Ad vocem NPL i programu selekcji

Polemiki
Ad vocem NPL i programu selekcji
W związku z artykułami w „Lesie Polskim” („Czy w NPL nie ma miejsca dla
programu selekcji drzew leśnych?”,
nr 23/2014, oraz „Czego winniśmy
oczekiwać od selekcji?”, nr 24/2014)
autorstwa dyrektora LBG Kostrzyca,
chciałbym odnieść się do zawartych
tam sformułowań.
P
opieram obawy pana dyrektora Czesława
Kozioła w odniesieniu do NPL: działania
z zakresu selekcji leśnej powinny być dalej rozwijane, a jej osiągnięcia stosowane w leśnictwie.
Odnośnie regionalizacji nasiennej wyjaśniam, że możliwości przemieszczania LMR
drzew leśnych bezpośrednio lub pośrednio są
przedmiotem prac wielu środowisk naukowych w Polsce. Opinie i poglądy na podstawie
wciąż cząstkowych badań i braku oficjalnych
wyników są różne, często skrajnie.
Przygotowany przez Biuro Nasiennictwa
Leśnego projekt nowej regionalizacji nasiennej
jest wypadkową informacji przekazanych przez
pracowników nauki. Na kolejnych etapach
tworzenia projektu analizowano i wprowadzano zmiany proponowane przez poszczególnych naukowców, ośrodki naukowe, leśników
praktyków. Nie wszystkie mogły być wprost
wprowadzone ze względu na format zapisu
aktu prawnego. Oprócz znalezienia wspólnych
rozwiązań dla różnych opinii, należało również
przełożyć merytorykę zagadnienia na język
prawny, a także przeanalizować wszelkie możliwe konsekwencje wprowadzanych zapisów,
biorąc pod uwagę zapisy wszystkich aktów
prawnych dotyczących LMR, nie tylko tych
zmienianych.
Za punkt wyjścia wyznaczenia regionów
pochodzenia posłużyła „Regionalizacja przyrodniczo-leśna 2010”. Propozycje zmian projektu
opiniowała Krajowa Komisja Nasiennictwa Leśnego, organ opiniodawczo-doradczy Ministra
Środowiska.
Zdecydowano o przygotowaniu projektu
zmian oddzielnie dla każdego gatunku. Takie
rozwiązanie ma dać jak najbardziej czytelne
zasady, również dla osób nieposiadających
wykształcenia leśnego, a rozwijających branże
związane z leśnictwem (np. szkółkarstwo leśne,
zalesienia prywatne).
Przy każdym gatunku prace przybierały
inny kierunek ze względu na specyfikę gos-
Las Polski
3/2015
nia.
podarczego wykorzystania.
yło
Przy niektórych łatwo było
nki
wyznaczyć ogólne kierunki
eprzemieszczania, problemy pojawiały się za too
przy formułowaniu szcze-w
gółów, przy innych znów
odwrotnie.
Gatunki drzew podlegające regionalizacji
nasiennej nie są rozpoznane w jednakowym
stopniu, a prowadzone przez poszczególne ośrodki badania
różni zarówno meot
todyka, jak i przedmiot
d z gatunków
k bbyłł
badań. Z tego względu kkażdy
omawiany i konsultowany oddzielnie. Podjęto
decyzję o pozostawieniu i dalszej ochronie najcenniejszych populacji drzew leśnych w kraju,
występujących na obszarach zwanych regionami matecznymi. Przeprowadzono jednak
weryfikację regionów matecznych, głównie na
wniosek leśników praktyków. Niewielka liczba regionów matecznych została włączona do
regionów zwykłych, a głównymi powodami
były niewystarczająca baza nasienna w takich
regionach, słabe oceny populacji pod względem jakości lub zdrowotności drzewostanów.
Brak wystarczającej ilości LMR wstrzymywał
odnawianie powierzchni leśnych w regionach
matecznych.
Nowe regiony mateczne powstały np. dla
jodły pochodzeń sudeckich czy dębu szypułkowego z Puszczy Białowieskiej. W kilku
przypadkach połączono bezpośrednio sąsiadujące regiony mateczne, jeśli populacje drzew
leśnych nie wykazywały różnic fenotypowych
i nie odnotowano naturalnych barier między
nimi. Podstawą prac nad regionami matecznymi były opracowania przygotowane przez IBL,
a następnie konsultacje z ośrodkami naukowymi prowadzącymi badania w poszczególnych
częściach kraju.
Długo dyskutowano nad tzw. regionalizacją pionową. Początkowo utrzymywano decyzję rezygnacji z uregulowań prawnych dotyczących przemieszczania i wykorzystywania LMR
na obszarach górskich. Argumenty ku takiej
decyzji były różne. Z jednej strony przemieszczanie LMR w górach jest mocno determinowane przez warunki naturalne i praktyka leśna
bardzo dobrze sobie z tym radzi. Z drugiej, o ile
w
wzniesienia
i kierunek
w
wiejących
wiatrów stan
nowią
o barierach, które
m wyodrębniać pomogą
ppulacje, to sama różnica
w
wysokości na danym
st
stoku już niekoniecznie.
Jed
Jednak brak regulacji
pra
prawnych był odczytywany w trakcie konsultacji
prze
przez większość odbiorców
jako zniesienie z praktyki lleśnej zasad stosowania
LMR w górach w zależności ood wysokości. W zamyśle ttrzyosobowego zespołu
pracow
pracowników BNL pracującychh nad projektem nie była
założona aż tak znaczna ingerencja w praktykę
gospodarki leśnej w terenach górskich. Z tego
względu, a także na wniosek leśników praktyków, projekt zmian uwzględnia regionalizację
wysokościową. Wprowadzono niewielkie zmiany, ujednolicając zasady przemieszczania LMR
w Karpatach i Sudetach. W tym zakresie projekt
szczegółowo przeanalizowała dr Kinga Skrzyszewska i zaproponowała uproszczenia, które
w części zostały zaakceptowane przez KKNL.
Nowe punkty w projekcie to regulacja wykorzystywania LMR spoza obszaru kraju oraz wykorzystywanie LMR w sytuacjach klęskowych.
Projekt, zatwierdzony przez KKNL, został przekazany do Ministerstwa Środowiska
w czerwcu 2014 roku. Wcześniej przeszedł
wielokrotnie fazy konsultacji na różnych poziomach. Pozostawiam go ocenie leśników praktyków i świata nauki. Tak samo, jak stwierdzenie z artykułu wymienionego na wstępie,
że bardzo liberalny projekt nowej regionalizacji
nasiennej dla Polski jest dużym zagrożeniem
dla bezpieczeństwa ekologicznego kraju.
Odnośnie zagadnień związanych z selekcją
leśną i nasiennictwem leśnym (tj.: wymieszania
pochodzeń polskich drzewostanów, pozyskania nasion, plantacji drzew szybkorosnących
czy bazy nasiennej) popieram konieczność
prowadzenia dalszych poszukiwań cennych
populacji i osobników oraz ich promowanie
przy zakładaniu upraw.
Nie ma żadnych przeszkód, by po zakończeniu prac badawczych dokonać ewentualnych zmian omawianych rozporządzeń.
Ryszard Dzialuk
Dyrektor Biura Nasiennictwa Leśnego
21