Pozyskiwanie kadry wśród osób dorosłych - ZHP Szprotawa

Pozyskiwanie kadry
wśród osób dorosłych
P R O G R A M „ 3 5 +” - M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
Opracowano przez Zespół ds. Starszyzny, Wydział Pracy z kadrą
Copyright © 2015 Związek Harcerstwa Polskiego. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Główna Kwatera ZHP
ul. Marii Konopnickiej 6, 00-491 Warszawa
www.zhp.pl, [email protected]
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
Spis treści
Wstęp4
Rekrutacja osób dorosłych 5
Przygotowanie pozyskanych dorosłych do pełnienia funkcji w ZHP (kształcenie) 8
Wspieranie osób pozyskanych w ramach programu 35+ w trakcie pełnienia funkcji 17
KONSULTACJE - KWIECIEŃ 2015
World Association
of Girl Guides
and Girl Scouts
3
Wstęp
Uchwała 38 Zjazdu ZHP w sprawie programu pozyskiwania kadry wśród osób dorosłych 35+ zobowiązuje
nas do opracowania oraz wdrożenia w naszym stowarzyszeniu działań zachęcających tę grupę do podejmowania wolontariatu służącego wspieraniu harcerskiego wychowania. Taką propozycję chcielibyśmy
adresować do byłych harcerek i harcerzy oraz instruktorów, a także do rodziców.
Obecnie w ZHP wykorzystujemy tylko jedno źródło pozyskiwania kadry. Jest to rekrutacja wewnętrzna
pośród harcerzy starszych i wędrowników. Dane statystyczne pokazują natomiast, że do służby w ZHP
wracają instruktorzy w wieku pomiędzy 35 a 40 rokiem życia oraz po ukończeniu 60-ciu lat. Dla ZHP te
grupy dorosłych stanowią ogromny niewykorzystany potencjał osób doświadczonych, z wiedzą życiową
i zawodową. Natomiast już od lat programy pozyskiwania takich osób są z powodzeniem stosowane w innych europejskich organizacjach skautowych.
38 Zjazd ZHP zobowiązał nas do opracowania takiego programu oraz wdrożenia go we wszystkich hufcach
w roku harcerskim 2015/2016 oraz do oceny efektów realizacji programu na Zjeździe ZHP w 2017 roku.
Oddajemy w Twoje ręce projekt opisujący konspekt treści pakietu programowego, jaki chcemy opracować
i udostępnić wszystkim hufcom w ZHP. Traktuj ten materiał wyłącznie jako rozszerzony plan tego, co w pakiecie programowym znajdzie użytkownik programu.
Obejmuje on nasze propozycje działań dotyczących pozyskiwania osób dorosłych w ramach następujących etapów Systemu Pracy z Kadrą w ZHP:
1. REKRUTACJI OSÓB DOROSŁYCH.
2. PRZYGOTOWANIA DO PEŁNIENIA FUNKCJI (KSZTAŁCENIA).
3. WSPIERANIA W TRAKCIE PEŁNIENIA FUNKCJI.
Ostatni etap dotyczący rozwoju indywidualnego i samokształcenia powinien być opisany i rozwijany jako
kontynuacja Programu 35+ w przyszłości.
Prezentowany tu materiał został opracowany przez Zespół ds. Starszyzny działający w Wydziale Pracy z Kadrą Głównej Kwatery ZHP w składzie:
• hm. Joanna Marcinkowska
• hm. Iwona Borczyńska-Balcerska
• hm. Aleksandra Wysińska
• phm. Bartosz Bednarczyk
• hm. Krzysztof Papuga.
Zwracamy się do Ciebie z prośbą o uważną lekturę naszej propozycji. Prosimy też o zgłoszenie Twoich
propozycji i uwag na adres mailowy Zespołu ds. Starszyzny: [email protected]
Czekamy na Twój głos w dyskusji do 15 maja.
Po tym terminie musimy zacząć przygotowywanie pakietu programowego, który zostanie zaprezentowany
na Zlocie Kadry ZHP w sierpniu tego roku oraz przesłany do hufców jesienią.
CZUWAJ!
Zespół ds. Starszyzny
4
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
Rekrutacja osób dorosłych
Dlaczego?
W bardzo wielu środowiskach mamy tzw. białe plamy, czyli miejsca, gdzie pomimo sprzyjających temu
warunków, bo są chętne dzieciaki, aby zostać harcerzami, jest szkoła, w której dyrekcja jest przychylna harcerstwu, to drużyn harcerskich nie ma. Najczęstszym tego powodem jest brak instruktora-drużynowego,
który drużynę mógłby poprowadzić.
Ponadto często pojawia się problem w pracy wychowawczej drużynowego, młodego często 16-, 17-latka,
który potrzebuje wsparcia kogoś bardziej doświadczonego właśnie w pracy wychowawczej ze swoimi
podopiecznymi.
Często też brakuje kadry specjalistycznej wspierającej działanie hufca i powstaje problem, skąd ją pozyskiwać.
Zdarza się też, że instruktorzy z różnych powodów odchodzą z organizacji i ważne jest, abyśmy żegnali się
z nimi tak, aby wiedzieli, że mają możliwość powrotu do Związku Harcerstwa Polskiego, czy nawet do tego
samego środowiska. Powinni wiedzieć, jakie są warunki takiego powrotu, a ich dorobek harcerski a zwłaszcza instruktorski powinien być zachowany.
Każda komenda hufca powinna dokonać analizy swoich potrzeb i dokonać rekrutacji odpowiadającej na
te potrzeby.
Kogo?
Rekrutację wolontariuszy można przeprowadzić na dwa równoległe sposoby:
• REKRUTACJĘ WEWNĘTRZNĄ, spośród swojej obecnej kadry, której często jest bardzo dużo w strukturach organizacyjnych, przesuwając ich w miarę możliwości na funkcje wychowawcze.
