Szumy uszne u osób mlodych do 35 roku zycia

D. Raj-Koziak i inni
PRACE ORYGINALNE
Szumy uszne u osób młodych do 35 roku życia
Tinnitus in young patients up to 35-years old
Danuta Raj-Koziak, Grażyna Bartnik, Henryk Skarżyński,
Adam Piłka, Anna Fabijańska, Beata Borawska
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Klinika Szumów Usznych
Kierownik: prof. dr hab. n. med. H. Skarżyński
Summary
According to our observations tinnitus is becoming increasingly common amongst younger persons. About 25% of patients
registered in our Tinnitus Clinic, are below the age of 35. Group of 235 tinnitus patients ranging in age from 18 to 35 years
old were evaluated for this study. There were no other pre-selection criteria except the age. All of the patients answered the
questions concerned with the cause of tinnitus. The results of our research indicate that infections (68.5%), noise exposure
(27.7%) and stress (23.4%) are the most frequent cause of tinnitus among patients below 35 years.
H a s ł a i n d e k s o w e : szumy uszne, przyczyny
K e y w o r d s : tinnitus, causes
Otolaryngol Pol 2008; LXII (4): 476–479 © 2008 by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi
WPROWADZENIE
Według the Public Health Agency szum uszny
równolegle z silnym bólem oraz zaburzeniami równowagi wymieniany jest jako trzecia najbardziej dokuczliwa dolegliwość ludzkości. Powszechnie uważa
się, że szumy uszne stanowią dolegliwość wieku
podeszłego, co potwierdzają wyniki badań statystycznych [1–5]. Z naszych obserwacji wynika, że
na przestrzeni ostatnich 10 lat obserwuje się wzrastającą liczbę pacjentów młodych zgłaszających się
z problemem szumów usznych. Spośród ponad 15
tysięcy pacjentów zarejestrowanych w naszej Klinice
około 25% stanowią dorośli poniżej 35. roku życia.
Celem pracy była ocena potencjalnych przyczyn
powodujących szumy uszne u osób młodych do 35.
roku życia.
MATERIAŁ I METODY
Materiał pracy stanowiły wyniki danych ankietowych kolejnych 235 pacjentów (120 kobiet i 115
mężczyzn) w wieku od 18 do 35 lat (średni wiek pa-
cjenta to 28,1 lat przy odchyleniu standardowym
wynoszącym 4,7 lat).
Wszyscy badani zgłaszali szum przewlekły, ponieważ średni czas trwania szumu do chwili zgłoszenia
się do Kliniki wynosił 2,7 lat przy odchyleniu wynoszącym 3,1. Każdy z pacjentów wypełniał kwestionariusz składający się z kilkunastu pytań podzielonych
na bloki tematyczne. Do zrealizowania tematu pracy
wykorzystano następujące zagadnienia zawarte w kwestionariuszu:
– potencjalna przyczyna lub przyczyny występowania szumu usznego,
– choroby współistniejące występujące u pacjenta
z szumem usznym,
– lokalizacja szumu usznego.
Audiolog na podstawie zebranego wywiadu z pacjentem wyszczególniał czynniki, mogące stanowić
prawdopodobną przyczynę szumu. Jeżeli pacjent
nie potrafił wskazać jednoznacznie na jeden czynnik
etiologiczny jako przyczynę szumu, wpisywano kilka
współistniejących czynników ryzyka. Wyniki badań
gromadzono w bazie danych.
Wszyscy pacjenci zostali poddani pełnej diagnostyce audiologicznej. Testy audiologiczne wykonane
Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów.
Wkład poszczególnych autorów: D. Raj-Koziak – główny badacz, przewodniczący zespołu autorów, H. Skarżyński, G. Bartnik – nadzór
merytoryczny, A. Piłka – analiza statystyczna, A. Fabijańska, B. Borawska, G. Bartnik – przygotowanie materiału do analizy
476
Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 4
Szumy uszne
u każdego pacjenta obejmowały zestaw następujących
badań: wyznaczenie progu słyszenia, pomiar audiometrii impedancyjnej, wyznaczenie progu dyskomfortowego słyszenia – UCL, ocenę produktów zniekształceń nieliniowych ślimaka za pomocą rejestracji
DP-gramu, ocenę przewodnictwa neuronalnego za
pomocą słuchowych potencjałów wywołanych z pnia
mózgu ABR oraz określenie charakterystyki szumu.
