Rynny - Budujemy Dom

BUDUJEMY BEZ B’}DÓW – B3
Konstrukcja dachu38
Pokrycia dachowe44
fot. Ruukki
Rynny
Dobrze dobrane rynny
sprawnie odprowadzajÈ
wodÚ nawet w czasie
najwiÚkszej ulewy. Bez
nich na elewacji szybko
pojawiïyby siÚ brzydkie
zacieki, niszczÈce strukturÚ Ăcian. Nie naleĝy
teĝ zapominaÊ o wpïywie
rynien na ostateczny
wyglÈd domu.
Na szczÚĂcie wïaĂciwy
dobór czy montaĝ orynnowania nie sÈ trudne.
OdprowadziÊ wodÚ
Najpopularniejsze w domach jednorodzinnych sÈ typowe rynny wiszÈce o póïokrÈgïym
(rzadziej kwadratowym) przekroju. Wraz
z rurami spustowymi oraz innymi elementami tworzÈ tzw. system rynnowy.
Sporadycznie stosuje siÚ teĝ rynny stojÈce,
które sÈ niewidoczne na elewacji.
Przekroje rynien i rur spustowych dobiera siÚ
zaleĝnie od tzw. efektywnej powierzchni dachu
(EPD). BÚdzie wiÚc przydatna, gdy skontaktujemy siÚ ze sprzedawcami róĝnych systemów.
JeĂli nachylenie poïaci nie przekracza 10°,
przyjmuje siÚ, ĝe EPD jest taka sama jak powierzchnia dachu. Do obliczenia orynnowania
bardziej stromych dachów korzysta siÚ ze wzoru, którego symbole wyjaĂniono na rysunku:
EPD = (W + ½H) • L
Jak widaÊ, EPD takich samych budynków
jest tym wiÚksza, im bardziej stromy jest ich
dach.
Trudniejszym zadaniem niĝ wyznaczenie
efektywnej powierzchni dachu jest wïaĂciwe
rozmieszczenie rur spustowych. Najïatwiej zrobiÊ to na prostym dwuspadowym dachu – zwykle wystarczajÈ wówczas cztery rury w naroĝach budynku. Na dachach o skomplikowanych ksztaïtach zaleca siÚ montowanie dodatkowych rur spustowych w pobliĝu koszy, bo
w tych miejscach zawsze spïywa wiÚcej wody.
WodÚ z dachu moĝna odprowadzaÊ:
na powierzchniÚ dziaïki: woda z rur spustowych spïywa po prostu na trawnik – jeĂli
nie jest to uciÈĝliwe, najczÚĂciej tak wïaĂnie
siÚ dzieje;
fot. Blech-Dach
Jarosïaw Antkiewicz
Kosze to miejsca, w których warto zaïoĝyÊ dodatkowe rury spustowe, bo spïywa tam wiÚcej wody
BUDUJEMY DOM
4/2010
55
BUDUJEMY BEZ B’}DÓW – B3
fot. Galeco
Na co trzeba
uwaĝaÊ?
Haki podtrzymujÈce rynny umieszcza siÚ
co 40–60 cm oraz zawsze na ich koñcach
i w pobliĝu wpustów
fot. Galeco
WïaĂciwe umieszczenie podtrzymywaczy.
PodtrzymujÈce rynnÚ uchwyty (rynhaki) powinny byÊ umieszczone zgodnie z zaleceniami producenta. Zwykle odlegïoĂÊ pomiÚdzy nimi wynosi 40 cm, jeĂli podtrzymujÈ rynny z tworzywa
sztucznego, oraz 50–60 cm, jeĂli rynny stalowe.
Dodatkowe uchwyty sÈ potrzebne zawsze w pobliĝu wpustów do rur spustowych oraz na krañcach rynien.
Spadek w kierunku odpïywu, czyli wpustu.
Rynny powinny byÊ uïoĝone ze spadkiem
0,5÷2% (od 0,5 do 2 cm na 1 m dïugoĂci). Waĝne,
by byï on staïy na caïej dïugoĂci pomiÚdzy wpustami, bo inaczej woda nie bÚdzie dobrze spïywaÊ. WïaĂciwy spadek wyznacza siÚ wedïug
poïoĝenia skrajnych rynhaków przez rozciÈgniÚcie miÚdzy nimi sznura, wzglÚdem którego rozmieszcza siÚ nastÚpnie uchwyty poĂrednie.