• REKRUTACJĘ ZEWNĘTRZNĄ, szukając wśród byłych harcerzy i instruktorów, proponując im powrót
do ZHP, wśród rodziców harcerzy należących do drużyn lub rodziców chętnych założyć gromadę czy
drużynę w miejscu, gdzie uczą się ich dzieci. Można też poszukać przyszłych drużynowych pośród
nauczycieli w szkołach będących na terenie działania danego hufca, gdzie drużyn brak. Kolejną dużą
grupą, gdzie można pozyskiwać wolontariuszy są, zwłaszcza w dużych miastach, studenci, którzy
często sami szukają wolontariatu długofalowego dla siebie. Jeszcze inne grupy, które mogą być chętne do pracy z dziećmi i młodzieżą to klerycy, czy emeryci, którzy przeszli wcześnie na emeryturę.
Kto to robi?
Pozyskiwanie kadry dorosłej powinno być zadaniem Komendanta Hufca lub członka komendy przez niego
wyznaczonego.
Jak?
Metod na pozyskiwanie kadry jest wiele, a każda komenda hufca po dokonaniu analizy potrzeb powinna
wybrać te, które najlepiej sprawdzą się w danym środowisku:
podtrzymywanie stałego kontaktu z wybranymi osobami, które chcielibyśmy pozyskać i zapraszanie do
konkretnego wspólnego przedsięwzięcia wspólnie (jedna strona poznaje co się od niej potrzebuje, a komendant sprawdza, czy osoba łapie harcerskiego bakcyla),
• zaproszenie do udziału w imprezie harcerskiej, aby zauroczyć harcerstwem – np. wyjazdy przeżyciowe, wędrówka w góry na weekend, na poziomie osoby dorosłej,
• tworzenie baz kontaktów osób, które odchodzą z czynnej służby, każdy hufiec prowadzi taką bazę,
5
• dbanie o pozytywny odbiór organizacji na zewnątrz,
• systematyczny kontakt i współpraca z byłymi harcerzami i instruktorami, np. przez portale społecznościowe czy kartka z okazji Świąt Bożego Narodzenia, zapraszanie na zlot hufca,
• na stronach hufców link do podstrony 35+ na stronie zhp.pl, gdzie będą wypowiedzi ludzi, którzy
wrócili do ZHP, czy osób, które przyłączyły się do Związku będąc dorosłymi,
• współpraca z Centrami Doskonalenia Nauczycieli,
• imienne zaproszenia wysłane do szkół z propozycją szkolenia dotyczącego pracy z dziećmi i młodzieżą metoda harcerską, z zaznaczeniem, że są to pilotażowe kursy przeznaczone dla dorosłych
• w czasie spotkań dyrektorów szkół i placówek oświatowych w gminach, powiatach,
• Urząd Gminy, Starostwa Powiatowe, Kuratorium Oświaty, Wydział Edukacji – zaproszenia na szkolenia dla dorosłych, można zaznaczyć, że za ich pomocą mogą realizować godziny z art. 42 KN oraz
przypomnieć o porozumieniu podpisanym przez ZHP i MEN,
• ulotka o kursie dla dorosłych rozdawana na zebraniach dla rodziców (otrzymują informację, że mogą
zostać wolontariuszami ZHP),
• rozesłanie ulotek do seminariów i szkół wyższych (np. szefowie kół naukowych, kierownicy studiów,
AZS, NZS, opiekunowie grup studenckich), o możliwości realizacji wolontariatu w ZHP,
• zachęcanie emerytów, by sprawdzili się jako opiekunowie niepełnoletnich drużynowych, w okresie
przejściowym pomiędzy drużynowym pełno- i niepełnoletnim, w małych hufcach + praca z drużynowym wyjeżdżającym na studia do dużego miasta,
• pozyskiwanie emerytów służb mundurowych do prowadzenia drużyn specjalnościowych.
Dodatkowym krokiem powinna być analiza narzędzi, którymi dysponujemy jako organizacja. Powinniśmy
dostosować wymagania na stopnie instruktorskie, tak by dawały one możliwość rozwoju osobom dorosłym. Ponadto powinniśmy dostosować standardy kursów, zwłaszcza podharcmistrzowskiego do potrzeb
instruktorów wracających do organizacji. Powinniśmy też korzystać z dorobku osób i upowszechniać ich
dobre praktyki, które stworzyły szczep czy hufiec w miejscu, gdzie od dawna nie było harcerzy, czyli wymazali tzw. białą plamę na harcerskiej mapie.
Problem, który na pewno napotkacie w pracy z osobami
dorosłymi!
Wśród osób dorosłych, wstępujących i powracających do ZHP szczególnie wiele wątpliwości budzi konieczność przestrzegania Prawa Harcerskiego. Nasze doświadczenie z pracą z dorosłymi wskazuje na to,
że szczególne kontrowersyjne będzie przestrzeganie dziesiątego punktu Prawa Harcerskiego.
Musimy znaleźć sposób na to, żeby w tym zakresie komunikować i wyjaśniać nasze wymagania wobec
tych osób, tak aby były one zrozumiałe i możliwe do zaakceptowania dla kogoś, kto jako człowiek dorosły
niełatwo poddaje się kategorycznym zakazom w sferze obyczajowej.
Wyszliśmy z założenia, że powinniśmy szanować mądrość, dojrzałość i doświadczenie życiowe osób dorosłych, które chcemy zachęcić do działania w harcerstwie. Komunikowanie naszych wymagań negatywnym
językiem zakazów będzie uczyło ich jedynie konieczności posłuszeństwa i lojalności wobec reguł obowiązujących w organizacji. Nie nauczy ich jednak dokonywania w konkretnych sytuacjach świadomego wyboru takich zachowań, jakie są harcerskie. Trudno językiem zakazów komunikować te wymagania komuś,
kto jeszcze „nie czuje harcerstwa” lub przez lata dorosłego życia sam dokonywał różnych wyborów kierując
się własnymi wartościami.
Zainspirowała nas pozytywność jako cecha harcerskiej metody. Skłaniamy się do tego, żeby asertywnie
komunikować wymóg przestrzegania Prawa Harcerskiego, odnosząc go do indywidualnej kwestii sumienia
dorosłej osoby, która jeśli chce być wzorem dla młodszych musi pamiętać o zasadach wychowawczych
naszej organizacji. Opierając się na znaczeniu osobistego przykładu w pracy naszej organizacji, na jego
cechach naturalności i wzajemnym oddziaływaniu, nie godzimy się na dualizm standardów w odniesieniu
do harcerza i jego wychowawcy. Wszystkich nas obowiązuje jedno Prawo Harcerskie.