W celu realizacji celu niniejszej pracy wykorzystano
wyniki audiometrii tonalnej. Badania audiometryczne
wykonano za pomocą audiometru Itera firmy Madsen
w kabinie audiometrycznej. Uzyskane wyniki danych
ankietowych pogłębiono analizą statystyczną na podstawie testu Chi kwadrat Pearsona, oceniając czy występowanie określonej cechy jest istotne statystycznie
w badanej grupie.
WYNIKI BADAŃ
W badanej grupie pacjentów w badaniu audiometrii tonalnej współistniejący z szumem niedosłuch
stwierdzono łącznie u 45 pacjentów, co stanowiło
19,1% ogólnej liczby badanych, w tym u 12,8% (30)
kobiet oraz 6,4% (15) mężczyzn. Progi słuchu w uchu
prawym i lewym wyznaczone w badaniu audiometrii
tonalnej przedstawiono na rycinie [1].
Pozostała grupa, czyli 80,9% pacjentów (190 osób),
zgłaszało szum uszny przy prawidłowym progu słyszenia. U młodych pacjentów zaobserwowano niezależnie
od płci równomierną lokalizację występowania szumu
usznego, przy czym zarówno kobiety, jak i mężczyźni
najczęściej wskazywali na występowanie szumu w obu
uszach (45,5%). Najrzadziej natomiast wskazywali na
lokalizację szumu w głowie (7,7%). Dane obrazujące
lokalizację szumu w badanej grupie pacjentów przedstawiono w tabeli I.
Analiza otrzymanych wyników pokazała, że występowanie szumu usznego u młodych pacjentów
związane jest z infekcjami, ponieważ aż 68,5% ankietowanych wskazało je jako potencjalną przyczynę
szumu. Tę najliczniejszą grupę stanowiącą przyczynę
szumów usznych nazwano grupą czynników infekcyjnych. Najczęściej pacjenci skłonni byli uznać za przyczynę szumu ogólne infekcje, określając je jako grypę
lub infekcje grypopochodne (31,5%). Jako kolejną
przyczynę szumu w grupie czynników infekcyjnych
wymieniano przebyte zapalenia uszu. Infekcje uszu
jako potencjalną przyczynę szumu podawało 19,8%
badanych. Jako trzeci czynnik mogący powodować
szum w tej grupie stwierdzono infekcje górnych dróg
oddechowych, 17,4% badanych uważało, że szum
był wynikiem przebytego zakażenia górnych dróg
Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 4
Tabela I. Lokalizacja szumu usznego w zależności od płci
Lokalizacja szumu usznego
Ucho lewe
N
%
Obustronnie
N
%
Ucho prawe
N
%
Głowa
N
%
Razem
N
Kobiety
35
29,7%
47
39,8%
29
24,6%
9
5,9%
120
Mężczyźni
30
26,1%
60
52,2%
14
12,2%
11
9,6%
115
Razem
65
107
43
18
235
Tabela II. Rozkład procentowy czynników infekcyjnych jako
potencjalna przyczyna występowania szumu usznego
Ogólne infekcje
/grypa/
Zapalenia uszu
Infekcje górnych
dróg oddechowych
Kobiety
39 16,6%
Mężczyźni
35 14,9%
Razem
74 31,5%
23
23
23
18
46
41
9,8%
9,8%
9,8%
7,7%
19,6%
17,4%
Tabela III. Rozkład procentowy występowania narażenia
na hałas jako przyczyny szumu usznego
Hałas ostry
Hałas przewlekły
Kobiety
14 6,0%
10 4,3%
Mężczyźni
29 12,3%
12 5,1%
Razem
43 18,3%
22 9,4%
Tabela IV. Rozkład procentowy pozostałych przyczyn szumu
usznego
Naczyniowo-krążeniowe
Choroby kręgosłupa
Nagła głuchota
Nagłe oziębienie
(przewianie)
Czynniki chemiczne
– ototoksyczne
Otoskleroza
Choroba Meniere’a
Zaburzenia
hormonalne
Choroby
autoimmunologiczne
Choroby genetyczne
Kobiety
6
2,6%
Mężczyźni
1
0,4%
Razem
7
3,0%
0
6
1
0,0%
2,6%
0,4%
3
2
0
1,3%
0,9%
0,0%
3
8
1
1,3%
3,4%
0,4%
1
0,4%
4
1,7%
5
2,1%
6
1
5
2,6%
0,4%
2,1%
0
0
0
0,0%
0,0%
0,0%
6
1
5
2,6%
0,4%
2,1%
1
0,4%
1
0,4%
2
0,9%
2
0,9%
2
0,9%
4
1,7%
oddechowych. W grupie czynników infekcyjnych
podobne wskaźniki uzyskano zarówno w grupie
kobiet, jak i mężczyzn. Uzyskane wyniki pokazano
w tabeli II.
