Czy wykorzystywanie przez służby nowoczesnych technologii do

Czy wykorzystywanie przez służby nowoczesnych technologii do kontroli połączeń
telefonicznych albo monitoringu nie narusza praw i wolności obywatelskich? Czy kontrola
nad działalnością służb jest wystarczająca, a przepisy precyzyjne? Czy nowoczesne
technologie można wykorzystywać w śledztwie i procesie sądowym bez szkody dla wolności
i praw obywatelskich?
Nowoczesne
technologie
w rękach służb
listopad 2012 r.
POLICJA 997
Polska Platforma Bezpieczeństwa Wewnętrznego Z NAMI
ozważaniom na ten temat poświęcona była konferencja zorganizowana przez Polską Platformę Bezpieczeństwa Wewnętrznego
pod patronatem prezesa Sądu Najwyższego Stanisława Dąbrowskiego, w której wzięli udział przedstawiciele sądownictwa, prokuratury,
Policji i innych służb mundurowych, służb specjalnych, przedstawiciele
nauki oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Rzecznika Praw Obywatelskich.
R
tucyjnego pięć wniosków dotyczących pracy operacyjnej służb, w tym dwa
dotyczące udostępniania danych przez operatorów telekomunikacyjnych.
Według RPO przepisy regulują ten problem nieprecyzyjnie, bo odwołują
się tylko ogólnie do zakresu zadań poszczególnych służb, a nie do konstytucji. Art. 31 pkt 3 Konstytucji RP mówi, że prawa i wolności obywatelskie
mogą być ograniczone tylko wtedy, gdy ma to istotne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa.
CZY JESTEŚMY MASOWO „BILLINGOWANI”?
CZY KONTROLA NAD KORZYSTANIEM PRZEZ SŁUŻBY
Z BILLINGÓW JEST WYSTARCZAJĄCA?
W ubiegłym roku wszystkie służby sprawdziły 1 800 000 billingów. Ta
Prokurator Kazimierz Olejnik zaproponował, aby wszystkie stosowane
liczba robi wrażenie. W trakcie publicznej dyskusji pod adresem służb paśrodki techniki skatalogować i obwarować przepisami. Zwrócił też uwagę,
dały zarzuty ingerencji w prawa i wolności obywatelskie. Obecni na konże chociaż pojęcie billingu wprowadzono do k.p.k. i podejrzany, jeśli koferencji minister spraw wewnętrznych Jacek Cichocki oraz szefowie służb:
Policji – nadinsp. Marek Działoszyński, CBA – Paweł Wojtunik, ABW –
rzystano z billingu jego rozmów, dowiaduje się o tym w toku śledztwa, to
liczba skarg na tę czynność jest minimalna.
Krzysztof Bondaryk polemizowali z takim poglądem i tłumaczyli, z czego
Natomiast sędzia Sądu Najwyższego Wiesław Kozielewicz uznał za barwynika tak duża liczba sprawdzeń.
dzo niepokojący fakt, że osoba podejrzana dowiaduje się, że sprawdzano
Przede wszystkim – w Polsce funkcjonuje ponad 50 milionów kart SIM,
jej billingi, przez co jest w lepszej sytuacji niż osoba „billingowana” przya ponad połowa z nich to karty prepaid, czyli bezabonamentowe, anonimopadkowo, która nigdy o tym fakcie się nie dowie.
we. Przestępcy posługują się z reguły takimi właśnie kartami. W Europie
Jakim rygorom i kontrolom podlegają czynności operacyjne Policji w
wprowadza się obowiązek ich rejestrowania, w Polsce obowiązku takiego
zakresie korzystania z informacji od operatorów telekomunikacyjnych,
nie ma, a liczba kart rośnie. Do tego przestępcy posługują się na ogół kilmówił insp. Leszek Kardaszyński. Aby uzyskać dostęp do ustaleń telekoma telefonami. Ponadto numer telefonu można przenosić od jednego
komunikacyjnych, niezbędne jest pisemne upooperatora do drugiego. Wszystko to bardzo
ważnienie komendanta głównego lub komenutrudnia pracę Policji i innym służbom, gdyż
Aby uzyskać dostęp do ustaleń danta wojewódzkiego Policji. W całej Polsce
ustalenie właściciela telefonu, który ma
telekomunikacyjnych, niezbędne takie upoważnienie ma tylko ponad 550 polizwiązek z przestępstwem, wymaga kilkunacjantów. Każdy przypadek ustaleń telekomunistu, a czasem nawet kilkudziesięciu sprawjest pisemne upoważnienie
kacyjnych jest zatwierdzany przez przełożonego
dzeń u różnych operatorów. Każde zapytanie
komendanta głównego lub
takiego policjanta, potem przez naczelnika wysłużb do operatora telekomunikacyjnego jest
działu techniki operacyjnej, a całość podlega
traktowane jako kontrola billingów. Zdaniem
komendanta wojewódzkiego
kontroli prokuratorskiej.
szefów służb obowiązkowa rejestracja kart
Policji. W całej Polsce takie
prepaid ułatwiłaby pracę i istotnie zmniejupoważnienie ma tylko ponad
UREGULOWAĆ MONITORING
szyła liczbę zapytań.