Nasza propozycja dotyczy podejścia, które nazwaliśmy Regułą Trzech Zasad. W naszej opinii będzie ona
pomocna w wyjaśnianiu osobom dorosłym jakie oczekiwania, w tym zakresie stawia Związek Harcerstwa
Polskiego przed swoimi członkami i w jaki sposób mogą oni im sprostać. Pozwoli ona wzmacniać w nich
6
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
takie zachowania, które poprzez ich przykład osobisty będą utrwalać harcerski styl życia u młodszych.
Natomiast w sytuacji gdy nasze zasady są naruszane, pozwoli asertywnie interweniować i korygować zachowania sprzeczne z harcerskimi wartościami.
Dlatego jeśli jesteś instruktorem, który pracuje z osobami dorosłymi wstępującymi lub powracającymi do
harcerstwa, kieruj się w swoim działaniu z nimi następującą regułą:
R E G U Ł A
T R Z E C H
Z A S A D :
1. Prawo Harcerskie obowiązuje każdego, kto złożył Przyrzeczenie Harcerskie, a jego przestrzeganie jest indywidualną kwestią sumienia, każdego członka ZHP.
2. Punktem odniesienia do oceny zachowań osoby pełniącej funkcję instruktorską w ZHP jest zasada przykładu osobistego instruktora, będąca jedną z podstaw metody harcerskiej
3. Osoba pełniąca funkcję instruktorską jest zobowiązana do przestrzegania Prawa Harcerskiego
w każdej relacji ze swoimi wychowankami oraz innymi członkami organizacji.
Mamy za sobą naprawdę długą dyskusję na ten temat. Przedstawiona propozycja jest wypracowanym
w naszym Zespole kompromisem i wynika z naszych doświadczeń w pełnieniu służby instruktorskiej w zespołach dorosłych osób.
Jeśli w tej kwestii masz odmienne zdanie od naszego, prosimy żebyś je przedstawił w trakcie konsultacji tego materiału. Zaproponuj od razu alternatywne rozwiązanie i opisz je jako propozycję jednoznacznego komunikatu dotyczącego kwestii przestrzegania Prawa Harcerskiego, jaki chcemy kierować do osób dorosłych, które zachęcamy do podjęcia wolontariatu polegającego na pełnieniu funkcji
instruktorskiej.
Tylko takie głosy będziemy rozważać w dalszej pracy nad naszym materiałem opisującym Program 35+.
Przykładowe materiały
(Tu chcemy zamieścić w pakiecie przykładowe ulotki rekrutacyjne)
Do czerpania inspiracji w pozyskiwaniu dorosłych na funkcję drużynowych, komendanci hufców dostaną
skrzynkę z narzędziami oraz znajdą je na podstronie Programu 35+.
7
Przygotowanie pozyskanych
dorosłych do pełnienia funkcji
w ZHP (kształcenie)
Osoby 35+ pozyskane do pełnienia funkcji wychowawczych w ZHP muszą być do tego odpowiednio
przygotowane. Trzeba pamiętać , że będą to zarówno osoby, które powróciły do organizacji po dłuższej
czy krótszej przerwie, ale miały już w przeszłości kontakt z harcerstwem, jak i takie, które nigdy jeszcze nie
miały okazji go poznać.
Proces przygotowania do pełnienia funkcji drużynowego dla osób 35+ proponujemy rozpocząć od przydzielenia każdemu z kandydatów indywidualnego opiekuna. Powinien nim być doświadczony instruktor,
przynajmniej w stopniu podharcmistrza, który będzie sprawował pieczę nad całym procesem.
Dla tych, którzy w ZHP stawiać będą dopiero swoje pierwsze kroki przygotowany został kurs I stopnia.
Zawiera on podstawowe informacje dotyczące ZHP, ale przede wszystkim pozwala „poczuć” czym jest
harcowanie i na czym polega metoda harcerska .
Kurs II stopnia przeznaczony jest dla osób, które wróciły do ZHP oraz dla osób które ukończyły kurs I stopnia i złożyły Przyrzeczenie Harcerskie. Byli instruktorzy, którzy wrócili do naszej organizacji mogą w nim
uczestniczyć w zależności od potrzeb (decyduje opiekun). 

Osoby 35+ pozyskane do pełnienia
funkcji wychowawczej w ZHP
– rekrutacja zewnętrzna

Schemat przygotowania do pełnienia funkcji
drużynowego osób pozyskanych do ZHP w ramach
Programu 35+
Osoby 35+ pozyskane do pełnienia
funkcji wychowawczej w ZHP
– rekrutacja wewnętrzna
Opiekun
Kurs I stopnia
Przyrzeczenie harcerskie

Zadania międzykursowe
(3 zbiórki, biwak, lektura)


Próba na stopień instruktorski, IŚR

Kurs II stopnia

Kursy metodyczne
8
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
Kurs harcerski I stopnia
Cel kursu
Celem kursu jest zapoznanie osoby dorosłej, niezwiązanej wcześniej z ZHP z systemem pracy obowiązującym w organizacji oraz przekazanie podstawowej wiedzy z zakresu technik harcerskich.
Program kursu
Treści
Harcerski styl
Organizacja
Zamierzenia - Po kursie uczestnik będzie:
Prawo i Przyrzeczenie
Harcerskie
• znał treść Prawa i Przyrzeczenia
• rozumiał rolę Prawa i Przyrzeczenia w harcerskim systemie
wartości
Historia harcerstwa
i scoutingu
• znał genezę ruchu scoutowego
• wiedział, jaką rolę w budowaniu ruchu odegrał B-P, A. Małkowski, A. Małkowska, A. Kamiński.