Poïoĝenie zewnÚtrznej krawÚdzi rynny.
ZewnÚtrzna krawÚdě rynny powinna znaleěÊ siÚ
ok. 1,5 cm niĝej niĝ krawÚdě wewnÚtrzna (poïoĝona bliĝej Ăciany). DziÚki temu nawet jeĂli woda
zacznie siÚ przelewaÊ przez krawÚdě rynny, Ăciana bÚdzie mniej naraĝona na zamoczenie.
Rys. 1. Elementy systemu rynnowego
L
ZewnÚtrzna krawÚdě rynny powinna byÊ
umieszczona nieco niĝej niĝ wewnÚtrzna
H
fot. Plannja
W
56
BUDUJEMY DOM
4/2010
Rys. 2. Wymiary konieczne do wyznaczenia efektywnej powierzchni dachu
Rynny
dwie
warstwy papy
blacha
okapowa
3
m
–5 c
5–8
cm
deska okapowa
podtrzymywacz
Najprostszy i najtañszy zbiornik wody deszczowej
to zwykïa beczka z tworzywa sztucznego
Woda deszczowa moĝe byÊ teĝ gromadzona
w zbiorniku, a nastÚpnie uĝywana do róĝnych
celów – na przykïad do podlewania ogrodu.
Plastikowe czy stalowe?
do studni chïonnej na dziaïce – jeĂli na
powierzchni terenu sÈ gliny lub iïy, a pod
nimi – warstwy przepuszczalne, taka studnia
umoĝliwia odprowadzenie deszczówki
w gïÈb gruntu;
do kanalizacji zbiorczej, lecz tylko wówczas, gdy jest uĝytkowana jako ogólnospïawna (czyli odbiera teĝ wody z opadów burzowych), a nie wyïÈcznie Ăcieki bytowo-gospodarcze. Na takie odprowadzanie wód deszczowych trzeba uzyskaÊ zgodÚ przedsiÚbiorstwa wodno-kanalizacyjnego;
do rowu melioracyjnego – za zgodÈ lokalnych wïadz (wydziaïu odpowiedzialnego za
gospodarkÚ wodnÈ).
fot. Balex
Rynny stalowe cechuje duĝa wytrzymaïoĂÊ na
uszkodzenia mechaniczne np. przez zalegajÈcy Ănieg
NajczÚĂciej stosuje siÚ rynny z tworzywa
sztucznego. Bardzo popularne sÈ takĝe rynny stalowe z blach powlekanych, choÊ produkuje siÚ je teĝ z innych rodzajów blachy,
na przykïad cynkowej lub powlekanej aluminiowej. Bardzo popularne dawniej rynny
ze stali ocynkowanej wyszïy z uĝycia, bo
ich powïoka cynkowa ïatwo ulegaïa uszkodzeniom, co przyczyniaïo siÚ do ich szybkiej korozji.
Stosuje siÚ teĝ rozmaite rynny nietypowe,
na przykïad drewniane – w domach nawiÈzujÈcych stylistycznie do architektury ludowej. Ze wzglÚdów estetycznych rury spustowe niekiedy zastÚpuje siÚ ïañcuchami.
WybierajÈc rynny z okreĂlonego materiaïu,
kierujemy siÚ przede wszystkim wïaĂnie
wzglÚdami estetycznymi, staramy siÚ wiÚc,
by pasowaïy do pokrycia dachu oraz do elewacji. W pewnych sytuacjach istotne mogÈ
byÊ teĝ konkretne cechy uĝytkowe.
Porównanie wad i zalet najpopularniejszych rynien i rur spustowych przedstawia
tabela.
Obróbka blacharska okapu. Dla wïaĂciwego funkcjonowania orynnowania bardzo waĝna
jest wïaĂciwa obróbka okapu, tak by woda
z dachu trafiaïa wprost do rynny, nie moczÈc
czoïowej powierzchni krokwi ani deski okapowej. Przykïadowy sposób wykonania takiej
obróbki pokazano na rysunku.