Liczba urządzeń monitoringu funkcjonująWymowny przykład przytoczył przedsta550 policjantów.
cych w przestrzeni publicznej systematycznie
wiciel Policji, zastępca dyrektora Biura Kryrośnie. W Polsce nie ma kompleksowej regulacji
minalnego KGP insp. Leszek Kardaszyński.
prawnej, która określałaby zasady działania monitoringu i nakładała odpoDo jednej tylko sprawy, dotyczącej porwania dla okupu, w ramach czynwiednie ograniczenia na wszystkie podmioty, które z niego korzystają.
ności operacyjnych Policja dokonała prawie 1000 ustaleń telekomunikacyjW praktyce z kamer monitoringu może korzystać właściwie każdy. Moninych.
toring może coraz bardziej wkraczać w prywatność obywateli, o czym alarKomendant główny Policji nadinsp. Marek Działoszyński zwrócił też
mują obrońcy praw i wolności człowieka.
uwagę na to, że życie gospodarcze, społeczne i polityczne coraz bardziej
Monitoring wizyjny funkcjonuje we wszystkich krajach europejskich,
przenosi się do internetu. Bez możliwości korzystania z danych telekoale skala i sposób jego wykorzystania są różne. Rozwojowi monitoringu
munikacyjnych nie da się skutecznie zwalczać przestępczości w cyberwszędzie towarzyszy społeczna dyskusja dotycząca jego zalet i zagrożeń.
przestrzeni.
Taka dyskusja toczy się też w Polsce. Problem wymaga uregulowań prawCZY PRZEPISY DOTYCZĄCE KONTROLI BILLINGÓW SĄ
nych oraz wypracowania określonych standardów funkcjonowania.
PRECYZYJNE?
Podczas konferencji mówił o tym minister spraw wewnętrznych Jacek
Problem budzi wiele emocji i rząd postanowił zwiększyć kontrolę
Cichocki.
nad działaniami służb w tym zakresie. Mówił o tym podczas konferencji
– Zebraliśmy już opinie na ten temat, rozpoznaliśmy problem, będą odPPBW minister spraw wewnętrznych Jacek Cichocki. Poinformował, że
bywać się spotkania się z przedstawicielami zainteresowanych środowisk,
pod kierunkiem ministra obrony narodowej oraz ministra spraw wewnętrzm.in. z samorządowcami, obrońcami praw człowieka, producentami urząnych pracuje zespół, który ma przedstawić rządowi propozycje powołania
dzeń monitorujących – zapowiadał. – Będzie to proces trudny, trzeba boorganu kontrolnego, który będzie miał wgląd w pracę operacyjno-rozpowiem pogodzić wiele czasem sprzecznych interesów. Wymaga to czasu
znawczą wszystkich służb. Zespół będzie m.in. kontrolował korzystanie
i wydaje się mało realne, aby wystarczyło opracowanie jednej ustawy.
przez służby z informacji telekomunikacyjnych.
Dr Adam Bodnar z HFPC podkreślał natomiast wielokrotnie, że zarówno kontrola billingów, jak i monitoring niosą ze sobą ryzyko ograniczenia
Dr Adam Bodnar z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka uznał jednak
praw i wolności obywatelskich, niezbędne jest zatem szczegółowe ureguprzedstawione przez ministra propozycje za niewystarczające. Zwrócił
uwagę na brak szczegółowych regulacji prawnych w przepisach poszczelowanie problemu, tak aby kontrola taka była w interesie państwa, nie zaś
gólnych służb dotyczących korzystania z informacji telekomunikacyjnych,
w interesie służb, jak – według niego – często się dzieje.
stwierdzając, że brak ten „jest dla służb wygodny”.
Podobną opinię wyraził zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich StaniELŻBIETA SITEK
sław Trociuk. Poinformował, że rzecznik skierował do Trybunału Konstyzdj. Andrzej Mitura
39