Symbolika
• znał symbolikę Lilijki i Krzyża Harcerskiego, pochodzenie
zawołania „CZUWAJ”
• znał słowa i melodię Hymnu ZHP
Struktura w ZHP
• znał strukturę organizacji
Umundurowanie w ZHP • znał elementy umundurowania
• znał sposób oznaczania podstawowych funkcji na mundurze
• potrafił określić znaczenie umundurowania w budowaniu
wizerunku organizacji oraz jej funkcjonowaniu
Techniki
harcerskie
Musztra i ceremoniał
harcerski
• potrafił wykonać podstawowe komendy musztry indywidualnej i zespołowej
• rozumiał znaczenie musztry w procesie wychowawczym
Stopnie i sprawności
• potrafił wymienić stopnie i sprawności harcerskie i instruktorskie
• znał sposób oznaczania stopni na mundurze
• rozumiał ideę stopni i sprawności w procesie samodoskonalenia
• potrafił rozpisać próbę Harcerza, oraz próbę na stopnie i
sprawności
Samarytanka
• potrafił udzielić podstawowej pomocy przedlekarskiej
• potrafił wykonać resuscytację krążeniowo- oddechową
• potrafił przygotować apteczkę osobistą, drużyny na biwak
• rozumiał znaczenie samarytanki w procesie wychowawczym
Sygnalizacja i łączność
• znał ogólne zasady przekazywania wiadomości za pomocą
alfabetu Morse’a
• umiał zaszyfrować wiadomość w podstawowych szyfrach
• znał znaczenie szyfrów oraz łączności w procesie wychowawczym
9
Treści
Zamierzenia - Po kursie uczestnik będzie:
Terenoznawstwo
• potrafił zorientować mapę
• znał podstawowe znaki topograficzne
• umiał wyznaczyć kierunki świata bez użycia kompasu oraz
busoli
• umiał dotrzeć po drogach na podstawie mapy w dowolny
punkt
• umiał skompletować ekwipunek na biwak, rajd, obóz
• umiał przygotować się do dłuższej wędrówki
Pionierka
• potrafił rozstawić i złożyć namiot typu iglo oraz „10”
• znał zasady budowania schronień improwizowanych
• umiał przygotować posiłek na wybudowanej kuchni polowej
• potrafił przygotować ognisko
• rozumiał ideę zdobnictwa obozowego
• potrafił zbudować proste urządzenia obozowe
• umiał zawiązać 8 podstawowych węzłów
Organizacja kursu
Wymagania wobec uczestników:
• minimalny wiek – 21 lat
• minimalna liczba uczestników – 4
• zalecana wielkość maksymalna zastępu kursowego - 12
Wymagania wobec kadry:
• komendant kursu posiada odznakę kadry kształcącej,
• komenda kursu (przygotowująca kurs i obecna podczas trwania kursu) – co najmniej w stopniu
podharcmistrza, komendant w stopniu harcmistrza
• liczba kadry (komendant i inni członkowie komendy) – minimum 1 osoba na 5 uczestników i nie mniej
niż 2 osoby
• Kadra kursu w wieku zbliżonym do wieku kursantów.
Inne sprawy organizacyjne
Spotkania winny się odbywać weekendowo. Koniecznie wyjazdowe w formie biwaku, wędrówki z co
najmniej jednym noclegiem, Główny nacisk należy położyć na różnorodność form pracy harcerskiej i możliwość „przeżycia” przez uczestników zaproponowanych treści oraz „doświadczenia” metody harcerskiej.
Zakres przekazywanej wiedzy należy dostosować do poziomu grupy, mając na uwadze umiejętności oraz
wiek uczestników. Zajęcia w e-learningu nie powinny obejmować więcej niż 10% ogólnych treści kursu.
Czas trwania kursu
Minimum 2 weekendy – 30 godzin zajęciowych.
Warunki ukończenia kursu:
• aktywny udział uczestników we wszystkich zajęciach;
• wykonanie dodatkowego zadania lub zadań zleconych przez komendę kursu.
Ewaluacja:
• prowadzona przez uczestników: ocena całego kursu (opcjonalnie ocena każdych zajęć lub całego
dnia);
• prowadzona przez kadrę: podsumowanie całego kursu (łącznie z podsumowaniem ocen uczestników) w formie pisemnej, jako ostatni dokument kursowy;
Wskazówki dotyczące sposobu przeprowadzenia kursu:.
Od tego kursu zależy czy potencjalni przyszli drużynowi zdecydują się na dalsze działania, czy „zarażą się
10
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
bakcylem harcerstwa”. Biwak to dobra okazja aby pokazać, to co w ZHP szczególne, istotne , niepowtarzalne. Zajęcia z technik harcerskich winny się odbywać w plenerze, zajęcia z symboliki, prawa i przyrzeczenia
- w formie spotkań przy ognisku , kominku etc. Pozostałe zajęcia w formie warsztatowej ( historia – e-learning). Szczególny nacisk należy kłaść na to, aby kursanci mieli możliwość wzięcia udziału nie tylko w różnorodnych formach pracy, ale przede wszystkim odczuli siłę metody harcerskiej – jej cech i elementów.
Aby je poznać, zaakceptować - muszą ich doświadczyć. Biwak ma ich zachęcić, aby harcerski styl życia
– stał się ich stylem.
Podczas trwania kursu należy umożliwić uczestnikom otwarcie i przeprowadzenie Próby Harcerza.
Osoby, które ukończą kurs I stopnia i wyrażą taką gotowość, będą mogły złożyć Przyrzeczenie Harcerskie.
Kurs harcerski II stopnia
Kurs II stopnia przeznaczony jest dla osób, które wróciły do ZHP oraz dla osób które ukończyły kurs I stopnia i złożyły Przyrzeczenie Harcerskie. Byli instruktorzy, którzy wrócili do naszej organizacji mogą w nim
uczestniczyć w zależności od potrzeb (decyduje opiekun). Dla byłych harcerzy i osób, które dopiero podejmują służbę (ukończyły I stopień) - jest to kurs obowiązkowy. Kurs II stopnia jest odpowiednikiem kursu
przewodnikowskiego.
Przyszli drużynowi – zanim zgłoszą się na kurs II stopnia – (a po ukończeniu kursu I stopnia) powinni
uczestniczyć w przynajmniej trzech zbiórkach (różnych grup metodycznych) i w biwaku organizowanym
przez dobre środowiska harcerskie. Pomocą w wskazaniu takiego środowiska oraz w nawiązaniu kontaktu
winien służyć opiekun. On również powinien zaproponować dobrą, harcerską lekturę.