Drugim potencjalnym czynnikiem etiologicznym
szumu było narażenie na hałas. Przy czym ekspozycja
na hałas ostry była przyczyną szumu u 18,3% badanych,
477
D. Raj-Koziak i inni
-10,00
-10,00
10,00
10,00
30,00
30,00
50,00
50,00
70,00
70,00
90,00
90,00
110,00
110,00
p125
p250
p500
p1000
p2000
p4000
p8000
l125
l250
L500
L1000
L2000
L4000
L8000
Ryc. 1. Audiogramy badanych pacjentów z podziałem na ucho prawe i ucho lewe
natomiast przewlekłe narażenie na hałas jako potencjalną
przyczynę szumu stwierdzono u 9,4% badanych.
Narażenie na hałas ostry stwierdzono dwukrotnie
częściej u mężczyzn (12,3%) niż u kobiet (6%). Przy
ekspozycji na hałas przewlekły nie stwierdzono różnic
w grupie kobiet (4,3%) i mężczyzn (5,1%). Uzyskane
wyniki przedstawiono w tabeli III. Narażenie na ostry
stres stanowiło trzeci w kolejności czynnik etiologiczny szumu.
Aż 23,4% badanych było skłonnych uznać stres
jako czynnik bezpośrednio wywołujący szumy uszne. Jako kolejny czynnik pacjenci podawali urazy
mechaniczne ucha lub głowy – 8,9% ankietowanych
pacjentów wskazywało ten czynnik jako przyczynę
szumu. Pozostałe czynniki etiologiczne występujące
w niewielkim odsetku, takie jak: schorzenia naczyniowo-krążeniowe, choroby kręgosłupa, urazy mechaniczne, nagła głuchota, nagłe oziębienie, czynniki
chemiczno-toksyczne, otoskleroza, choroba Meniere’a,
zaburzenia hormonalne, schorzenia autoimmunologiczne, schorzenia genetyczne będące przyczyną
szumu w badanej grupie pacjentów przedstawiono
w tabeli IV.
DYSKUSJA
Analiza piśmiennictwa na temat częstości i przyczyn szumu obejmuje głównie dane opublikowane
przez Colesa i wsp. oraz Chunga wsp. [3, 4].
Coles w swoich badaniach wskazuje głównie na
zależność występowania szumu od wieku oraz narażenia na hałas. Nie stwierdza różnic w występowaniu
478
szumu usznego u kobiet i mężczyzn. Wskazuje na
gorsze czynni ki socjoekonomiczne jako predysponujące do występowania szumu oraz podkreśla częste
współistnienie szumu jako dolegliwości towarzyszącej
niedosłuchom. Chung i wsp. przeprowadzili badania dotyczące szumu usznego w populacji 30 000
pracowników narażonych na hałas. Uzyskane dane
wskazują na brak różnic w występowaniu szumu
usznego u kobiet i mężczyzn. Chung, podobnie jak
Coles podkreśla zależność między występowaniem
szumu a wiekiem pacjenta, jako kolejny czynnik
predysponujący do występowania szumu wskazuje
współistniejący niedosłuch. W wynikach podanych
przez Chunga tylko 6,6% pacjentów narażonych na
hałas zgłaszało szumy uszne. Przytoczone powyższe
dane w większości wskazują na zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia szumu wraz z wiekiem
oraz w przypadku współistnienia niedosłuchu. Uzyskanych wyników własnych jednoznacznie nie można
odnieść do cytowanych powyżej, ponieważ w badanej
grupie większość, bo aż 80,9% badanych pacjentów
nie miała żadnych problemów ze słuchem. Podobnie
jest z kryterium wieku, gdyż badana grupa to głównie
pacjenci młodzi, gdzie średnia wieku wynosiła 28,1
lat. Natomiast cytowane dane opierają się na badaniach obejmujących populacje dobierane niezależnie
od wieku. Już Singer w 1982 r. oraz Chung, próbując
tłumaczyć różnice w wynikach swoich badań wskazywali na konieczność oddzielenia kryterium wieku
i niedosłuchu przy próbie ustalania czynników ryzyka
szumu [4, 7]. Bartnik analizując potencjalne przyczyny
szumów usznych w grupie 163 pacjentów wymienia
jako najczęstsze: ogólne infekcje – 13%, zapalenia
Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 4
Szumy uszne
uszu – 6%, stresy – 13%, narażenie na hałas – 10% [6].
