Uporczywa dyrektywa

banki
Uporczywa dyrektywa
Ÿ MAŁGORZATA ALICJA DUDEK
Dyrektywa MiFID powinna
zacząć obowiązywać
we wszystkich krajach
unijnych od 1 listopada
2007 roku. W Polsce
nie będzie – brakuje
przepisów prawnych
M
inisterstwo Finansów za jeden
z powodów opóźnienia we wdrażaniu dyrektywy dotyczącej rynku instrumentów finansowych (MiFID) uważa
przedterminowe wybory, a co za tym
idzie, brak czasu na przegłosowanie niezbędnych nowelizacji ustaw.
Nowelizacje dotyczą wielu ustaw,
m.in. Ustawy o obrocie instrumentami
finansowymi, Ustawy o ofercie publicznej i Ustawy o funduszach inwestycyjnych. Prawda jednak jest bardziej brutalna. Projekty nowelizacji do trzech
ustaw zostały przygotowane na początku tego roku, jednak tylko dwa z nich
trafiły do Sejmu (w kwietniu i w maju).
Tymczasem państwa unijne powinny
były dostosować swoje prawo do MiFID
(Markets in Financial Instruments Directive) do końca stycznia tego roku, by
podległe dyrektywie instytucje miały
czas na niezbędne wdrożenia. Terminu
dotrzymały jedynie Wielka Brytania
(angielskie rozwiązania są pierwowzorem dyrektywy), Bułgaria i Rumunia.
Po terminie prawo dostosowały jeszcze
Irlandia, Niemcy, Dania, Belgia, Luksemburg, Francja, Szwecja, Słowacja,
Litwa, Grecja oraz Malta i Cypr.
Przed nami natomiast jeszcze wiele
miesięcy, bo sama zmiana prawa nie wystarczy. Instytucje podległe dyrektywie
(przedsiębiorstwa inwestycyjne) muszą
mieć czas na wprowadzenie w życie nowych przepisów i jak zapewnia Elżbieta
Miękus, lider projektu MiFID w Kredyt
Banku, potrzebują na to co najmniej
trzech miesięcy.
KONSEKWENCJE SPÓŹNIENIA
Komisja Europejska zażąda wyjaśnień, na co w mniejszym raczej niż
większym stopniu jest przygotowane
Ministerstwo Finansów (zwłaszcza że
rząd w listopadzie będzie się dopiero
tworzył). Klienci natomiast, z uwagi
na brak przepisów krajowych, zyskują
prawo skarżenia Skarbu Państwa w kwestiach spornych. Dla przedsiębiorstw
inwestycyjnych działających na terenie
Polski najgroźniejszą konsekwencją
braku aktów prawnych jest spadek konkurencyjności wobec instytucji działających w pozostałych krajach unijnych,
przejawiający się w wyższych cenach
produktów inwestycyjnych i kosztach
obsługi, jakości oraz sposobie raportowania o stanie inwestycji. Istnieją jednak inne zagrożenia związane z procesem implementacji MiFID.
– Do poważnych zagrożeń należy ryzyko złego zakresu, np. poprzez objęcie
banków na zasadzie zmiany definicji
firmy inwestycyjnej i ujęcia w niej także
banków nie prowadzących działalności
Podstawowe akty prawne Unii Europejskiej
1. Dyrektywa 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 kwietnia 2004 roku w sprawie rynków instrumentów finansowych (MiFID).
2. Dyrektywa Komisji 2006/73/WE z 10 sierpnia 2006 roku wprowadzająca środki wykonawcze do dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów organizacyjnych
i warunków prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwa inwestycyjne oraz pojęć zdefiniowanych
na potrzeby tejże dyrektywy (akt wykonawczy).
3. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1287/2006 z 10 sierpnia 2006 roku wprowadzające środki wykonawcze do dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do zobowiązań
przedsiębiorstw inwestycyjnych w zakresie prowadzenia rejestrów, sprawozdań z transakcji, przejrzystości rynkowej, dopuszczenia instrumentów finansowych do obrotu oraz pojęć zdefiniowanych na potrzeby tejże dyrektywy (akt wykonawczy).
14
GAZETA BANKOWA Ÿ 22–28 października 2007
maklerskiej – mówił Mateusz Przygodzki, dyrektor w Zespole Produktów Skarbu w departamencie prawnym Banku
Handlowego w Warszawie podczas Popołudniowych Spotkań w Warszawskim
Instytucie Bankowości „Dyrektywa
MiFID dla banków od podstaw do praktyki”. – Tłumaczenie dyrektywy na język polski pozostawia wiele do życzenia.