Cel kursu
Celem kursu jest przygotowanie osoby dorosłej, wcześniej niezrzeszonej w ZHP do pełnienia funkcji drużynowego lub opiekuna gromady / drużyny.
Program kursu
Treści
Podstawy
wychowawcze
(2h)
Zamierzenia - Po kursie uczestnik będzie:
„Podstawy wychowawcze ZHP”
• znał dokument „Podstawy wychowawcze ZHP”,
• Cele, rola, misja ZHP, znaczenie • znał misję i cele działania ZHP, umiał przekładać je
harcerstwa w społeczeństwie
na działanie gromady/drużyny,
(dla rodziny, szkoły, najbliższe- • miał świadomość kształtowania swoją postawą wigo środowiska, miasta...)
zerunku ZHP,
• Kultywowanie tradycji i historii • potrafił wykorzystać historię i tradycję harcerską do
w systemie wychowawczym
działań wychowawczych w ZHP, rozumie związaZHP
ne z tym szanse i zagrożenia,
• potrafił korzystać ze Statutu ZHP,
• znał strukturę ZHP,
• wiedział, jaka jest rola drużynowego w organizacji,
jego prawa i obowiązki,
11
Treści
Wiedza o ZHP
(3h)
Zamierzenia - Po kursie uczestnik będzie:
• Statut ZHP – co to za dokument • potrafił korzystać ze Statutu ZHP,
i jak jest zbudowany, struktu- • znał strukturę ZHP,
ra organizacji i miejsce w niej • wiedział, jaka jest rola drużynowego w organizacji,
drużynowego i drużyny oraz
jego prawa i obowiązki,
prawa i obowiązki instruktora
• Podstawowe regulaminy – do- • znał zasady obowiązujące członków ZHP wynikatyczące mundurów, odznak i
jące z regulaminu mundurowego,
oznak, musztry i ceremoniału • potrafił stosować zasady musztry i ceremoniału
harcerskiego
harcerskiego w pracy drużyny,
• Ruch skautowy na świecie, • miał świadomość przynależności harcerstwa do
podstawowe informacje o
ruchu skautowego,
WOSM i WAGGGS
• miał podstawową wiedzę na temat światowych or• Przynależność do skautingu
ganizacji skautowych, których członkiem jest ZHP,
• Elementy i cechy metody
Metoda
harcerska
(12h)
• znał elementy i cechy metody harcerskiej, potrafił
je wykorzystać w pracy z drużyną
• Rozwój psychofizyczny dzieci i • znał rozwój psychofizyczny, potrafił przełożyć go
młodzieży
na pracę metodą harcerską na poszczególnych
etapach tego rozwoju,
• Metodyki grup wiekowych
• znał główne założenia poszczególnych metodyk,
• potrafił określić zastosowanie poszczególnych instrumentów metodycznych,
• Ciąg wychowawczy – szczepy • rozumiał znaczenie ciągu wychowawczego w procesie wychowania w ZHP,
• wiedział, jak praca w szczepach wspiera funkcjonowanie ciągu wychowawczego,
• Zasady dobrej zbiórki
Wychowawca
(6h)
• znał zasady dobrej zbiórki i potrafił je zastosować
• Drużynowy jako wychowaw- • potrafił określić, na czym polega rola i postawa druca i opiekun
żynowego jako opiekuna oraz jako wychowawcy
• Rola osobistego przykładu in(posługującego się metodą harcerską),
struktora
• wiedział, na czym polega osobisty przykład w skutecznym stosowaniu metody,
• potrafił określić słabe i mocne strony własnego
charakteru w kontekście „bycia drużynowym” i potrafił wyznaczyć zadania do pracy nad sobą,
• Planowanie własnego rozwoju • potrafił wyznaczyć sobie cele życiowe,
• Stopnie instruktorskie, stopnie • umiał zaplanować swój rozwój wykorzystując
harcerskie, uprawnienia i odm.in. stopnie instruktorskie, stopnie harcerskie,
znaki
uprawnienia i odznaki,
• Godzenie różnych ról społecz- • rozumiał potrzebę dalszego kształcenia się (IŚR)
nych
• Warsztat pracy instruktora
• Literatura i media
• Formy doskonalące
12
• wiedział, gdzie szukać informacji o ważnych sprawach Związku,
• umiał wzbogacić swój warsztat pracy korzystając z
dostępnych środków,
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
Treści
Bezpieczeństwo
(2h)
Podstawy
planowania
pracy
(8h)
Zamierzenia - Po kursie uczestnik będzie:
• Odpowiedzialność drużynowego
• Podstawy prawne działalności
(w zakresie prawa państwowego i Związkowego)
• Zasady bezpieczeństwa podczas imprez i biwaków
• Zasady higieny pracy
• znał konsekwencje odpowiedzialności prawnej za
podopiecznych,
• znał podstawy prawne działalności gromady/drużyny i drużynowego, umiał znaleźć potrzebne mu
w tym zakresie informacje,
• umiał znaleźć przepisy dotyczące organizacji imprez, biwaków, obozu,
• umiał zorganizować bezpieczne zajęcia dla swoich
podopiecznych, przewidzieć potencjalne sytuacje
niebezpieczne dla zdrowia oraz życia,
• umiał zachować się podczas wypadku,
• znał zasady higieny pracy z dziećmi i młodzieżą,
• Planowanie krótko - i długoter- • rozumiał potrzebę planowania, a szczególnie plaminowe
nowania pracy drużyny,
• znał zasady planowania (analiza sytuacji z uwzględnieniem potrzeb, definiowanie celów, budowanie
zadań, zasady organizacji czasu, ocena),
• potrafił wyznaczyć cele i zamierzenia oraz na ich
podstawie zaplanować pracę, zna i dobiera właściwe formy pracy
Umiejętności
• Komunikacja
interpersonalne
(10h)
• znał czynniki wpływające na proces komunikowania się,
• umiał zachować się asertywnie,
• umiał udzielić informacji zwrotnej i przyjąć krytykę,
• Funkcjonowanie w grupie
• umiał zdefiniować rolę drużynowego jako lidera,
• Bycie liderem
