Litologia - Gmina Grzmiąca

Gmina Grzmiąca
Litologia
Osady plejstoceńskie
Zróżnicowanie litologii w gminie Grzmiąca wynika z procesów deglacjacji arealnej w trakcie zlodowacenia
vistuliańskiego. Różne serie osadowe i ich mozaikowy układ są efektem działalności wód fluwioglacjalnych oraz
bezpośredniej akumulacji lodowcowej.
Ponad 100-metrowa seria osadów czwartorzędowych występująca na obszarze całej gminy obejmuje dobrze
przepuszczalne piaski i żwiry oraz słabo przepuszczalne, spiaszczone gliny, które zalegają na glinie zwałowej o
zróżnicowanej zawartości głazów i żwirów. Poziomy glin zwałowych będące pozostałością zlodowaceń Wisły i Warty,
bywają przedzielony warstwą piasków lub utworów pylastych i mułków (Mapa hydrogeologiczna, arkusz: Szczecinek,
1:200000; Mapa geologiczna Polski, arkusz: Szczecinek 1:200000). Łatwo przepuszczalne osady powierzchniowe
uległy znacznemu odwapnieniu, a ługowany węglan wapnia deponowany był ponad warstwą osadów
nieprzepuszczalnych, w aluwiach rzecznych i w dnach zagłębień wytopiskowych.
Wycinek mapy geologicznej Polski w skali 1:200000, A - mapa utworów powierzchniowych, arkusz Szczecinek (wg IG
1974)
Równinę moreny dennej falistej i płaskiej budują osady glacifluwialne i ablacyjne gliny morenowe (Karczewski 1985).
Urozmaicające ten obszar niewielkie formy szczelinowe (na zach. od Równego, na płn. od Krosina), które budują mułki,
piaski i żwiry plejstoceńskie. Największą powierzchnię w gminie Grzmiąca zajmują utwory bezpośredniej akumulacji
lądolodu, które reprezentowane są przez brązowe gliny zwałowe, miejscami silnie spiaszczone, które rozciągają się w
północnej, wschodniej i południowo-wschodniej części gminy oraz w postaci płatów w ok. Storkowa, Wielawina i na
wsch. od Grzmiącej. Obszary piasków i żwirów glacifluwialnych rozciągają się między doliną Parsęty a doliną Perznicy i
jej dopływów oraz na obszarze między Krosinem, Nosibądami, Mieszałkami, Suchą i Grzmiącą gdzie urozmaicone są
płatami glin zwałowych i ich eluwiami oraz torfami holoceńskimi.
1
Gmina Grzmiąca
Wycinek przekroju geologicznego województwa zachodniopomorskiego przez gminę Grzmiąca Mapa geologiczna
Polski w skali 1:200000, arkusz Szczecinek (wg IG 1974)
Stan powierzchniowych osadów czwartorzędowych w obrębie gminy wykazuje tylko lokalną, niewielką degradacje
mechaniczną (np. w strefie wyrobisk) oraz chemiczną (wzdłuż tras komunikacyjnych, wokół dzikich wysypisk śmieci,
na obszarach rolniczych przy stosowaniu gnojowicy, w miejscach zrzutów ścieków bytowych).
Osady holoceńskie
Najmłodsze serie osadowe powstały podczas akumulacji fluwialnej i organogenicznej. Doliny mniejszych rzek
wypełniają namuły rzeczne: piaski drobnoziarniste, ze znaczną domieszką części pylastych i organicznych. W
głębokiej dolinie Parsęty występuje miejscami terasa nadzalewowa zbudowana z plejstoceńskich piasków, żwirów i
lokalnie mad rzecznych. Terasy zalewowe budują warstwowane piaski różnoziarniste z wkładkami żwirów i mułków.
Na stokach wysoczyzn w holocenie powstały pokrywy osadów deluwialnych.
Osady organogeniczne
Powstałe w wyniku wytopienia się brył martwego lodu różnej wielkości zagłębienia wypełnione zostały początkowo
przez osady mineralne - piaski drobnoziarniste, mułki, a następnie przez utwory organogeniczne - gytie, kredę
jeziorną (np. na wsch. od Grzmiącej) i torfy. Torfy występują na terenie gminy w obrębie dolin rzecznych, szczególnie
w odcinkach o charakterze wytopiskowym oraz wypełniając zagłębienia bezodpływowe. W rynnach i dolinach rzek na
Równinie Białogardzkiej zlokalizowane są torfowiska niskie i przejściowe, najczęściej założone na osadach
mineralnych, w zasięgu wód płynących. Największe obszary występowania torfu związane są z doliną Perznicy i jej
dopływów (ok. Wielawina i Storkowa), doliną Raduszy i Kłudy (torfy niskie i przejściowe), ok. Nosibądów, Wielanowa i
Mieszałek (torfy przejściowe, niskie i wysokie). Ciekawą forma są torfowiska źródliskowe zlokalizowane na zboczach
dolin, a zasilane przez naporowe wody gruntowe, występują na zboczach doliny Perznicy koło Lubogoszczy i
Wielawina. Torfowiska w zlewni Perznicy są zagrożone stepowieniem.
2