Przyczyny szumu usznego i niedosłuchu w grupie 123
pacjentów również przedstawił Nicolas-Puel [8]. Jako
najczęstsze przyczyny szumu oraz współistniejącego
niedosłuchu podaje uraz akustyczny (32%), wodniak
endolimfatyczny (32%) oraz niedosłuch z towarzyszącym szumem związany z wiekiem (23%).
Analiza piśmiennictwa oceniająca oraz potwierdzająca częste występowanie szumu wśród pacjentów z problemami zapalnymi uszu sięga początku
dwudziestego stulecia. Politzer w 1909 r. opisywał, że
dwie trzecie pacjentów z chorobami uszu zgłaszało
współistniejące szumy uszne [9]. Fowler w 1912 r.
stwierdzał występowanie dokuczliwego szumu usznego u 65% z 2000 badanych pacjentów [10]. Jones
i Knudsen stwierdzali obecność szumu u 59% pacjentów zgłaszających problemy ze słuchem [11].
Wyniki własne oceniające potencjalne przyczyny
szumu wskazują na czynnik infekcyjny (68,5%) jako
najczęstszą prawdopodobną przyczynę szumu. Powyższe dane wydają się istotne klinicznie i wskazują,
że nie leczone lub nieprawidłowo leczone ogólne
infekcje, stany zapalne uszu czy infekcje górnych
dróg oddechowych mogą spowodować powikłania
w postaci przewlekłego szumu usznego. Narażenie
na hałas ostry i przewlekły, wymieniane jako druga
potencjalna przyczyna szumu, znajduje również potwierdzenie u cytowanych autorów [3, 4, 6, 8]. Trzeci
z kolei czynnik uznany przez młodych pacjentów jako
potencjalny sprawca szumu to narażenie na stres. Stres
jest czynnikiem ryzyka niewymiernym i dyskusyjnym.
Jednak w sytuacji, kiedy do gabinetu lekarskiego trafia
całkowicie zdrowy pacjent cierpiący tylko z powodu
przewlekłego szumu bez żadnych obciążeń i potencjalnych czynników ryzyka zapytany o narażenie na stres
często potwierdza istnienie czynnika stresogennego
(np. śmierć, choroba bliskiej osoby, ważne egzaminy
czy utrata pracy) w momencie wystąpienia szumu.
WNIOSKI
PIŚMIENNICTWO
1. Fabijańska A, Bartnik G, Rogowski M, Skarżyński H. Program
badań epidemiologicznych nad występowaniem szumów
usznych i nadwrażliwości słuchowej w Polsce. Audiofonologia
1998; 13: 261–266.
2. Mc Fadden D. Tinnitus-Facts, Theories and Treatment.
Washington, D.C. National Academy Press. 1982; 1–50.
3. Coles RRA. Epidemiology of tinnitus: (1) Prevalence and (2)
Demographic and clinical features. In Proceedings, Second
International Tinnitus Seminar. J Laryngol Otol [Suppl] 1984;
9: 7–15, 195–202.
4. Chung DY, Gannon RP, and Mason K. Factors affecting the
prevalence of tinnitus. Audiology 1984; 23: 441452.
5. Skarżyński H. Szumy uszne i nadwrażliwość na dźwięki. Instytut
Fizjologii i Patologii Słuchu. Warszawa 1988; 37–41.
6. Bartnik G. Rozprawa doktorska. Analiza wyników habituacji
u pacjentów z szumem usznym i nadwrażliwością słuchową.
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu. Warszawa 2001.
7. Singer JD, Tomerlin TJ, Smith JM, Schrier AJ. Analysis of
noise related auditory and associated health problems in the
U.S. population (1971–1975) EPA Report No. 550/9-82-193A.
1982.
8. Nicolas-Puel C, Faulconbridge RL, Guitton M, Puel JL, Mondain
M, Uziel A. Characteristics of tinnitus and etiology of hearing
loss: a study of 123 patients. Int Tinnitus J 2002; 8(1): 37–44.
9. Politzer A. Disease of the Ear. 5th Ed. London Baillere, Tindall
and Cox, 1909.
10. Fowler EP. Tinnitus aurium. Significance in certain diseases of
the ear. N.Y. State J. Med. 1912, 12: 702–704.
11. Jones IH, and Knudsen VO. Certain aspects of tinnitus, especially
treatment. Laryngoscope. 1928, 38: 597–611.
Adres autora:
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu
ul. Zgrupowania AK „Kampinos” 1
01-943 Warszawa
Pracę nadesłano: 14.03.2008 r.
Zaakceptowano do druku: 02.06.2008 r.
Największymi zagrożeniami decydującymi o występowaniu szumów usznych u osób młodych poniżej
35 roku życia są:
– infekcje,
– hałas,
– stres.
Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 4
479