• wiedział, jakie cechy i umiejętności wyróżniają li• Umiejętność budowania grupy
dera,
• Rozwiązywanie konfliktów
• wiedział, jakie procesy zachodzą w grupie,
• wiedział, jakie jest znaczenie konfliktu w grupie i
umiał radzić sobie z podstawowymi sytuacjami
konfliktowymi,
Hufiec
jako wspólnota
(2h)
• Motywowanie
• rozumiał potrzebę motywowania,
• potrafił przeprowadzić rozmowę motywującą,
• wiedział, z jakich instrumentów metodycznych
może skorzystać jako drużynowy w motywowaniu
swoich podopiecznych,
• Współtworzenie
wspólnoty
hufcowej przez podstawowe
jednostki organizacyjne i kadrę
• Funkcjonowanie w zespole
instruktorskim lub wędrowniczym
• Namiestnictwo
• wiedział, na czym polega rola drużyn oraz kadry w
budowie wspólnoty hufcowej,
• potrafił współdziałać w grupie instruktorów przy
realizacji zadań,
• wiedział, jakie zespoły instruktorskie mogą mu
udzielić wsparcia,
• znał rolę namiestnictwa, kręgu 35+
13
Treści
Sojusznicy
gromady
/drużyny
(2h)
Dokumentacja
(2h)
Finanse
i gospodarka
drużyny
(2h)
HALIZ
(2h)
Zamierzenia - Po kursie uczestnik będzie:
• Kontakt z rodzicami i dyrekcjami szkół – pozyskiwanie
sojuszników; Ruch Przyjaciół
Harcerstwa; promocja drużyny
i harcerstwa w środowisku
• Znaczenie dobrej promocji dla
działalności drużyny
• Formy promowania drużyny
• wiedział, gdzie szukać sojuszników w pracy wychowawczej,
• był świadomy roli rodziców jako najważniejszych
partnerów w wychowaniu ich dzieci,
• potrafił przeprowadzić spotkanie z rodzicami i
utrzymywać z nimi stały kontakt,
• wiedział, jak pozyskać sojuszników w szkole, na
osiedlu, w środowisku działania,
• rozumiał rolę i znał formy promocji harcerstwa w
środowisku lokalnym,
• znał drogę służbową w kontaktach z sojusznikami,
• Instrukcja gromady i drużyny
• Książka pracy drużyny w tym
ESHD
• Zasady prowadzenia korespondencji
• Dokumentacja finansowo-gospodarcza
• rozumiał zasadność prowadzenia dokumentacji w
drużynie,
• wiedział, jak może korzystać z Elektronicznego
Systemu Harcerskich Danych,
• znał zasady i organizację działania gromady i drużyny,
• potrafił dopełnić formalności związanych z założeniem drużyny,
• potrafił prowadzić dokumentację drużyny (książkę
pracy, korespondencję),
• potrafił prowadzić dokumentację finansowo-gospodarczą drużyny,
• znał zasady ochrony danych osobowych,
• Przepisy finansowe dotyczące drużyny – regulamin wydany przez GK, stosowanie przepisów w konkretnym hufcu
• 
Akcje zarobkowe – prawne
aspekty pomysły na akcje zarobkowe dla różnych grup wiekowych
• Składka członkowska – znaczenie wychowawcze
• Wychowanie gospodarcze
• rozumiał przepisy znajdujące się w obowiązujących regulaminach dotyczących działalności finansowej drużyny,
• potrafił prowadzić finanse drużyny w sposób wymagany w danym hufcu,
• potrafił znaleźć dla swojej środowiska harcerskiego
odpowiedni sposób prowadzenia akcji zarobkowej,
• potrafił pracować ze składką członkowską: znał cel
jej zbierania, potrafił używać jej jako instrumentu
do wychowania gospodarczego w drużynach, znał
sposoby zbierania składki,
• potrafił prowadzić w drużynie wychowanie gospodarcze,
• Rola obozu w życiu drużyny
• wiedział, jaką rolę pełni obóz w życiu drużyny,
• Podstawowe zasady organiza- • znał regulaminy i przepisy BHP, obowiązujące na
cji kolonii zuchowej / obozu
koloniach/obozach,
harcerskiego
• znał podstawowe zasady organizacji wypoczynku
dzieci i młodzieży.
Organizacja kursu
Wymagania wobec uczestników
• minimalna liczba uczestników – 8
• zalecana wielkość maksymalna drużyny kursowej – 12
Wymagania wobec kadry (doświadczeni stażem, czynnie działający instruktorzy ZHP!)
• komendant kursu – posiada odznakę kadry kształcącej,
• komenda kursu (przygotowująca kurs i obecna podczas trwania kursu) – co najmniej w stopniu
podharcmistrza , komendant w stopniu harcmistrza,
• liczba kadry (komendant i inni członkowie komendy) – minimum 1 osoba na 5 uczestników.
14
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
Inne sprawy organizacyjne
Kurs winien się odbywać w sposób ciągły (jeżeli brak takich możliwości – to weekendowo 2 weekendy,
w tym jeden przedłużony). Wskazanym jest wykorzystanie wielu form pozwalających kursantom na prawdziwe „przeżycie” kursu. Podsumowanie kursu powinno uwzględniać przeprowadzenie indywidualnych
rozmów.
Czas trwania kursu
Minimum 6 dni (ewentualnie 2 weekendy); ogółem minimum 54 h.
Wskazówki w sprawie e-learningu
Zajęcia w e-learningu nie powinny obejmować więcej niż 10% ogólnych treści kursu.
Dodatkowe wskazówki
Warto pozyskać do komendy kursu dobrego nauczyciela –instruktora ( w przypadku, gdy kursanci rekrutują
się ze środowisk nauczycielskich).
Podczas prowadzonych zajęć, szczególny nacisk powinien być położony na rozwijanie kreatywności (ćwiczenia, techniki). Przyszli drużynowi nie mogą być jedynie odtwórcami cudzych pomysłów, realizatorami
cudzych konspektów. Warto, aby wymyślali sami, szukali nowych rozwiązań, bo to rozwija, doskonali, daje
poczucie rzetelnie wykonanej pracy.
