych za dopingujące, dotyczy nie tylko
sportowców, ale przede wszystkim dorastającej młodzieży.. Na tej podstawie stwierdzić
można, że autorzy programu w sposób prawidłowy określili populację docelową programu.
Dodatkową wartością programu jest fakt, że jego realizatorem ma być podmiot
specjalizujący się w medycynie sportowej, co jest zgodne z wytycznymi i opiniami ekspertów,
zwracających uwagę na to, aby działania edukacyjne prowadzone były przez osobę dobrze
przygotowaną merytorycznie i pedagogicznie (najlepiej lekarza medycyny sportowej
mającego doświadczenie w zakresie działań antydopingowych ).
Autorzy projektu nie podali dokładnej tematyki warsztatów edukacyjnych.
3/4
Opinia Prezesa AOTM nr 101/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r.
Działaniami edukacyjnymi maja być objęci jedynie uczniowie, chociaż wytyczne
i rekomendacje wskazują także na korzyści płynące z włączenia do takich działań osób
pracujących z dziećmi (np. nauczycieli, trenerów).
Program ma być w całości finansowany z budżetu powiatu Będzin. Wnioskodawca
przeznaczył realizację programu (lata 2011 – 2014) kwotę 18 000 złotych. Koszt
przeprowadzenia jednostki zajęć edukacyjnych oszacowano na 500 złotych, natomiast koszt
rocznej edycji programu ma wynieść 4 500 zł. Autorzy przytoczyli dane wynikające z realizacji
analogicznych programów w latach poprzednich.
Wydaje się, że przedstawiony kosztorys, a także budżet programu jest adekwatny do
zaplanowanych w nim działań.
Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, wydaję opinię jak na wstępie.
Tryb wydania opinii
Opinię wydano na podstawie art. 48 ust. 2a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych, z uwzględnieniem raportu „Sterydom i środkom dopingującym NIE!!! Profilaktyka
stosowania sterydów i środków dopingujących oraz promowanie zdrowego stylu życia” realizowanym przez
powiat Będzin, nr: AOTM-OT-441-115/2011, Warszawa, czerwiec 2012 i aneksu „Profilaktyka i przeciwdziałanie
stosowaniu sterydów i środków dopingujących w sporcie – wspólne podstawy oceny”, Aneks do raportów
szczegółowych, Warszawa, czerwiec 2012.
4/4