Pojawiają się także problemy techniczne, związane ze specyficzną terminologią, której przetłumaczenie na język
polski nastręcza trudności, w związku
z tym powstaje dodatkowe ryzyko błędu
w tłumaczeniu. Do tego dochodzą problemy związane z nadzorem banków
prowadzących działalność inwestycyjną
do czasu wprowadzenia jednolitego
nadzoru, udziałem w systemie rekompensat oraz możliwością stosowania
przez regulatora ewentualnych sankcji.
NOWA SEGMENTACJA
Dyrektywa odnosi się w dużej mierze
do klientów przedsiębiorstw inwestycyjnych. Klienci z mocy dyrektywy muszą
być szczegółowo informowani o produktach, przysługujących im prawach i co
najważniejsze o ryzyku, jakie niesie z sobą inwestycja, i kosztach z nią związanych. Dodatkowo, dyrektywa wprowadza nową segmentację klientów na profesjonalnych (branżowych – duże firmy,
krajowe i regionalne władze, instytucje
publiczne, inwestorzy instytucjonalni)
i nieprofesjonalnych (detalicznych) oraz
kontrahentów uprawnionych jako podgrupę klientów profesjonalnych traktowanych odrębnie pod względem realizowania zleceń w imieniu klienta, realizowania własnych transakcji oraz przyjmowania i przekazywania zleceń. Zobowiązuje to instytucje podległe MiFID do badania klientów m.in. pod względem doświadczenia w inwestowaniu, wiedzy
o instrumentach finansowych. Dodatkowo, badaniu podlegaliby zwłaszcza
klienci nieprofesjonalni pod względem
wieku, wykształcenia, zasobności portfela i zobowiązań finansowych, stanu cywilnego, źródła dochodów itp. Nowa segmentacja pomoże z całą pewnością w dostosowaniu oferty inwestycyjnej dla po-
www.gazetabankowa.pl
banki
szczególnych grup klientów, poziomu
i rodzaju informacji przekazywanych
klientowi oraz sposobu komunikowania
się z klientem. Należy jednak założyć, że
wielu klientów indywidualnych nie będzie skłonnych odpowiadać na tego typu
pytania zanim kupi np. kilka jednostek
w TFI. Znaczna część bazy danych pozostanie zatem bez informacji o kliencie
lub będzie zawierała informacje nieprawdziwe.
– Klient detaliczny może żądać
uznania go za klienta profesjonalnego
jeżeli spełni dodatkowe warunki dotyczące m.in. doświadczenia przy zawieraniu transakcji, wielkości portfela instrumentów finansowych klienta oraz ewentualne doświadczenia w pracy w sektorze finansowym – wyjaśniał Mateusz
Przygodzki. – Pod warunkiem jednak,
że wyrazi na to zgodę firma inwestycyjna. Obniżenie standardu ochrony dotyczyć będzie przede wszystkim ochrony
i separacji aktywów klienta, czyli użycia
instrumentów finansowych tylko za zgodą poświadczoną podpisem i na warunkach określonych umową, obostrzeń dotyczących możliwości deponowania instrumentów w instytucji trzeciej, natychmiastowego potwierdzenia realiza-
cji zlecenia czy okresowych sprawozdań
i Best Execution, czyli obowiązku dostarczenia najlepszego wyniku dla
klienta uwzględniającego m.in. cenę instrumentu.
BEST EXECUTION
To jedno z najtrudniejszych do wdrożenia postanowień MiFID nakazuje instytucji inwestycyjnej podjąć wszelkie
kroki zmierzające do wykonania zlecenia klienta najkorzystniej jak to możliwe. Ten kontrowersyjny zapis stawia
wiele pytań, ponieważ granica pomiędzy najkorzystniejszym wykonaniem
zlecenia, a pożądanym przez klienta wykonaniem zlecenia jest niezwykle cienka. Od instytucji klient ma prawo wymagać, by realizując zlecenie uwzględniła cenę i koszty, czas realizacji i prawdopodobieństwo realizacji oraz rozliczenia, a także charakter i wielkość inwestycji oraz wszelkie pozostałe aspekty.