Po zakończonym kursie II stopnia – opiekun osoby przygotowującej się do pełnienia funkcji drużynowego
35+ powinien pomóc podopiecznemu wybrać opiekuna próby przewodnikowskiej. Dalszą opiekę przejmuje
opiekun próby. Wspólnie z podopiecznym podejmuje działania zgodnie z systemem stopni instruktorskich.
W przypadku osób, które, wróciły do ZHP i posiadają stopień instruktorski – wskazanym byłoby , aby po
zakończeniu kursu II stopnia - zaczęły realizować wymagania na kolejny stopień instruktorski.
Kurs II stopnia kończy proces asymilacji i odrębnego przygotowania osób 35+ pozyskanych do pełnienia
funkcji wychowawczych w ZHP . Na tym etapie – potencjalni drużynowi – mają złożone Przyrzeczenie Harcerskie, ukończone szkolenie na poziomie kursu przewodnikowskiego, otwierają próby na stopień instruktorski, decydują z jaką grupą metodyczną chcieliby pracować (zgłaszają się na właściwy kurs metodyczny).
System organizacji Kursów II stopnia w ZHP
Organizatorami kursów I i II stopnia będą: CSI, Zespół do Spraw Starszyzny GK (na poziomie centralnym)
oraz (po uprzednim przeszkoleniu) CHZKK lub CHSI (na poziomie chorągwianym). Przewidujemy, że w każdym roku harcerskim odbędą się:
• 2 kursy centralne,
• 2 kursy chorągwiane.
15
„Skrzynka z narzędziami” dla nowych drużynowych
W załączniku do publikacji na płycie.
Skrzynka z narzędziami to pakiet materiałów, który każdy uczestnik kończący kurs II stopnia dostanie do
domu. Ta pomoc ma umożliwić kursantom wystartowanie z drużyną w pierwszym roku działania.
Będzie zawierać pląsaczek, z którego pląsy i zabawy będą wykorzystane podczas kursu, w skrzynce będą
także konspekty zbiórek czy biwaków dla każdego pionu metodycznego oraz podręcznik drużynowego
dla każdego pionu. Ponadto każdy znajdzie w swojej skrzynce książki w .pdf dotyczące historii skautingu
i harcerstwa, wykaz lektur przybliżających tematykę instruktorską oraz poradnik ogniskowy.
Następnym elementem będzie zbiór gawęd na każdą okazję, które dla początkującego drużynowego na
pewno okażą się przydatne, bo ileż to razy każdy z nas nie stawał przed zadaniem powiedzenia gawędy
z ważnej okazji. W celu budowania wspólnoty instruktorów 35+ do każdej skrzynki będzie dołączony gadżet
(latarka, kubek, finka-musimy zadecydować), opatrzony logo 35+, dzięki któremu drużynowi zabierając go
na biwaki czy rajdy będą mogli rozpoznać innych drużynowych rekrutowanych w ramach projektu 35+.
Przykładowe materiały pomocnicze dla hufcowych
i chorągwianych zespołów kadry kształcącej
do zamieszczenia w pakiecie programowym:
• Program kursu ZYNGRA (hm. Marian Antonik),
• Wywiady z uczestnikami kursu dla dorosłych (hm. Aleksandra Wysińska, Chorągwiana Szkoła Instruktorska „Szkoła Wodzów”, Chorągiew Wielkopolska),
• Ewaluacja kursu dla dorosłych w Pile (hm. Aleksandra Wysińska),
• Kurs 35+ w Działdowie,
• Kurs dla kleryków i nauczycieli (hm. Sylwia Lenkiewicz - LAS 2011 Chorągiew Białostocka),
• Kurs instruktorski dla nauczycieli w Turku (hm. Ania Frąckowiak, Chorągwiana Szkoła Instruktorska „Szkoła
Wodzów”, Chorągiew Wielkopolska).
16
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
Wspieranie osób pozyskanych
w ramach programu 35+
w trakcie pełnienia funkcji
Dlaczego wsparcie jest potrzebne?
Efektem właściwie przeprowadzonej rekrutacji i przygotowania do funkcji będzie osoba z wiedzą na poziomie kursu przewodnikowskiego, potencjalna kadra naszej organizacji. Zgodnie z opisem w Systemie Pracy
z Kadrą w ZHP: „Kadra jest najcenniejszym kapitałem Związku Harcerstwa Polskiego. Realizuje główne cele
i założenia organizacji...” Stąd powinna wynikać nasza troska o działalność osób, które wśród codziennych obowiązków znalazły chęć i czas, by pracować na rzecz dzieci i młodzieży. Czym osoba pozyskana
w ramach Programu 35+ będzie się różniła się od młodego instruktora - doświadczeniem harcerskim, doświadczeniem życiowym i przede wszystkim wiekiem. Jeśli dotrwał do tego momentu, ma w sobie dużo
zapału i determinacji. Naszą rolą jest działać tak, by nadawać tym cechom odpowiedni kierunek, podczas
codziennej instruktorskiej służby.
Sir Robert Baden Powell powiedział: „Życie byłoby miłe, gdyby wszystko było słodkie. I sama sól jest gorzka,
ale trochę soli do potrawy nadaje smak”.
Rolą osób wspierających pracę dorosłej kadry jest więc takie działanie, by spośród wszystkich dostępnych
„przypraw”, smak instruktorskiej przygody był stale w centrum zainteresowania.
Kto to robi?
Wsparcie w realizacji Programu 35+ to proces wielopłaszczyznowy, który w różny sposób będzie realizowany na poszczególnych poziomach organizacji. Podstawowa odpowiedzialność spoczywać będzie na
komendantach hufców. Wynika to z faktu, że kluczową będzie bezpośrednia praca z absolwentami kursu II
stopnia. Niewątpliwie komendant hufca nie może być pozostawiony z tym zadaniem sam sobie. W związku
z tym odpowiednie wsparcie jego pracy powinno płynąć z Komendy Chorągwi oraz Głównej Kwatery ZHP.
Jak to robić?
Warto zwrócić uwagę na szczególne potrzeby wynikające z charakterystyki kadry pozyskiwanej przez realizację Programu 35+. Najodpowiedniejszym byłoby wskazanie konkretnej osoby lub osób odpowiedzialnych za wsparcie dorosłej kadry w hufcu. Pamiętajmy, że osoby o których mówimy nie są przypadkowe.