Przekrój rynien i rur spustowych. Lepiej
nie stosowaÊ rur spustowych o Ărednicy mniejszej niĝ 100 mm, nawet wówczas gdy powierzchnia odwadnianego dachu jest niewielka. Takĝe ĂrednicÚ rynien lepiej zastosowaÊ
nieco wiÚkszÈ niĝ zbyt maïÈ, bo rury i rynny
o niewielkiej Ărednicy ïatwiej obmarzajÈ i lód
moĝe caïkowicie je zatkaÊ. Takie rynny sÈ teĝ
bardziej podatne na zatkanie przez opadïe liĂcie czy drobne gaïÈzki.
fot. Marley
fot. Rheinzink
Rys. 3. Bez dobrej obróbki okapu odprowadzenie wody z dachu nie bÚdzie funkcjonowaÊ wïaĂciwie
Koszty
Cena orynnowania zaleĝy przede wszystkim
od ksztaïtu dachu. JeĂli budynek ma np.
8×12 m i przykrywa go dach dwuspadowy,
to potrzebne bÚdzie 24 m rynien, 4 rury spustowe i 4 denka do zakoñczenia rynien. JeĂli
natomiast dach byïby czterospadowy, to konieczne bÚdzie 40 m rynien, zamiast denek
Siatka z tworzywa sztucznego: uniemoĝliwia
gromadzenie siÚ liĂci czy szyszek w rynnach
BUDUJEMY DOM
4/2010
57
BUDUJEMY BEZ B’}DÓW – B3
z PVC
stalowe
+ odporne na uszkodzenia mecha+ caïkowicie odporne na korozjÚ, nawet pod dziaïaniem
agresywnych zanieczyszczeñ
fot. Tyco Thermal
+ niewraĝliwe na drobne zarysowania, np. przez gaïÚzie
Kable grzejne we wpustach rynnowych – najskuteczniejszy sposób zapobiegania oblodzeniom
Zamarzaniu wody w rynnach moĝna przeciwdziaïaÊ przez uïoĝenie w nich kabli grzejnych, ale
oznacza to dodatkowe koszty inwestycyjne,
a póěniej takĝe eksploatacyjne. Zatykaniu rynien
i rur spustowych liĂÊmi moĝna zapobiec dziÚki
specjalnym siatkom wkïadanym w rynny.
Dylatacje dïugich rynien. Rynny dïuĝsze niĝ
20 m trzeba dzieliÊ na krótsze odcinki za pomocÈ
specjalnych zïÈczek dylatacyjnych, umoĝliwiajÈcych ich swobodne kurczenie siÚ i wydïuĝanie.
Podziaï dïugich rynien oznacza koniecznoĂÊ
uĝycia wiÚkszej liczby wpustów i rur spustowych. Zwykle jednak warto to zrobiÊ, bo bardzo
dïugie rynny nie wyglÈdajÈ dobrze: koniecznoĂÊ
zachowania odpowiednich spadków sprawia, ĝe
zwracajÈ na siebie uwagÚ i szpecÈ elewacjÚ.
drzew czy krzewów, a ewentualne rysy nie sÈ widoczne
dziÚki barwieniu tworzywa w masie;
niczne, a pod wpïywem uderzenia raczej siÚ odksztaïcajÈ, niĝ pÚkajÈ
i moĝna je naprawiÊ
+ dobrze znoszÈ silne nasïonecznienie, a takĝe niskÈ temperaturÚ
– podatne na korozjÚ, szczególnie
+ bardzo ïatwe w montaĝu, bo do obróbki nie wymagajÈ
specjalistycznych narzÚdzi;
w miejscach, gdzie fabrycznie naniesione powïoki zostaïy uszkodzone
np. w miejscach ciÚcia i zarysowania
– wraĝliwe na silne nasïonecznienie:
rozgrzane tworzywo
bardzo siÚ rozszerza, ale negatywne skutki tego zjawiska
moĝna wyeliminowaÊ dziÚki poïÈczeniom i uchwytom zapewniajÈcym swobodÚ ruchu
– trudne w obróbce, do której wy-
– pod wpïywem sïoñca mogÈ zmieniaÊ kolor
magajÈ uĝycia specjalistycznych
narzÚdzi
– wraĝliwe na uszkodzenia mechaniczne, zwïaszcza w niskiej temperaturze, gdyĝ wtedy plastik staje siÚ kruchy
potrzebne bÚdÈ zïÈczki 90°, zuĝyjemy teĝ
wiÚcej rynhaków.