Natomiast klient, który zapewnia instytucję inwestycyjną o swoim doświadczeniu i świadomym podejmowaniu decyzji inwestycyjnych – co nie zawsze jest
prawdą – nie zdając sobie sprawy z ryzyka towarzyszącego transakcji spodziewa
się zysków niemożliwych do osiągnię-
cia, co rodzi konflikt i w końcowym rozrachunku rezygnację z usług tej instytucji. Jednak Best Execution nie dotyczy
wszystkich grup klientów i nie przy każdym zleceniu.
– Nie ma obowiązku najlepszej realizacji w odniesieniu do uprawnionych
kontrahentów oraz w przypadku szczegółowych instrukcji klientów, w zakresie określonym w takiej instrukcji – mówił Mateusz Przygodzki.
Dla instytucji finansowej nowa segmentacja jest istotna właśnie z punktu
widzenia Best Execution i odpowiedzialności za inwestycje zgodne z decyzją klienta, lecz niezgodne z jego profilem. Przykładem może być sprzedaż
jednostek funduszu inwestycyjnego
z ubezpieczeniem osobom w podeszłym wieku nieznającym istoty produktu, ryzyka związanego z inwestycją
i oczekującym możliwości wycofania
swoich pieniędzy w dowolnym momencie bez strat finansowych. Klienci profesjonalni (zwykle duże firmy lub klienci
indywidualni z dużym doświadczeniem
oddający w zarządzanie duże portfele)
znacznie rzadziej zatajają informacje
służące dokładnemu określeniu poziomu ryzyka i oferty. Ÿ
3. Świadczone usługi i operacje
2. Relacje
z klientem
1. Obsługa zleceń
i zawieranie transakcji
Kluczowe zagadnienia zawarte w dyrektywie MiFID
Obowiązek najlepszego wykonania
21.1 – 21.3 i 21.6 (najlepsze wykonanie), 21.4 i 21.5 (przestrzeganie zasad najlepszego wykonania)
Reguły obsługi zlecenia klienta
22.1 (szybkie i rzetelne wykonanie zlecenia), 22.2 (widoczność niezrealizowanych zleceń klientów)
Zasady przejrzystości przed zawarciem transakcji 27.1 – 27.3 (systematic internalisers), 29.1 i 29.2 (alternatywne platformy obrotu – MTF), 44.1
i 44.2 (rynki regulowane)
Ujawnianie informacji o zawartych transakcjach
28.1 i 28.2 (firmy inwestycyjne), 30.1 i 30.2 (alternatywne platformy obrotu – MTF), 45.1 i 45.2
(rynki regulowane)
Znajomość klienta
19.4, 19.5 i 19.6 (znajomość klienta), 19.7 (umowa z klientem detalicznym)
Ujawnianie informacji klientom
19.2 (rzetelna, jasna i jednoznaczna informacja), 19.3 (informacja dla klientów i potencjalnych
klientów; dotyczy klientów detalicznych), 19.8 (sprawozdania do klientów; dotyczy klientów detalicznych)
Sposób prowadzenia działalności
13.2 (zgodność z przepisami i personal transactions), 13.4 i 13.5 (systemy wewnętrzne, zasoby,
procedury i outsourcing), 13.7 i 13.8 (ochrona aktywów klienta), 13.3, 18.1 i 18.2 (konflikt interesów), 20 (wykorzystywanie innych firm inwestycyjnych), 23.1 – 23.6 (agenci), 24.1 – 24.4 (transakcje z uprawnionymi kontrahentami), 26.1 i 26.2 (zgodność alternatywnych platform obrotu
z przepisami), 31.1 – 31.6 (prawa firm inwestycyjnych), 32.1 – 32.9 (ustanowienie oddziału), 33.1
(dostęp do rynków regulowanych), 34.1 – 34.3 (dostęp do systemów rozrachunkowych i rozliczeniowych), 35.1 i 35.2 (dostęp do systemów rozrachunkowych i rozliczeniowych dla alternatywnych platform obrotu), 40.1 – 40.5 (dopuszczenie instrumentów do obrotu)
Sprawozdawczość transakcji
25.3 – 25.6 (raportowanie transakcji)
Przechowywanie danych o transakcjach
13.6 i 25.2 (przechowywanie danych o transakcjach)
Źródło: Accenture, Tomasz Wolanin
www.gazetabankowa.pl
22–28 października 2007 Ÿ GAZETA BANKOWA
15