Proces rekrutacji i podstawowego szkolenia to czas swoistej selekcji. Z jednej strony naturalne sprawdzenie
jak silny jest zapał do pracy instruktorskiej, z drugiej strony weryfikacja kursowa - naturalnym będzie to, że
zgłoszenie na kurs nie jest równoznaczne z jego ukończeniem. Możemy przyjmować, że osoba dołączająca lub powracająca do organizacji to dorosły profesjonalista, świadomy swojej roli, który oczekuje od nas
poważnego potraktowania.
Ważne zatem, by skierowany do pracy z takimi osobami instruktor miał odpowiednie doświadczenie wynikające nie tylko z przynależności do harcerstwa i wykształcenia, ale także wieku. Już na poziomie kształcenia dorosłej kadry zwróciliśmy uwagę na konieczność doboru odpowiedniego profilu kształceniowców.
Zakładając, że podstawowym środowiskiem do którego kierujemy ten kurs, są byli instruktorzy i harcerze,
rodzice, ewentualnie nauczyciele idealnym byłoby znalezienie osoby, która ma przynajmniej kilkunastoletnie doświadczenie w pracy instruktorskiej oraz w pracy z dorosłymi, a przede wszystkim w pracy wychowawczej. Posiadającej duże doświadczenie życiowe. Powinna ją również cechować wysoka kultura
osobista.
17
Dla kadry pedagogicznej mógłby być to instruktor - nauczyciel, lub dyrektor szkoły. Osoba która, będzie potrafiła znaleźć wspólny język z dorosłą kadrą i umiejąca doradzić w kontekście sytuacji związanych z godzeniem różnych ról społecznych i motywować do rozwoju. Tym bardziej, że najbliższym długoterminowym
wyzwaniem powinno być rozpoczęcie próby instruktorskiej lub Indywidualnej Ścieżki Rozwoju.
Warto zastanowić się zatem, nad powiązaniem pełnienia tych obowiązków z członkostwem w hufcowej
Komisji Stopni Instruktorskich. To także w kompetencjach KSI powinno znaleźć się inicjowanie działań na
rzecz pozyskiwania nowych instruktorów, ale także współpraca i pomoc w doborze odpowiedniego opiekuna próby instruktorskiej.
Wsparcie ze strony Komendy Chorągwi jest bardzo ważne, nie tylko w procesie kształcenia pozyskiwanej kadry. Do Komend Chorągwi należy promowanie uchwały 35+ na swoim terenie, w celu niwelowania
„białych plam” na harcerskiej mapie Polski. To w dużej mierze o Komendy Chorągwi powinna opierać się
działanie mające na celu kształcenie instruktorów oraz hufcowych KSI pod kątem wspierania pracy dorosłej
kadry. Wynika to chociażby z faktu, że wielu komendantów i członków komend hufców będzie młodszych
od potencjalnie pozyskanych instruktorów w ramach realizacji Uchwały 35+. Pierwszym miejscem do którego powinni się zwrócić o pomoc, są bezpośredni przełożeni.
Komendy Chorągwi powinny być wspierane w tym działaniu, przez przygotowanie odpowiednich narzędzi
na poziomie centralnym. Oczywiście sposób ich wdrożenia zależny będzie od uwarunkowań konkretnych
chorągwi, a nawet hufców. Mimo to realizacja wprowadzanej uchwały powinna być monitorowana centralnie m. in. poprzez ewaluacje działań mających na celu wspieranie dorosłej kadry oraz instruktorów
odpowiedzialnych za ten proces na poziomie hufca i chorągwi.
Pozyskiwanie dorosłej kadry w naszej organizacji uległo marginalizacji do tego stopnia, że w pewnym
sensie musimy się jej uczyć od początku jako organizacja. Warto zatem czerpać z doświadczeń innych
organizacji skautowych, przystających naszym dzisiejszym realiom społecznym i gospodarczym.
Pomysły na wspieranie dorosłej kadry
Źródłem inspiracji i pomysłów są istniejące już dokumenty ZHP m.in. System Pracy z Kadrą:
• Powołanie instruktora w hufcu odpowiedzialnego za współpracę z kadrą 35+,
• Opiekun próby instruktorskiej powinien być dobrze dobrany,
• Włączenie hufcowej KSI w proces wspierania kadry poprzez zachęcanie do otwierania prób instruktorskich oraz kształcenie i wspieranie opiekunów prób,
• Promować pracę z Indywidualną Ścieżką Rozwoju,
• Działalność Kręgów drużynowych/instruktorskich 35+ w hufcach,
• Spotkania kadry 35+ raz w roku podczas LAS, można zaproponować udział w programie LIDER +,
• Systematyczny kontakt mailowy, skype, portale społecznościowe – budowanie wspólnoty,
• Platforma wymiany doświadczeń dla 35+ - materiały do pracy dla dorosłych wolontariuszy ZHP,
• Praca na rzecz rozwoju Kół Przyjaciół Harcerstwa - wsparcie ze strony innych dorosłych,
• Praca nad budowaniem międzypokoleniowej wspólnoty hufca np. organizacja warsztatów instruktorskich, czy imprez integracyjnych dla kadry,
• Pamiętajmy o obecnych i byłych instruktorach przy okazji DMB oraz różnych uroczystości, czasem
gest pamięci może wystarczyć, by zachęcić do powrotu.
Przykładowe materiały pomocnicze dla komend hufców
• P
rzykładowa zbiórka namiestnictwa dla dorosłych.
• Przykładowa kartka na Dzień Myśli Braterskiej do byłych instruktorów np. z hasłem „Once a Scout,
always a Scout”.
• Poradnik tworzenia kręgu instruktorskiego 35+ oraz przykładowy plan pracy.
• Poradnik tworzenia KPH oraz przykładowy plan pracy.
• Wskazówki dla Komend Hufców „Jak wspierać kadrę 35+”.
Czekamy na Twoje propozycje i uwagi dotyczące tego materiału. Prześlij je na adres mailowy Zespołu
ds. Starszyzny: [email protected]! Czekamy na Twój głos w dyskusji do 15 maja.
18
„ 3 5 + ” M AT E R I A Ł D O K O N S U LTA C J I
19