By uzyskaÊ wiarygodnÈ wycenÚ, najlepiej
wiÚc pokazaÊ sprzedawcy rysunki z projektu.
Natomiast róĝnice w cenach ze wzglÚdu na
materiaï pomiÚdzy popularnymi rynnami
plastikowymi i stalowymi sÈ maïe – przypadku pierwszego z opisanych dachów cena wy-
niesie 1100–1500 zï w zaleĝnoĂci od producenta. CenÚ moĝe za to znaczÈco podnieĂÊ
znaczna liczba zïÈczek (jedna kosztuje zwykle droĝej niĝ metr rynny).
Za montaĝ orynnowania na prostym dachu
zapïacimy okoïo 400 zï. Warto to od razu zleciÊ ekipie dekarskiej wykonujÈcej pokrycie
dachu.
ZDANIEM EKSPERTA
W jakich sytuacjach najlepiej zastosowaÊ rynny stalowe, a kiedy z PVC?
Rynny wykonane z PVC moĝna poleciÊ tym klientom, dla których ïatwoĂÊ i szybkoĂÊ montaĝu opartego na zatrzaskach
i uszczelkowych ïÈczeniach ma kluczowe znaczenie. Uszczelkowy system PVC to produkt moĝliwy do samodzielnego
montaĝu. NajsilniejszÈ stronÈ tych produktów jest 100% odpornoĂÊ na korozjÚ. Sïabymi stronami systemów PVC jest relatywnie niĝsza trwaïoĂÊ koloru oraz niĝsza niĝ w stali wytrzymaïoĂÊ mechaniczna. Jednak produkty najnowszej generacji minimalizujÈ te wady. NajnowszÈ generacjÚ systemów PVC tworzÈ dwie warstwy – warstwa zewnÚtrzna odpowie- Tomasz Piotrowski
dzialna za wraĝenia estetyczne – wysoki poïysk, gïÚboki i trwaïy kolor, odpornoĂÊ na dziaïanie promieniowania UV oraz z firmy Galeco
wewnÚtrzna odpowiadajÈca za odpornoĂÊ mechanicznÈ. W systemie Galeco PVC dodatkowo zastosowano jasne wnÚtrze rynny, dziÚki czemu
nagrzewa siÚ ona do 15% mniej, co skutkuje lepszÈ stabilnoĂciÈ caïego orynnowania.
Systemy ze stali powlekanej to przede wszystkim bardzo wysoka wytrzymaïoĂÊ mechaniczna, przydatna zwïaszcza przy osuwajÈcym siÚ z dachu Ăniegu. Do niedawna dominowaïy na rynku rynny o profilu skandynawskim, pïytszym od tych dostÚpnych w systemach z PVC. Obecnie
takĝe w systemach ze stali dostÚpny jest gïÚboki profil rynny. Produkty stalowe z powïokÈ organicznÈ cechuje podwyĝszona wytrzymaïoĂÊ na
odbarwianie UV, zatem trwaïoĂÊ koloru jest wyĝsza niĝ w produktach z PVC. WraĝliwoĂÊ na zarysowania powierzchni zwïaszcza rynien i rur
wyeliminowano poprzez zabezpieczanie ich specjalnÈ folia, ïatwÈ do usuniÚcia tuĝ przed montaĝem rynny czy rury. Produkty ze stali sÈ produktami droĝszymi od tych z PVC, choÊ niektóre rozwiÈzania, jak choÊby naroĝniki ïÈczÈce siÚ bezpoĂrednio z rynnami bez koniecznoĂci zakupu dwóch dodatkowych ïÈczników, obniĝajÈ koszt caïego systemu, przybliĝajÈc go do poziomu droĝszych PVC.
ReasumujÈc, systemy z PVC to relatywnie tañsze, proste w montaĝu produkty wraĝliwsze na uszkodzenia mechaniczne, zaĂ systemy stalowe
to droĝsze, stabilniejsze i wysoko odporne na obciÈĝenia produkty. Oba rodzaje orynnowania, zakupione u markowych producentów, zagwarantujÈ skutecznÈ ochronÚ przed wodÈ na wiele lat.
58
BUDUJEMY DOM
4/2010